ရာသီစာ

by Zay Yar Phyo (Notes) on Monday, June 3, 2013 at 8:31am

အခုတေလာ ေဆးခန္းမွာ ကေလး လူနာေတြ လာၿပတာ အရင္တုန္းကထက္ မ်ားသည္။ အရင္တုန္းက ဆုိရင္ေတာ့ေတာ္ရုံတန္ရုံ ဖ်ားတယ္ဆုိရင္ အိမ္မွာပဲ ေဆးၿမီတုိနဲ ့ ၾကိတ္ကုၾကသည္။ ပါရာစီတေမာ လ္ေလး ေသာက္ၿပီး ေနၾကသည္။ အဲဒီေလာက္နဲ ့မသက္သာဘူးဆုိမွ ေဆးခန္းကုိ အားကုိးၾကသည္။
အခုေတာ့ ေက်ာင္းေတြ ကလည္း ဖြင့္ခါစဆုိေတာ့ မိဘတုိင္း နီးနီးလုိ လုိ ကေလး ေက်ာင္းပ်က္မွာ စုိးရိမ္ၿပီး အၿမန္ေပ်ာက္ခ်င္တာေရာ
ၿပီးေတာ့ ဂ်ာနယ္ သတင္းစာေတြထဲမွာ ေသြးလြန္တုပ္ေကြး ေတြ အၿဖစ္မ်ားလာၾကတဲ ့သတင္းေတြ ေရာ ေတြ ့လာရေတာ့ ကုိယ့္သားသမီး ဖ်ားေနရင္ ေသြးလြန္တုပ္ေကြး ေလလား ဆုိၿပီး စုိးရိမ္ၿပီးေတာ့
နီးစပ္ရာ ေဆးခန္းကုိ အေၿပးလာၿပၾကသည္။ ရာသီဥတုကလည္း မုိးအုံ့လုိက္ ေနသာလုိက္ မုိးရြာလုိက္ နဲ ့ဆုိေတာ့ တုပ္ေကြးေတြလည္း နည္းနည္း ေခါင္းေထာင္ ထခ်င္လာသည္။
မုိးတြင္းလည္း ဝင္ကာစဆုိေတာ့ တုပ္ေကြး ထဲမွာ ေၾကာက္ရတဲ့ ရာသီေပၚ ေသြးလြန္တုပ္ေကြးကလည္း အစကတည္းက ယဥ္သကုိး ဆုိၿပီး ေနၿပည္ေတာ္နဲ ့ ရန္ကုန္တုိင္းေဒသၾကီး အခ်ဳိ ့နယ္ေတြမွာ outbreak ၿဖစ္ၿပီး
ဟုိးေလးတေက်ာ္ နဲ ့ ဝင္ေဆာ္သြားသည္။သတင္းမီဒီယာေတြလည္း ေသြးလြန္တုပ္ေကြး ေဆာင္ရန္ေရွာင္ရန္ေတြ ထည့္သြင္းတင္ၿပလာၾကေတာ့ ေတာ္ရုံတန္ရုံ ပညာမတတ္တဲ ့ မိဘေတြေတာင္ သားသမီးတစ္ခုခု ၿဖစ္ၿပီဆုိရင္
ေသြးလြန္တုပ္ေကြးေလ လား ဆုိၿပီး သံသယပြားကာ ေဆးခန္းကုိ အေၿပးၿမန္ၿမန္ နဲ ့ မေႏွးဧကန္ ေရာက္ခ်လာၾကသည္။ေဆးရုံတက္ရမွာ ေၾကာက္သည္လည္း ပါတာေပါ့။


ကုိယ္ေတြလည္း က်န္းမာေရးဝန္ထမ္း တစ္ေယာက္ဆုိေတာ့ ဒီရာသီေရာက္ၿပီ ဆုိရင္ ရာသီေပၚ ေသြးလြန္တုပ္ေကြးကုိ အၿမဲတမ္း သတိၿပဳရသည္။ ကေလး ေတြ ဖ်ား နာၿပီး ေရာက္လာၿပီ ဆုိရင္ လက္လြတ္စပယ္ မလုပ္ရဲ။
ေသြးလြန္တုပ္ေကြး ေလလား ဆုိၿပီး ဦးစားေပးထားကာ ၾကည့္ရႈကုသရသည္။ မုိးရာသီ ဝင္ကာစဆုိေတာ့ စြတ္စုိထုိင္းမႈိင္းေတာ့ ရုိးရုိး အာဂႏၱဳ တုပ္ေကြး မ်ားလည္း ၿဖစ္ၾကသည္။
တုပ္ေကြး တုိင္း လုိ လုိ ဖ်ားတာခ်င္းတူေပမယ္ ့ ေသြးလြန္တုပ္ေကြးကေတာ့ နာမည္ နဲ ့လုိက္စြာ ေသြး ထြက္ ေသြးလြန္ၾကသည္။ေသြးထဲမွာ ရွိသည္ platelet ဆုိသည့္ ေသြးခဲ ေအာင္ လုပ္ေပးသည့္ ပစၥည္းတစ္မ်ဳိးကုိ ထိေတာ့
ကေလးေတြ ေသြးအန္ ေသြးဝမ္းသြားၾက အေရၿပားမွာ ေသြးေခ်ဥသလုိ ဒဏ္ရာမ်ဳိးေတြ ရၿပီး ေနာက္ဆုံး အသက္အႏၱရာယ္ကုိေတာင္ ၿခိမ္းေၿခာက္ႏုိင္သည့္ တုပ္ေကြး။ ကေလး တစ္ေယာက္ ဖ်ားၿပီး ေဆးခနး္လာၿပၿပီဆုိလ်ွင္ ေသြးလြန္တုပ္
ေကြးရဲ ့ ေရာဂါ လကၡဏာေတြ ေဆာင္ရန္ေရွာင္ရန္ေတြပါ ေသခ်ာမွာရသည္။ကုိယ္မမွာလည္း မပူနဲ ့မိဘတုိင္းနီးနီးလုိက စိုးရိမ္ၿပီး ေမးမွာ အေသအခ်ာပဲ။ အဓိကကေတာ့ ကာကြယ္ေရး ကုိ ဦးတည္ၿပီး ေၿပာရသည္။ ဖုံးသြန္လဲစစ္ ခပ္ေလာင္းေထာင္ၿမဳပ္
ဖြင့္ရွင္းမႈတ္ ဆုိၿပီး အလြယ္နည္းနဲ ့ပညာေပးရသည္။ဟုတ္တယ္ေလ ၿဖစ္မွ ကုရတာထက္စာရင္ မၿဖစ္ခင္ ၾကဳိတင္ကာကြယ္တာက ပုိမထိေရာက္ေပဘူးလား။ အရင္တစ္ခါက ေသြးလြန္တုပ္ေကြးၿဖစ္ၿပီး ေဆးရုံတက္ဖူးလုိ ့ေနာက္တစ္ခါ ေသြးလြန္တုပ္ေကြး မၿဖစ္
ဘူးလုိ ့လည္း မသတ္မွတ္ေလနဲ ့။ ဒီဗုိင္းရပ္စ္ ပုိးက အမ်ဳိးအေဆြ ေတြမ်ားသည္။ မ်ဳိးကြဲ ေလးမ်ဳိးေလာက္ရွိသည္။ ဒီႏွစ္ကုိ ဗုိင္းရပ္စ္အကုိၾကီး ဝင္ရင္ ေနာက္ႏွစ္ ဗုိင္းရပ္စ္ညီေလး အလွည့္ ဆုိၿပီး ေသြးလြန္တုပ္ေကြး ထပ္ၿဖစ္ႏုိင္သည္။
ၿပီးေတာ့ ေသြးလြန္တုပ္ေကြးက ကေလး ေတြမွာ အၿဖစ္မ်ားသည္။အထူးသၿဖင့္ေတာ့ ၁၅ ႏွစ္ေအာက္ေတြ ဆုိေပမယ့္ ကိုယ္ေတြကေတာ့ အသက္ ၁၇ ႏွစ္ အရြယ္ ကေလးမေလး ေသြးလြန္တုပ္ေကြး ၿဖစ္ၿပီး
ေဆးရုံေရာက္လာတာေတြ ့ဖူးသည္။ ဒီေတာ့ အသက္၁၈ ႏွစ္ေအာက္
ေတြ ဖ်ားၿပီ နာၿပီဆုိလ်ွင္ ကုိယ့္မွာ မေပါ့ရဲဘူး။လူနာေတြက ေပါ့ရင္ေတာင္ကုိယ္က မေပါ့ရဲ ဘူး။ မိဘေတြကုိလည္း ေသခ်ာမွာရသည္ ေကာ္ဖီေရာင္ေတြ အန္ရင္ ဝမ္းမည္းမည္းေတြ ဒါမွမဟုတ္ ဝမ္းထဲမွာ ေသြးေတြပါရင္ အေရၿပားေပၚမွာ ေသြးေခ်ဥသလုိ အကြက္အကြက္
ေတြ ေပၚလာရင္ ဗုိက္အရမ္းေအာင့္လာရင္ ေၿခဖ်ားလက္ဖ်ားေတြ ေအးၿပီး ေခၽြးေစးေတြ ၿပန္လာရင္ သတိလစ္သြားရင္ အေရးၾကီးတယ္ ေဆးရုံေဆးခန္းကုိ ၿမန္ၿမန္ေၿပး ေသြးလြန္တုပ္ေကြး ၿဖစ္ႏုိင္တယ္ ဆုိၿပီး ေသခ်ာမွာထားရသည္။


ၿပီးေတာ့ မႏၱေလး ဆုိတာကလည္း ဖုန္ထူၿခင္ကုိက္ ပူအုိက္ေရေဝးဆုိသည့္
အတုိင္း ၿခင္နဲ ့လူဦးေရ အခ်ဳိးခ်ၾကည့္စရာမလုိေအာင္ကုိ ၿခင္က ေပါလွသည္။ၿပီးေတာ့ ရာသီကလည္း ေက်ာင္းဖြင့္ရာသီ။
ဒီ ေသြးလြန္တုပ္ေကြး ဗုိင္းရပ္စ္ ကုိ သယ္ေဆာင္ထားတဲ့ ၿခင္က လည္း ရုိးရုိးၿခင္မဟုတ္ က်ားနဲ ့စပ္ေမြးထားသလား ေအာက္ေမ့ရသည့္ ၿခင္က်ား။ဒီေကာင္က အသန့္ အရွင္းကလည္း ၾကဳိက္သည္။ ေရၾကည္ ေရသန့္မွာ ေပါက္တာကိုး။
ၿခဳံခုိတုိက္ခုိက္မႈ ေတြလည္း လုပ္တတ္သည္။ သစ္ပင္ ၿခဳံပုတ္ ထူထပ္ေသာေနရာေတြမွာ ခုိေအာင္းေနတတ္သည္။ ၿပီးေတာ့ ညသန္းေခါင္သန္းလြဲမွ အိပ္ေရးပ်က္ေအာင္ ထမကုိက္တတ္။ေန့လည္ေန့ခင္း လင္းလင္းခ်င္းခ်င္း အခ်ိန္မွာ
ဝင္ေဆာ္တတ္သည္။ ေက်ာင္းသားေက်ာင္းသူ ကေလး အရြယ္ေတြ ေက်ာင္းစာသင္ခန္းထဲမွာ စာသင္ရင္လည္း ဒီေကာင္က ဝင္ေဆာ္သြားတတ္သည္။ ဒီေတာ့ မိဘေတြ ခမ်ာ ေက်ာင္းအပ္ရင္ ကုိယ့္သားသမီး ဆရာဆရာမ မ်က္စိေရွ ့
တင္ ထားခ်င္တာ ေရွ ့ဆုံးခုံမွာ ထားခ်င္တာ ေခ်ာင္က်သည့္ ေနရာေတြကုိ ေရွာင္ရွားၿခင္ က်တာ ဒီၿခင္က်ားေၾကာင့္လည္း ပါေလာက္သည္။ ဟုတ္ေတာ့ဟုတ္သည္။ ကုိယ့္ကေလး ေနတဲ့ေက်ာင္းက ၿခင္ေဆး ၿဖန္းထားၿခင္းလည္း မရွိ။
စာသင္ရမယ့္အခန္းကလည္း ေမွာင္နဲ ့မည္းမည္း ေလဝင္ေလထြက္ ေကာင္းေကာင္းမရွိ။ ထုိင္ရမည္ ့ ခုံေနရာကလည္း ေနာက္ဆုံး တန္း ေခ်ာင္ကလည္း က်ေသးဆုိလ်ွင္ေတာ့ ၿခင္က်ား နဲ ့ ေတြ ့မည္သာမွတ္ေပေတာ့။


ေက်ာင္းမွာ ေက်ာင္းသားေက်ာင္းသူတစ္ေယာက္ ေသြးလြန္တုပ္ေကြး ၿဖစ္ၿပီဆုိရင္လည္း ေနာက္ထပ္ ေက်ာင္းသားေက်ာင္းသူေတြပါ ေသြးလြန္တုပ္ေကြး ၿဖစ္ဖုိ ့ရာ ရာခုိင္ႏႈန္းေတာ္ေတာ္မ်ားသြားသည္။ ဒါေၾကာင့္ မိမိေနတဲအိမ္ ေက်ာင္္း သန့္ရွင္းဖုိ ့ရာ
အေရးၾကီးလွသည္။ ေက်ာင္းႏွင့္ဝန္းက်င္ စိမ္းလန္းစုိၿပည္ေရး သန့္ရွင္းေရးေတြ မွန္မွန္ လုပ္သင့္သည္။ ၿခင္ေဆးေတြ ၿဖန္းသင့္သည္။ အိမ္နား ေက်ာင္းနား ဝန္းက်င္ ၿခင္ခုိေအာင္ းေနႏုိင္သည့္ ေရအုိင္ေတြ ေၿမာင္းေတြရွိရင္လည္း ဖုိ ့တာေတြ ေၿမာင္းေရစီးေရ
လာေကာင္းေအာင္ လုပ္သင့္သည္။ ၿခဳံပုတ္ေတြ ရွိရင္လည္း ရွင္းလင္းေပးရမည္။ ေရဝပ္ႏုိင္သည့္ အရာေတြရွိလ်ွင္လည္း ရွင္းလင္းထားသင့္သည္။ ဘုရားပန္းအုိး ေသာက္ေတာ္ေရအုိး သနပ္ခါးေရခြက္က အစ အုတ္ကန္ ေရကန္ မုိးေရေလွာင္ကန္ အဆုံး ပုိးေလာက္လန္းေတြ မေပါက္ပြားႏုိင္ေအာင္ ေဆးခပ္ထား
သင့္သည္ ဂရုစုိက္ၿပီး ေရလဲေပးသင့္သည္။ လုံၿခဳံေအာင္ ဖုးံအုပ္ထားသင့္သည္။ၿပီးေတာ့
အိမ္နား ေက်ာင္းနား ဝန္းက်င္မွာ ေရဝပ္ႏုိင္ ေရအုိင္ႏုိင္ ေရစုႏုိင္တဲ့ ကားတာယာေတြ ပုလင္းကြဲ ပန္းကန္ကြဲေတြက အစ
စနစ္တက် ရွင္းလင္းသင့္ရွင္းလင္း ေၿမၿမဳပ္သင့္ၿမဳပ္။ ဒါကေတာ့ ကုိယ္လုပ္ႏုိင္တာေလးေတြေပါ့။ အိမ္ကုိ ၿခင္လုံဇကာ တပ္ပါတုိ ့ ဘာတုိ ့က်ေတာ့ ကုိယ္ေတြကပုိက္ဆံတတ္ႏုိင္အုံးမွကုိး။ ၿခင္ေထာင္ေတြကုိ ေဆးစိမ္ပါဆုိတာကလည္း
စည္ပင္တုိ ့မိခင္ကေလးတုိ ့က စီမံခ်က္နဲ ့လာစိမ္ေပးမွပဲ။ကုိယ့္ဘာသာကုိယ္ ဆုိလုိ ့ကေတာ့ စိမ္ဖုိ ့ရာ မစဥ္းစားဘူး။ ၿခင္မကုိက္ေအာင္ ၿခင္ေဆးထြန္းပါဆုိတာကလည္း ၿခင္ေရးထက္ မီးေရးထိန္းေရးက စုိးရိမ္ရေသးသည္။အခုေနာက္ပုိင္းေတာ့ ၿခင္ေၿပးစက္ေလးေတြ ေပၚလာ
ေတာ့ မီးေရးထိန္းေရးေတာ့ နည္းနည္း စိတ္ခ်သြားရသည္။ဒါေတာင္ ဒီေကာင္ေတြက လ်ွပ္စစ္မီးရွိအုံးမွ သုံးႏုိင္မည္။
ေက်ာင္းသားေလးေတြ ေက်ာင္းသြားၿပီဆုိလ်ွင္လည္း မိဘေတြက လုံလုံၿခဳံၿခဳံဝတ္စားေပးလုိက္သင့္သည္။ ကုိယ့္သားသမီးကုိ လွခ်င္ေစလုိတဲ ့ေစတနာနဲ ့ အတုိအၿပတ္နဲ ့သာ ေက်ာင္းလႊတ္လုိက္ကေတာ့ ဟုိက ၿခင္က်ားက သားသားသိပ္ၾကဳိက္ဆုိၿပီး ၿဖစ္သြားမည္။
ေက်ာင္းပိတ္ရက္ ေန့လည္ေန့ခင္း ကေလးေတြ အိမ္မွာ အိပ္ၿပီဆုိရင္လည္း ၿခင္ေထာင္ နဲ ့ စနစ္တက် အိပ္ခုိင္းသင့္သည္။


ဒီရာသီမွာ ကေလးတစ္ေယာက္ ဖ်ားတာလည္း ၾကာလာၿပီဆုိရင္ ဆရာဝန္တစ္ေယာက္က်န္းမာေရးဝန္ထမ္းတစ္ေယာက္ အေနနဲ ့ကေတာ့ ေသြးလြန္တုပ္ေကြး ဟုတ္မဟုတ္ အဓိကထား စစ္ေဆးဖုိ ့လုိလာၿပီ။
ေသြးလြန္တုပ္ေကြးလုိ ့ေသခ်ာရင္လည္း နီးစပ္ရာ ေဆးရုံကုိ သြားၿပဖုိ ့ ညႊန္ေပေတာ့ပဲ။ timely referral ဟာ ေသြးလြန္တုပ္ေကြးမွာ အရမ္းအေရးၾကီးသည္။ အခ်ိန္ႏွင္ တစ္ေၿပးညီ ကုသႏုိင္မွ အေလအလြင့္ အဖိတ္အစင္နည္းမည္။
မဟုတ္လုိ ့ကေတာ့ ဖုတ္လႈိက္ဖုတ္လႈိက္ ဘဝေရာက္မွ ေဆးရုံေရာက္လာလုိ ့ကေတာ့ သိၾကားမင္းဆင္းကယ္ေတာင္ မႏုိင္ဘူး ၿဖစ္သြားမည္။ ေဆးရုံေရာက္ၿပီဆုိရင္လညး စိတ္ကို ဒုံးဒုံးခ်ထားလုိ ့မရဘူး။ ေဆးရုံက က်န္းမာေရးဝန္ထမ္းေတြ
ခမ်ာ close monitoring လုပ္ၾကရသည္။ကုိယ္ေတြ ေဟာက္စ္ ဆာဂ်င္ဆင္းတုန္းကေတာ့ ေဆးရုံကုိ ေသြးလြန္တုပ္ေကြးလူနာ လာၿပမွာ အရမ္းေၾကာက္သည္။ အဲဒီလုိ လူနာ တစ္ေယာက္ေလာက္ရွိလုိ ့ကေတာ့
ည လည္း ေကာင္းေကာင္းမအိပ္ရ monitoring သြားသြားလုပ္ရသည္။ ေသြးေပါင္ခ်ိန္က်သြားသလား ေသြးခုန္ႏႈန္းေတြ ၿမန္လာသလား ဒါေတြက ေသခ်ာ monitoring လုပ္မွ သိႏုိင္မည္။ၿပီးေတာ့ ကေလးလူနာရဲ ့ေသြးကုိလည္း ေလးနာရီ ဒါမွမဟုတ္
ေၿခာက္နာရီ တစ္ခါ ေဖာက္ၿပီး ဖန္ၿပြန္ေသးေသးေလးနဲ ့ယူၿပီး PCV လုပ္ရသည္။အဲဒီလုိအခ်ိန္ဆုိ ကေလးလူနာေတြကုိလည္း သနားသည္။ကေလးမိဘေတြကုိလည္း မ်က္ႏွာပူသည္။ သူတုိ ့သားသမီးအတြက္ လုပ္ေပးေပမယ့္လည္း တခ်ဳိ ့ ေစတနာနားမလည္တဲ့
မိဘေတြက ဆရာတုိ့ကလည္း ေသြးေလာက္ပဲ လာလာ ေဖာက္ေနတာပဲ ဆုိၿပီး မ်က္ေစာင္းထုိးခံရသည္။ဟုတ္ေတာ့လည္း ဟုတ္ပါသည္။ သူတုိ ့သားသမီးကုိ အပ္နဲ ့ေဖာက္ၿပီး ေသြးေတြ ယူ တာ ၿပီးေတာ့ ကေလးက နာလုိ ့တအားငုိေနတာေတြကုိ
ဘယ္မိဘ က ၾကည့္ရက္ပါ့မလဲ ။ ဒါေပမယ့္ ကုိယ္ေတြမွာကေတာ့ တာဝန္ဝတၱရားအရ ေကာင္းေစလုိေသာ ေစတနာေလးထားၿပီး လုပ္ၾကရသည္။ေဆးရုံကုိ အခ်ိန္မွီေရာက္လာတဲ ့ေသြးလြန္တုပ္ေကြးလူနာေတြကေတာ့ မ်ားေသာအားၿဖင့္
ေကာင္းတာေတြ မ်ားသည္။ဒီလုိ မဟုတ္ပဲ အိမ္မွာတင္ၾကိတ္ကုၿပီး ဆရာမႏုိင္မွ ေရာက္လာလုိ ့ကေတာ့ ေသဖုိ ့ရာမ်ားသြားၿပီ။မေသရင္ေတာင္ ဆရာဝန္ေတြ ဆရာဆရာမေတြ ခမ်ာ ေသတြင္းထဲကေန ခက္ခက္ခဲခဲ ဆြဲထုတ္ေပးၾကရသည္။မိဘေတြ က်န္းမာေရး
ဝန္ထမ္းေတြ ရဲ ့ေပါ့ေလ်ာ့မႈေတြေၾကာင့္ ႏုိင္ငံရဲ ့အနာဂတ္ေလးေတြ အဖိတ္အစင္ မၿဖစ္ေစခ်င္လုိဘူး။ ကုသေရးထက္ ကာကြယ္ေရးဟာ ေသြးလြန္တုပ္ေကြး မွာ အေရးၾကီးဆုံးပဲ ဆုိတာ လူၾကီးမိဘတုိင္းနားလည္ေစခ်င္တယ္ဗ်ာ။


ဒီစာစုေလးကုိ ကုိယ္သိသေလာက္တတ္သေလာက္ ပညာေလးနဲ ့ေရးလုိက္ရပါတယ္။ဒီလုိ အခ်ိန္
ဒီလုိ ရာသီမွာ ကုိယ့္ရဲ ့ သားသမီးကေလးငယ္ေတြ တူတူမေလးေတြ ဖ်ားၿပီ နာၿပီ ဆုိလ်ွင္ မေပ့ါ ေစလုိ ့တဲ့ ေစတနာေလးထားၿပီး ေရးလုိက္ရပါတယ္။လုိအပ္ခ်က္ေတြ လည္း ဒီစာစုထဲမွာ
ပါေကာင္းပါႏုိင္ပါတယ္။ မွားတာမ်ား ရွိရင္လည္း ေထာက္ၿပဆုံးမ ႏုိင္ပါတယ္.။အားလုံး က်န္းမာခ်မ္းသာၾကပါေစ။