စေတာ့ေစ်းကြက္ သိမွတ္ဖြယ္ရာ

by Moenge Aung on Sunday, January 1, 2012 at 5:44pm

By HR Journal Originally posted 

တိုးတက္တဲ့ႏုိင္ငံေတြမွာ စေတာ့ေစ်းကြက္ (Stock Market) ျဖစ္ထြန္းေပၚေပါက္ လာၾကရစျမဲ ျဖစ္တယ္။  ႏုိင္ငံတစ္ႏုိင္ငံမွာ ႏုိင္ငံေရးအရ ဒီမိုကေရစီစနစ္နဲ႔ စီးပြားေရးအရ အစိုးရရဲ႕ပါဝင္စြက္ဖက္မႈ ကင္းရွင္းၿပီး လြတ္လပ္တဲ့ ေစ်းကြက္စီးပြားေရး စနစ္တက် ေပါင္းစပ္ ႐ုပ္လံုး ေဖာ္ေဆာင္မႈေတြကေန စေတာ့ ေစ်းကြက္ေတြ ေပၚေပါက္လာၾကရတာ ျဖစ္တယ္။ စာေရးသူတို႔ ႏုိင္ငံမွာ ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ ႏုိင္ငံသားေတြ ေမွ်ာ္လင့္ေစာင့္စားေနခဲ့ၾကရတဲ့ ဒီမိုကေရစီ အစိုးရတစ္ရပ္ ေပၚထြန္းလာခဲ့ၿပီျဖစ္ၿပီး အစိုးရ ကိုယ္တုိင္ကလည္း ေကာင္းမြန္တဲ့ စီမံအုပ္ခ်ဳပ္မႈ (Good Governance) နဲ႔ သန္႔ရွင္းေသာ အစုိးရ (Clean Government) ျဖစ္လာေအာင္ လုပ္ေဆာင္မယ္ဆိုတာ ႏိုင္ငံေတာ္သမၼတႀကီး ကိုယ္တုိင္ ႁမြတ္ဟေျပာၾကားခဲ့ၿပီး ျဖစ္တယ္။
အခုဆိုရင္ သက္တမ္း ၆ လသာရွိေသးတဲ့ ဒီမိုကေရစီ အစိုးရအေနနဲ႔ ထင္သာျမင္သာတဲ့ လုပ္ေဆာင္ခ်က္ေတြ လုပ္ေဆာင္လာ၊ ေျပာင္းလဲသင့္တဲ့ ဥပေဒ လုပ္ထံုးလုပ္နည္းေတြ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲလာေနတဲ့ အတြက္ ကမ႓ာ့ႏိုင္ငံေတြကေန အာ႐ံုစိုက္မႈ မ်ားလာတာကို ျမင္ေတြ႕ေနရၿပီ ျဖစ္တယ္။ အတိတ္ျဖစ္ရပ္ေတြကို သင္ခန္းစာယူ၊ လက္ရွိ အေျခအေနမွာ အေကာင္းဆံုး ပံုေဖာ္လုပ္ေဆာင္မႈေတြကေန အနာဂတ္အတြက္ အေကာင္းဆံုးျဖစ္ေအာင္ လုပ္ေဆာင္လာတာကို ျမင္ေတြ႕ရမွာ ျဖစ္တယ္။ ဒါေတြကေန ၂၀၁၅ ခုႏွစ္မွာ စေတာ့ေစ်းကြက္ ေပၚထြန္းလာလည္း မူဝါဒေတြ ခ်မွတ္ထားၿပီးျဖစ္လုိ႔ ပြဲမဝင္မီ ႀကိဳတင္ ျပင္ဆင္ႏုိင္ေစဖို႔ သိသင့္သိထုိက္တဲ့ စေတာ့ေစ်းကြက္နဲ႔ ပတ္သက္တဲ့ အေျခခံ သေဘာတရားေတြကို သိႏိုင္မွတ္ႏုိင္ေစဖို႔ ေရးသားလုိက္ပါတယ္။
 စေတာ့ဆိုတာဘာလဲ
ႏုိင္ငံတစ္ႏိုင္ငံ တိုးတက္လာေစဖို႔ ႏုိင္ငံအတြင္းမွာ ပုဂၢလိက ကုမၸဏီေတြထက္ အမ်ားပိုင္ကုမၸဏီ (Public Companies) ေတြ မ်ားမ်ားေပၚထြန္းလာေစရမွာ ျဖစ္တယ္။ ပုဂၢလိက ကုမၸဏီေတြက လူနည္းစု အက်ိဳးအတြက္ျဖစ္ၿပီး အမ်ားပိုင္ ကုမၸဏီေတြက အမ်ားအက်ိဳးအတြက္ အေလးထား ေဆာင္ရြက္ၾကရတဲ့ ကုမၸဏီေတြ ျဖစ္တယ္။ ပုဂၢလိက ကုမၸဏီေတြက အစုရွယ္ယာေတြကို ထုတ္ေရာင္းလုိ႔မရဘဲ အစုရွယ္ယာေတြကို လႊဲေျပာင္းမႈ (Share Transfer) ေတြသာ လုပ္ေဆာင္ႏိုင္ၾကတယ္။ အမ်ားပိုင္ ကုမၸဏီေတြမွာ အစုရွယ္ယာေတြကို ေရာင္းခ်ႏိုင္တယ္။ အစုရွယ္ယာဝင္ေတြရဲ႕ လုပ္ပိုင္ခြင့္ အခြင့္အလမ္းေတြကလည္း ပုဂၢလိက ကုမၸဏီေတြထက္ ပိုမ်ားတယ္။ သာမန္အားျဖင့္ အမ်ားပိုင္ ကုမၸဏီေတြရဲ႕ အစုရွယ္ယာေတြကို ေရာင္းခ်ရာမွာ လႊဲေျပာင္းေရာင္းခ်သူက ဝယ္ယူသူအမည္ကို လႊဲေျပာင္းေပးၾကရတယ္။ ဝယ္ယူသူက ကုမၸဏီကေန ႏွစ္စဥ္ရမယ့္ အက်ိဳးခံစားခြင့္ပါ ရရွိသြားေစတာ ျဖစ္တယ္။ အမ်ားပိုင္ကုမၸဏီေတြက စီးပြားေရး တိုးခ်ဲ႕လုပ္ေဆာင္ႏိုင္ေစဖို႔ ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံသူေတြကို ကုမၸဏီရဲ႕ အပုိင္းတစ္ခုကို ဝယ္ယူခြင့္ျပဳလုိက္တာ ျဖစ္တယ္။ ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံသူမွာ ရွိေနတဲ့ ေငြေၾကးကို ကုမၸဏီကို ေပးလိုက္ရၿပီး ကုမၸဏီက ထုတ္ေပးတဲ့ စေတာ့ ရွယ္ယာလက္မွတ္ ကိုင္စြဲထားႏိုင္တယ္။ အမ်ားပိုင္ ကုမၸဏီေတြရဲ႕ အစုရွယ္ယာေတြကို စေတာ့ေတြက အမည္လႊဲေျပာင္းဖို႔ မလုိအပ္ပဲ စေတာ့လက္မွတ္ကို ကိုင္ေဆာင္ထားႏိုင္သူက ပိုင္ရွင္ျဖစ္တယ္။ ကုမၸဏီက ႏွစ္စဥ္ အက်ိဳးခံစားခြင့္ကို စေတာ့ လက္ဝယ္ကိုင္ထားသူက ရရွိသလို စေတာ့ေတြကို စေတာ့ေစ်းကြက္မွာ မိမိဝယ္ယူထားတဲ့ ကုမၸဏီရဲ႕ လုပ္ေဆာင္ခ်က္အေပၚ မူတည္ၿပီး ေစ်းအတက္အက်အရ မိမိပိုင္စေတာ့ေတြကို ထုတ္ေရာင္းႏိုင္တယ္။
 စေတာ့ေစ်း (Stock Market) မွာ စေတာ့ေတြကို မိမိတုိ႔စိတ္ႀကိဳက္ ေရာင္းခ်ပိုင္ခြင့္ ရရွိတယ္။ ေစ်းကြက္ စီးပြားေရး လြတ္လပ္မႈ ရွိလာတာနဲ႔အမွ် စေတာ့ေစ်းကြက္ေတြ ျဖစ္ထြန္းေပၚေပါက္လာေစတာ ျဖစ္တယ္။ စေတာ့ဆိုတာက အမ်ားပိုင္ ကုမၸဏီေတြကေန ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံဖို႔ လိုအပ္တဲ့ ေငြေၾကးေတြ ျမင့္မားလာေစဖို႔ စေတာ့ေတြကို ထုတ္ေရာင္းျခင္းအားျဖင့္ ကုမၸဏီရဲ႕ အစိတ္အပိုင္းကို ေရာင္းလုိက္တာ ျဖစ္တယ္။ စေတာ့ဝယ္ယူသူေတြက ကုမၸဏီပိုင္ရွင္ တစ္စိတ္တစ္ပုိင္း ျဖစ္လာေစတာ ျဖစ္တယ္။ ကုမၸဏီရဲ႕ ႏွစ္စဥ္ရရွိတဲ့ အက်ိဳးခံစားခြင့္ကို အခြန္ေပးေဆာင္ရန္ တာဝန္ရွိတဲ့ အက်ိဳးခံစားခြင့္ (Dividende) ေတြျဖစ္တယ္။ ကုမၸဏီ အက်ိဳးခံစားခြင့္က ကုမၸဏီ ဒါ႐ိုက္တာေတြရဲ႕ လုပ္ေဆာင္ခ်က္ ေကာင္းမြန္မႈအေပၚ မူတည္ၿပီး ရရွိႏုိင္ၾကတာ ျဖစ္တယ္။ စေတာ့ေစ်းႏႈန္းကလည္း စေတာ့ေစ်းကြက္မွာ ကုမၸဏီ လုပ္ေဆာင္ခ်က္ နာမည္ေကာင္းရွိမႈ အက်ိဳးအျမတ္မ်ားမ်ား ရရွိေအာင္ ေဆာင္ရြက္ႏိုင္မႈအေပၚ မူတည္တာ ျဖစ္တယ္။ အက်ိဳးခံစားခြင့္ေတြ ခြဲေဝေပးမႈမွာ အားလံုးကို ခြဲေဝေပးတာ မဟုတ္ဘဲ အခ်ိဳ႕ ကုမၸဏီ စီးပြားေရး လုပ္ငန္းေတြအတြက္ ျပန္လည္ ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံဖို႔ အသံုးျပဳၾကတာ ျဖစ္တယ္။ ကုမၸဏီရဲ႕ လုပ္ေဆာင္မႈေကာင္းရင္ အက်ိဳးခံစားခြင့္ေတြ မ်ားမ်ားရရွိလာႏုိင္ေစမွာ ျဖစ္သလို စေတာ့ ေစ်းကြက္မွာ စေတာ့ေစ်းႏႈန္းေတြလည္း ျမင့္တက္လာေစမွာ ျဖစ္တယ္။ ကုမၸဏီ လုပ္ေဆာင္ခ်က္ မေကာင္းရင္ေတာ့ အက်ိဳးခံစားခြင့္ေတြ မရရွိႏိုင္သလို စေတာ့ေစ်းကြက္မွာလည္း စေတာ့ေစ်းႏႈန္းေတြ က်ဆင္းသြားမႈေၾကာင့္ အက်ိဳးမရွိ ျဖစ္ေစတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ကုမၸဏီေတြမွာ စေတာ့ရွယ္ယာေတြ ဝယ္ယူေတာ့မယ္ဆိုရင္ ဘယ္ကုမၸဏီေတြက စေတာ့ေစ်းကြက္ အတြင္းမွာ နာမည္ေကာင္း ရရွိေနသလဲဆိုတာ သိေအာင္လုပ္ဖို႔ လိုအပ္တယ္။ စေတာ့ေတြမွာ ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံမႈေတြက စြန္႔စားရမႈ အျမဲရွိေနတယ္။ ေယဘုယ်အားျဖင့္ စြန္႔စားရမႈပိုမ်ားေလ အက်ိဳးခံစားခြင့္ ပိုမိုႀကီးမားေလ ျဖစ္တယ္လို႔ဆိုတယ္။ စေတာ့ေတြမွာ ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံသူေတြ အေနနဲ႔ စြန္႔စားရမႈေတြျဖစ္လာရင္ ခံႏုိင္ရည္ ရွိ၊ မရွိ မိမိကိုယ္မိမိ ဆံုးျဖတ္ၾကရမွာ ျဖစ္တယ္။ ကုမၸဏီကေန မိမိ ဝယ္ယူထားတဲ့ စေတာ့ အနည္းအမ်ားအေပၚ မူတည္ၿပီး စြန္႔စားရမႈ အနည္းအမ်ား ရွိေစတာျဖစ္တယ္။
 ကုမၸဏီမွာ စေတာ့ရွယ္ယာ ပိုင္ထားသူတစ္ဦးရဲ႕ ပုိင္ဆိုင္မႈက သင္ပိုင္ဆိုင္တဲ့ စေတာ့ရွယ္ယာ အေရအတြကို ကုမၸဏီကေန ထုတ္ေရာင္းတဲ့ စေတာ့ရွယ္ယာ အေရအတြက္နဲ႔ စားတာျဖစ္တယ္။ ဥပမာအားျဖင့္ ကုမၸဏီကေန စေတာ့ရွယ္ယာ ၁၀၀၀ ထုတ္ထားၿပီး သင္ကစေတာ့ရွယ္ယာ ၁၀ ခုဝယ္ယူထားရင္ သင့္ရဲ႕ပိုင္ဆုိင္မႈက ၁ ရာခိုင္ႏႈန္းရွိတယ္လို႔ ဆိုႏိုင္တယ္။ အကယ္၍ ကုမၸဏီႀကီးတစ္ခုမွာ သင္ဝယ္ထားတဲ့ စေတာ့က ၁၀ ခုျဖစ္ၿပီး ကုမၸဏီကေန ထုတ္ထားတဲ့ စေတာ့ အေရအတြက္ သန္းေပါင္းမ်ားစြာ ရွိေနရင္ ကုမၸဏီမွာ သင့္ရဲ႕ပိုင္ဆိုင္မႈက အင္မတန္ နည္းပါးတဲ့ အစိတ္အပိုင္း တစ္ခုသာျဖစ္မယ္လို႔ ဆိုလိုတာျဖစ္တယ္။ စေတာ့ေစ်းကြက္ သေဘာတရားက နာမည္ေကာင္းရရွိၿပီး ေအာင္ျမင္တိုးတက္မႈ ရရွိေနတဲ့ ကုမၸဏီ စေတာ့ေတြကို ဝယ္ထားမႈေတြကေန အလုပ္တက္မႈျပစရာမလုိပဲ စီးပြားေရးလုပ္ငန္း ပိုင္ရွင္တစ္ေယာက္ ျဖစ္လာႏိုင္ေစတဲ့ သေဘာျဖစ္တယ္။ သို႔ေပမဲ့ စေတာ့ရွယ္ယာ သေဘာတရားေတြကို က်ယ္က်ယ္ျပန္႔ျပန္႔ ႏွံ႔ႏွ႔ံစပ္စပ္ မသိရွိဘဲ စေတာ့ ေစ်းကြက္အတြင္း ဝင္ေရာက္မယ္ဆိုရင္ေတာ့ ဆံုး႐ံႈးမႈေတြနဲ႔ ရင္ဆုိင္ၾကရမွာ ျဖစ္တယ္လို႔ ဆိုတယ္။ လြန္ခဲ့ေသာ ဆယ္စုႏွစ္ အနည္းငယ္ကေန စတင္ၿပီး လူအေတာ္မ်ားမ်ားက စေတာ့ေစ်းကြက္မွာ စိတ္ဝင္စားမႈ ပိုမိုျမင့္မားလာခဲ့တယ္။ စေတာ့ဆိုတဲ့ ယာဥ္ကိုစီးၿပီး ခ်မ္းသာႂကြယ္ဝလာေစဖို႔ ေရြးခ်ယ္ရာမွာ ကုန္သြယ္မႈ နည္းပညာေတြက ေရွ႕ကို တက္လွမ္းတိုးတက္လာတာနဲ႔အမွ် ေစ်းကြက္ စီးပြားေရးေတြ ပြင့္လာတာနဲ႔အမွ် ဒီကေန႔ေခတ္မွာ လူတိုင္းက စေတာ့ေတြကို ပိုင္ဆုိင္ႏိုင္ၾကတာ ျဖစ္တယ္။ စေတာ့ဆိုတာက ကုမၸဏီတစ္ခုရဲ႕ ပိုင္ဆုိင္မႈ ရွယ္ယာတစ္ခု ျဖစ္တယ္။ စေတာ့ကို ဝယ္ယူထားရင္ ကုမၸဏီ အစိတ္အပိုင္း တစ္ခုကို ပိုင္ဆိုင္ထားတာ ျဖစ္တယ္။