ေစ့စပ္ေဆြးေႏြးေရး ဆိုရာ၀ယ္ (အပိုင္း - ၁)

ခင္မမမ်ဳိး

နိဒါန္း
ကမာၻ႕ႏိုင္ငံေရး စင္ျမင့္ေတြမွာပဲျဖစ္ျဖစ္၊ ဒီမိုကေရစီအေရးနဲ႕ ပဋိပကၡေျဖရွင္းေရး ေလ့လာသူ ပညာရွင္ေတြရဲ႕ ေဆြးေႏြးပြဲေတြမွာပဲျဖစ္ျဖစ္၊ အရပ္သားေတြရဲ႕ ႏိုင္ငံေရးေဆြးေႏြးပြဲေတြမွာပဲ ျဖစ္ျဖစ္၊ ေစ့စပ္ေဆြးေႏြးေရး၊ ဒိုင္...ယာေလာ့ စတဲ့ စကားလံုးေလးေတြက ေရပန္းစားလွပါတယ္။ ႏိုင္ငံေရး ျဖစ္စဥ္ေတြကို ေသေသခ်ာခ်ာ ေလ့လာသံုးသပ္ျပီးမွ ေျပာဆိုေဆြးေႏြးသူေတြ ရွိတတ္သလို၊ စကားလံုးကိုပဲ အဖန္တလဲလဲ ရြတ္ဆိုေျပာေနတတ္တာေတြလဲ ရွိပါတယ္။ ဒီမိုကေရစီ အသြင္ကူးေျပာင္းေရး၊ ေစ့စပ္ေဆြးေႏြးေရး စတာေတြကို ဖဲတခ်ပ္ ေမွာက္လိုက္၊ လွန္လိုက္ လုပ္သလို အလြန္ လြယ္ကူသေယာင္ ေျပာဆိုမွဳေတြလဲ ရွိတတ္ပါတယ္။ ႏိုင္ငံတႏိုင္ငံမွာ ေရြးေကာက္ပြဲ ျဖစ္လိုက္တာနဲ႕ ေန႕ခ်င္းညခ်င္း ဒီမိုကေရစီႏိုင္ငံၾကီး ျဖစ္သြားသေယာင္ ထင္ေနသူေတြ ရွိသလို၊ ဒီမိုကေရစီ ေခါင္းေဆာင္တေယာက္ လြတ္လာတာနဲ႕ ေန႕ခ်င္းညခ်င္း ဒီမိုကေရစီၾကီး ရေတာ့မေယာင္ ထင္မွတ္ေနသူေတြလဲ ရွိျပန္ပါတယ္။

လက္ေတြ႕မွာက်ေတာ့ ဒီမိုကေရစီအသြင္ကူးေျပာင္းမွဳဆိ​ုတာကလဲ ျဖစ္စဥ္တရပ္ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီမိုကေရစီစနစ္ အျမစ္တြယ္ ရွင္သန္ခိုင္မာမွဳ (Democratic Consolidation) ရွိေစဖို႕အတြက္ ကနဦးဒီမိုကေရစီ အသြင္ကူးေျပာင္းမွဳ (Initial Democratization) (သို႕မဟုတ္) Political Liberalization ျဖစ္စဥ္အဆင့္ဆင္​့ကို တည္ေဆာက္အေကာင္အထည္ ေဖာ္ေဆာင္မွဳပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီမိုကေရစီစနစ္ အသြင္ကူးေျပာင္းေရးကို ေဖာ္ေဆာင္ေပးႏိုင္မယ့္ ျပည္သူ႕အစိုးရတရပ္ျဖစ္ျဖစ္၊ စစ္မွန္စြာ အသြင္ကူးေျပာင္းေရးကို လိုလားလာတဲ့ အာဏာရွင္ အစိုးရျဖစ္ျဖစ္ မေပၚေပါက္လာပဲ အသြင္ကူးေျပာင္းမွဳ ျဖစ္စဥ္ ရွိလာမွာ မဟုတ္ပါဘူး။

ေစ့စပ္ေဆြးေႏြးေရး (Negotiation​) ဆိုတာကလဲ ဒီအတိုင္းပါပဲ။ ပဋိပကၡေတြ ေျဖရွင္းဖို႕အတြက္ ေစ့စပ္ေဆြးေႏြးမွဳကို ႏိုင္ငံေရးလက္နက္တခုအျဖစ္ အသံုးျပဳေလ့ရွိပါတယ္။ ဒီလို အသံုးျပဳတဲ့အခါ ေစ့စပ္ေဆြးေႏြးမွဳျဖစ္စဥ္ အဆင့္ဆင့္ကို အေကာင္အထည္ေဖာ္ႏိုင္ဖို႕ လိုပါတယ္။ Track II, Track III Level ေခါင္းေဆာင္ေတြ ေပၚထြက္လာဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။ ေစ့စပ္ေဆြးေႏြးေပး​ ပါလို႕ ေတာင္းဆိုေနရံု၊ လူသိရွင္ၾကား စတိတ္မင့္ေတြ ထုတ္ေ၀ ျဖန္႕ခ်ိေနရံုနဲ႕ေတာ့ ေစ့စပ္ေဆြးေႏြးပြဲ ျဖစ္စဥ္ဆိုတာလဲ ရွိလာမွာ မဟုတ္ပါဘူး။

ေစ့စပ္ေဆြးေႏြးေရး (Negotiation​) ဆိုရာ၀ယ္

ႏိုင္ငံေရးအယူအဆကြဲျပားမွဳ၊ လူမ်ိဳးေရး ကြဲျပားမွဳ၊ ဘာသာေရး အယူ၀ါဒ ကြဲျပားမွဳ စတာေတြကေန ပဋိပကၡေတြ ျဖစ္ပြားလာတဲ့အခါ တဘက္နဲ႕တဘက္ ရန္သူလို သေဘာထားလာၾကတဲ့ ပဋိပကၡ ၀န္းက်င္အတြင္းမွာ တူညီတဲ့ ဘံုသေဘာထားေတြ ရွာေဖြဖို႕နဲ႕ ကြဲျပားျခားနားမွဳေတြအၾကား ညွိႏွိဳင္းေဆြးေႏြး အေျဖရွာဖို႕ ဆိုတာ အလြန္ခဲယဥ္းတဲ့ ကိစၥရပ္ေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္လဲ ဒီလို ခက္ခဲ နက္နဲတဲ့ ကိစၥရပ္ေတြကို လူအမ်ား သိနားလည္လာႏိုင္ဖို႕အတြက္ လက္ေတြ႕နယ္ပယ္ထဲက သံတမန္ေတြနဲ႕ ပညာရပ္နယ္ပယ္ထဲက ႏိုင္ငံေရးသိပၸံပညာရွင္ေတြ၊ ႏိုင္ငံေရးေတြးေခၚ ပညာရွင္ေတြက သုေတသန စာတမ္းေတြ၊ ကိုယ္ေတြ႕မွတ္တမ္း ေတြကို ေရးသားေဖာ္ျပခဲ့ၾကပါတယ္။

လက္ေတြ႕နယ္ပယ္ ထဲမွာ တာ၀န္ထမ္းေဆာင္ၾကရမယ့္သူေတြကိုလ​ဲ သင္တန္းေတြ အဆင့္ဆင့္ ေပးျပီး ေလ့က်င့္ေပးခဲ့ၾက ပါတယ္။ စာေတြ႕နဲ႕ လက္ေတြ႕ မတူညီဖူးဆိုေပမယ့္ လက္ေတြ႕ေတြ မ်ားစြာကေန ထုတ္ႏွဳတ္ထားတဲ့ စာေတြ႕သင္ခန္းစာေတြဟာ လက္ေတြ႕မွာ အေထာက္အကူ ျဖစ္ေစပါတယ္။ အေတြ႕အၾကံဳက သင္ေပးသြားမွာ ျဖစ္တဲ့အတြက္ စာေတြ႕ေတြ မလိုအပ္ဘူး၊ စနစ္တက် သင္ၾကားမွဳေတြ မလိုဘူးလို႕ တခ်ိဳ႕က ဆိုတတ္ၾကပါတယ္။ လက္ထဲကို ေသနတ္တလက္ေရာက္လာတဲ့အခါ ဟိုပစ္ဒီပစ္ လုပ္ရင္း ေသနတ္က်ည္ထြက္မွာကေတာ့ ေသခ်ာပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ principle​s of sustained fireကို နားလည္ထားရင္ေတာ့ ပစ္မွတ္ကို ထိႏိုင္ဖို႕၊ risk နည္းဖို႕ ေနရာယူရတဲ့ position ကို အေျခအေန၊ အခ်ိန္အခါနဲ႕အညီ အသံုးခ်ႏိုင္ပါတယ္။ အလုပ္တခု လုပ္တဲ့အခါမွာ သေဘာတရားေတြကေန ျပဌာန္းထားတဲ့ စီမံခ်က္ေတြအတိုင္း ျပင္ဆင္အေကာင္အထည္ေဖာ္တဲ့အခါ ပရမ္းပတာ ေတာင္ေရာက္လိုက္၊ ေျမာက္ေရာက္လိုက္ လုပ္ေနတာေတြအတြက္ ပိုျပီး ရလဒ္ေကာင္းေလးေတြ ရႏိုင္ပါတယ္။ 'Fail to prepare, prepare to fail' ဆိုတဲ့ စကားေတြကို ပညာရွင္ေတြက အေၾကာင္းမဲ့ ေျပာဆိုထားခဲ့ၾကတာေတာ့ မဟုတ္ပါ။

ေစ့စပ္ေဆြးေႏြးမွဳ ေအာင္ျမင္ဖို႕ဆိုတာကလဲ ဒီအတိုင္းပါပဲ။ ျပင္ဆင္မွဳေတြ လိုအပ္ပါတယ္။ ေဆြးေႏြးမွဳရဲ႕ ပန္းတိုင္၊ ေရရွည္ဦးတည္ခ်က္၊ ေရတို ရည္မွန္းခ်က္ စတာေတြ ရွိဖို႕ လိုပါတယ္။ Daniel Druckman ဆိုသူက ေစ့စပ္ေဆြးေႏြးေရးဆိုတာ ျပႆနာတခုကို အေျဖရွာျခင္း (သို႕မဟုတ္) တဘက္န​ဲ႕ တဘက္ အၾကားမွာ အေပးအယူျပဳလုပ္ျခင္းလို႕ အဓိပၸာယ္ဖြင့္ဆိုခဲ့ပါတယ္။ Rich​ ard Shell ဆိုသူကေတာ့ ေစ့စပ္ေဆြးေႏြးေရးဆိုတာ တဘက္ကေန အျခားတဘက္ဆီက တစံုတရာကို လိုခ်င္လာတဲ့အခါ ျပဳလုပ္ၾကတဲ့ ဆက္ဆံေရးျဖစ္စဥ္တခုလို႕ အဓိပၸာယ္ဖြင့္ဆိုခဲ့ပါတယ္။ Fred​ Ikle ဆိုသူကေတာ့ ေစ့စပ္ေဆြးေႏြးေရးဆိုတာ ပ႗ိပကၡေတြ ရွိႏိုင္တဲ့ အက်ိဳးစီးပြားေတြအၾကားက ဘံုအက်ိဳးစီးပြားကို ေဖာ္ထုတ္ဖို႕ နည္းလမ္းေတြကို အေျဖရွာျခင္းလို႕ အဓိပၸာယ္ဖြင့္ဆိုခဲ့ပါတယ္။

Roger Fisher နဲ႕ William Ury တို႕ကေတာ့ ေစ့စပ္ေဆြးေႏြးမွဳ လုပ္ရတဲ့ အေၾကာင္းရင္းက ေဆြးေႏြးမွဳေၾကာင့္ ရလာမယ့္ ရလဒ္ေတြဟာ မေဆြးေႏြးပဲ ရလာမယ့္ ရလဒ္ေတြထက္ ပိုျပီး ေကာင္းေစမယ္လို႕ ယံုၾကည္တဲ့အတြက္ လုပ္ရတာ ျဖစ္တယ္လို႕ ဆိုပါတယ္။ ဒီလို လုပ္ရမွာ အေၾကာင္း တစံုတရာေၾကာင့္ ေစ့စပ္ေဆြးေႏြးမွဳ မေအာင္ျမင္ခဲ့ရင္ (သို႕မဟုတ္) ေ​စ့စပ္ေဆြးေႏြးမွဳ ျဖစ္မလာႏိုင္ေတာ့ဘူး ဆိုရင္ အေကာင္းဆံုးဘာလုပ္ႏိုင္မလဲဆိုတဲ​ ့ best alternative to a negotiated agreement (BATNA) ကိုလဲ ႏွစ္ဘက္ေခါင္းေဆာင္ေတြအေနနဲ႕ စဥ္းစားထားဖို႕ လိုေၾကာင္း ေထာက္ျပေျပာဆိုခဲ့ၾကပါတယ္။

ေစ့စပ္ေဆြးေႏြးေရးႏွင့္ ခ်ဥ္းကပ္နည္းလမ္း (Approach)

ေစ့စပ္ေဆြးေႏြးမွဳေတြ ေအာင္ျမင္ေစဖို႕အတြက္ လိုအပ္တဲ့ အေျခခံအခ်က္ေတြကိုလဲ ပညာရွင္မ်ားက ေရးသားေဖာ္ျပခဲ့ၾကပါတယ္။ ပထမတခ်က္ကေတာ့ ခ်ဥ္းကပ္နည္းလမ္း (approach) ပဲ​ ျဖစ္ပါတယ္။ ေစ့စပ္ေဆြးေႏြးေရးကို ဘယ္လိုနည္းလမ္း နဲ႕ အေကာင္အထည္ေဖာ္မလဲ ဆိုတာက ေအာင္ျမင္မွဳအတြက္ အလြန္ပဲ အေရးၾကီးပါတယ္။ မ်ားေသာအားျဖင့္ competitive bargaining နဲ႕ collaborative problem solving တို႕ကို အသံုးျပဳေလ့ရွိပါတယ္။

Competitive bargaining ဆိုတာက တဘက္နဲ႕ တဘက္ အျပိဳင္အဆိုင္ အေပးအယူ ျပဳလုပ္တာ ျဖစ္ပါတယ္။ Competitive bargaining သေဘာတရားကို လြယ္လြယ္ကူကူ ရွင္းလင္းေျပာျပ ႏိုင္ဖို႕အတြက္ Terrence Hopmann ဆိုသူက ေအာက္ပါပံုကို ေရးဆြဲခဲ့ပါတယ္။
ပံု (၁)

ပံု (၁) မွာ ေဖာ္ျပထားတဲ့ A အမွတ္ဟာ ေစ့စပ္ေဆြးေႏြးမွဳ လုပ္မယ့္ ဘက္ႏွစ္ဘက္အနက္ တဘက္အတြက္ အေကာင္းဆံုးအေျခအေန ျဖစ္ပါတယ္။ B အမွတ္က အျခား ဘက္ တဘက္အတြက္ အေကာင္းဆံုး အေျခအေန ျဖစ္ပါတယ္။ ျမားေတြ ေျပာင္းျပန္ ျဖစ္ေနတာကို ၾကည့္ျခင္းအားျဖင့္ ဘက္ႏွစ္ဘက္စလံုးဟာ ကိုယ့္ဘက္က အေကာင္းဆံုး အေျခအေနကို ရႏိုင္ဖို႕အတြက္ ဆြဲယူၾကိဳးပမ္းၾကပါတယ္။ ပံုမွာ ေဖာ္ျပထားတဲ့ A1 , B1 အမွတ္ေတြကေတာ့ BATNAအေျခအေနေ​တြကို ကိုယ္စားျပဳပါတယ္။ ဒီအေျခအေန ႏွစ္ခုအၾကားမွာ တဘက္နဲ႕တဘက္ အေပးအယူျပဳလုပ္ႏိုင္မယ့္ bargai​ning space ရွိပါတယ္။

ဒီအေျခအေနမွာ ႏွစ္ဘက္စလံုးဟာ တဘက္နဲ႕ တဘက္ စကားစစ္ထိုးရင္း ကိုယ္လိုခ်င္တဲ့ အေကာင္းဆံုးအေျခအေနကို အနီးစပ္ဆံုး ရေအာင္ လုပ္ၾကမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီလိုလုပ္ၾကရာမွာ
(က) ကနဦးအေနနဲ႕ ကိုယ့္ဘက္က ေတာင္းဆိုခ်က္ေတြကို အျပန္အလွန္ ေတာင္းဆိုၾကမွာ ျဖစ္ပါတယ္။
(ခ) ဘယ္အေျခအေနအထိ ေနာက္ဆံုးထားျပီး ေလွ်ာ့ေပးမယ္ဆိုတာကို ႏွစ္ဘက္စလံုးက ကိုယ္စီ လွ်ိဳ႕၀ွက္ စဥ္းစားသတ္မွတ္ခ်က္ေတြ ရွိလာပါတယ္။
(ဂ) တဘက္နဲ႕ တဘက္ ေတာင္းဆိုခ်က္ေတြဆီက တင္းမာမွဳေတြ ေလ်ာ့လာေအာင္ အျပန္အလွန္ ဖိအားေပးမွဳေတြ၊ ဆြဲေဆာင္မွဳေတြ ျပဳလုပ္လာပါတယ္။
(ဃ) တဘက္နဲ႕တဘက္ အေလွ်ာ့ေပးမွဳေလးေတြ ျပဳလုပ္ႏိုင္ဖို႕အထိ နီးစပ္မွဳ ရွိလာပါတယ္။
(င) အျပန္အလွန္ အေလွ်ာ့ေပးမွဳေတြ ရွိလာပါတယ္။
(စ) မူလ ေတာင္းဆိုထားမွဳ အေျခအေနႏွစ္ခုအၾကားက အျဖစ္ႏိုင္ဆံုး အေျခအေနတခုမွာ သေဘာတူညီခ်က္ ရလာပါတယ္။ (သို႕မဟုတ္)ဆက္လက္အေလ​ွ်ာ့ေပးမွဳ မလုပ္ႏိုင္ၾကေတာ့ပဲ ေစ့စပ္ေဆြးေႏြးမွဳ ပ်က္သြားပါတယ္။

ပံုမွာ ေဖာ္ျပထားတာက ႏွစ္ဘက္အၾကားက အေပးအယူလုပ္မွဳသ႑ာန္ျဖစ္ေပမယ့္ ​multi-party negotiations ေတြအတြက္လဲ ျဖည့္စြက္ အသံုးျပဳႏိုင္ပါတယ္။

ေနာက္ထပ္ နည္းလမ္းတခုကေတာ့ collaborative​ problem solving နည္းလမ္း ျဖစ္ပါတယ္။ ျပႆနာေျဖရွင္းမွဳမွာက်ေတာ့ တဘက္နဲ႕ တဘက္ အျပိဳင္အဆိုင္ အေပးအယူ၊ အေလွ်ာ့အတင္း လုပ္ဖို႕ မဟုတ္ပဲ ျပႆနာတခုကို စုေပါင္းအေျဖရွာျခင္း ျဖစ္တဲ့အတြက္ competitive bargaining နည္းလမ္းနဲ႕ ကြဲျပားပါတယ္။

Susan Collin Marks ဆိုသူက ဒီနည္းလမ္းကို လူအမ်ားနားလည္ေစႏိုင္ဖို႕ ရွင္းလင္းတဲ့ ပံုတပံု ေရးဆြဲ ေဖာ္ျပထားခဲ့ပါတယ္။
ပံု (၂)
ဒီနည္းလမ္းအရ ဘက္ႏွစ္ဘက္စလံုးက ပါ၀င္သူမ်ားဟာ ျပႆနာတရပ္ကို အားလံုးရဲ႕ ဘံုျပႆနာအျဖစ္ သတ္မွတ္ျပီး ရင္ဆိုင္ေျဖရွင္းၾကဖို႕ ၾကိဳးပမ္းတာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီလို ၾကိဳးပမ္းေဆာင္ရြက္တဲ့ ေစ့စပ္ညွိႏွိဳင္းေဆြးေႏြးမွဳမွာ​က်ေတာ့ တဘက္နဲ႕ တဘက္အၾကားမွာျဖစ္တဲ့ ပ႗ိပကၡေတြကို ေျဖရွင္းတာ မဟုတ္ပဲ ျဖစ္ေနတဲ့ ျပႆနာေတြကို စုေပါင္းေျဖရွင္း အေျဖရွာဖို႕ ေဆြးေႏြးညွိႏွိဳင္းၾကတာ ျဖစ္ပါတယ္။

ဘယ္လိုပဲျဖစ္ျဖစ္ ပ႗ိပကၡေတြ ျဖစ္လာတဲ့အခါ ပါ၀င္တဲ့ ဘက္ေတြအားလံုးက အေၾကာင္းအရာေတြကို reframing ျပ​န္လုပ္တတ္ဖို႕ အလြန္အေရးၾကီးပါတယ္။ ဘယ္သူကမွ compromise မလုပ္ႏိုင္​ေတာ့တဲ့ အေျခအေနက်ရင္ေတာ့ deadlock ျဖစ္​ ပါတယ္။ Reframing ဆိုတာက ဒီလို deadlock ကို ဘယ္လို ေျဖရွင္းမလဲ ဆိုျပီး အေၾကာင္းအရာေတြကို အျမင္သစ္၊ ရွဳေထာင့္သစ္ေတြကေန ျပန္လည္ရွဳျမင္ႏိုင္ရန္ ၾကိဳးပမ္းအားထုတ္ျခင္း ျဖစ္ပါတယ္။

ပဋိပကၡေတြ ေျဖရွင္းထဲအခါမွာ ျဖစ္ရတဲ့ အေျခခံ အေၾကာင္းရင္းေတြထဲက လိုအပ္ခ်က္ (needs) ေတြနဲ႕ အက်ိဳးစီးပြား (interests) ေတြက​ ို ေဖာ္ထုတ္ျပီး ပဋိပကၡမဟုတ္တဲ့ တျခား ဘယ္လိုနည္းနဲ႕ ဒါေတြကို ေျဖရွင္းႏိုင္မလဲဆိုတာကို ရွဳေထာင့္သစ္ေတြကေန သံုးသပ္တာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဥပမာ- ငါးတေကာင္ကို ကေလးႏွစ္ေယာက္က လုေနတဲ့အခါ တေယာက္ကို တပိုင္းစီ ရမွ ေက်နပ္မွာလား၊ တေယာက္က ေလးပံု-သံုးပံုရျပီး၊ ေနာက္တေယာက္က ေလးပံု-တပံုဆိုရင္ေရာ အနည္းငယ္ပဲ ရတဲ့ဘက္က ေက်နပ္ျပီး ယူသြားမလား၊ တေယာက္က ငါးတေကာင္လံုး ယူျပီး၊ ေနာက္တေယာက္က တျခားစားစရာ တခုခု ရသြားရင္ေရာ ေက်နပ္ႏိုင္မလား စတာေတြ ျဖစ္ပါတယ္။

ဒါေၾကာင့္လဲ ပဋိပကၡျဖစ္ျပီး deadlock ျဖစ္ေန​တဲ့ ႏိုင္ငံေတြမွာ conflicting parties ေတြထဲမွာ မပါ၀င္သူေတြက ဘယ္ဘက္မွ မပါေတာ့ပဲ ႏိုင္ငံရဲ႕ အေျခခံ လိုအပ္ခ်က္ေတြထဲက လူမွဳေရး၊ က်န္းမာေရး၊ ပညာေရး လိုအပ္ခ်က္ေတြကို ျဖည့္ဆည္းတာေတြ၊ civil society ကို အားေကာင္းေအာင္ ခ်ဲ႕ထြင္တာေတြ လုပ္လာၾကတာေတြ ရွိပါတယ္။ အခ်ိဳ႕ကလဲ ဒါေတြကိုပဲ အခ်ိန္ကုန္ခံျပီး ျငင္းခုန္ေနၾကျပန္တတ္ပါတယ္။ ပဋိပကၡေတြ ျပီးဆံုးမွ ဒါေတြ လုပ္ရမယ္ဆိုတာေတြကလဲ အဓိပၸာယ္ မရွိလွပါ။ ကၽြမ္းေနတဲ့ မီးလံုးကို လဲဖို႕ ၾကိဳးစားသူေတြ ရွိေနခ်ိန္မွာ ဖေယာင္းတိုင္ထြန္းျပီး အလင္းျပေပးသူေတြလဲ ရွိဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။ မီးလံုးလဲသူေတြနဲ႕ ဖေယာင္းတိုင္ထြန္းသူေတြအားလံုး အခ်င္းခ်င္း ျငင္းခုန္ရင္းအခ်ိန္ကုန္ေနစရာလဲ​ မလိုအပ္ပါ။ တိုင္းျပည္နဲ႕ ျပည္သူလူထုရဲ႕ Needs နဲ႕Interes​ ts ေတြကို ျဖည့္ဆည္းဖို႕ ၾကိဳးပမ္းၾကသူအခ်င္းခ်င္းမွာ ေရတိုရည္မွန္းခ်က္ေတြကိုပဲ အေကာင္အထည္ေဖာ္သည္ျဖစ္ေစ၊ ေရရွည္ပန္းတိုင္ကိုပဲ အေရာက္သြားသည္ ျဖစ္ေစ ဘယ္သူမွ မမွားပါ။ ဘယ္သူကမွလဲ ဘယ္သူထက္မွ ပိုျပီး ျမင့္ျမတ္သည္၊ ယုတ္ညံ့သည္ မရွိပါ။ Deadlock အေျခအေနမွာRef​raming လုပ္တဲ့ သ႑ာန္ေတြကေတာ့ အမ်ိဳးမ်ိဳး ကြဲျပားေနမွာပဲျဖစ္ပါတယ္။

ေစ့စပ္ေဆြးေႏြးမွဳနဲ႕ ပတ္သက္ျပီး ေနာက္ထပ္ ခ်ဥ္းကပ္တဲ့ နည္းလမ္းတခုကေတာ့ Conflict Resolution Style Matrix ကို အသံုးျပဳျခင္း ျဖစ္ပါတယ္။ ၁၉၆၀ ျပည့္ႏွစ္ကာလေတြမွာ Robert Blake နဲ႕ Jane Mouton တို႕က ပဋိပကၡေျဖရွင္းျခင္းနဲ႕ ေစ့စပ္ေဆြးေႏြးမွဳေတြမွာ အသံုးျပဳရတဲ့ စတိုင္ေလးမ်ိဳးကို ေဖာ္ထုတ္ခဲ့ပါတယ္။ ဒီစတိုင္ေလးမ်ိဳးကို forcing, problem solving, smoothing, withdrawal ဆိုျပီး အမည္ေပးခဲ့ၾကပါတယ္။ (၁၉၇၀) ကာလေ​ တြေရာက္ေတာ့Kenneth Thomas နဲ႕ Ralph Kilmann တို႕က စတိုင္ေတြကို ထပ္မံမြမ္းမံျပီး competing, collaborating, accommodating, avoiding, compromising ဆိုတဲ့ စတိုင္ ငါးမ်ိဳးကို ေဖာ္ထုတ္ခဲ့ပါတယ္။
  ပံု (၃)

ပံုမွာ ေဖာ္ျပထားခ်က္ေတြအရ အလ်ားလိုက္မ်ဥ္းက ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မွဳ (coopera​tiveness) ကို ကိုယ္စားျပဳပါတယ္။ ေဒါင္လိုက္မ်ဥ္းကေတာ့ assertive​nessကို ကိုယ္စားျပဳပါတယ္။ assertivenes​s ေကာ၊ cooperativeness ေကာ နည္းေနတဲ့အခါ ေစ့စပ္ေဆြးေႏြးမွဳ စတိုင္က တဘက္နဲ႕ တဘက္ ေရွာင္ျခင္း(avoiding) ျဖစ္ပါတယ​္။ assertiveness က ျမင့္ျပီး၊ cooperativeness က အားနည္းေနရင္ေတာ့ ျပိဳင္ဆိုင္မွဳ (Competing) စတိ​ုင္ ျဖစ္လာပါတယ္။cooperativeness က ျမင့္ျပီး၊ assertiveness က နည္းေနရင္ေတာ့ accommodating စတ​ိုင္ျဖစ္ျပီး၊ ႏွစ္ခုလံုး အသင့္အတင့္ဆိုရင္ေတာ့ compromis​eလုပ္ၾကပါတယ္။ ႏွစ္မ်ိဳးစလံုး ျမင့္မွသာ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မွဳ (collabo​rating) စတိုင္ကို က်င့္သံုးလာၾကတာပါ။

ေစ့စပ္ေဆြးေႏြးမွဳေတြမွာ collab​orating စတိုင္ က်င့္သံုးမွဳဟာ ျပႆနာေျဖရွင္းတဲ့နည္းလမ္းကို အသံုးျပဳမွဳနဲ႕ ဆင္တူပါတယ္။ တဘက္နဲ႕ တဘက္အၾကားက တင္းမာမွဳေတြ၊ အက်ိဳးစီးပြားေတြကို ထည့္သြင္းစဥ္းစားခ်က္ မရွိပဲ ျပႆနာတခုကို ဘယ္လို ေျဖရွင္းၾကမလဲဆိုတာကို ႏွစ္ဘက္စလံုးက စဥ္းစားၾကတာျဖစ္ပါတယ္။ Competin​g စတိုင္က်င့္သံုးမွဳကေတာ့ hard​ bargaining နည္းလမ္း က်င့္သံုးမွဳပါပဲ။ ႏွစ္ဘက္စလံုးက အေပးအယူ၊ အေလွ်ာ့အတင္း ျပဳလုပ္လိုျခင္း မရွိၾကပါဘူး။ accommodating စတိ​ ုင္ကေတာ့ Competing စတိုင္နဲ႕ ဆန္႕က်င္ဘက္ပါ။ ကိုယ့္ဘက္က အက်ိဳးစီးပြားကို ထည့္သြင္းစဥ္းစားမွဳထက္ အျခားတဘက္ရဲ႕ လိုလားခ်က္ေတြကို ဦးစားေပးျခင္း ျဖစ္ပါတယ္။

avoiding စတိုင္ကေတာ့ ေစ့စပ္ေဆြးေႏြးမွဳကို တတ္ႏိုင္သမွ် ေရွာင္ၾကဥ္ျခင္း ျဖစ္ပါတယ္။ ဘယ္လို ပဋိပကၡမွာပဲျဖစ္ျဖစ္ တဘက္က ဒီလို ေရွာင္ၾကဥ္တဲ့ နည္းလမ္းကို သံုးလာျပီဆိုရင္ တျခားတဘက္က ဘယ္ေလာက္ပဲ ေစ့စပ္ေဆြးေႏြးမွဳ လုပ္ခ်င္ခ်င္ ေအာင္ျမင္မွာ မဟုတ္ပါဘူး။ လက္ခုပ္ဆိုတာ ႏွစ္ဘက္တီးမွ ျမည္ပါတယ္။ Compromising စတိုင္​ကေတာ့ ႏွစ္ဘက္စလံုးက အေပးအယူ၊ အေလွ်ာ့အတင္း ျပဳလုပ္ၾကတာ ျဖစ္ပါတယ္။ ပဋိပကၡၾကီးရင္ ၾကီးသေလာက္ ဒီစတိုင္ကို ေအာင္ျမင္စြာ အသံုးျပဳႏိုင္ဖို႕ကလဲ ခဲယဥ္းလွပါတယ္။ ဘယ္လိုပဲျဖစ္ျဖစ္ ဒီ စတိုင္ ငါးမ်ိဳးလံုးဟာ ပဋိပကၡေျဖရွင္းေရးနဲ႕ ေစ့စပ္ေဆြးေႏြးမွဳေတြမွာ အေျခအေနနဲ႕ အခ်ိန္အခါေပၚမူတည္ျပီး အသံုး၀င္မွဳေတြ ရွိပါတယ္။

(ဆက္လက္ေဖာ္ျပပါမည္)

ခင္မမမ်ိဳး