အစိုးရေကာင္း ႏုိင္ငံသားေကာင္း

အစိုးရ (government) ရဲ႕ အေျခခံ ရည္မွန္းခ်က္က လူမႈ တည္ၿငိမ္မႈ (social order)ကို ထိန္းသိမ္းဖို႔န႔ဲ ဥစၥာပစၥည္း ပိုင္ဆိုင္မႈမ်ားကို ကာကြယ္ ေစာင့္ေရွာက္ ေပးဖို႔ ျဖစ္ပါတယ္။ လူပုဂၢိဳလ္ တစ္ဦးခ်င္းနဲ႔ ပိုင္ဆိုင္မႈမ်ား လံုၿခံဳေရး၊ ၿပီးေတာ့ လူတစ္ဦးခ်င္းစီ အၾကား တန္းတူ တရားမွ်တမႈ (equal justice) တို႔ဟာ လူ႔အဖြဲ႕အစည္းရဲ႕ အဦးဆံုး လိုအပ္ခ်က္မ်ား ျဖစ္သလို အစိုးရရဲ႕ ပဓာန ရည္မွန္းခ်က္လည္း ျဖစ္ပါတယ္။
အစိုးရဆိုတာ ေပၚေပါက္ လာတာနဲ႔ စစ္တပ္ ဆိုတာလည္း ေပၚလာရတယ္။ စစ္တပ္ဟာ အိမ္နီးခ်င္း ႏုိင္ငံမ်ားနဲ႔ ပဋိပကၡ ျဖစ္တဲ့အခါနဲ႔ နယ္ေျမသစ္မ်ား တိုးခ်ဲ႕ရယူဖို႔ လိုအပ္လာတဲ့ အခါ အသံုးခ်ရတဲ့ အဖြဲ႕အစည္း ျဖစ္တယ္။ စစ္တပ္ကို မည္သုိ႔ အသံုးခ်ရမယ္ ဆိုတာ အစိုးရက ဆံုးျဖတ္ရပါတယ္။


လူမႈဖူလံုေရး
လူမႈဖံုလံုေရးဟာ စီးပြားလံုၿခံဳေရးနဲ႔ ဆက္စပ္မႈ ရွိတယ္။ လူသားသမိုင္း တစ္ေလွ်ာက္မွာ မိဘေတြဟာ သားသမီးေတြ မ်ားမ်ား ေမြးဖို႔ အေလးထားခဲ့ၾကတယ္။ သူတို႔ အိုမင္းမစြမ္း ျဖစ္လာခ်ိန္က်ရင္ သားသမီးေတြက ျပန္လည္ ေစာင့္ေရွာက္ ေကၽြးေမြး လိမ့္မယ္ ဆိုတဲ့ ေမွ်ာ္လင့္ခ်က္နဲ႔ ေမြးျမဴခဲ့ၾကတာ ျဖစ္တယ္။ ယေန႔ ေခတ္မွာေတာ့ လူ႔အဖြဲ႕အစည္းေတြဟာ ယခင္ကနဲ႔ ယွဥ္ရင္ တုိးတက္ လာၾကၿပီ။ အစိုးရက လူအို႐ံု (ဘိုးဘြား ရိပ္သာ) ေတြ ဖြင့္လွစ္ၿပီး တာဝန္ယူမႈေတြ ရွိလာတယ္။

တရားဝင္ျဖစ္မႈ
အစိုးရမ်ားရဲ႕ သေဘာ သဘာဝကို ေလ့လာတဲ့အခါ တရားဝင္ ျဖစ္မႈ (Legitimacy) ဆိုင္ရာ ခံယူခ်က္ေတြကို ေလ့လာဖို႔ လိုပါတယ္။ ေထာမတ္စ္ေဟာ့ဘ္စ္နဲ႔ ယန္းဂ်က္႐ူးဆိုး အစရွိတဲ့ လူမႈ ပဋိညာဥ္ (Social comtract) သေဘာတရားေရး ဆရာမ်ားကေတာ့ အစိုးရမ်ားဟာ ျပည္သူေတြကို ကာကြယ္ ေစာင့္ေရွာက္ျခင္းနဲ႔ တည္ၿငိမ္မႈ ထိန္းသိမ္းျခင္းတို႔ကို လုပ္ေဆာင္ေပးရတဲ့ အတြက္ အတံု႔အလွယ္ အားျဖင့္ ျပည္သူေတြရဲ႕ လြတ္လပ္ခြင့္နဲ႔ ပိုင္ခြင့္မ်ားကို ေလွ်ာ့ခ်ခဲ့ၾကတယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။ ဒီေနရာမွာ လူေတြဟာ သူတို႔ရဲ႕ လြတ္လပ္ခြင့္ေတြကို ေက်ေက် နပ္နပ္ စြန္႔လြတ္သလား၊ သို႔မဟုတ္ အာဏာရ အဖြဲ႕အစည္းက အင္အားနဲ႔ ၿခိမ္းေျခာက္လို႔ စြန္႔လႊတ္ ရသလား ဆိုတာကိုေတာ့ ေစာေၾကာစရာ ျဖစ္ေနပါတယ္။ မိမိတို႔ကို ကာကြယ္ ေစာင့္ေရွာက္တဲ့ အတြက္ မိမိတို႔ရဲ႕ လြတ္လပ္မႈနဲ႔ ပိုင္ခြင့္အခ်ဳိ႕ကို ေက်ေက်နပ္နပ္ စြန္႔လႊတ္ လိုက္ေလ်ာတယ္ ဆိုရင္ အစိုးရရဲ႕ တရားဝင္ ျဖစ္မႈဟာ အတည္ ျဖစ္ပါတယ္။

ရန္သူႏုိင္ငံအေပၚ သေဘာထား
ႏိုင္ငံႏွစ္ႏိုင္ငံ စစ္ျဖစ္ေနတဲ့ အခ်ိန္မွာ တစ္ႏုိင္ငံက ျပည္သူေတြဟာ စစ္ျဖစ္ေနတဲ့ ႏုိင္ငံကို ရန္သူလို႔ သေဘာထား ပါတယ္။ ရန္သူႏိုင္ငံ အစိုးရရဲ႕ တရားဝင္ ျဖစ္မႈကို အသိအမွတ္ မျပဳပါဘူး။
လူသားသမိုင္း ေစာေစာပိုင္းမွာ စစ္႐ံႈးႏုိင္ငံက ျပည္သူေတြဟာ ကၽြန္အျဖစ္ကို ေရာက္ကုန္ပါတယ္။ ကၽြန္ျပဳခံရတဲ့ ျပည္သူေတြဟာ ရန္သူႏုိင္ငံ အစိုးရကို မိတ္ေဆြလို႔ သေဘာမထား ႏုိင္ၾကပါဘူး။
တရားဝင္ ႏုိင္ငံေတာ္ ဘာသာ သတ္မွတ္ထားတဲ့ ႏုိင္ငံေတြမွာ အစိုးရကို အျခား ဘာသာဝင္ေတြက မိတ္ေဆြလို႔ မျမင္ႏုိင္ၾက ပါဘူး။ သူတို႔ကို ဖိႏွိပ္လာရင္ ရန္သူလို႔ေတာင္ သေဘာထားပါတယ္။

အစိုးရကို ေထာက္ခံမႈ
အရင္းရွင္ ႏုိင္ငံတစ္ႏုိင္ငံမွ အရင္းရွင္ေတြက အစိုးရကို ေထာက္ခံတယ္။ လူတန္းစား စိတ္ဓာတ္ရွိတဲ့ စက္မႈအလုပ္သမား ေတြကေတာ့ ဘယ္လိုမွ မေထာက္ခံၾကပါဘူး။ အရင္းရွင္ အစိုးရက သူတို႔ကို ႏွိပ္ကြပ္လာရင္ အစိုးရကို ရန္သူလို႔ သတ္မွတ္ ပါတယ္။ လယ္သားေတြလည္း ထိုနည္းတူပါပဲ။ ႐ုရွားျပည္မွာ ကက္သရင္းႆဂရိတ္ ဘုရင္မ လက္ထက္မွာ လယ္သမား ေတြက လယ္ပိုင္ရွင္ေတြကို ေတာ္လွန္တဲ့ အေရးအခင္း ျဖစ္ခဲ့တယ္။ သို႔ေပမယ့္ အစိုးရက ေျမရွင္ေတြဘက္က ရပ္ၿပီး ေတာ္လွန္သူ လယ္သမားေတြကို ရက္စက္စြာ ေခ်မႈန္း ပစ္ခဲ့တယ္။
ဒါေၾကာင့္ အစိုးရတစ္ရပ္ကို သူ႔ရဲ႕ လူတန္းစား လကၡဏာနဲ႔ လူတန္းစား ကိုယ္စားျပဳမႈကို ၾကည့္ၿပီး တုိင္းသူ ျပည္သား လူမ်ားစု အက်ဳိးကို ေရွ႕႐ႈတဲ့ အစိုးရလား၊ အၿမီးစားဖက္ ေခါင္းစားဖက္ အက်ဳိးစီးပြားအုပ္စု အခ်င္းခ်င္း ေဝစားမွ်စား လုပ္ေနသလား ဆိုတာ အကဲျဖတ္ႏုိင္တယ္။

အစိုးရဆိုတာ ဘာလဲဆိုတဲ့ အျမင္
အထူးထူး အျပားျပားေသာ အစိုးရပံုစံမ်ားနဲ႔ ပတ္သက္လို႔ ဒႆန ပညာရွင္ေတြ ႏုိင္ငံေရး သမားေတြနဲ႔ အျခား စိတ္ဝင္စား သူေတြ အေျခအတင္ ေဆြးေႏြးခဲ့ၾကတာ ရာစုမ်ားစြာ ၾကာခ့ဲၿပီ။ ၂၀ ရာစုကစၿပီး အစိုးရဆုိတာ ဘာလဲဆိုတဲ့ အျမင္အေပၚ အစဥ္အလာ ခံယူခ်က္ေတြကို လက္ခံလုိၾက ေတာ့ဘူး။ အစိုးရဟာ စိုးမိုး အုပ္ခ်ဳပ္သူ ဆိုတာထက္ ႏုိင္ငံတစ္ဝန္းလံုးရွိ ျပည္သူမ်ားရဲ႕ လံုၿခံဳေရးနဲ႔ သာယာ ဝေျပာေရးကို ရြက္ေဆာင္ေပးတဲ့ အဖြဲ႕အစည္း (ovtaining security and prosperity at a national level) လို႔ ခံယူလာၾကတယ္။
အဲသလို ရြက္ေဆာင္ေပးႏုိင္ဖုိ႔ အစိုးရဟာ 'အာဏာ' ရွိရပါမယ္။ အာဏာဟာ အဆုိးေရာ အေကာင္းေရာ ႏွစ္မ်ဳိးစလံုးကို လုပ္ႏုိင္စြမ္းရွိတယ္။ ေဒးဗစ္ဟ်ဴးမ္ (David Hume)က 'အဆိပ္ဟာ လူတစ္ေယာက္ အတြက္ အဆိပ္ျဖစ္ေပမယ့္ အျခား တစ္ေယာက္ အတြက္ အဆိပ္ေျဖေဆး ျဖစ္ေနတတ္တယ္' လို႔ ေျပာခဲ့ဖူးတယ္။ အလားတူပဲ အာဏာ က်င့္သံုးမႈဟာ လူတခ်ဳိ႕ အတြက္ နစ္နာရေပမယ့္ လူတခ်ဳိ႕အတြက္ ေကာင္းျခင္း မဂၤလာေတြ ျဖစ္တတ္တယ္။ အစိုးရရဲ႕ အာဏာ က်င့္သံုးမႈဟာ လူအမ်ားစုႀကီး အတြက္ ေကာင္းၿပီး အနည္းစုအတြက္ပဲ နစ္နာေစတယ္ ဆိုရင္ လိုလားအပ္တယ္လို႔ ဆိုႏုိင္ပါတယ္။
အေမရိကန္ သမၼတေဟာင္း ဂ်င္မီကာတာရဲ႕ အဆိုအမိန္႔ တစ္ခု ရွိပါတယ္။
A simple and proper function of government is just to make it easy for us to do good and difficult for us to do wrong. - Jimmy Carter
အစိုးရရဲ႕ ႐ုိး႐ိုးပံုမွန္ လုပ္ငန္းဆိုတာ ေကာင္းတာေတြကို လြယ္လြယ္ေလး လုပ္ႏုိင္ေအာင္ ဖန္တီးေပးဖို႔၊ ၿပီးေတာ့ အမွားအယြင္းေတြ လုပ္ဖို႔ကိုက်ေတာ့ ခက္ခဲေအာင္ ဖန္တီးထားဖုိ႔ပဲ။

(ဂ်င္မီကာတာ)
အစိုးရနဲ႔ လူတစ္ဦးခ်င္း လြတ္လပ္ခြင့္
လူတစ္ဦးခ်င္းရဲ႕ လြတ္လပ္ခြင့္ ဆိုတာ မရွိမျဖစ္ လုိအပ္ေပမယ့္ လူတစ္ေယာက္က သူ႔လြတ္လပ္ခြင့္ကို အတုိင္းအဆ မရွိ က်င့္သံုးလို႔ က်န္လူမႈ အသိုက္အဝန္းမွာ ထိခိုက္နစ္နာ ရတယ္ဆိုရင္ ထိုသူရဲ႕ လြတ္လပ္ခြင့္ကို ထိန္းခ်ဳပ္ဖို႔ လိုအပ္တယ္။ အဲဒီ တာဝန္ကို အစိုးရက ထမ္းေဆာင္ရပါတယ္။ အစိုးရက လူတစ္ဦးခ်င္းရဲ႕ လြတ္လပ္ခြင့္ကို ထိန္းခ်ဳပ္ ကန္႔သတ္ျခင္းဟာ အစိုးရ တည္တံ့ ခိုင္ၿမဲေရး အလို႔ငွာ အျဖစ္ေစရဘူး။ အျခားသူမ်ားရဲ႕ လြတ္လပ္ခြင့္ကို မထိပါးေအာင္ ကာကြယ္ေပးတာလို႔ မွတ္ယူရပါမယ္။ မင္းမဲ့စ႐ိုက္ မဟုတ္တဲ့ တစ္ဦးခ်င္း လြတ္လပ္ခြင့္ (individual freedom without anarchy) ကို အစုိးရက အစြမ္းရွိသမွ် ကာကြယ္ ေစာင့္ေရွာက္ ေပးရပါတယ္။

ႏိုင္ငံသားေကာင္း ျဖစ္ေျမာက္ေရး
တိုင္းသူ ျပည္သား လူအမ်ားဟာ မိမိတို႔ မွီတင္း ေနထိုင္ေနတဲ့ လူ႔အဖြဲ႕အစည္း ေကာင္းရာ ေကာင္းေၾကာင္း အတြက္ ႀကီးေလးတဲ့ တာဝန္ေတြ ရွိပါတယ္။ အို ငါတို႔က အစိုးရမွ မဟုတ္တာ၊ ငါတို႔က အုပ္ခ်ဳပ္သူေတြမွ မဟုတ္တာ၊ ငါတို႔က အစိုးရမွ မဟုတ္တာ၊ ငါတို႔က အုပ္ခ်ဳပ္သူေတြမွ မဟုတ္တာ၊ ငါတို႔က ဘာတာဝန္ ရွိရမွာလဲလို႔ ေပယ်ာလကန္ ေျပာခ်င္သူေတြ ရွိေကာင္း ရွိႏုိင္ပါတယ္။
ဒါေၾကာင့္ တုိင္းသူ ျပည္သားမ်ားရဲ႕ တာဝန္ အေၾကာင္း အခ်က္အလက္နဲ႔ ေျပာလို႔ရေအာင္ ႏိုင္ငံသား တာဝန္ (Civic Duty)၊ ႏုိင္ငံသား တာဝန္ရွိမႈ (Civiv Responsibility) စကားလံုးေတြနဲ႔ အနက္ အဓိပၸာယ္ေတြကို သိထားသင့္ပါတယ္။
ႏိုင္ငံသား တာဝန္နဲ႔ ႏုိင္ငံသား တာဝန္ရွိမႈ
Civic Duty အေၾကာင္း အင္တာနက္မွာ ရွာၾကည့္ေတာ့ ၂၀၀၆ တုန္းက ထုတ္လုပ္ ျပသခဲ့တဲ့ ေဟာလီးဝုဒ္ ႐ုပ္ရွင္ကား တစ္ကား အေၾကာင္း သြားေတြ႕ေသးတယ္။ ဇာတ္ကားက သည္းထိတ္ရင္ဖုိ အမ်ဳိးအစား၊ ဒါ႐ိုက္တာ ဂ်က္ဖ္ရင္းဖ႐ိုး၊ သ႐ုပ္ေဆာင္ေတြက ပီတာခေရာ့စ္၊ ခါလက္အဘိုလ္နာဂနဲ႔ ရစ္ခ်က္ရွစ္ဖ္။ ၉/၁၁ ေနာက္ပိုင္းကာလ ေၾကးနန္းသတင္းေတြနဲ႔ အၾကမ္းဖက္ သမားေတြ အေၾကာင္း အရမ္း စိတ္ဝင္စားတဲ့ အေမရိကန္ စာရင္းကိုင္ဝန္ထမ္း တစ္ေယာက္ သူ႔အခန္းနီးခ်င္း အျဖစ္ မူဆလင္ လူငယ္ တစ္ေယာက္ ေရာက္လာတဲ့အခါ ႀကံဳရတဲ့ ျဖစ္အင္ေတြကို ႐ိုက္ထားတာ ျဖစ္တယ္။

ကေလးမ်ားထံသို႔ သြတ္သြင္းေပးဖို႔
အဘိဓာန္ အဓိပၸာယ္မွာေတာ့ civic duty နဲ႔ civiv respon sibility ကို အတူတူ ျပထားတယ္။ ႏုိင္ငံသား တာဝန္နဲ႔ ႏုိင္ငံသား တာဝန္ရွိမႈဟာ အတူတူပါပဲ။ ေဝါဟာရဘဏ္ တစ္ခုက အေမရိကန္ သူေဌးႀကီး ဂၽြန္ဒီေရာ့ကဲဖဲလား ဂ်ဴနီယာရဲ႕ အဆိုအမိန္႔ တစ္ခုကို ကိုးကားၿပီး ရွင္းျပထားတယ္။
'ကၽြႏု္ပ္တို႔၏ ကေလးမ်ား ထံသို႔ တာဝန္ယူတတ္သည့္ စိတ္ သြတ္သြင္းေပးရမည္။ အခြင့္အေရးတိုင္းမွာ တာဝန္ရွိမႈ ဒြန္တြဲ ပါတယ္။ အခြင့္အလမ္းတုိင္းမွာ လိုက္နာရမယ့္ ဝတၱရားပါတယ္။ ပိုင္ဆိုင္မႈတိုင္းမွာ တာဝန္ရွိပါတယ္' (we must instill a sense of duty in our children'; 'every right implies a responsibility; every opportunity, an obligation; every possession, a duty'- John D.Rockefeller Jr)

ႏုိင္ငံသားရဲ႕ ပိုင္ခြင့္နဲ႔ တာဝန္ရွိမႈ
Civic duty ကို ႏုိင္ငံသား ျဖစ္ျခင္း၊ ႏုိင္ငံသား ပီသျခင္း (citizenship)နဲ႔ တြဲေပးထားတယ္။ ႏုိင္ငံသား ဆိုတာ အမ်ဳိးသား လူ႔အသိုက္အဝန္း (national community) တစ္ခုရဲ႕ အဖြဲ႕ဝင္ကို ဆိုလိုတယ္။ ႏုိင္ငံသားတိုင္းမွာ ပိုင္ခြင့္ (rights)နဲ႔ တာဝန္ရွိမႈ (responsibilities) အသီးသီး ရွိတယ္။ တက္ႂကြႏုိင္ငံသား ('Active citizenship') အယူအဆ တစ္ခုက ဘယ္လို ခံယူသလဲ ဆိုေတာ့ ႏုိင္ငံသားမ်ားသည္။ ယင္းတို႔၏ လူ႔အသိုက္အဝန္းကို သာလြန္ေကာင္းမြန္ ေစရန္အလို႔ငွာ စီးပြားေရး စြမ္းေဆာင္မႈ၊ အမ်ားျပည္သူ ဝန္ေဆာင္မႈ၊ ေစတနာ့ဝန္ထမ္း အလုပ္မ်ားႏွင့္ အလားတူ ေကာင္းက်ဳိးျပဳ လုပ္ငန္းမ်ားျဖင့္ ပါဝင္ လုပ္ေဆာင္ ၾကရမည္လို႔ ဆိုပါသည္။
ႏုိင္ငံသားဘဝ ဆိုတာ လူတစ္ဦးခ်င္းနဲ႔ သက္ဆိုင္ရာ ႏုိင္ငံအၾကား ဆက္ဆံေရး ဘဝ ျဖစ္ပါတယ္။ ေရွးေခတ္ ဂရိႏုိင္ငံမွာ ႏုိင္ငံသားေတြဟာ ၿမိဳ႕ျပႏိုင္ငံရဲ႕ အဖြဲ႕ဝင္ေတြ ျဖစ္တယ္။ အဲဒီကေန ေနာက္ႏွစ္ ၅၀၀ အတြင္း အမ်ဳိးသား ႏုိင္ငံေတြ ေပၚထြန္း လာေတာ့ ႏုိင္ငံသားဘဝဟာ ပို၍ က်ယ္ျပန္႔လာတယ္။ ဥပမာ ျမန္မာႏုိင္ငံ အေနနဲ႔ဆိုရင္ ဟိုးယခင္က အင္းဝသား၊ ျပည္သား၊ ဟံသာဝတီသား၊ ေတာင္ငူသား၊ ဓညဝတီသား စသည္ျဖင့္ ရွိခဲ့ၾကရာက အမ်ဳိးသား ႏုိင္ငံျဖစ္လာတဲ့ အခါ ျမန္မာ ႏုိင္ငံသားမ်ား ျဖစ္လာတာမ်ဳိးကို ဆိုလိုပါတယ္။
(မွတ္ခ်က္။ ။ ႏိုင္ငသား ခံယူခ်က္ သေဘာတရားေတြ ကလည္း တျဖည္းျဖည္း တိုးခ်ဲ႕လာေနပါတယ္။ ကမ႓ာသူ ကမ႓ာသား (citizen of the world) ဆိုတဲ့ စကားလံုးေတာင္ ေပၚေနပါတယ္။ ႏုိင္ငံတကာ ႏိုင္ငံသား ခံယူမႈအထိ မွန္းဆ ထားၾကတယ္။ အမ်ဳိးသားလြန္ ႏုိင္ငံသား (supranational citizenship) ဆိုတဲ့ စကားလံုးလည္း သံုးႏႈန္းလာၾကတယ္။ ေလာေလာဆယ္ေတာ့ ဥေရာပသမဂၢ (အီးယူ)က အီးယူအဖြဲ႕ဝင္ ႏုိင္ငံေတြက ႏိုင္ငံသားေတြဟာ အပိုေဆာင္း ႏုိင္ငံသား အျဖစ္ အီးယူႏုိင္ငံသား ဘဝ (citizenship of the European Union) ကို မူလႏုိင္ငံသား ဘဝ မစြန္႔လႊတ္ဘဲ ခံစားခြင့္ ရွိတယ္လို႔ ေၾကညာခဲ့ပါတယ္။)

ႏုိင္ငံသား တာဝန္မ်ား
တစ္ႏိုင္ငံနဲ႔ တစ္ႏိုင္ငံ ကြဲျပားျခား နားမႈအခ်ဳိ႕ ရွိႏုိင္ေသာ္လည္း အေျခခံ ႏိုင္ငံသား တာဝန္မ်ားမွာေတာ့ တူညီၾကပါတယ္။
၁။ အခြန္ထမ္းေဆာင္ျခင္း၊
၂။ ေရြးေကာက္ပြဲမ်ားတြင္ ဆႏၵမဲေပးျခင္း၊
၃။ တိုင္းျပည္အတြက္ လိုအပ္၍ ဆင့္ေခၚခ်ိန္တြင္ စစ္မူထမ္းျခင္း၊
၄။ မိမိႏိုင္ငံ၏ ျပစ္မႈဆိုင္ရာ ဥပေဒမ်ားကို (မိမိသည္ ႏုိင္ငံျခားတြင္ ေရာက္ေနသည့္ တုိင္ေအာင္) လိုက္နာ ေစာင့္ထိန္းျခင္း၊
၅။ တရားစီရင္ေရး အဖြဲ႕ (ဂ်ဴရီ) တာဝန္ အလွည့္က်လွ်င္ ထမ္းေဆာင္ျခင္းတို႔ ျဖစ္ပါတယ္။
သူတို႔ဆီမွာ ေက်ာင္းသင္ခန္းစာ
အဂၤလန္က အစိုးရ ေက်ာင္းမ်ားမွာ အမ်ဳိးသား သင္႐ိုးၫႊန္းတမ္းထဲ မသင္မေနရ ဘာသာရပ္ အျဖစ္ ျပ႒ာန္းၿပီး ႏုိင္ငံသားေကာင္း ျဖစ္ေျမာက္ေရး (Citizenship education) ကို သင္ၾကားေနပါတယ္။ ေက်ာင္း အေတာ္ မ်ားမ်ားမွာ ႏုိင္ငံသား ဘာသာရပ္ကို စားေမးပြဲ စစ္ေဆးတယ္။ အစိုးရေက်ာင္း အားလံုးဟာ ေက်ာင္းသားရဲ႕ ႏိုင္ငံသားေကာင္း ဘာသာရပ္ ဆိုင္ရာ တိုးတက္မႈ အေျခအေနကို ပညာရည္ မွတ္တမ္း (report)ထဲမွာ မျဖစ္မေန ေဖာ္ျပရပါတယ္။ ေဝလနယ္က ေက်ာင္းမ်ား မွာေတာ့ ႏိုင္ငံသားေကာင္း ဘာသာရပ္ပါ သင္ခန္းစာေတြကို 'ကိုယ္ေရးႏွင့္ လူမႈပညာေရး' (Personal and Social Education) ဘာသာရပ္ ေခါင္စဥ္ေအာက္မွာ သင္ၾကားပါတယ္။ စေကာ့တလန္ ေက်ာင္းေတြ မွာေတာ့ ႏုိင္ငံသားေကာင္း ဘာသာရပ္ကို 'ေခတ္ပညာမ်ား' (Modern Studies) ေခါင္းစဥ္ ေအာက္မွာ သင္ၾကားပါတယ္။ အဲဒီ ဘာသာရပ္ ကေတာ့ ပိုၿပီး က်ယ္ျပန္႔တယ္။ မိမိတို႔ နယ္ေျမေဒသ၊ မိမိတို႔ ႏိုင္ငံနဲ႔ ႏုိင္ငံတကာ အထိပါတယ္။ လူမႈေရး၊ ႏုိင္ငံေရးနဲ႔ စီးပြားေရး အေၾကာင္းေတြကို ပို႔ခ်ေပးတာ ျဖစ္တယ္။
အိုင္ယာလန္ သမၼတႏုိင္ငံမွာ ႏိုင္ငံသားေကာင္း ပညာကို အလယ္တန္း ေက်ာင္းထြက္ လက္မွတ္ရ စာေမးပြဲမွာ ဘာသာရပ္ တစ္ခုအေနနဲ႔ ေျဖဆိုရတယ္။ ဘာသာရပ္ ေခါင္းစဥ္ကေတာ့ ျပည္သူ႔ေရးရာ၊ လူမႈေရးရာႏွင့္ ႏုိင္ငံေရး ပညာေရး (Civic, Social and Political Education- CSPE) လို႔ ေခၚပါတယ္။

တာဝန္ႀကီးေလးတဲ့ ႏုိင္ငံသား
ႏိုင္ငံသားဆိုတာ ဒီႏိုင္ငံသားမွာ ရွိတဲ့ ေရႊတြင္းေငြတြင္း ပယင္းဒုတၳာ ရတနာ အလံုးစံုကို တကယ္ပိုင္ဆိုင္တဲ့ ပိုင္ရွင္အစစ္ပါ။ ႏုိင္ငံသား ဆိုတာ ႏုိင္ငံေတာ္ ယႏၲရား လည္ပတ္ေနႏုိင္ဖို႔ အခြန္အတုတ္ေတြ ေပးေဆာင္ၿပီး က်ားကန္ ေပးထားသူပါ။ ႏုိင္ငံသားဆိုတာ ဥပေဒျပဳ အာဏာ၊ တရားစီရင္ေရး အာဏာ၊ စီမံခန္႔ခြဲေရး အာဏာ ဆိုတဲ့ အာဏာႀကီး သံုးရပ္ကို ကိုင္တြယ္ ထမ္းေဆာင္မည့္ ပုဂၢိဳလ္မ်ားကို ဆႏၵမဲေပးၿပီး ေရြးခ်ယ္ခြင့္ ရွိသူပါ။ ႏုိင္ငံသားဆိုတာ ႏုိင္ငံေတာ္တာဝန္ ထမ္းေဆာင္ ေနသူမ်ားကို လုပ္ခလစာ ေပးေနသူပါ။
ႏုိင္ငံသားလို႔ ေခၚေသာ တိုင္းသူျပည္သူ တို႔သည္ သိမ္ငယ္စိတ္ ရွိဖို႔ မလိုပါ။ ႏုိင္လို မင္းထက္ စိတ္လည္း ေမြးစရာ မလိုပါ။ တုိင္းေရး ျပည္မႈမ်ားနဲ႔ စပ္လ်ဥ္းလို႔ မိမိတို႔က အဆံုးအျဖတ္ ေပးရန္ တာဝန္က် ေရာက္လာတဲ့ အခါတုိင္းမွာ တိုင္းျပည္ ေကာင္းက်ဳိးအတြက္ မွန္မွန္ ကန္ကန္ ရဲရဲဝံ့ဝ့ံ ဆံုးျဖတ္ ေဆာင္ရြက္ ၾကဖို႔သာ အေရးႀကီးပါေၾကာင္း။
တ႐ုတ္ပညာရွိ စကား
ေခါင္းေဆာင္မႈနဲ႔ ပတ္သက္လို႔ တ႐ုတ္ပညာရွိ ေလာင္ဇူးရဲ႕ အဆိုအမိန္႔ျဖင့္ နိဂံုးကမၸာတ္ အဆံုးသတ္လိုက္ပါတယ္။
To lead people,
Walk beside them…
As for the best leaders, the people do not notice their existence.
The next best, the people honor and praise.
The nest, the people fear; and the next, the people hate…
When the best leader's work is done the people say,
"We did it ourselves!"
-Lao-tsu
လူေတြကို ဦးေဆာင္ခ်င္ရင္ သူတို႔ ေဘးကေန ေလွ်ာက္ပါ။
အေကာင္းဆံုး ေခါင္းေဆာင္ေတြ ဆိုတာ လူေတြက သူတို႔ရွိေနမွန္းေတာင္ မသိဘူး။
ဒုတိယ အေကာင္းဆံုး ေခါင္းေဆာင္ ေတြကေတာ့ လူေတြရဲ႕ ဂုဏ္ျပဳ ခ်ီးက်ဴးျခင္း ခံရသူေတြ ျဖစ္တယ္။
တတိယကေတာ့ လူေတြရဲ႕ ေၾကာက္႐ြံ႕ျခင္း ခံရသူေတြ။
ေနာက္ဆံုးကေတာ့ လူေတြ႕ရဲ႕ ရြံ႕မုန္းျခင္း ခံသူေတြ ျဖစ္တယ္။
အေကာင္းဆံုး ေခါင္းေဆာင္ရဲ႕ အလုပ္ထေျမာက္ ေအာင္ျမင္သြားတဲ့ အခါ လူေတြက ေျပာၾကတယ္။
'အဲဒါ ငါတို႔ေတြ ကိုယ္တုိင္ လုပ္ခဲ့ၾကတာ'တဲ့။
ေလာင္ဇူး
ေမာင္၀ံသ