စာပို႔တံဆိပ္ေခါင္း (Postage Stamp)

by ျမန္မာတံဆိပ္ေခါင္းဝါသနာရွင္မ်ား on Tuesday, February 15, 2011 at 6:59am ·

စာပို႔တံဆိပ္ေခါင္း (Postage Stamp) မည္ကဲ႔သို႔ စတင္ေပၚေပၚက္ခဲ႔ပါသနည္း။ 

တံဆိပ္ေခါင္း စတင္ အသံုးျပဳလာရသည့္ ဇာတ္လမ္းမွာ စိတ္ဝင္စားစရာ ေကာင္းလွသည္။ တံဆိပ္ေခါင္းကို အဂၤလန္ႏိုင္ငံမွ ရိုလန္ဟီးလ္ ဆိုသူ စတင္တီထြင္ခဲ႔ျခင္း ျဖစ္သည္။ ေနာင္အခါ၌ သူ၏ တီထြင္မႈ အတြက္ “ဆာ” ဘြဲ႕ ေပးအပ္ခဲ႔သျဖင္႔ ဆာရိုလန္ဟီးလ္ (Sir Rowland Hill) ဟု ေက်ာ္ၾကား ခဲ႔ေလသည္။

Sir Rowland Hill

အဂၤလန္ႏိုင္ငံ၌ အမ်ားျပည္သူ အသံုးျပဳႏိုင္ေသာ စာပို႔လုပ္ငန္းကို ၁၆၃၅ ခုႏွစ္ကပင္ က်ယ္က်ယ္ျပန္႔ျပန္႔ လုပ္ကိုင္လွ်က္ရွိသည္။

ေခ်ာစာ မ်ားကို ေခ်ာစာပို ႔ျမင္းရထားျဖင္႔ တစ္ျမိဳ႕ဝင္၊ တစ္ျမိဳ႕ထြက္ သယ္ပို႔ ေဝငွ ေပးေလ႔ရွိသည္။ ထိုစဥ္က စနစ္မွာ စာပို႔ခကို ေခ်ာစာ လက္ခံသူက ေပးရျခင္း ျဖစ္သည္။ စာပို႔ခမွာ ခရီးအကြာအေဝးကို လိုက္၍ ျခားနားေလသည္။ စာပို႔ခ ၾကီးျမင္႔သည္ ျဖစ္၍ မိမိထံသို႔ စာေရာက္ လာေသာ္လည္း အခ်ိဳ႕က ေငြကုန္မည္ စိုးသျဖင္႔ စာေရြးယူရန္ ျငင္းပယ္ၾကသည္လည္း  ရွိေလသည္။

တစ္ေန႔သ၌  ရိုလန္ဟီးလ္မွာ စားေသာက္ဆိုင္တစ္ဆိုင္၌ ေန႔လယ္စာ စားသံုးလွ်က္ရွိသည္။ ထိုအခိုက္တြင္ စာပို႔သမားက စားေသာက္ဆိုင္မွ အလုပ္သမေလးထံ စာတစ္ေစာင္လာေပးရာ အလုပ္သမေလးက ေငြမရွိ၍ မေရြးေတာ႔ဟုဆိုကာ စာပို႔သမားကို ျပန္ေပးလိုက္သည္။ အလုပ္သမေလးမွာ စာအိပ္ကို မေဖာက္ေသာ္လည္း စာအိပ္မ်က္ႏွာျပင္ကိုမူ အေသအခ်ာ ၾကည့္ျပီးမွ စာအိပ္ကို ျပန္ေပးလိုက္သည္ကို ရိုလန္ဟီးလ္က သတိျပဳ အကဲခတ္မိလိုက္ ေလသည္။ 

စာပို႔သမားျပန္ျပီးေနာက္ ရိုလန္ဟီးလ္က အလုပ္သမေလးအား လွ်ိဳ႕ဝွက္ခ်က္ကို ေမးၾကည့္ရာ “ကၽြန္မႏွင္႔ ေစ႕စပ္ထားသူက တျခားျမိဳ႕မွာ ေနပါတယ္၊ ကၽြန္မတို႔  အခ်င္းခ်င္း စာပို႔ခ မကုန္ေအာင္ ဆက္သြယ္တဲ႔ နည္းတစ္ခု တီထြင္ထားပါတယ္” ဟု အလုပ္သမေလးက ရွင္းလင္း ေျပာျပသည္။ သူတို႔ႏွစ္ေယာက္ တီထြင္ထားေသာ နည္း ဆိုသည္မွာ စာအိပ္ေပၚ၌ ႏွစ္ေယာက္သား နားလည္ႏိုင္မည့္၊ ၾကိဳတင္ စည္းဝါး  ရိုက္ထားေသာ သေကၤတမ်ား ေရး၍ အေၾကာင္းၾကားနည္း ျဖစ္ေလသည္။ ဥပမာ ... လက္ဝဲဘက္ေထာင္႔၌ ၾကက္ေျခခတ္ ျပထားပါက ေနေကာင္းသည္။ လကၤ်ာဘက္ေအာက္၌ ဂဏန္းတစ္ခု ေရးထားေသာ္ ေငြ မည္၍မည္မွ် စုမိေနျပီ၊ ... စသည္ျဖင္႔ ျဖစ္သည္။ ဤနည္း အသံုးျပဳျခင္းအားျဖင္႔  စာပို႔ခမကုန္ဘဲ ဆက္သြယ္ႏိုင္ၾက ေလသည္။

ထိုအခါတြင္ ရိုလန္ဟီးလ္မွာ စာလက္ခံသူက စာပို႔ခေပးရသည့္စနစ္၏ အားနည္းခ်က္ကို သိရွိလာသည္။ ထို႔ေၾကာင္႔ စာပို႔သူကပင္ အမွတ္အသားတစ္ခုခု (ေနာင္အခါတြင္ တံဆိပ္ေခါင္း ျဖစ္လာမည့္) ကို စာပို႔ခအျဖစ္ ဝယ္ယူျပီး၊ စာအိပ္ေပၚ၌  ကပ္ရန္စနစ္ကို ရိုလန္ဟီးလ္က တီထြင္ေတာ႔သည္။  ထိုစနစ္မွာ အမ်ားျပည္သူ အားလံုး အသံုးျပဳႏိုင္ရန္ စာပို႔ခသက္သာေစျပီး၊ အစိုးရ ဘ႑ာေငြလည္း   ယိုဖိတ္မႈ ေလွ်ာ႔နည္းသြားေစရန္ ရည္ရြယ္သည့္ စနစ္ျဖစ္သည္။ ဤသို႔ျဖင္႔ စာပို႔ခ ၾကိဳတင္ေပးရသည့္ “တံဆိပ္ေခါင္း” ဟူေသာ အရာကို အသံုးျပဳမည့္ အစီအစဥ္၊ စာတမ္း ေရးသားျပဳစု၍ ၁၈၃၇ ခုႏွစ္တြင္ သက္ဆိုင္ရာသို႔ တင္ျပခဲ႔သည္။ 

သူ၏ အၾကံျပဳခ်က္မွာ ျပည္တြင္းေပးပို႔ေသာ ေခ်ာစာမွန္သမွ်ကို စာပို႔ခ တစ္ပဲနိ (One Penny) ႏႈန္းထား သတ္မွတ္ျပီး၊ စာပို႔သူက တစ္ပဲနိႏွင္႔  ညီမွ်ေသာ စာပို႔တံဆိပ္ေခါင္းကို စာအိပ္ေပၚ၌ ကပ္၍ ေပးပို႔ရန္ျဖစ္သည္။ ျပည္သူ အမ်ားစုက ဤစနစ္ကို သေဘာတူ ၾကိဳက္ႏွစ္သက္ၾကသည္။

သို႔ျဖစ္၍  ရိုလန္ဟီးလ္ႏွင္႔ အဖြဲ႕မွ စာပို႔တံဆိပ္ေခါင္း ဟူေသာအရာကို  ၁၈၄၀ ခုႏွစ္၌ တီထြင္ ျပဳလုပ္ျပီး စတင္ အသံုးျပဳေစေလသည္ ထိုကမာၻ႕ ပထမဦးဆံုး တံဆိပ္ေခါင္းမွာ ဝိတိုရိယ ဘုရင္မၾကီး၏  ဦးေခါင္းပံု ပါရွိျပီး အနက္ေရာင္ ျဖစ္သျဖင္႔ “ပဲနိအနက္” (Black Penny) ဟု အမည္တြင္ ခဲ႔ေလသည္။ ၁၈၄၀ ခုႏွစ္ ေမလ၌ ဆက္လက္၍ ႏွစ္ပဲနိတန္ အျပာေရာင္ တံဆိပ္ေခါင္းမ်ား ထုတ္ေဝရာ “ႏွစ္ပဲနိအျပာ” (Two Penny Blue) ဟု အမည္ရျပန္သည္။

Black Penny

     

Two Penny Blue

တံဆိပ္ေခါင္း စတင္ထုတ္ေဝျပီးေနာက္ ႏွစ္ေပါင္းႏွစ္ဆယ္ခန္႔အၾကာ ၁၈၆၉ ခုႏွစ္တြင္ စာပို႔ကတ္ (Postcard)   တီထြင္ထုတ္ေဝခဲ႔သည္။ စာပို႔ကတ္မွာ တိုတိုႏွင္႔လိုရင္း ေရးသားလိုသူမ်ားအတြက္ အဆင္ေျပျပီး၊  စာပို႔ခမွာလည္း ပိုမိုသက္သာေသာေၾကာင္႔ စာပို႔လမ္းေၾကာင္းမွ စာေပးစာယူမႈမ်ား က်ယ္ျပန္႔လာကာ တံဆိပ္ေခါင္း သံုးစြဲမႈမွာလည္း မ်ားျပားလာခဲ႔သည္။

အဂၤလန္ႏိုင္ငံမွ ၁၈၄၀ ခုႏွစ္၌ စာပို႔တံဆိပ္ေခါင္း တီထြင္ အသံုးျပဳျပီးေနာက္ တံဆိပ္ေခါင္း အသံုးျပဳလာေသာ ႏိုင္ငံမ်ားမွာ ဘရာဇီး (Brazil) - ၁၈၄၃၊  အေမရိကန္ ျပည္ေထာင္စု (U.S.A) - ၁၈၄၇၊ ေမာရိရွပ္ (Mauritius) - ၁၈၄၇၊ ဘယ္လ္ဂ်ီယံ (Belgium) - ၁၈၄၇၊ ျပင္သစ္ (France) - ၁၈၄၉၊ ႏွင္႔ ဗာေဗးရီးယား (Bavaria) - ၁၈၄၉ ခုႏွစ္တို႔ျဖစ္သည္။ 

ပထမဆံုး ထုတ္ေဝေသာ  တံဆိပ္ေခါင္းမ်ား၌  အပ္ေပါက္ရာမ်ား မပါရွိေပ။ အဂၤလန္ႏိုင္ငံမွ အာခ်ာ (Archer) ဆိုသူက  ၁၈၅၄ ခုႏွစ္တြင္ အေပါက္ေဖါက္စက္ တီထြင္ျပီးေနာက္ပိုင္း တံဆိပ္ေခါင္းမ်ားကို အေပါက္မ်ားေဖါက္၍ ရိုက္ႏိုပ္ ထုတ္ေဝခဲ႔သည္။

မူရင္း - စီးပြားျဖစ္ တံဆိပ္ေခါင္း စုေဆာင္းနည္း (ေက်ာ္ျမင္႔ေမာင္)

Images by Google