ဂ်င္းဂ်က္ ရူဆိုး (သဘာ၀ပညာေရး)

 ၁၈ ရာစုႏွစ္ ပညာအလင္းေရာင္ေခတ္ (Age of Enlightenment) ကို အဆုံးသတ္၍ ေခတ္သစ္ အေတြး အေခၚမ်ားအတြက္ အေျခခံ အုတ္ျမစ္ ခ်ေပးခဲ့သူကို ၫႊန္ျပပါ ဆိုလွ်င္ ဆြစ္ဇာလန္ျပည္ဖြား ျပင္သစ္ အေတြးအေခၚ ပညာ႐ွင္ ဂ်င္းဂ်က္႐ူးဆိုး (Jean Jacques Rousseau 1712-78) ကို ေဖာ္ျပရပါမည္။

ႏုိင္ငံေရးပညာႏွင့္ အေတြးအေခၚပညာတုိ႔ိကို ေလ့လာဆည္းပူးခဲ့ေသာ၊ ေလ့လာလ်က္႐ိွေသာ မည္သူမဆို ႐ူးဆိုး၏ (Social Contract - 1762) ပါ အယူအဆမ်ားကို တို႔ထိဖူးၾကပါလိမ့္မည္။ ႐ူးဆိုး၏ ေခတ္ကာလတြင္ ႏုိင္ငံေရး၊ စီးပြားေရး၊ လူမႈေရး နယ္ပယ္ အသီးသီးတြင္ အတန္းအစား ခဲြျခားမႈ၊ မညီမွ်မႈမ်ား ႐ိွခဲ့ပါသည္။ ယင္းကာလအတြင္း လူသားတစ္ဦး၏ လြတ္လပ္စြာ ဖံြ႕ၿဖိဳးတုိးတက္မႈကို အတန္အသင့္ အားေပးအားေျမႇာက္ ျပဳေနေသာ္လည္း အမွန္တကယ္ လြတ္လပ္ခြင့္ ရ႐ိွၾကသူမ်ားမွာ အုပ္ခ်ဳပ္သူမ်ားႏွင့္ အထက္တန္းလႊာမ်ားသာ ျဖစ္သည္။
ပညာေရးနယ္ပယ္တြင္လည္း လူသားအားလုံးအတြက္ ဟန္ခ်က္ညီေသာ ဖံြ႕ၿဖိဳးမႈကို မရ႐ိွေပ။ ထုိ႔ေၾကာင့္ ႐ူးဆုိးက ̒ လူသားသည္ လြတ္လပ္စြာ ေမြးဖြားလာေသာ္လည္း ေနရာအႏွ႔ံ၌ အခ်ဳပ္အေႏွာင္ ခံေနရေလသည္။ ̓ (Man is born free; and everywhere he is in chains ) ဟု လူ႔အဖြဲ႕အစည္း၏ တင္းက်ပ္ ဆုိးယုတ္မႈမ်ားကို ေထာက္ျပ ေဝဖန္ခဲ့ေလသည္။


Jean Jacques Rousseau 1712-78
လူသားသည္ ေမြးဖြားလာ ကတည္းကပင္ ႏုိင္ငံေရး၊ လူမႈေရးႏွင့္ သက္ဆုိင္ေသာ ရသင့္ရထိုက္သည့္ အခြင့္အေရးမ်ား ႐ိွသည္ဟုလည္း ႐ူးဆုိးက မမွိတ္မသုန္ ယုံၾကည္ေလသည္။ ျပင္သစ္ အာဏာ႐ွင္ နပိုလီယံကပင္လွ်င္ ႐ူးဆိုး၏ အေတြးအေခၚသစ္မ်ားသာ ေပၚေပါက္မလာပါက ျပင္သစ္ေတာ္လွန္ေရး ျဖစ္ေပၚလာစရာ အေၾကာင္းမ႐ိွဟု ဆိုေလသည္။ ေႏွာင္းေခတ္ ပညာ႐ွင္တုိ႔ကလည္း ႐ူးဆုိး၏ ယင္း (Social Contract ) ကို ျပင္သစ္ ေတာ္လွန္ေရး သမၼာက်မ္းစာ ဟူ၍လည္းေကာင္း၊ အေမရိကန္ လြတ္လပ္ေရး ေၾကညာ စာတမ္း၏ အေျခခံဟူ၍ လည္းေကာင္း သတ္မွတ္ထားၾကပါမည္။ (Social Contract ) နည္းတူ အျခားထင္႐ွားေသာ က်မ္းတစ္ေစာင္မွာ (Emile) ေခၚ ပညာေရးဆိုင္ရာ အတၳဳပၸတၱိပင္ ျဖစ္ေလသည္။ ပညာေရးႏွင့္ ပတ္သက္ေသာ အေတြးအေခၚ အယူအဆႏွင့္ သဘာဝဆန္ေသာ အက်င့္အၾကံ အားလုံးကို ယင္း (Emile) က်မ္း၌ ေရးသား ေဖာ္ျပထားသည္ကို ေတြ႔႐ိွရေလသည္။

ဤကာလအတြင္း အလယ္ေခတ္ သာသနာေရးဆုိင္ရာ လႊမ္းမုိးခ်က္မ်ားေၾကာင့္ လူသည္ ဆုိးသြမ္းေသာ သဘာဝႏွင့္ ေမြးဖြားလာသည္ဟု ယူဆၾကသည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္ ကေလးသူငယ္မ်ားကို ပညာေပးရာ၌ ဆိုးသြမ္းေသာ သဘာဝ၊ ဗီဇမ်ားကို ျပဳျပင္ ေျပာင္းလဲ၍ ေကာင္းေသာ အရည္အခ်င္းမ်ားကို ၫြန္ၾကား သင္ၾကားေပးရမည္ဟု ယုံၾကည္ၾကသည္။ တစ္ဆက္တည္းမွာပင္ ကေလးငယ္မ်ားအား ေကာင္းျမတ္ေသာ ႏုိင္ငံသားမ်ား ျဖစ္ေစရန္ႏွင့္ လူတို႔၏ က်င့္ဝတ္စည္းမ်ဥ္း စည္းကမ္းႏွင့္ ဆက္ဆံေရး နယ္ပယ္တြင္ အဆင္ေျပေစရန္ ေလ့က်င့္ ပညာ ေပးၾကသည္။ ယင္းအေျခအေနတြင္း ကေလးကို လူႀကီး အငယ္စားဟု သေဘာထားကာ လူႀကီးတစ္ေယာက္ ကဲ့သို႔ ျပဳမူက်င့္ၾကံ ေစလုိသျဖင့္ ကေလးသူငယ္မ်ားမွာ စိတ္၏ ပင္ပန္းႏြမ္းနယ္မႈ ျဖစ္ၾကေလသည္။

႐ူးဆိုးကမူ လူသည္ ဆုိးသြမ္းေသာ သဘာဝႏွင့္ ေမြးဖြားလာသည္ ဆုိသည္ကို လက္မခံခဲ့ေပ။ လူသား၏ ပင္ကို သဘာဝသည္ ျဖဴစင္သန္႔႐ွင္းသည္၊ လြတ္လပ္သည္။ သို႔ရာတြင္ ကေလးငယ္ဘဝကစ၍ သဘာဝဓမၼႏွင့္ ကင္းကြာၿပီး မလြတ္လပ္ေတာ့ဘဲ ဆိုးသြမ္းေသာ လူေနမႈ ဝန္းက်င္ကသာလွ်င္ ကေလး၏ သဘာဝကို ဖ်က္ဆီး ေနသည္ဟု ဆိုပါသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ကေလး၏ ပင္ကိုသဘာဝကို ဂ႐ုမျပဳဘဲ လူ႔ေလာကထဲမွ လူ (Social man) တစ္ေယာက္ျဖစ္ရန္္ ေလ့က်င့္သင္ၾကား ေပးျခင္းမ်ဳိးကိုသာ မျပဳလုပ္သင့္ဟု ယူဆခဲ့သည္။ လူသား၏ ပင္ကိုဗီဇ၊ စိတ္ဝင္စားမႈ၊ စိတ္လႈပ္႐ွားမႈမ်ားကို သဘာဝအေလ်ာက္ ဖံြ႕ၿဖိဳးတုိိးတက္ေစေသာ ပညာေရးမ်ဳိးကိုသာ အလို႐ိွ အပ္ေပသည္။

(Emile) က်မ္း၌ ̒ အပင္ငယ္မ်ားကို ျပဳစု ပ်ဳိးေထာင္ျခင္းျဖင့္ ဖံြ႕ၿဖိဳး ႐ွင္သန္ေစသကဲ့သို႔ လူသားအားလည္း ပညာေရးျဖင့္ ဖံြ႕ၿဖိဳးေစရမည္ ̓ (Plants are improved by cultivation and men by education) ဟု ဆိုထား ပါသည္။ လူသားသည္ ေမြးဖြားလာကတည္းက ကိုယ္ကာယ သန္စြမ္းလာသည္ မဟုတ္၊ ထိုနည္းတူစြာ ဘဝ၏ မျပည့္စုံမႈ၊ ဉာဏ္ရည္ဉာဏ္ေသြး ကင္းမဲ့မႈတို႔ျဖင့္ ေမြးဖြားလာရသည္ ျဖစ္သည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္ ယင္းလုိအပ္ခ်က္မ်ား ျပည့္စုံေစရန္ တစ္နည္းအားျဖင့္ ကိုယ္ကာယသန္စြမ္းမႈ၊ ဘဝ ရပ္တည္ႏုိင္မႈ၊ စီရင္ ဆုံးျဖတ္ႏုိင္သည့္ ဉာဏ္ရည္ ဉာဏ္ေသြးကို တုိးတက္ေကာင္းမြန္ လာေစရန္ ပညာေရးအားျဖင့္ ျမွင့္တင္ေပးရပါမည္။

႐ူးဆိုး၏ အလုိအရ ပညာေရးကုိ သဘာဝ၊ လူႏွင့္အရာဝတၳဳဟူေသာ လမ္းသုံးသြယ္မွ ရ႐ိွပါသည္။ (Edcation come to us from nature, from men, or from things) လူသား၏ စိတ္စြမ္းအင္မ်ား (faculties) ႏွင့္ ကိုယ္ခႏၶာ အစိတ္အပိုင္းမ်ား (organs) စသည့္ လူ႔သဘာဝပညာေရး (The Education of nature ) က ေပးအပ္ထားပါသည္။ ယင္းသဘာဝ ပညာေရးသည္ လူတို႔ ေလ့က်င့္ သင္ၾကားေပးအပ္ေသာ ပညာေရးထက္လည္းေကာင္း၊ ပတ္ဝန္းက်င္႐ိွ အရာဝတၳဳမ်ားမွ ေတြ႕ထိရ႐ိွေသာ ေတြ႕အၾကံဳမ်ားထက္ ေသာ္လည္းေကာင္း သာလြန္သည္ဟု ဆိုပါသည္။ ထို႔ ေၾကာင့္လည္း ႐ူးဆိုး၏ ပညာေရးကို သဘာဝ အဓိက ပညာေရးဟု ပညာ႐ွင္ တို႔က သတ္မွတ္ၾကပါသည္။

သဘာဝပညာေရးႏွင့္ ပတ္သက္၍ ႐ူးဆိုး၏ ထင္႐ွားေသာ အဆိုတစ္ခုမွာ “သဘာဝတရား၏ ဖန္ဆင္း လိုက္ေသာ အရာအားလုံးသည္ ေကာင္းမြန္ၿပီး လူသားလက္တြင္ ဆုတ္ယုတ္ ပ်က္ျပားလာေတာ့သည္” (Everything is good as it comes from the hand of the author of nature; but everything degenerates in the hands of man) ထို႔ေၾကာင့္ ကေလးသူငယ္မ်ား၏ ပညာသင္ၾကားမႈႏွင့္ ပတ္သက္၍ သဘာဝအေလ်ာက္ ျပဳစု ပ်ဳိးေထာင္ေရးႏွင့္ သဘာဝ တရားထံမွ သင္ယူေရးကို ပိုမို အေလးထားသည္ကို ေတြ႔ရပါမည္။ သဘာဝအေလ်ာက္ ျပဳစု ပ်ဳိးေထာင္ေရးဆိုသည္မွာ လူသား၏ စိတ္ပါဝင္စားမႈ (human inclinations) အေလ်ာက္ ေလ့လာသင္ယူေစျခင္း ျဖစ္သည္။ ဆိုလိုသည္မွာ လူသား၏ အာ႐ုံခံစားမႈ အရည္အေသြးႏွင့္ အသိဉာဏ္ ဖံြ႕ၿဖိဳးတိုးတက္မႈအတြက္ မည္သည့္ ျပဌာန္းမႈ တစ္စုံတစ္ရာမွ် မထား႐ိွဘဲ သဘာဝအေလ်ာက္ တိုးပြားလာေစရန္ပင္ ျဖစ္သည္။

ယင္းအတြက္ ကေလးသူငယ္မ်ားအား သင္ခန္းစာမ်ားကို အလြတ္က်က္မွတ္ခုိင္းျခင္း၊ သမိုင္းခုႏွစ္၊ သကၠရာဇ္မ်ား၊ ၿမိဳ႕႐ြာမ်ား၊ ဘုရင္ မိဖုရားတုိ႔၏ နာမည္မ်ားကို ေခါင္းထဲ စဲြေစရန္ မွတ္သားခုိင္းျခင္း၊ ကိုယ္ခႏၶာႏွင့္ စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာတို႔ိကို တင္းက်ပ္သည့္ စည္းမ်ဥ္းစည္းကမ္းမ်ားျဖင့္ ခ်ဳပ္ခ်ယ္ထားျခင္း စသည့္ ကေလး၏ မူလသဘာဝကို ေက်ာ္လြန္ၿပီး လူထဲက လူတစ္ေယာက္ ျဖစ္လာေစရန္ ေလ့က်င့္မႈမ်ားကို မလိုလားအပ္သည့္ အရာမ်ားအျဖစ္ ႐ူးဆုိးက ယူဆခဲ့ေလသည္။ ထို႔ေၾကာင့္လည္း လူတို႔၏ အျပဳသေဘာ ပညာေရး လမ္းစဥ္ကို ေက်ာခုိင္းၿပီး (Negative Education ) နက္ကတစ္ ပညာေရး အယူအဆကို တင္ျပခဲ့ေလသည္။

႐ူးဆိုး၏ အလိုအရ နက္ဂတစ္ ပညာေရးဟူသည္ ပညာေပးမႈ မ႐ိွျခင္းကို ဆုိလိုသည္ မဟုတ္ေပ။ ႏုိင္ငံေရး၊ လူမႈေရး၊ သိပၸံပညာ စသည့္ အရာအားလုံးသည္ လူသား၏ ပင္ကို သဘာဝကို ခ်ဳိးဖဲ့ေနသည္။ အစစ္အမွန္ တရားသည္လည္း လူ႔ေလာက၊ လူ႔ပတ္ဝန္းက်င္တြင္ မ႐ိွ၊ သဘာဝတရား ထဲတြင္သာ ရ႐ိွႏုိင္ပါသည္။ ထို႔ေၾကာင့့္ လူတုိ႔ သင္ၾကားေပးေသာ အျပဳပညာေရး (Positive Education) သည္ အတုအေယာင္ျဖစ္ၿပီး သဘာဝတရားထံသို႔ သြားေရာက္ ေလ့လာျခင္းအားျဖင့္သာ စစ္မွန္ေသာ အသိပညာကို ရ႐ိွႏုိင္မည္ ျဖစ္သည္။

ဤေနရာတြင္ ႐ူးဆုိး၏ သဘာဝဆုိင္ရာ အယူအဆကို ေလ့လာၾကည့္မည္ ဆုိပါလွ်င္ ေယဘူယ် ႏွစ္ပိုင္းေတြ႕ရပါမည္။ တစ္ပုိင္းမွာ လူသား၏ ပင္ကိုသဘာဝ အေလ့အထ (habit) ကို ဆုိလိုၿပီး ပညာသင္ၾကားေပးရ၍ ပင္ကိုသဘာဝကို မေက်ာ္လြန္ဘဲ တစ္နည္းအားျဖင့္ ယင္းပင္ကို သဘာဝအတိုင္း ျပဳစုပ်ဳိးေထာင္ေပးေရး ျဖစ္သည္။ ယင္းအပိုင္းတြင္ စာသင္သား၏ စိတ္ပါဝင္စားမႈ အေျခအေနအရသာ ပညာေပးျခင္းကို ျပဳလုပ္ရမည္ ျဖစ္ေလသည္။ ကိုယ္က်င့္တရားဆုိင္ရာ ေကာင္းမႈ၊ ဆိုးမႈမ်ားကိုပင္ သဘာဝအေလ်ာက္ ျပဳမူေသာ အျပဳအမူမ်ားမွသာ မိမိကိုယ္တုိင္ စစ္ေၾကာေစရပါမည္။ ဆုိိလုိသည္မွာ ေကာင္းမႈကိုလည္းေကာင္း၊ မေကာင္းမႈကိုလည္းေကာင္း မိမိကိုယ္တိုင္ ျပဳလုပ္ခံစားၿပီးမွ ̒ အမွားအမွန္ကို သိ႐ိွ ျပင္ဆင္ႏုိင္မႈ ျဖစ္ေပသည္၊ ဤအရာသည္ ေကာင္းမႈ ျဖစ္သည္၊ ဤအရာသည္ မေကာင္းမႈ ျဖစ္သည္ ̓ စသည့္ တန္ဖိုး သတ္မွတ္ခ်က္မ်ားသည္ လူ႕သဘာဝအား ကန္႕သတ္ခ်ဳပ္ခ်ယ္မႈ သက္ သက္ျဖစ္သည္ဟု ႐ူးဆိုးက ဆုိပါသည္။

သဘာဝ၏ ဒုတိယ အယူအဆမွာ ေတာေတာင္ေရေျမ သဘာဝ ျဖစ္သည္။ အထက္တြင္ ဆိုခဲ့သည့္အတိုင္း လူေလာကအတြင္း႐ိွ ႏုိင္ငံေရး ၊ လူမႈေရး၊ ဘာသာေရး စသည္တို႔ႏွင့္ဆိုင္ေသာ လူမႈစည္းမ်ဥ္း (Social Order) မ်ားသည္ လူ႔ဘဝအေျခအေန အားလုံးအတြက္ ကန္႔သတ္ ခ်ဳပ္ခ်ယ္မႈထားၿပီး ျဖစ္ေလသည္။ ႏုိင္ငံေတာ္ႏွင့္ ဆိုင္ေသာ ရည္မွန္းခ်က္မ်ားသည္ လည္းေကာင္း၊ ဘာသာတရားႏွင့္ဆိုင္ေသာ ေကာင္းမႈ၊ ဆိုးမႈ က်င့္ဝတ္ စံႏႈန္းမ်ားသည္ လည္းေကာင္း စီရင္ ျပဌာန္းၿပီးသား ျဖစ္ေနေလသည္။ ယင္းစီရင္ ျပဌာန္းခ်က္မ်ားမွာလည္း လူတုိ႔အလိုက် ေရးဆဲြထားသည့္ အတြက္ အစစ္အမွန္တရား မျဖစ္၊ အတုအေယာင္မ်ားသာ ျဖစ္ေလသည္။

သဘာဝတရားကမူ လူတိုင္းအား ညီမွ်စြာ ဖန္ဆင္းေပးထားၿပီး လူ႔ဘဝ၏ တူညီေသာ သက္ေမြး ဝမ္းေက်ာင္းခြင့္ကိုလည္း ေပးအပ္ထားပါသည္။ ဆုိလိုသည္မွာ သဘာဝတရား၏ ဥပေဒအတြင္း၌ လူသားသည္ လြတ္လပ္စြာ ေမြးဖြားလာရသည္။ အတန္းအစား ခဲြျခားမႈမ႐ိွ၊ ကန္႔သတ္ခ်ဳပ္ခ်ယ္ေသာ စည္းမ်ဥ္းစည္းကမ္း မ႐ိွ၊ လြတ္လပ္စြာ ျပဳမူလႈပ္႐ွား ႏုိင္သည္။ ယင္းေၾကာင့္ပင္လွ်င္ ႐ူးဆိုးက လူသည္ လြတ္လပ္စြာ ေမြးဖြားလာသည္ဟု ဆုိခဲ့ျခင္း ျဖစ္ပါသည္။ သိုိ႔ရာတြင္ အမ်ဳိးမ်ဳိးေသာ လူမႈ စည္းမ်ဥ္းမ်ားေၾကာင့္ လူသား၏ ေမြးရာပါ လြတ္လပ္ခြင့္အျပင္ အာ႐ုံခံစားမႈ၊ အသိဉာဏ္၊ အျပဳအမူစသည့္ အရာအားလုံးမွာ ေလ်ာ့ပါးတင္းက်ပ္ လာခဲ့ရပါသည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္ သဘာဝတရားထံမွ သင္ယူျခင္းသည္သာ အေကာင္းဆုံး ပညာေရး ျဖစ္သည္ဟု ႐ူးဆိုးက သတ္မွတ္ခဲ့ျခင္း ျဖစ္ေလသည္။

ေဝဖန္ အကဲျဖတ္သူ (Paul Monroe) ၏ အလုိအရလည္း ႐ူးဆိုး၏ ပညာေရးအျမင္သည္ လူ႔အဖဲြ႕အစည္း၏ ပုံသဏၭာန္တစ္ရပ္ရပ္ အေပၚတြင္လည္းေကာင္း၊ အႏွစ္သာရမဲ့ေသာ ေ႐ွး႐ိုးစဥ္လာ စာသင္ေက်ာင္းမ်ားတြင္ လည္းေကာင္း အေျခမျပဳဘဲ စစ္မွန္ေသာ လူ႔သဘာဝ၏ အသိပညာ ရရာရေၾကာင္းတြင္သာ အေလးထားပါသည္။ ႐ူးဆုိး၏ အလိုအရ (Emile) ပညာေရး၏ ပန္းတုိင္မွာ သူတစ္ပါးအား ခ်စ္ခင္ၾကင္နာေရး၊ စိတ္ဖံြ႕ၿဖိဳးေရးႏွင့္ စာရိတၱ ခုိင္ခံ့ေရး စသည့္ အရည္အေသြးတုိ႔ ႂကြယ္ဝေစရန္ ျဖစ္ပါသည္။

အျခားတစ္ဖက္တြင္လည္း သူသည္ သဘာဝလူသား (natural man) ႏွင့္ လူ႔ေလာကလူသား (Social man or citizen) မွ တစ္ခုခုကို ေ႐ြးခ်ယ္ရမည္ဟု ဆုိပါသည္။ ႐ူးဆုိး ဆုိလိုေသာ သဘာဝလူသားမွာ လူ႐ိုင္းတစ္ေယာက္ မဟုတ္ေပ။ သူ႔ ပင္ကိုသဘာဝ၏ ထိန္းေက်ာင္း ညႊန္ၾကားမႈမ်ားကို ခံစားရေသာ လူသား တစ္ေယာက္သာ ျဖစ္သည္။ ယင္းသဘာဝ လူသားသည္ မည္သည့္ လူသား ပတ္ဝန္းက်င္၏ လႊမ္းမိုးခ်ဳပ္ကိုင္မႈမ်ားမွာ ကင္းလြတ္ေလသည္။ လူ႔ေလာက လူသားမွာမူ ယင္းလူ႔အဖဲြ႕အစည္းအတြင္း တည္႐ိွၿပီး ျဖစ္ေသာ ဓေလ့ထုံးတမ္းမ်ားအတိုင္း လိုက္နာ ေနထိုင္ရေသာ သူသာ ျဖစ္ေလသည္။ ဆိုလုိသည္မွာ သဘာဝလူသားသည္ သူ႔ကိုယ္၌ပင္လွ်င္ ၿပီးျပည့္စုံေသာ လူသားတစ္ ေယာက္အျဖစ္ သတ္မွတ္ႏုိင္ပါသည္။ ဥပမာအားျဖင့္ သဘာဝလူသားသည္ (numerical unit) ျဖစ္ၿပီး၊ လူ႔ေလာက လူသားသည္ (fractional unit) ျဖစ္ေလသည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္ လူ႔ေလာက လူသား၏ တန္ဖိုးသည္ သူအေျချပဳရာ လူ႔အဖဲြ႕အစည္းကိုသာ အခ်ဳိးက် မီွခုိ အားထားေနရပါသည္။

လူသားသည္ တစ္စုံတစ္ရာကို ေ႐ြးခ်ယ္ေဆာင္႐ြက္ လုပ္ကိုင္မည္ဆုိပါက မိမိ၏ လူသားျဖစ္ျခင္း အေပၚတြင္ ေသခ်ာရန္ အေရးႀကီးပါသည္။ ယင္းအတြက္ ကေလးသူငယ္မ်ားကို ပညာေပးရာ၌ လူႀကီးမ်ား ျဖစ္ေစခ်င္သည့္ စံၫႊန္းမ်ားအတိုင္း ပုံသြင္း ေလာင္းေပးျခင္းကို ေ႐ွာင္႐ွားရပါမည္။ ကေလးငယ္ဘဝတြင္ သူတုိ႔၏ သဘာဝစြမ္းအား ႐ိွသေလာက္သာ သင္ၾကားေစၿပီး လူ႐ြယ္ဘဝ (Robinson Crusoe) ကဲ့သို႔ မိမိကိုယ္မိမိ မွီခုိ အားထားႏုိင္ေသာ (self - dependence) အေျခအေန ေရာက္မွသာ အျပဳပညာေရးမ်ဳိးကို ေပးအပ္ရပါမည္။ ဤအေျခအေနတြင္ စာသင္ သားတို႔သည္ အာ႐ုံမ်ား (Sensation) မွ စိတ္ကူးစိတ္သန္းမ်ား (ideas) သို႔ လည္းေကာင္း၊ ခံစားမႈ (feel) သက္သက္မွ စဥ္းစား ေတြးေခၚျခင္း (reasons) သို႔ လည္းေကာင္း ကူးေျပာင္းလာၿပီ ျဖစ္သည့္အေလွ်ာက္ ေလာက၏ မွားမွန္ တန္ဖိုးမ်ားကို ေ႐ြးခ်ယ္ အကဲျဖတ္ ႏုိင္ေပသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ႐ူးဆိုးက ̒ ကေလးအား ၾကင္နာ ေထာက္ထားပါ။ သင္ျပပါ။ ပစၥဳပၸန္ကို မေစာ္ကားဘဲ အနာဂတ္အတြက္ လမ္းဖြင့္ေပးပါ ̓ ဟူ၍ ဆုိထားျခင္းပင္ ျဖစ္ပါသည္။

အခ်ဳပ္အားျဖင့္ ဆုိရလွ်င္ ႐ူးဆုိး၏ သဘာဝ ပညာေရးသည္ မ်က္ေမွာက္ေခတ္ လူ႔အဖဲြ႕အစည္းမ်ားႏွင့္ အေတာ္အတန္ မဟပ္စပ္ေသာ္လည္း ပညာေရးလြတ္လပ္ခြင့္၊ ေက်ာင္းသား အေျချပဳစနစ္ စသည္တို႔အတြက္ လမ္းဖြင့္ေပးခဲ့သည္ကို ေတြ႕ရပါမည္။ လူသဘာဝအား မပ်က္စီးေစဘဲ လူသားတန္ဖိုးထား ပညာေရး အယူအဆ တစ္ရပ္ အေနျဖင့္လည္း တန္းဖိုးႀကီး လွပါသည္။ သူ႔ေခတ္၏ အခ်ဳပ္အေႏွာင္ၾကားမွာ ပညာေရး (Education in chains) ကို ဆန္႔က်င္ၿပီး ပုဂၢလလူသား၏ တန္ဖိုးမျဖတ္ႏုိင္ေသာ လြတ္လပ္မႈ အယူအဆကို မီးေမာင္းထုိး ျပခဲ့ပါသည္။ ေႏွာင္းေခတ္ ပညာေရး အေတြးအေခၚ ပညာ႐ွင္မ်ားျဖစ္ေသာ ေဘ့(စ္) ဒုိး (Basedow)၊ ပတ္စတာ လုိဇီ (Pestalozzi)၊ ဖ႐ုိဘဲ(လ္) (Froebel ) တို႔၏ ပညာေရး အေတြးအေခၚႏွင့္ လက္ေတြ႕ က်င့္သုံးမႈမ်ားသည္ပင္ ႐ူးဆိုး၏ (Emile) ပါ ပညာေရး အယူအဆမ်ားအေပၚ အေျခခံထားသည္ကို ေတြ႕ရမည္ ျဖစ္ေလသည္။

သူရိန္ထက္လင္း

(ပညာေရးအေတြး၊ ဒႆနအျမင္ စာအုပ္မွ..)