ကြ်မ္းက်င္လုပ္သား သို႔မဟုတ္ လုယက္လာရေသာ အရင္းအျမစ္

Myanmar B2B Management Magazine

‪#‎b2bspecialreport‬

ရွားပါးအရင္းအျမစ္
ယေန႔အခ်ိန္ကာလသည္ ျမန္မာႏုိင္ငံအတြက္ အထူးမ်က္ ႏွာပန္းပြင့္ေနသည့္ကာလျဖစ္သည္။ ဦးသိန္းစိန္အစိုးရ၏ႏုိင္ငံေရး၊ စီးပြားေရးျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈႏွင့္အတူ ျမန္မာႏိုင္ငံသည္ ႏိုင္ငံတကာတြင္ ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံစရာ ေနာက္ဆံုးနယ္ေျမသစ္ (The Last Frontier) အျဖစ္ေရပန္းစားေနသည္။
ဆယ္စုႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ တံခါးပိတ္ခဲ့ၿပီး အထီးက်န္စြာေနခဲ့ေသာယင္းနယ္ေျမတြင္ မထုတ္ယူ မသံုးစြဲရေသးသည့္သယံဇာတမ်ား၊ အခြင့္အလမ္းမ်ားကလည္း အရပ္ ရွစ္မ်က္ႏွာမွ စီးပြားေရးသမားတို႔ အတြက္ အထူးမ်က္စိက်စရာေကာင္း ေနသည္မွာမဆန္းေပ။ လြန္ခဲ့သည့္သံုးႏွစ္အတြင္း ျပည္ပရင္းႏွီး ျမႇဳပ္ႏွံမႈအေျခအေနကိုျပန္ၾကည့္လွ်င္ အေမရိကန္ေဒၚလာေျခာက္ ဘီလီယံခန္႔တိုးတက္လာသည္ကိုေတြ႕ရသည္။ ထို႔အတူ ျပည္တြင္း လုပ္ငန္းမ်ားဆိုလွ်င္လည္း လ်င္လ်င္ျမန္ျမန္တိုးခ်ဲ႕လာေနၾကသည္။
ယင္းသို႔ေသာအေျခအေနတြင္ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းမ်ား အတြက္ အေရးအႀကီးဆံုးလိုအပ္ခ်က္တစ္ခုျဖစ္သည့္ လူ႔စြမ္းအား အရင္းအျမစ္သည္ စိန္ေခၚမႈတစ္ခုျဖစ္လာသည္။ သတိျပဳမိ သေလာက္ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းမ်ား၏စိန္ေခၚမႈမ်ားအေၾကာင္း ေဆြး ေႏြးလွ်င္ “လူ႔စြမ္းအားအရင္းအျမစ္” (HR) ျပႆနာက ထိပ္ဆံုးမွ အၿမဲပါလာသည္။ ယခုႏွစ္ေမလအတြင္းထုတ္ျပန္ခဲ့သည့္ OECD ၊ UNESCAP ၊ UMFCCI ႏွင့္ Hanns Seidal Foundation တို႔ပူးေပါင္းျပဳလုပ္သည့္ Survey တြင္လည္း ျမန္မာႏုိင္ငံ၏စီးပြားေရး ဖြံ႕ၿဖိဳးမႈအတြက္ အတားအဆီးျပႆနာရပ္မ်ားတြင္ အက်င့္ပ်က္ ခ်စားမႈ၊ နည္းပညာရွားပါးမႈတို႔ႏွင့္အတူ ကၽြမ္းက်င္လုပ္သားျပတ္ လပ္မႈသည္လည္း ပါ၀င္ေၾကာင္းေဖာ္ျပထားသည္။ ယင္း Survey အရ တံု႔ျပန္ေျဖဆိုသူမ်ား၏ ၆၀ ရာခိုင္ႏႈန္းသည္ ၎င္းတို႔အတြက္ ကၽြမ္းက်င္လုပ္သားလိုအပ္ခ်က္သည္ အဓိကအတားအဆီးျဖစ္ ေၾကာင္း ေျဖဆိုၾကသည္ဟုဆိုသည္။
United Paints Group ၏မန္ေနဂ်င္းဒါ႐ိုက္တာဦးေအး ဟန္က ““လက္ရွိမွာ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ဘာႀကံဳေတြ႕ရေနရသလဲဆိုရင္ HR က႑မွာ လက္ရွိ၀န္ထမ္းေခၚရတဲ့အခက္အခဲေတြေပါ့။ ကၽြမ္းက်င္၀န္ထမ္းခက္ခဲလာတာေတြ႕ရပါတယ္”” ဟု ဇူလိုင္လထုတ္ B2B မဂၢဇင္းစကား၀ိုင္းတြင္ေဆြးေႏြးခဲ့သည္။ အဓိကအားျဖင့္ ယခု ေနာက္ပိုင္းသိသိသာသာဖြံ႕ၿဖိဳးလာေသာ ဟိုတယ္လုပ္ငန္းမ်ား၊ စား ေသာက္ဆိုင္လုပ္ငန္းမ်ား၊ လူသံုးကုန္ပစၥည္းထုတ္လုပ္ေရးလုပ္ငန္း မ်ား၊ အိုင္တီလုပ္ငန္းမ်ားႏွင့္ ေဆာက္လုပ္ေရးလုပ္ငန္းမ်ား၌ ကၽြမ္းက်င္ ၀န္ထမ္းရွားပါးသည့္ျပႆနာ ေတာ္ေတာ္ေလးႀကံဳေနရသည္။ ထုိ႔အတူခရီးသြားလုပ္ငန္းမ်ားႏွင့္ အထည္ခ်ဳပ္လိုလုပ္ငန္းမ်ားဆိုလွ်င္ လည္း ၀န္ထမ္းလိုအပ္ခ်က္က သိသိသာသာျမင့္တက္လာခဲ့သည္။ အထည္ခ်ဳပ္က႑တြင္ လြန္ခဲ့သည့္သံုးႏွစ္ေက်ာ္က လုပ္သား တစ္သိန္းပင္မျပည့္ခဲ့ေသာ္လည္း ယခုအခါ လုပ္သားေပါင္းႏွစ္သိန္း ခန္႔ကိုအလုပ္ခန္႔ထားႏုိင္ခဲ့ၿပီျဖစ္သည္။
စီးပြားေရးလုပ္ငန္းမ်ားျပားလာျခင္း၊ လုပ္သားလိုအပ္ခ်က္ မ်ားျပားလာျခင္းေၾကာင့္ပင္ အလုပ္ရွင္မ်ား၏ေရြးခ်ယ္ခြင့္၊ ၀န္ထမ္း မ်ား၏ေရြးခ်ယ္ခြင့္မ်ားက ယခင္ကာလမ်ားႏွင့္ေျပာင္းျပန္ျဖစ္လာခဲ့ သည္။ Device Services အလုပ္အကိုင္ရွာေဖြေရးေအဂ်င္စီမွ ဗ််င်အေညအ Assistant Recruitment Manager မရတနာက လြန္ခဲ့သည့္ ငါးႏွစ္ေျခာက္ႏွစ္ခန္႔က အလုပ္ရွာသူမ်ားက အင္တာဗ်ဴး၀င္ခ်င္လြန္း သျဖင့္ အင္တာဗ်ဴးစီစဥ္ေပးရသည္မွာ လြယ္ကူခဲ့ေသာ္လည္း ယေန႔ ကာလတြင္ေတာ့ အင္တာဗ်ဴးအတြက္ဆက္သြယ္ၿပီးလွ်င္ပင္ ပုဂၢိဳလ္ေရးကိစၥတစ္ခုခုေၾကာင့္ျဖစ္ေစ၊ အျခားအလုပ္တစ္ခုက လက္ဦး၍ျဖစ္ေစ အလုပ္ရွာသူမ်ားအေနျဖင့္ အင္တာဗ်ဴးပင္ ၀င္ခ်င္မွ၀င္ေၾကာင္းေျပာသည္။ အလုပ္လစ္လပ္ေနရာ မ်ားျပားလာ ျခင္းႏွင့္အတူ အလုပ္ရွာသူမ်ားအတြက္ ေရြးခ်ယ္ခြင့္ပိုရလာျခင္း ျဖစ္ပါသည္။ ၀န္ထမ္းေပါင္းတစ္ရာႏွင့္လည္ပတ္ေနသည့္ ျဖန္႔ခ်ိေရး ကုမၸဏီတစ္ခုျဖစ္ေသာ DKSH မွ HR မန္ေနဂ်ာမစႏၵာကေတာ့ ““ဒီေန႔ေခတ္မွာေတာ့ အကန္႔အသတ္ရွိေနတဲ့ကၽြမ္းက်င္လုပ္သားကို ၀ိုင္းၿပီးလုေနရတဲ့အေျခအေနပါ”” ဟု ကၽြမ္းက်င္လုပ္သားလိုအပ္ ခ်က္ျမင့္မားလာမႈႏွင့္ပတ္သက္ၿပီးေျပာသည္။
ထို႔အတူ ကုမၸဏီတစ္ခုမွ အျခားကုမၸဏီတစ္ခုသို႔ခုန္ကူး သည့္၀န္ထမ္းမ်ားလည္း မ်ားလာသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ပင္ ကုမၸဏီမ်ား၌ ၀န္ထမ္းမ်ားကိုထိန္းသိမ္းရသည္မွာ ယခင္ကလုိမလြယ္ကူေတာ့သလို သင္တန္းေပးၿပီးလွ်င္ အလုပ္ေျပာင္းသြားတတ္ေသာေၾကာင့္ သင္တန္းပင္ေပးရမွာေၾကာက္လာေၾကာင္း ဆိုသူတို႔ကဆိုသည္။ လုပ္ငန္းရွင္အခ်ဳိ႕ကေတာ့ ၀န္ထမ္းမ်ား ေလ့က်င့္သင္ၾကားၿပီးလွ်င္ ထြက္ထြက္သြားတတ္ေသာေၾကာင့္ သူတို႔၏အလုပ္မ်ားမွာ သင္တန္းေက်ာင္းမ်ားႏွင့္တူေနေၾကာင္းညည္းသည္။ တကယ္ေတာ့ ျမန္မာ၀န္ထမ္းမ်ားသည္ အလုပ္ႏွင့္အလုပ္ရွင္အေပၚ ခင္တြယ္ သူမ်ား၊ အလုပ္ၿမဲသူမ်ားဟု သတ္မွတ္ခံရသူမ်ားျဖစ္ပါသည္။
အလုပ္အကိုင္အခြင့္အလမ္းမ်ားျပားလာမႈႏွင့္အတူ လုပ္ခ လစာမ်ားလည္း ယခင္ကထက္ျမင့္လာခဲ့သည္။ အခ်ဳိ႕ေသာ စက္႐ံု၊ အလုပ္႐ံုမ်ားတြင္ လုပ္ခလစာႏွင့္ပတ္သက္၍ ဆႏၵျပမႈအခ်ဳိ႕ ရွိေန ေသးသည့္တိုင္ လုပ္ငန္းေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားတြင္ လစာႏႈန္းထားမ်ား ျမႇင့္ေပးလာသည္။ ယခင္စီးပြားေရးမဖြင့္ခင္ကအခ်ိန္ႏွင့္ ႏိႈင္းယွဥ္ လွ်င္ အခ်ဳိ႕၀န္ထမ္းမ်ား၏လစာမွာ သံုးေလးဆခန္႔ျမင့္တက္သြား သည္ဟု ဆုိသည္။ HR အေတြ႕အႀကံဳကိုးႏွစ္ရွိေသာ မစႏၵာကေတာ့ ““အကန္႔အသတ္ျဖစ္ေနတဲ့ လူနည္းစုကေလးကို ႏုိင္ငံျခားက အသစ္၀င္လာတဲ့ကုမၸဏီေတြေရာ၊ ျပည္တြင္းက လုပ္ငန္းရွင္ ေတြပါ အလုအယက္ေခၚေနၾကေတာ့ အလုပ္သမားေစ်းကြက္မွာ အရင္ကမၾကားဖူးတဲ့လစာႏႈန္းထားေတြျဖစ္လာတာကို ေတြ႕ရပါတယ္”” ဟုေျပာသည္။ လက္ရွိျပည္ပတယ္လီကြန္းမ္ ကုမၸဏီမ်ားတြင္ အငယ္တန္းအင္ဂ်င္နီယာတစ္ေယာက္၏ လစာသည္ပင္ ေဒၚလာႏွစ္ရာသံုးရာရွိေနသည္။ လစာႏႈန္း ထားျမင့္တက္လာျခင္းႏွင့္ပတ္သက္၍ Device Business Management Academy ၏ ေက်ာင္းအုပ္ႀကီးဦးတင္ဇံ ေက်ာ္က ““အခုေလာေလာဆယ္ဘာျဖစ္ေနလဲဆိုေတာ့ သံုး သိန္းတန္ေတြကို တခ်ဳိ႕ကုမၸဏီႀကီးေတြက ခုနစ္သိန္း၊ ကိုးသိန္းနဲ႔ေခၚတယ္။ ဒီဟာႀကီးကလည္း Labour Market ကို ဖ်က္ဆီးလိုက္သလိုျဖစ္သြားတယ္။ သူတစ္ေယာက္ပဲေပး ႏုိင္တယ္။ က်န္တဲ့သူမေပးႏိုင္ဘူး”” ဟု မွတ္ခ်က္ျပဳသည္။
သို႔ေသာ္လည္း သတိျပဳစရာတစ္ခ်က္က လစာႏႈန္းထား ျမင့္ေနသည္မွာ လတ္တေလာအေရးတႀကီးလိုအပ္ေနေသာရာထူး ေနရာမ်ားအတြက္သာ အမ်ားစုျဖစ္ေနၿပီး ေအာက္ေျခအဆင့္ရာထူး အမ်ားစုကေတာ့ ယခင္ႏွင့္မတိမ္းမယိမ္းသာရွိေနေသးသည္။
ပညာေရးစနစ္သည္တရားခံေလာ
အထက္တြင္ဆိုခဲ့သည့္အတိုင္း လက္ရွိအခ်ိန္ ျမန္မာျပည္ ၌ ၀န္ထမ္းရွာေဖြရခက္သည္ဆိုသည္မွာလည္း အရည္အေသြး ျပည့္၀သူ၀န္ထမ္းမ်ားကို ေခၚယူရခက္ျခင္းသာျဖစ္သည္။ အလုပ္ေပးလိုသည့္သူမ်ား မ်ားျပားေနသလို အလုပ္ေလွ်ာက္ ေနသူမ်ားလည္း တစ္ပံုတစ္ပင္ရွိသည္။ ဆိုရလွ်င္ ျမန္မာ ျပည္၌လည္း အလုပ္လက္မဲ့ႏႈန္းက ျမင့္မားေနဆဲျဖစ္သည္။ ျမန္မာလူငယ္မ်ားအစည္းအ႐ံုးက ျပဳလုပ္ထားသည့္စစ္တမ္း တစ္ခုတြင္ေတာ့ ၂၀၁၂ ခုႏွစ္မွ ၂၀၁၄ ခုႏွစ္အတြင္း ျမန္မာ ႏိုင္ငံအတြင္း ဧရာ၀တီတိုင္းႏွင့္ ရန္ကုန္တိုင္းတိုင္းေဒသႀကီး ႏွစ္ခုရွိ အသက္ ၁၆ ႏွစ္မွ ၃၅ ႏွစ္အတြင္း လူငယ္ ႏွစ္ေထာင္ေက်ာ္ကို စစ္တမ္းေကာက္ယူရာတြင္ လက္ရွိ ျမန္မာႏုိင္ငံ၌ လူငယ္ဆယ္ဦးတြင္ ေျခာက္ဦးမွာ အလုပ္ လက္မဲ့ျပႆနာႏွင့္ ရင္ဆိုင္ေနရေၾကာင္းဆိုသည္။ လူ႔စြမ္း အားရင္းျမစ္ေရးရာကၽြမ္းက်င္သူမ်ား၏အဆိုအရလည္း ျမန္မာႏိုင္ငံ၏လက္ရွိကာလ၌ အရည္အခ်င္းျပည့္မီေသာ ကၽြမ္းက်င္၀န္ထမ္းသာ ရွားပါးေနျခင္းျဖစ္ၿပီး အလုပ္လုပ္လိုသည့္ သူမ်ားကေတာ့ မ်ားစြာရွိေနသည္။
မၾကာခင္ကထုတ္ျပန္ထားေသာ New Crossroads Asia (NCRA) ၏အစီရင္ခံစာအရေတာ့ ျမန္မာျပည္၌အလုပ္ လုပ္ႏိုင္ေသာလုပ္သားအင္အားစုမွာ ၃၂ သန္းေက်ာ္ရွိေသာ္လည္း ၂၄ သန္းေက်ာ္ေသာအလုပ္လုပ္ေနေၾကာင္း ေဖာ္ျပထားသည္။ အလုပ္အကိုင္ ခန္႔ထားမႈႏွင့္ပတ္သက္၍ စိုက္ပ်ဳိးေရးတြင္ ၅၆.၄ ရာခုိင္ႏႈန္း၊ ဟိုတယ္ခရီးအပါအ၀င္ ကုန္သြယ္မႈက႑တြင္ ၁၅.၈ ရာခုိင္ႏႈန္း၊ ကုန္ထုတ္လုပ္မႈက႑တြင္ ၁၁.၄ ရာခုိင္ႏႈန္း၊ အစိုးရ ၀န္ေဆာင္မႈတြင္ ၇.၇ ရာခုိင္ႏႈန္း၊ ေဆာက္လုပ္ေရးလုပ္ငန္းတြင္ ၂.၇ ရာခုိင္ႏႈန္းရွိသည္ဟု ၎င္းအစီရင္ခံစာတြင္ေဖာ္ျပထားသည္။
ကၽြမ္းက်င္လုပ္သားရွားပါးရသည့္အေၾကာင္းရင္းကို ေဖာ္ျပ ပါဆိုလွ်င္ေတာ့ အမ်ားေျပာေျပာေနသည့္ပညာေရးစနစ္တည္း ဟူ ေသာဓာတ္ျပားေဟာင္းႀကီးကိုသာျပန္ဖြင့္ရေပမည္။ ႏိုင္ငံတကာ၌ ေက်ာင္းသားဗဟိုျပဳစနစ္ကိုက်င့္သံုးခဲ့သည္မွာ ၾကာၿပီျဖစ္ေသာ္လည္း ျမန္မာျပည္၌မူ ေဟာင္းႏြမ္းေနေသာဆရာဗဟိုျပဳသင္ၾကားေရးစနစ္ ကိုသာေတာက္ေလွ်ာက္က်င့္သံုးခဲ့ၾကသည္။
အလြတ္က်က္ပညာေရး စနစ္ေၾကာင့္ ေက်ာင္းသူေက်ာင္းသားမ်ား၏စဥ္းစားေတြးေခၚႏိုင္စြမ္း နိမ့္က်ခဲ့သလို မေအာင္မေနပညာေရးစနစ္ကလည္း အရည္အခ်င္း ထက္ အေရအတြက္တို႔ကိုသာေမြးေပးခဲ့သည္။ ဗဟိုခ်ဳပ္ကိုင္မႈမ်ား ေသာစနစ္ေအာက္တြင္ သက္ဆိုင္ရာေက်ာင္းသားတကၠသိုလ္အသီး သီးက လြတ္လြတ္လပ္လပ္စီမံခြင့္မရခဲ့သလို ဆရာဆရာမမ်ား ေလာကတြင္လည္း “မလုပ္၊ မ႐ႈပ္၊ မျပဳတ္” ယဥ္ေက်းမႈက ႀကီးထြား လာခဲ့သည္။ တကၠသိုလ္မ်ားတြင္ သုေတသနလုပ္ငန္းမ်ားက တကယ့္ လက္ေတြ႕ႏွင့္မနီးစပ္ဘဲ ဟန္ျပသက္သက္၊ တာ၀န္ေက်႐ံုသက္သက္ ေလာက္သာရွိခဲ့သည္။ ဘတ္ဂ်က္အားလံုး၏ ၅ ရာခုိင္ႏႈန္းကို ပညာေရးအသံုးစရိတ္အျဖစ္သံုးခဲ့သည္ကိုၾကည့္လွ်င္ပင္ ျမန္မာ အစိုးရ၏ပညာေရးအေပၚ မည္မွ်အာ႐ံုစိုက္ခဲ့ေၾကာင္းသိသာ ပါသည္။
ႏိုင္ငံစီးပြားေရးနိမ့္က်ျခင္းကလည္း ပညာေရခ်ိန္ကို သက္ ေရာက္မႈမ်ားစြာရွိေနသည္။ ဆင္းရဲမြဲေတမႈေၾကာင့္ အိမ္ေထာင္စု ေပါင္းမ်ားစြာမွကေလးတို႔သည္ ပညာေရးကို ေကာင္းစြာသင္ယူခြင့္ မရွိၾကေပ။ NCRA ၏အစီရင္ခံစာတြင္ ျမန္မာႏုိင္ငံရွိလုပ္သား အင္အားစု၏ ၄၃ ရာခိုင္ႏႈန္း (လူဦးေရ ၁၀.၈ သန္း) သည္ မူလတန္းပညာေရးအလြန္တြင္ မည္သည့္ပညာေရးမွမရွိသျဖင့္ လုပ္ငန္းေနရာတိုင္းတြင္ ကၽြမ္းက်င္လုပ္သားရွားပါးမႈႏွင့္ႀကံဳေတြ႕ေန ရေၾကာင္းေဖာ္ျပထားသည္။ ထုိ႔ျပင္ ျမန္မာ့လုပ္သား အင္အားစု၏ ၁၇ ရာခုိင္ႏႈန္းသာ တကၠသိုလ္ႏွင့္ဘြဲ႕ရအတတ္ပညာေရးရွိၾကသည္ ဟုလည္း ၎င္းအစီရင္ခံစာအရသိရသည္။
ပညာသင္ၾကားႏိုင္ခြင့္နည္းပါးမႈအျပင္ ပညာေရးစနစ္ ကလည္း လက္ေတြ႕လုပ္ငန္းခြင္ႏွင့္ကင္းကြာလြန္းေသာေၾကာင့္ ဘြဲ႕ရ သူမ်ားသည္ပင္လွ်င္ လုပ္ငန္းခြင္ႏွင့္အံ၀င္ခြင္က်မျဖစ္မႈႏွင့္ မ်ားစြာ ႀကံဳေနၾကရသည္။ လူငယ္အမ်ားစုသည္ အလုပ္ေလွ်ာက္သည့္အခါ မိမိဘာလုပ္ခ်င္သည္ကိုပင္မသိဘဲ CV Form တြင္ ‘Suitable Post’ ဟုျဖည့္ေနၾကသည္။ ယင္းႏွင့္ပတ္သက္၍ ဦးတင္ဇံေက်ာ္က “Education နဲ႔ Work သီးျခားစီျဖစ္ေနတာ” ဟုေ၀ဖန္သည္။ အစိုးရပညာေရးက ခ်ဳိ႕ယြင္းမႈမ်ားစြာရွိေနေသးသလို လြန္ခဲ့သည့္ ေလးငါးေျခာက္ႏွစ္အတြင္း အလွ်ဳိလွ်ဳိေပၚထြက္လာသည့္ပုဂၢလိက ေက်ာင္းမ်ား၊ သင္တန္းမ်ားအမ်ားစုကလည္း ေကာင္းစြာသင္ၾကား ေပးႏိုင္ျခင္းမရွိေခ်။ ၂၁ ရာစု၌ လူလားေျမာက္လာသည့္ၿမိဳ႕ျပေန ျမန္မာလူငယ္အမ်ားစုမွာ ဘြဲ႕၊ ဒီပလိုမာ၊ သင္တန္းဆင္းေအာင္ လက္မွတ္မ်ားေနာက္သို႔ တေကာက္ေကာက္လိုက္ေနၾကသည့္တိုင္ ကၽြမ္းက်င္တတ္ေျမာက္မႈအားနည္းေၾကာင္း သံုးသပ္ၾကသည္။ တယ္လီကြန္းမ္ကုမၸဏီႀကီးျဖစ္ေသာ MTC မွ HR ဌာနအႀကီးအကဲ ေဒၚေကခိုင္ေအာင္က ““အင္တာဗ်ဴးမွာေတာ့ Personal Selling အရမ္းေကာင္းတယ္။ တကယ္တမ္းအလုပ္မွာက်ေတာ့ ပါေဖာမန္႔ မျပည့္တာေတြလည္းေတြ႕ရပါတယ္။ အဲဒီလိုမ်ဳိးဆိုရင္ေတာ့ ကုမၸဏီ ဘက္ကအခ်ိန္ပိုေပးရတာေပါ့”” ဟုေ၀ဖန္သည္။
ျပည္တြင္းက ၀န္ထမ္းမ်ား၏အရည္အခ်င္းနိမ့္က်မႈ ကၽြမ္းက်င္၀န္ထမ္းမလံုေလာက္မႈတို႔ေၾကာင့္ပင္ ႏိုင္ငံျခားကုမၸဏီ မ်ားႏွင့္ ျပည္တြင္းကုမၸဏီႀကီးမ်ားအခ်ဳိ႕တြင္ ႏိုင္ငံျခားသား၀န္ထမ္း မ်ားကို အေရးတယူခန္႔လာၾကသည္။ အထူးသျဖင့္ CEO ၊ COO လိုရာထူးႀကီးေနရာမ်ားတြင္ ႏိုင္ငံျခားသားမ်ားကိုေနရာေပးခန္႔ထား ၾကသလို နည္းပညာပိုင္းဆိုင္ရာ၊ တီထြင္ဖန္တီးမႈဆိုင္ရာတာ၀န္ မ်ားတြင္ ျပည္ပ၀န္ထမ္းမ်ား တာ၀န္ယူထားသည္ကိုေတြ႕ရသည္။ ဥပမာအားျဖင့္ ျပည္တြင္းေၾကာ္ျငာ၀န္ေဆာင္မႈကုမၸဏီတစ္ခုျဖစ္ ေသာ Mango Marketing Services ၏ Creative Section ၌ ၀န္ထမ္း ၃၅ ဦးရွိရာ ႏိုင္ငံျခားသားက ငါးဦးအထိပါ၀င္ေနသည္။ ယခု တိုင္ ႏိုင္ငံျခားကုမၸဏီႀကီးမ်ားတြင္ ထိပ္ပိုင္းရာထူးမ်ား၌ ျမန္မာ ၀န္ထမ္းတို႔ေနရာရဖို႔က စိန္ေခၚမႈႀကီးမားေနေသးသည္။ အမွတ္ရ စရာတစ္ခုက ထိုရွားရွားပါးပါးအေျခအေနတြင္ ယခုႏွစ္ဆန္းပိုင္းက ၾကယ္ငါးပြင့္အဆင့္ရွိ ထိုင္းႏိုင္ငံသားပိုင္ Chatrium ဟိုတယ္တြင္ General Manager ရာထူးကို ျမန္မာလူမ်ဳိးတစ္ဦးျဖစ္ေသာ ေဒၚေမျမတ္မြန္၀င္းကိုေပးအပ္ခဲ့သည္။
ေဆးမီးတိုကုထံုး
ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံမႈမ်ားကို အသည္းအသန္ဖိတ္ေခၚေနေသာ ျမန္မာျပည္အေနျဖင့္ ျပတ္လပ္ေနေသာကၽြမ္းက်င္လုပ္သားအရင္း အျမစ္ကို လံုလံုေလာက္ေလာက္ေမြးထုတ္ေပးႏိုင္ဖို႔လိုေပမည္။ သမၼတ ဦးသိန္းစိန္ကေတာ့ သူ၏သမၼတသက္တမ္းအတြင္း ဤကိစၥကို အေလးထားအာ႐ံုစိုက္လာေၾကာင္းေတြ႕ရသည္။ သူ၏လစဥ္မိန္႔ခြန္း မ်ား၌ “လူ႔စြမ္းအားအရင္းအျမစ္” ဟူေသာစကားလံုးကို မၾကာခဏ ထည့္သြင္းေျပာၾကားေလ့ရွိသလို ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာျပတ္ေတာက္ခဲ့ ေသာကင္းေထာက္လူငယ္မ်ား၏အခန္းက႑ကို ျပန္လည္ေဖာ္ေပး ခဲ့သည္။ အားနည္းခ်က္မ်ားစြာရွိေနေသာပညာေရးစနစ္ကိုေျပာင္းလဲ ႏိုင္ဖို႔လည္း အႀကံေပးအဖြဲ႕မ်ားဖြဲ႕ကာေဆာင္ရြက္ခဲ့သည္။ လက္ရွိ အေျခအေန၌ အမ်ဳိးသားပညာေရးဥပေဒၾကမ္းကိုေရးဆြဲၿပီးျဖစ္သည္။ တစ္ဆက္တည္းမွာပဲ အခမဲ့မူလတန္းပညာေရးစနစ္ကို ၂၀၁၁ က စတင္ျမႇင့္တင္ေဆာင္ရြက္ခဲ့သလို အခမဲ့အလယ္တန္းပညာေရး စနစ္ကို အေကာင္အထည္ေဖာ္ဖုိ႔လည္းႀကိဳးစားေနသည္။ ပညာေရး အသံုးစရိတ္ကိုလည္း ယခင္ထက္သံုးေလးဆတိုးေပးခဲ့သည္။ သူ႔လက္ ထက္၌ ရန္ကုန္တကၠသိုလ္၏အခန္းက႑ကို ျပန္လည္ျမႇင့္တင္ေပးခဲ့ သလို တကၠသိုလ္အခ်ဳိ႕၊ အခ်ဳိ႕ျပည္ပ တကၠသိုလ္ႀကီးမ်ားႏွင့္ခ်ိတ္ ဆက္ပူးေပါင္းမႈမ်ားရွိလာခဲ့သည္။ သို႔ေသာ္လည္း လက္ရွိပညာေရး ဥပေဒၾကမ္းသည္ ဗဟိုခ်ဳပ္ကိုင္မႈမ်ားေနေသးသည္ဟုဆိုကာ တကၠသိုလ္ေက်ာင္းသားမ်ား၏ဆႏၵျပကန္႔ကြက္မႈကိုခံေနရသည္။
ေနာက္တစ္ခ်က္က ႏိုင္ငံ၏လူ႔စြမ္းအားအရင္းအျမစ္ တိုး တက္ေရးေဖာ္ေဆာင္ေနေသာအစိုးရအဖြဲ႕ကိုယ္တိုင္၏ လက္ရွိလူ႔ စြမ္းအားအရင္းအျမစ္အေျခအေနျဖစ္သည္။ ယခင္စစ္အစိုးရ လက္ထက္က လူမွန္ေနရာမွန္မရွိခဲ့၍ ပညာေရးခၽြတ္ၿခံဳက်ခဲ့သည္ကို ယခုအစိုးရ သတိျပဳဖို႔လိုသည္။ လက္ရွိအစိုးရအဖြဲ႕၌လည္း ၀န္ႀကီး ဒု၀န္ႀကီးလိုထိပ္ပိုင္းရာထူးမ်ား၌ ယခင္စစ္ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေဟာင္းမ်ားသာ အမ်ားစုရွိေနေသးၿပီး အရပ္သားစစ္စစ္ပညာရွင္မ်ားမွာ နည္းပါး ေသာ ၀န္ႀကီး၊ ဒု၀န္ႀကီးေနရာအခ်ဳိ႕ႏွင့္ သမၼတ၏အႀကံေပးတာ၀န္ အခ်ဳိ႕တြင္သာရွိသည္။ ကုမၸဏီမ်ားတြင္ အႀကံေပးလုပ္ေနေသာ ံၽြ ေရးရာကၽြမ္းက်င္သူတစ္ဦးကေတာ့ ““အေရးႀကီးဆံုးကေတာ့ လုပ္မယ့္ လူေတြကေတာ္ဖို႔လိုမယ္။... ေနာက္တစ္ခုက ဦးစီးဦးေဆာင္လုပ္ ေနတဲ့သူေတြက နည္းနည္းေလးေတာ့ လူမွန္ေနရာမွန္ေလးျပန္ခ် ေပးဖို႔ေတာ့လိုမယ္”” ဟု သံုးသပ္သည္။
ပုဂၢလိကစီးပြားေရးလုပ္ငန္းမ်ားအေနျဖင့္ အရည္အေသြး နိမ့္က်ေနေသာလူ႔စြမ္းအားအရင္းအျမစ္ကို ကုစားႏိုင္ရန္အတြက္ ၀န္ထမ္းမ်ားကို ႐ံုးတြင္းသင္တန္းမ်ား၊ ရက္တိုသင္တန္းမ်ား တက္ ေရာက္ေစသည့္နည္းျဖင့္ေျဖရွင္းေနရသည္။ ACE Data Company ၏ဥကၠ႒ဦးသိန္းဦးက ““တကၠသိုလ္ကထြက္တဲ့ အိုင္တီ ပေရာ္ဖက္ရွင္နယ္ေတြကို အခ်ိန္ကုန္ခံ၊ ေငြေၾကးအကုန္အက်ခံၿပီး On Job Training (OJT) ေတြ အားစိုက္လုပ္ေနရတယ္။ ႏွစ္နဲ႔ ခ်ီၿပီး OJT ေတြလုပ္ေပးေနရတယ္။ တကယ္ဆို သံုးလေလာက္ OJT လုပ္ၿပီး တကယ္သံုးလို႔ရတဲ့အိုင္တီအင္ဂ်င္နီယာေတြရလာ မယ္ဆိုရင္ အင္မတန္ႀကီးမားတဲ့အခြင့္အလမ္းကိုရယူႏုိင္မယ္ထင္ တယ္”” ဟု B2B မဂၢဇင္းႏွင့္အင္တာဗ်ဴးတြင္ေျပာခဲ့ဖူးသည္။
ကုမၸဏီမ်ား၊ အဖြဲ႕အစည္းမ်ားအေနျဖင့္ ထိုသို႔မျဖစ္မေန သင္တန္းမ်ားေပးေနသည္ဆိုေသာ္လည္း အမွန္တကယ္ျပည့္ျပည့္၀၀ ေပးႏုိင္ျခင္းေတာ့မရွိေခ်။ ျမန္မာႏိုင္ငံအထည္ခ်ဳပ္လုပ္ငန္းရွင္မ်ား အသင္း၏အေထြေထြအတြင္းေရးမွဴး ေဒၚခိုင္ခိုင္ႏြယ္ကေတာ့ အထည္ခ်ဳပ္အသင္းအသင္းအေနျဖင့္ အထည္ခ်ဳပ္လုပ္သားမ်ား အတြက္ သင္တန္းေက်ာင္းဖြင့္ေပးေနသည္ဆိုေသာ္လည္း သံုးေလး ငါးလသင္ၾကားေလ့က်င့္ေပးရမည့္သင္တန္းကို ဆယ္ရက္တည္းသာ သင္ၾကားေပးႏိုင္ေၾကာင္းေျပာသည္။ အခ်ဳိ႕လုပ္ငန္းရွင္မ်ား ကလည္း မိမိ၀န္ထမ္းမ်ားအား ရက္တိုသင္တန္းေပးရမည္ကိုပင္ စိတ္မပါ ၾကေခ်။ သူတို႔က ၀န္ထမ္းမ်ားအား မိမိက သင္တန္းေပးလိုက္ ေသာ္လည္း သင္တန္းၿပီးေသာအခါ အျခားကုမၸဏီတစ္ခုသို႔ အလုပ္ ေျပာင္းသြားပါက မိမိတို႔အတြက္အခ်ည္းအႏီွးသာျဖစ္သည္ဟု ယူဆ ၾကေသာေၾကာင့္ျဖစ္သည္။
ဆက္လက္အမွ်င္တန္းေနဦးမည့္ျပႆနာ
ျမန္မာျပည္၏စီးပြားေရးက ယခုမွစဖြင့္ျခင္းျဖစ္ၿပီး အနာဂတ္၌ ဆက္လက္တိုးတက္သြားဖို႔အလားအလာရွိသည္။ လာ မည့္ႏွစ္မ်ားအတြင္း တစ္ႏွစ္ကို GDP ၇.၅ ရာခုိင္ႏႈန္းတုိုးတက္ဖို႔ ADB ကခန္႔မွန္းထားသည္။ Coca-Cola ၊ GE ၊ Telenor ၊ Ooredoo တို႔လိုကုမၸဏီႀကီးမ်ား၀င္လာၿပီးျဖစ္သလို သီလ၀ါအထူး စီးပြားေရးဇုန္၊ ေက်ာက္ျဖဴအထူးစီးပြားေရးဇုန္တုိ႔လည္း ေျခလွမ္းစ ေနၿပီျဖစ္သည္။ စက္တင္ဘာလအတြင္းကလည္း ႏိုင္ငံျခားဘဏ္ ကိုးခုကို ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံခြင့္ျပဳလိုက္ၿပီျဖစ္သည္။
ယင္းသို႔ စီးပြားေရးဖြံ႕ၿဖိဳးမႈႏွင့္အတူ လုပ္သားလိုအပ္ခ်က္ ကလည္း အလိုက္သင့္ျမင့္တက္လာမည္သာျဖစ္သည္။ သို႔ဆိုရာ ယခုကတည္းက ကၽြမ္းက်င္လုပ္သားလိုအပ္ခ်က္ျမင့္မားေနေသာ ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ ေရွ႕ေလွ်ာက္ လုပ္ငန္းမ်ားမည္သို႔ေအာင္ေအာင္ ျမင္ျမင္လည္ပတ္မည္လဲဆိုသည္က စိတ္၀င္စားဖြယ္ျဖစ္သည္။ တကၠသိုလ္၊ ေကာလိပ္ေပါင္း ၇၀ ခန္႔က ဘြဲ႕ရေက်ာင္းသားမ်ား အပါအ၀င္ လုပ္သားအင္အားက တစ္ႏွစ္ၿပီးတစ္ႏွစ္တိုးေနမည္ျဖစ္ သည့္တိုင္ ယင္းလုပ္သားတို႔ ကၽြမ္းက်င္၀န္ထမ္းျဖစ္ဖို႔က မလြယ္ ကူေပ။
အစိုးရ၏ပညာေရးျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈလမ္းေၾကာင္းမွန္ ေပၚေရာက္မည္ဆိုလွ်င္ပင္ ယင္းရလဒ္က အနည္းဆံုးဆယ္စုႏွစ္ တစ္ခုေက်ာ္အခ်ိန္ေပးရဦးမည္ျဖစ္သည္။ ထို႔ေၾကာင့္လည္း ယင္း ကာလမတိုင္မီေျဖရွင္းႏိုင္ဖို႔က နည္းလမ္းႏွစ္သြယ္သာရွိသည္။ ပထမနည္းလမ္းက အခ်ိန္တိုေလ့က်င့္သင္ၾကားမႈမ်ား ထိထိေရာက္ ေရာက္လုပ္ျခင္းျဖစ္သည္။ HR ေရးရာေဆာင္းပါးမ်ား ပင္တိုင္ ေရးသားေနေသာစာေရးဆရာရဲျမင့္ (စြန္႔ဦးတီထြင္) ကေတာ့ "Crash Programme အေနနဲ႔ကေတာ့ ဆရာျမင္တာက အခုရွိေနတဲ့ လူငယ္ပိုင္းထဲက တကယ့္ကို ထူးခၽြန္တဲ့လူေတြ ေရြးထုတ္ ၿပီးေတာ့ ခ်က္ခ်င္း Intensive Course ေတြ ေပးၿပီးေတာ့ ႏိုင္ငံျခား Intensive Training သေဘာမ်ဳိးကို သံုးေလးလ ေလာက္ လႊတ္ၿပီးေတာ့ ျပန္လႊတ္၊ အဲဒီလိုလုပ္ရင္ ေတာ့လည္း ရလိမ့္မယ္လို႔ ထင္တယ္”” ဟုအႀကံျပဳ သည္။ လြန္ခဲ့သည့္ ေလးငါး ေျခာက္ႏွစ္မွစ၍ စီးပြားေရး ႏွင့္စီမံခန္႔ခြဲေရးဆိုင္ရာ ေဟာေျပာပြဲမ်ား၊ အလုပ္႐ံု ေဆြးေႏြးပြဲမ်ား တြင္က်ယ္လာ သလို သင္တန္းမ်ား၊ ေက်ာင္းမ်ားလည္း အထိုက္အေလ်ာက္တိုး တက္လာပါသည္။ သို႔ေသာ္လည္း သင္တန္းစရိတ္ႀကီးျမင့္မႈက ေငြေၾကးခ်ဳိ႕တဲ့သူမိသားစုအမ်ားစုအတြက္ အခက္အခဲတစ္ခုအျဖစ္ ရွိေနေသးသည္။
ဒုတိယနည္းလမ္းကေတာ့ ျပည္တြင္းကၽြမ္းက်င္လုပ္သား လိုအပ္ခ်က္အတြက္ ျပည္ပမွကၽြမ္းက်င္၀န္ထမ္းမ်ား၊ ပညာရွင္ မ်ားကိုဖိတ္ေခၚျခင္းျဖစ္သည္။ ဖိတ္ေခၚရာ၌လည္း ႏိုင္ငံျခားသား ကၽြမ္းက်င္သူႏွင့္ ျပည္ပေရာက္ႏိုင္ငံသားကၽြမ္းက်င္သူမ်ားဆိုၿပီးရွိ သည္။ ႏုိင္ငံျခားသားကေတာ့ လက္ရွိအေျခအေနတြင္ပင္ ႏိုင္ငံျခား ကုမၸဏီမ်ားသာမက ျပည္တြင္းကုမၸဏီအခ်ဳိ႕ပါ ခန္႔လာၾကၿပီျဖစ္ သည္။ သတိျပဳစရာတစ္ခ်က္က ျပည္တြင္းကုမၸဏီမ်ားအေနျဖင့္ ႏိုင္ငံျခားသားခန္႔ထားရာတြင္ ေရတိုေျဖရွင္းႏိုင္ဖို႔ထက္ ေရရွည္ဖြံ႕ၿဖိဳး မႈကိုကူညီေပးႏိုင္ေအာင္ စီမံခန္႔ခြဲဖို႔လိုအပ္ေပမည္။ ယင္းႏွင့္ ပတ္သက္၍ ျမန္မာ့ေရွ႕ေဆာင္ဘဏ္မွ Deputy Managing Director ဦးေက်ာ္စိုးမင္းက ““ႏိုင္ငံျခားသားပညာရွင္ဆိုတာကလည္း အလုပ္လုပ္ဖို႔မဟုတ္ဘဲနဲ႔ ကိုယ့္မွာရွိတဲ့၀န္ထမ္းေတြကို Technology Shareလုပ္ေပးႏိုင္တဲ့အဲဒီလိုပံုစံမ်ဳိးအတိုင္းအတာတစ္ခုထိေတာ့ ၾကားထဲမွာ တံတားထုိးထားၿပီးသြားရမယ့္အေနအထားရွိတယ္” ဟု သံုးသပ္သည္။ ႏိုင္ငံျခားရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံမႈဥပေဒအရ ျပည္ပကုမၸဏီမ်ား အေနျဖင့္လည္း ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံသည့္ပထမႏွစ္ႏွစ္အတြင္း ျမန္မာ လုပ္သား အနည္းဆံုး၂၅ ရာခုိင္ႏႈန္း၊ ဒုတိယႏွစ္တြင္ အနည္းဆံုး ၅၀ ရာခုိင္ႏႈန္းႏွင့္ တတိယႏွစ္တြင္ အနည္းဆံုး ၇၅ ရာခိုင္ႏႈန္း ခန္႔ရမည္ဟုပါရွိသည္။ သို႔ေသာ္လည္း ယင္း ၇၅ ရာခိုင္ႏႈန္းတြင္ ပါ၀င္သူအားလံုး ေအာက္ေျခ Level တြင္ခ်ည္းရွိမေနဖို႔ေတာ့လို သည္။ ဆိုလိုသည္မွာ အားလံုးေမွ်ာ္မွန္းထားသည့္အတိုင္း အလယ္ အလတ္ႏွင့္ ထိပ္ပိုင္းအဆင့္ရာထူးမ်ားတြင္လည္း ျပည္တြင္း၀န္ထမ္း မ်ား တျဖည္းျဖည္းလက္လႊဲယူႏိုင္ဖို႔လိုသည္။ ဤေနရာ၌ လုပ္ငန္းရွင္ မ်ား၊ အထက္ပိုင္းအရာရွိမ်ားအေနျဖင့္လည္း ျပည္တြင္း၀န္ထမ္း မ်ားကို ယံုယံုၾကည္ၾကည္တာ၀န္ေပးဖို႔လိုေပမည္။ လတ္တေလာ အေျခအေနအရေတာ့ ျပည္တြင္းလုပ္ငန္းရွင္အခ်ဳိ႕တြင္ ““ႏိုင္ငံျခား သားအထင္ႀကီးသည့္ေရာဂါလကၡဏာ”” ကိုေတြ႕ေနရသည္။
ျပည္ပေရာက္ျမန္မာႏုိင္ငံသားကၽြမ္းက်င္ပညာရွင္မ်ား ျပန္ ၀င္လာျခင္း (Brain Gain) ကလည္း ဖြံ႕ၿဖိဳးစႏိုင္ငံအတြက္ ေမွ်ာ္လင့္ ခ်က္တစ္ခုျဖစ္သည္။ ႏုိင္ငံေတာ္သမၼတအပါအ၀င္ ႏိုင္ငံ့ေခါင္းေဆာင္ မ်ားကလည္း အခြင့္ႀကံဳလွ်င္ႀကံဳသလို ၎င္းတို႔ကိုဖိတ္ေခၚေနေၾကာင္း ေတြ႕ရသည္။ တံခါးဖြင့္ခါစ ႏိုင္ငံ၏အေျခအေနအရ အခ်ဳိ႕လည္း ျပန္၀င္လာၾကသလို အခ်ဳိ႕လည္းေစာင့္ၾကည့္ေနဆဲျဖစ္သည္။ HR အေတြ႕အႀကံဳႏွစ္ ၂၀ ေက်ာ္ရွိသည့္ ေဒၚေကခိုင္ေအာင္က ““ေရွ႕က တယ္လီကြန္းမ္ကုမၸဏီမွာလုပ္တုန္းကဆို ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ား သူတုိ႔ ျပန္လာတာကိုေတြ႕တယ္။ လစာအေျခအေနက ႏိုင္ငံျခားကုမၸဏီ ေတြ Offering လုပ္တာနဲ႔ ဟိုမွာ Offering လုပ္တာအရမ္း မဟဘူး။ အဲဒီအတြက္ေၾကာင့္ ကိုယ့္တုိင္းျပည္မွာ ကိုယ္ Save ျဖစ္ တယ္။ ျပန္လာၾကတာမ်ားတယ္လို႔ယူတယ္”” ဟုေျပာသည္။ ၎ကပဲ Finance ပိုင္းဆုိင္ရာကၽြမ္းက်င္သူမ်ားႏွင့္ အင္ဂ်င္နီယာတို႔လို ၀န္ထမ္းမ်ား ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားျပန္၀င္လာတာကိုေတြ႕ရေသာ္လည္း လစာကြာဟခ်က္ႀကီးမားေနေသးေသာ အိုင္တီပညာရွင္မ်ားကေတာ့ ျပန္လာတာနည္းေသးသည္ဟုယူဆေၾကာင္းေျပာပါသည္။ တကယ္ ေတာ့ ၎တို႔ျပန္လာေစဖို႔အတြက္ ပါးစပ္ကခ်ည္းဖိတ္ေခၚေန႐ံုႏွင့္ မၿပီး။ ၎တို႔ႏွင့္ထိုက္တန္သည့္အခြင့္အေရး၊ ေနရာ၊ လစာေပးဖို႔ လိုပါသည္။ ဦးရဲျမင့္ကလည္း ““တကယ္လို႔ Brain Gain ျဖစ္ခ်င္ ရင္ေတာ့ ထိုက္ထိုက္တန္တန္ေပးဖို႔ေတာ့လိုမယ္။ ေနရာယူထားတဲ့ လူေတြရွိတယ္။ မတန္ဘဲယူထားတဲ့လူေတြ အဲဒီေနရာေတြအစားထိုးေပးရမယ္”” ဟု မွတ္ခ်က္ျပဳသည္။
ျမန္မာျပည္၏စီးပြားေရးတံခါးစဖြင့္ေနေပၿပီ။ ထို႔အတူ ယင္းအေဆာက္အအံုအတြက္လိုအပ္ေသာ ကၽြမ္းက်င္လုပ္သား လိုအပ္ခ်က္ကလည္း ရွိေနသည့္အကန္႔အသတ္ကို၀ိုင္းလုေနရသည့္ အေျခအေနျဖစ္ေနသည္။ အစိုးရအေနျဖင့္ ပညာေရးစနစ္ကို ေျပာင္း လဲဖို႔ႀကိဳးစားေနသည့္တိုင္ ယင္း၏ထိထိေရာက္ေရာက္သက္ေရာက္ မႈကိုေရွ႕ဆယ္စုႏွစ္တစ္ခုေလာက္အတြင္း ေမွ်ာ္လင့္၍မရရာ လူ႔ စြမ္းအားအရင္းအျမစ္ျပႆနာသည္ ေဆးမီးတိုႏွင့္ပဲ ဆက္လက္ ကုသရဦးမည့္သေဘာရွိသည္။ ယင္းအကူးအေျပာင္းကာလတြင္ ႏိုင္ငံ၏စီးပြား

ေရးသူ-ဟိန္းေဇာ္ ‪#‎heinzaw‬