ဒီမုိကေရစီ တတိယလိႈင္း ပါရာဒုိင္း

by cherrymyodaw on Friday, June 24, 2011 at 3:07am

(၂၀၁၁ ခုႏွစ္ ဇြန္လ (၃) ရက္ေန႔ထုတ္ ျမန္မာပုိ႔စ္ ဂလုိဘယ္ သတင္းဂ်ာနယ္မွာ ေဖာ္ျပထားတဲ့ ေဆာင္းပါး ျဖစ္ပါတယ္။ ဆရာ့ အဆိုအရဆိုရင္ ျမန္မာႏုိင္ငံ ကေတာ့ အာဏာရွင္ အဆင့္ကေန Hybrid regimes ဒီမိုကေရစီ ကျပားအဆင့္ ကို ကူးေျပာင္းေနဆဲပဲ ရိွေသးတယ္လုိ႔ ဆိုရမယ္ ထင္ပါတယ္။)


၂၀ ရာစု ကုန္ခါနီးတြင္ ႏုိင္ငံအမ်ား၌ အေနာက္တုိင္း စတုိင္ ဒီမိုကေရစီႏွင့္ လြတ္လပ္ေသာ ေစ်းကြက္ စီးပြားေရးစနစ္ အေၾကာင္းေတြ လႈပ္ခတ္စ ျပဳလာသည္။ ဒီမုိကေရစီ ရွိပါသည္ ဆုိေသာ ကြန္ျမဴနစ္ စနစ္လည္း ကမာၻတြင္ မယုံႏုိင္ေလာက္ေအာင္ ပ်က္သုန္း ေခ်မႈန္းခံလိုက္ရၿပီး၊ တစ္ပါတီ အာဏာရွင္ စနစ္မ်ား အလွ်ဳိအလွ်ဳိ နိဂုံးခ်ဳပ္ သြားခဲ့ရသည္။ ဖြံ႔ၿဖိဳးဆဲ ႏုိင္ငံမ်ားတြင္လည္း IMF ႏွင့္ World Bank တုိ႔၏ ဖိအားေပးမႈ၊ ႏုိင္ငံတကာ တြန္းအား၊ ျပည္တြင္း အင္အားစုတုိ႔ လႈပ္ရွားမႈတုိ႔က အရွိန္အဟုန္ ရလာၿပီး ဒီမုိကေရစီေရးႏွင့္ ေစ်းကြက္ စီးပြားေရး စသည့္ အေရးႏွစ္ပါးကုိ အဓိက ေတာင္းဆုိ လာၾကသည္။
ဒီမိုကေရစီသည္ လႈိင္းလုံးႀကီး သုံးလႈိင္းျဖင့္ ႐ုိက္ခတ္ခဲ့သည္။ ပထမလႈိင္းသည္ ၁၈၂၈ ခုႏွစ္တြင္ စတင္ခဲ့ၿပီး ၁၉၂၆ တြင္ ၿပီးဆုံး သြားခဲ့သည္။ အေမရိကန္ႏွင့္ ျပင္သစ္ ေတာ္လွန္ေရးတု႔ိသည္ ဒီမုိကေရစီ ပထမလႈိင္းတြင္ အေရးအပါဆုံး ျဖစ္ရပ္မ်ား ျဖစ္ခဲ့သည္။ ဒီမုိကေရစီ ပထမလႈိင္း ကာလတြင္ ကမာၻ႔ ႏိုင္ငံေပါင္း ၃၃ ႏုိင္ငံခန္႔ ဒီမုိကေရစီ ႏုိင္ငံမ်ား ျဖစ္သြားသည္။
ဒီမုိကေရစီလိႈင္း တစ္လိႈင္း တက္ၿပီးတုိင္း လိႈင္းတု႔ိ သေဘာတရား အရ ေနာက္ျပန္ ဆြဲတတ္သည္ကုိလည္း ေတြ႔ရပါသည္။ ယင္းကုိ ဒီမုိကေရစီ ေနာက္ျပန္လႈိင္း (reverse wave) ဟု တင္စား ေခၚေဝၚၾကသည္။ ဒီမုိကေရစီ ပထမလႈိင္း တက္ၿပီး ခ်ိန္တြင္ ပထမဦးဆုံး ဒီမုိကေရစီ ေနာက္ျပန္လႈိင္းႏွင့္ ရင္ဆုိင္ခဲ့ရသည္။ ၁၉၂၂ ခုႏွစ္တြင္ အီတလီမွ အာဏာရွင္ မူဆုိလုိနီ တက္လာၿပီး မပီျပင္ေသာ ဒီမုိကေရစီတုိ႔ကုိ အာဏာရွင္ စနစ္ျဖင့္ ဝါးမ်ဳိလုိက္သည္။ ၁၉၂၂ ခုႏွစ္မွ စတင္ခဲ့ေသာ အာဏာရွင္တုိ႔၏ အရွိန္အဝါသည္ ၁၉၄၂ ခုႏွစ္အထိ ႏွစ္ေပါင္း ၂၀ ခန္႔ ၾကာသြားသည္။ ဒီမုိကေရစီလိႈင္း ေနာက္ျပန္ျခင္း ဒဏ္ကုိ ႏုိင္ငံ ၂၂ ႏိုင္ငံ ခံလုိက္ရသျဖင့္ ဒီမုိကေရစီ ပထမလိႈင္း ေခတ္တြင္ ႏုိင္ငံ ၁၁ ႏုိင္ငံသာ ဒီမုိကေရစီကုိ ထူေထာင္ ႏုိင္ခဲ့သည္။
အာဏာရွင္တုိ႔ ပ်က္သုဥ္းခ်ိန္ ၁၉၄၃ ခုႏွစ္ခန္႔တြင္ ဒီမုိကေရစီ ျပန္ၿပီး ေခါင္းေထာင္ လာျပန္သည္။ ဒုတိယ ဒီမုိကေရစီ လိႈင္းကာလသည္ ၁၉၄၃ ခုႏွစ္မွ ၁၉၆၃ ခုႏွစ္ေလာက္ အထိ ျဖစ္သည္။ ထုိႏွစ္ေပါင္း ၂၀ နီးပါးကာလတြင္ ဒီမုိကေရစီ ႏိုင္ငံေပါင္း ၅၂ ႏိုင္ငံ ေပၚထြန္းခဲ့သည္။ ၁၉၈၅ ခုႏွစ္ေလာက္မွ စတင္ၿပီး ဒုတိယ ေနာက္ျပန္လႈိင္းဒဏ္ကုိ ခံလာရသည္။ ဒုတိယ ေနာက္ျပန္လိႈင္း ကာလသည္ ၁၉၅၈ ခုႏွစ္မွ ၁၉၇၅ ခုႏွစ္ အထိျစဖ္သည္။ ထုိကာလတြင္ ႏုိင္ငံေပါင္း ၂၂ ႏုိင္ငံသည္ လႈိင္းထဲ ပါသြားသျဖင့္ ဒီမုိကေရစီေပါင္း ၃၀ ခန္႔သာ က်န္ခ့ဲေတာ့သည္။
ဒီမုိကေရစီ တတိယလိႈင္းသည္ ၁၉၇၄ ခုႏွစ္ ေလာက္ကတည္းက စတင္ခဲ့သည္ဟု ဆုိပါသည္။ ၁၉၇၄ မွ ၁၉၉၁ ခုႏွစ္ ကာလကို ဒီမုိကေရစီ တတိယလိႈင္း ကာလဟု ဆုိႏိုင္ပါသည္။ ထုိကာလတြင္ ဒီမုိကေရစီႏုိင္ငံ ၃၅ ႏုိင္ငံ ထပ္တုိးလာသျဖင့္ ႏိုင္ငံေပါင္း ၆၅ ႏုိင္ငံ ျဖစ္လာသည္။ ဤကာလအတြင္း ႏုိင္ငံေပါင္း ၂၀ ခန္႔ ဒီမုိကေရစီ ဘဝမွသည္ အာဏာရွင္ ႏုိင္ငံမ်ား ဘဝသုိ႔ ျပန္ေရာက္သြားသျဖင့္ တတိယ ဒီမုိကေရစီ ေနာက္ျပန္လႈိင္း စေနၿပီေလာဟု စစ္ေၾကာလာခဲ့ၾကသည္။ “The Spirit of Democracy” ကုိေရးသားသည့္ Larry Diamond က ၁၉၉၉ ခုႏွစ္မွ စတင္ၿပီး ဒီမုိကေရစီ ဆုတ္ကပ္ (Democratic Recession) ျဖစ္ေနၿပီဟု ေဖာ္ထုတ္ခ့ဲပါသည္။
ကမ႓ာေပၚတြင္ ဒီမုိကေရစီ ႏုိင္ငံေပါင္း ၁၆၇ ႏုိင္ငံ ရွိပါသည္။ ထုိ ၁၆၇ ႏိုင္ငံထဲတြင္ ၁၆၆ ႏုိင္ငံသည္ အခ်ဳပ္အျခာ အာဏာပုိင္ ႏုိင္ငံမ်ား ျဖစ္ၿပီး ကုလသမဂၢ အဖြဲ႔ဝင္ ႏိုင္ငံေပါင္း ၁၆၅ ႏုိင္ငံျဖစ္သည္။ ဒီမုိကေရစီကုိ အဆင့္ ေလးဆင့္ျဖင့္ တုိင္းတာၿပီး
- ဒီမုိကေရစီ အျပည့္ (full democracies)
- ဒီမုိကေရစီ မရွိတရွိ (flawed democracies)
- ဒီမုိကေရစီ ကျပား (hybrid regimes)
- ဒီမုိကေရစီ အာဏာရွင္ (authoritarian regimes) ဟူ၍ ပုိင္းျခား ထားပါသည္။
၂၀၀၈ ခုႏွစ္မွ ၂၀၁၀ ခုႏွစ္အတြင္း ႏုိင္ငံေပါင္း ၁၃ ႏုိင္ငံသည္ အစိုးရစနစ္ျဖင့္ အုပ္ခ်ဳပ္သည့္ ဒီမုိကေရစီ ႏုိင္ငံမ်ားအျဖစ္ အသြင္ကူးေျပာင္းခဲ့ၾကသည္။ ထုိကာလမ်ားတြင္ ဒီမုိကေရစီ ေနာက္ျပန္လိႈင္းမိၿပီး ႏုိင္ငံ ၁၁ ႏိုင္ငံသည္ မူလ အေနအထားသို႔ ျပန္ေရာက္ သြားခဲ့ရသည္။ ဤကာလအတြင္း ျပင္သစ္ႏုိင္ငံသည္ full democracy မွ flaw democracy သုိ႔ က်ဆင္းသြားခဲ့သည္။ အီတလီ ႏိုင္ငံသည္လည္း flaw အဆင့္သုိ႔ က်ဆင္းသြားသည့္ ႏိုင္ငံမ်ား စာရင္းတြင္ ပါသြားသည္။ ဝန္ႀကီးခ်ဳပ္ ဆီဗီ႐ုိဘာလူစေကာ္နီ အာဏာ ျပန္ရလာသည့္ လက္ထက္ ၂၀၀၈ ခုႏွစ္တြင္ မီဒီယာအေပၚ အာဏာရွင္ ဆန္ဆန္ အမိန္႔ထုတ္ၿပီး တားျမစ္ခဲ့မႈမ်ားေၾကာင့္ ထိုသုိ႔ အဆင့္နိမ့္ သြားရသည္ဟု ဆုိသည္။ အာဖရိက ဆာဟာရ လက္ေအာက္ခံ ႏိုင္ငံႏွစ္ႏုိင္ငံ ျဖစ္သည့္ ဂါနာႏွင့္ မာလီ ႏွစ္ႏုိင္ငံသာ အဆင့္ျမင့္ တုိးတက္ သြားသည့္ ႏုိင္ငံမ်ား ျဖစ္လာသည္။ ထုိႏွစ္ႏုိင္ငံသည္ hybrid အဆင့္မွ flaw အဆင့္သုိ႔ တုိးသြားျခင္း ျဖစ္သည္။
ႏုိင္ငံတုိ႔အေပၚ ဒီမုိကေရစီ ပုိင္းျဖတ္ရာတြင္ အခ်က္ ၄ ခ်က္ျဖင့္ စံထားကာ သတ္မွတ္ေလ့ ရွိပါသည္။ ထိုအခ်က္မ်ားမွာ-
၁။ ႏိုင္ငံအတြင္း က်င္းပေပးသည့္ ေရြးေကာက္ပြဲသည္ လြတ္လပ္ၿပီး တရားမွ်တမႈ ရွိ-မရွိ
၂။ မဲဆႏၵေပးသည့္ ျပည္သူမ်ား လုံၿခဳံ ေအးခ်မ္းစြာျဖင့္ မဲေပးခြင့္ ရွိ-မရွိ
၃။ ႏုိင္ငံတစ္ႏုိင္ငံ၏ အစုိးရအေပၚ ျပည္ပႏုိင္ငံမ်ားမွ ၾသဇာ အာဏာ လႊမ္းမုိးမႈ ရွိ-မရွိ
၄။ ႏုိင္ငံဝန္ထမ္းမ်ားသည္ ႏုိင္ငံေတာ္က ခ်မွတ္ ေပးထားသည့္ မူဝါဒမ်ားအတုိင္င္း လိုက္နာ ေဆာင္ရြက္ႏုိင္ျခင္း ရွိ-မရွိတုိ႔ျဖင့္ တုိင္းတာ ၾကပါသည္။
ဒီမုိကေရစီ စံခ်ိန္စံၫႊန္းမ်ားကုိ တုိင္းတာရာတြင္ အမွတ္ ၁၀ မွတ္ ေပးထားပါသည္။
- ၈ မွတ္မွ ၁၀ မွတ္ ရလွ်င္ Full democracy
- ၆ မွတ္မွ ၇ ဒသမ ၉ မွတ္ ရလွ်င္ Flawed democracy
- ၄ မွတ္မွ ၅ ဒသမ ၉ မွတ္ ရလွ်င္ Hybrid regimes
- ၄ မွတ္ေအာက္ျဖစ္သြားလွ်င္ Authoritarian regimes ဟုသတ္မွတ္ပါသည္။
၂၀၁၀ ခုႏွစ္တြင္ စစ္ေဆး သုေတသန ျပဳခ်က္မ်ားအရ ဒီမုိကေရစီ အၫႊန္းကိန္းကုိ ေအာက္ပါအတုိင္း ေတြ႔ရပါသည္။

စနစ္အမ်ဳိးအစား   ႏုိင္ငံေပါင္း   ႏုိင္ငံေပါင္း (ရာခုိင္ႏႈန္း)  ကမာၻ႔လူဦးေရ (ရာခုိင္ႏႈန္း)
Full democracy     26           15 ဒသမ 6                 12 ဒသမ 3
Flaw democracy    53          31 ဒသမ 7                  37 ဒသမ 2
Hybrid regimes     33          19 ဒသမ 8                   14 ဒသမ 0
Authoritarian        55          32 ဒသမ 9                   36 ဒသမ 5

Full democracy အျဖစ္ သတ္မွတ္ျခင္း ခံရေသာ ႏုိင္ငံ ၂၆ ႏုိင္ငံရွိပါသည္။ အစဥ္လုိက္ ေျပာရလွ်င္ ေနာ္ေဝ၊ အုိက္စ္လန္း၊ ဒိန္းမတ္၊ ဆြီဒင္၊ နယူးဇီလန္၊ ၾသစေတးလ်၊ ဖင္လန္၊ ဆြစ္ဇာလန္၊ ကေနဒါ၊ နယ္သာလန္၊ လူဇင္းဘတ္၊ အုိင္ယာလန္၊ ၾသစတီးယား၊ ဂ်ာမနီ၊ ေမာ္လ္တာ၊ ခ်က္ျပည္သူ႔သမၼတႏိုင္ငံ၊ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စု၊ စပိန္၊ ၿဗိတိန္၊ ေတာင္ကုိရီးယား၊ ဥ႐ုေဂြး၊ ဂ်ပန္၊ ဘယ္လ္ဂ်ီယမ္၊ ေမာရစ္သွ်၊ ေကာ့စ္တာရီကာ၊ ေပၚတူဂီႏိုင္ငံမ်ား ျဖစ္သည္။
ဒီမိုကေရစီ တတိယလႈိင္းသုိ႔ ေရာက္ခ်ိန္တြင္ ကူးေျပာင္းမႈ ျဖစ္စဥ္ ၃ မ်ဳိးကုိ ေတြ႔ရွိရပါသည္။
၁။ အသြင္ကူးေျပာင္းျခင္း (Transformation)
၂။ အစားထုိးျခင္း ( Replacement)
၃။ ေျပာင္းေရႊ႕ျခင္း( Transplacement) တုိ႔ျဖစ္သည္။
အသြင္ ကူးေျပာင္းျခင္း ဆုိသည္မွာ အာဏာယူထားသည့္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးအဖြဲ႔ အတြင္းသို႔ ျပဳျပင္ ေျပာင္းလဲေရး သမားမ်ား ဝင္ေရာက္ ႀကီးစုိးလာျခင္း ျဖစ္သည္။ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲေရး ဝါဒီမ်ား၏ စြမ္းေဆာင္မႈမ်ားေၾကာင့္ အာဏာရ အဖြဲ႔အစည္းသည္ ဒီမုိကေရစီ ကူးေျပာင္းျခင္းကုိ လက္ခံလာၿပီး လုပ္ေဆာင္ လာတတ္ပါသည္။
အစားထုိးနည္း ဆုိသည္မွာ အတုိက္အခံ အင္အားစုမ်ား အားေကာင္းလာၿပီး အာဏာ လက္ရွိ အစုိးရ သုိ႔မဟုတ္ အာဏာရွင္ကုိ ဖယ္ရွား ျဖဳတ္ခ်ကာ အာဏာရွင္ စနစ္ေနရာကုိ ဒီမုိကေရစီျဖင့္ အစားထုိးျခင္းနည္း ျဖစ္သည္။ အာဏာ လက္ရွိ အဖြဲ႔အစည္း အတြင္း၌ ျပဳျပင္ ေျပာင္းလဲလုိစိတ္ မရွိသည့္ အစဥ္အလာ သမားမ်ား ႀကီးစုိးမႈ ကာလ ၾကာလာလွ်င္ အစုိးရ အဖြဲ႔အတြင္း စည္းလုံး ညီၫြတ္မႈမ်ား ပ်က္ျပား လာတတ္သည္။ အစဥ္အလာ သမားေတြက တစ္ဖက္၊ ေမာ္ဒန္သမားေတြက တစ္ဖက္ ျဖစ္လာသည္။ ေနာက္ပုိင္း ေမာ္ဒန္ သမားေတြက အတုိက္အခံ ေတြျဖစ္လာၿပီး ေခတ္ေျပာင္း စနစ္ေျပာင္းကုိ လုိလား ေတာင့္တ လာၾကသည္။ အတုိက္အခံတုိ႔ အင္အားေကာင္းလာၿပီး အာဏာ ရလာလွ်င္ အစားထုိး အုပ္ခ်ဳပ္ျခင္းမ်ား ရွိလာႏိုင္သည္။
The Structure of Scientific Revolutions (1962) စာအုပ္တြင္ Thomas Kuhn က ေတာ္လွန္ေရး နည္းျဖင့္ အေျခအေန တစ္ခုမွ အျခား အေျခအေန တစ္ခုသုိ႔ ကူးေျပာင္းမႈ ေအာင္ျမင္ျခင္းသည္ ရင့္က်က္လာမႈေၾကာင့္ ျဖစ္သည္ဟု ဆုိခဲ့သည္။ သူက သိပၸံနည္းပညာကုိ ရည္ၫႊန္းေသာ္လည္း ႏုိင္ငံေရး သေဘာတရား အရပါ မွန္ကန္ေနေၾကာင္း ေတြ႔ရသည္။ အေျခအေန တစ္ခုသည္ တည္ၿငိမ္လာမည္၊ ထုိတည္ၿငိမ္ေနစဥ္ အတြင္း ရင့္က်က္မႈေတြ ေပါင္းစုမည္၊ ယင္းမွ အျခား အေျခအေန တစ္ခုသုိ႔ ကူးေျပာင္းျခင္းကုိ paradigm shift အေနျဖင့္ ေခတ္သစ္ ႏုိင္ငံေရး ေလာကတြင္ သုံးစြဲလာၾကသည္။

Ref: The Spirit of Democracy, by Larry Diamond

(တင္ညြန္႕)