လက္ပံပြင့္ခ်ိန္၊ ေခြးရူးခ်ိန္
|
5:51 AM |
No မွတ္ခ်က္ |
“စုန္းမ
၃၀ ေလာက္ လိုက္ေႏွာက္ယွက္ေနလို႕- လို႕ ေျပာတဲ့ အေရးေပၚ လူနာတစ္ေယာက္
နဂါးနီေဆးရံုကို ေရာက္လို႕ဆရာ” ဖုန္းလာတယ္။ က်ေနာ္၀င္သြားေတာ့
အခန္းအျပင္မွာ လူ၁၅ ေယာက္ေလာက္။ အခန္းထဲ ၀င္လိုက္ေတာ့
“အခန္းတံခါးပိတ္လိုက္ဆရာ” လူနာက မ်က္လံုးျပဴး မ်က္ဆန္ျပဴး ေျပာတယ္။
လူကလဲ မ်က္ကလဲ ဆန္ျပာနဲ႕။ က်ေနာ္က “ဘာလို႕ တံခါးပိတ္ခိုင္းတာလဲ”
လိုေမးေတာ့ “က်ေနာ့္အတြက္က အေရးမၾကီးဘူးဆရာ၊ ဆရာတို႕ကို သူတို႕က
၀ိုင္းဒုကၡေပးမွာ စိုးတယ္” တဲ့။ “ဘယ္သူေတြက ဒုကၡေပးမွာလဲ”
လို႕ေမးၾကည့္ေတာ့ စုန္းမေတြ ၃၀ ေလာက္ သူ႕ကို လိုက္ေႏွာက္ယွက္ေနတာ အခု
သူ႕ေနာက္ပါလာလို႕ က်ေနာ္တို႕ ဆရာ၀န္ဆရာမေတြကို ဒုကၡေပးမွာ
သူစိုးရိမ္ပါသတဲ့။ စိတ္ေကာင္းရွိပံုမ်ား။
လူနာကို သတိထားၾကည့္မိေတာ့ ညာလက္ဖ်ံမွာ ကုတ္ရာေတြ အစင္းအစင္းေတြ ေသြးမ်ားေတာင္ စို႕လို႕။ “ဒါေတြကဘာျဖစ္တာလဲ” လို႕ ေမးျပန္ေတာ့ အတူပါလာတဲ့ လူတစ္ေယာက္က ၀င္ေျဖေပးတယ္။ ဒီလို မျဖစ္ခင္ ၄-၅ ရက္ေလာက္က စယားတာတဲ့။ သူက ဆိုင္ကယ္ေသာ့ကြင္းေလးကို အဲဒီညာလက္ညွိဳးေလးမွာ စြပ္ျပီး လွည့္ေနေလ့ ရွိသတဲ့။ အျပင္က ျပန္လာယင္ ေသာ့ေလး လွည့္ ေလေလးခၽြန္ျပီး ျပန္လာေနၾကတဲ့။ ၾကာေတာ့လည္း အဲဒီလက္ညိွဳးက စယားလာတာတဲ့။ (pruritus near the site of the exposure occurs in 50–80% of patients.)
ဆရာ၀န္ေလးက ၀င္ေျပာတယ္။ ျပီးခဲ့တဲ့ ၆ လေလာက္က ေခြးရူးအကိုက္ခံရဖူးသတဲ့။ အတူကိုက္ခံရတဲ့ ေခြးေတြေတာ့ ရူးျပီးေသကုန္ျပီတဲ့။ ဒါဆိုဘယ္ေနရာ အကိုက္ခံခဲ့ရတာလဲလို႕ ေမးေတာ့။ အဲဒီညာလက္ညိွဳးပဲတဲ့။ “ဒါဆို အခုေရေသာက္လို႕ ရသလား” လို႕ ေမးလိုက္ေတာ့ လူနာက ရပါတယ္လို႕ ၀င္ေျဖတယ္။ “ဒါဆိုေသာက္ျပဗ်ာ” ဆိုေတာ့ မေသာက္ပါရေစနဲ႕တဲ့။ ဘာလို႕လဲေမးေတာ့ သူ႕ကို စုန္းမေတြက ေရေသာက္လို႕ မရေအာင္ လိုက္တားေနတာတဲ့။ အခုေသာက္ယင္ သူ႕ကိုသာမက က်ေနာ္တို႕ကိုပါ ဒုကၡေပးမွာ သူစိုးရိမ္လို႕တဲ့။ ဒါနဲ႕ “မပူပါနဲ႕ဗ်ာ.. က်ေနာ္က အေပၚလမ္းေရာ ေအာက္လမ္းေရာ ပိုင္တယ္။ ေသာက္သာေသာက္” လို႕ အားေပးရတယ္။ (ဒီတခါ လိမ္တာကေတာ့ ဆရာ၀န္ကိုယ္က်င့္တရားနဲ႕ ညီမယ္ထင္ပါရဲ႕)။
လူနာေသာက္တယ္။ ခြက္က ပါးစပ္နားေရာက္ခါနီးမွ ေတ႕မရဘူး။ လက္ကေနခြက္က လြတ္ထြက္သြားတယ္။ ေရေတြေမွာက္က်တယ္။ ဆရာ၀န္ေလးက “Hydrophobia နဲ႕ မတူဘူးေနာ္” တဲ့ - က်ေနာ့္ကို ေသေဖာ္ညွိတယ္။ လည္ပင္းၾကြက္သားေတြ ေထာင္တက္ျပီး Spasm ရသြားတာ ျမင္မိလားဆိုေတာ့ သူသတိမထားျဖစ္ေၾကာင္း ၀န္ခံတယ္။ လူနာရွင္ေတြကို ရွင္းျပရတယ္။ သူတို႕က ျမန္မာေဆးေသာက္ျပီးသား ေခြးရူးျပန္ျပီးသား ျဖစ္ေၾကာင္း ေျပာျပန္တယ္။ ဒီမွာ ေျပာစရာ ရွိတာက “Rabies Hysteria" ဆိုတာပါ။ A conversion disorder due to an exaggerated fear of rabies ("rabies hysteria") can produce symptoms that closely resemble those of rabies (e.g., aggressive behavior, inability to swallow or communicate) လို႕ ေရးပါတယ္။ ေခြးရူးျပန္တာနဲ႕ ေတာ္ေတာ္တူေသာ္လည္း ေခြးရူးျပန္တာက အကိုက္ခံရျပီး အနည္းဆံုး တစ္ပါတ္ေလာက္မွ ရူးတာ။ Rabies Hysteria က ကိုက္ျပီးျပီးျခင္းေဆးဆရာဆီေျပး ေဆးကု ေခြးရူးက ခ်က္ျခင္းျပန္ဆိုေတာ့ ေတာ္ေတာ္ေလးကို ေရာဂါပ်ိဳးခ်ိန္ Incubation Period တိုေနပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ျမန္မာေဆးနဲ႕ ျပန္ေအာင္ လုပ္တယ္ဆိုတာ ဒီလို Rabies Hysteria ျဖစ္နိဳင္သလို ပဒိုင္းရြက္ေတြ ေကၽြးလိုက္တာလည္း ျဖစ္နိဳင္ပါတယ္။
ဆရာ၀န္က ျဖစ္ခါစ။ ဂ်ီပီေလးကလည္း ေကာင္းလာေတာ့ ေထာင္ေထာင္။ တမနက္မွာ လူ ၁၀ ေယာက္ေလာက္က လူနာတစ္ေယာက္ ေဆးခန္းသြားျပတာကို လိုက္ပို႕တာ ေတြ႕ရတယ္။ လူနာက အဖ်ားေငြ႕ေငြ႕နဲ႕ ခ်မ္းခ်မ္းဖ်ားေနတာ ၃-၄ ရက္ေလာက္ ရွိျပီ။ ရြာမွာလည္း ထံုးစံအတိုင္း ခ်မ္းဖ်ားယင္ ငွက္ဖ်ားေဆးထိုးေနတာ မသက္သာလို႕ ေခၚလာတာ။ ထူးျခားလာတာက နည္းနည္း ေၾကာင္ေတာင္ေတာင္ ျဖစ္လာလို႕တဲ့။ ဦးေႏွာက္ထဲမ်ား ငွက္ဖ်ားပိုး ၀င္သလားေပါ့ေလ။ သူတို႕ကလည္း ေတြးတယ္။ ကိုယ္ကလည္း ေတြးမိတယ္။ လူနာမွာ ေသြးေပါင္ခ်ိန္ နည္းနည္းတက္တယ္။ ႏွလံုးခုန္ႏွဳန္းျမန္တယ္။ ေငြ႕ေငြ႕ဖ်ားတယ္။ အဲ .. လူနာက ေရေသာက္ခ်င္သတဲ့။ ဒီတင္ လူနာေစာင့္ေတြ တစ္ေယာက္မ်က္ႏွာ တစ္ေယာက္ၾကည့္တယ္။ “ေရခပ္ျပီး တိုက္လိုက္ေလ” က်ေနာ္ေျပာတယ္။ သူတို႕တိုက္တယ္။ လူနာက ေရခြက္လက္ထဲ ေရာက္ေတာ့ လက္ေတြ တုန္လာတယ္။ ခြက္ကို ပါးစပ္နား ယူလာတယ္။ ေတ့လိုက္တယ္။ ေသာက္မရဘူး။ ေခါင္းက ေနာက္ကို ဆဲြလွန္လိုက္သလို ျဖစ္သြားတယ္။ ေရခြက္လြတ္က်တယ္။ “ဟား... ေပါက္ျပီ။ ေပါက္ျပီ” ေပါ့။ Hydrophobia ၾကီးပဲ ေပါ့ေလ။ ဒီေတာ့မွ ေခြးကိုက္ခံရဘူးသလားလို႕ ေမးမိတယ္။ “ဆရာရယ္ တစ္ႏွစ္ေတာ့ ေက်ာ္ပါျပီ” တဲ့ တစ္ေယာက္က ေျဖတယ္။ ခင္ဗ်ားတို႕လူ ေခြးရူးျပန္ေနတာ လို႕လည္း ေျပာေရာ။ ျပန္ပါေတာ့မယ္ ျပန္ဦးမယ္တဲ့။
nonspecific flu-like symptoms including malaise, anorexia, irritability, low grade fever, sore throat, headache, nausea, and vomiting ျဖစ္သတဲ့။ ေတြ႕တဲ႕ အတိုင္းပဲ ေငြ႕ေငြ႕ဖ်ားတာအျပင္ လည္ပင္းေတာင္ နာသတဲ့။ fever, chills, malaise, weakness, tiredness, headache, photophobia, myalgia, anxiety, depression, irritability, and symptoms of upper respiratory tract and gastrointestinal infections ျဖစ္သတဲ့။ ခ်မ္းဖ်ားေတာ့ ငွက္ဖ်ားထင္ၾကတာေပါ့။
စာေရးဆရာၾကီးတစ္ဦးက သူ႕သားဟာ ေခြးအကိုက္ခံရျပီး ႏွစ္ အစိတ္ေလာက္မွ ေခြးရူးျပန္ျပီး ဆံုးသြားတယ္လို႕ ေရးပါတယ္။ တကယ္ေတာ့ ေရာဂါပ်ိဳးခ်ိန္ဟာ 9 days to many months (a possible range of 2 weeks to >1 year) လို႕ေရးေတာ့ကာ စဥ္းစားစရာျဖစ္ပါတယ္။ more than six years in selected patients လို႕ ေရးတာလည္း ရွိပါတယ္။ 2005 တုန္းက Mississippi မွာ ၁၀ ႏွစ္သားကေလးေလး ေခါင္းကိုက္ဖ်ားတယ္။ ဦးေရျပားက ယားတယ္လို႕ ေျပာတယ္။ ဘယ္က ေခြးရူးပိုးရမွန္းမသိပဲ ဆံုးသြားတယ္။ ဒီေတာ့ ဆရာၾကီးရဲ႕သားဟာ ေခြးရူးပိုး အသစ္ ၀င္လာျပီး ေသတာလည္း ျဖစ္နိဳင္ပါတယ္။ ၁လကေန ၃ လအတြင္းမွာ အမ်ားဆံုး ျဖစ္တယ္ဆိုတာကိုသာ မွတ္ထားသင့္ပါတယ္။
http://www.cdc.gov/mmwr/preview/mmwrhtml/mm5508a4.htm
ေခြးမွာ ေရာဂါပိုး၀င္သြားျပီးယင္ မကူးနိဳင္တဲ့ ကာလ noninfectious incubation period က ၂လ ရွိပါတယ္။ ဒီေတာ့ ကိုယ့္ေခြးကို ေခြးရူးကိုက္သြားယင္ ၂ လ မရူးပဲ ေနနိဳင္တယ္လို႕ မွတ္သားရမွာပါ။ ေခြးစရူးေတာ့မယ္ဆိုရင္ သူ႕သြားေရထဲမွာ ၃ ရက္ၾကိဳျပီး ပိုးေတြ႕ပါတယ္။ အဲဒီ ၃ ရက္ျပီးယင္ ေခြးက စရူးပါတယ္။ ေခြးက စရူးျပီးယင္ ၅ ရက္ပဲ ခံပါတယ္။ ဒီေတာ့ မရူးခင္ ၃ ရက္+ ရူးတာ ၅ ရက္ စုစုေပါင္း ၈-ရက္ပဲ လူကို ကူးနိဳင္တာပါ။ ဒါဟာ လူတစ္ေယာက္ ေခြးကိုက္ခံရယင္ ၁၀ ရက္တိတိ ေခြးရူးရူးေစာင့္ၾကည့္ပါဆိုတာ ဒီအိုင္ဒီယာက လာတာပါ။
ကိုယ္ေတြ႔ေတြ အေၾကာင္း ဆက္ပါရေစ။ ဆယ္တန္းေအာင္စာရင္း ထြက္ျပီးစ။ ဆယ္တန္းကို ဂုဏ္ထူးေတြနဲ႔ ေအာင္ထားတယ္ဆိုျပီး လူေလးကလည္း ခပ္ေျမာက္ေျမာက္။ စက္ဘီးေလး စီးျပီး ကတိုး႐ုပ္ရွင္႐ံုနားက နာမည္ၾကီး ရွားမီးမုန္႔တိုက္ေရွ႕ ေျခေလးေထာက္ျပီး ရပ္လိုက္တယ္။ သူငယ္ခ်င္းနဲ႔ လွမ္းစကားေျပာတုန္း။ ေျမာက္ကားကား ျဖစ္ေနလို႔ ၾကည့္မရတဲ့ ေခြးက ေပၚေနတဲ့ ေျခသလံုးသားကို ကိုက္ျပီး ထြက္ေျပးပါေလေရာ။ ေခြးကိုက္ခံရတာက ေတာ္ေတာ္ေလးကို ေအာင့္နာနာၾကီး။ ျပႆနာက ကိုက္တဲ့ေခြးကို ရူးမရူး ေစာင့္ၾကည့္လို႔ မရတာပါပဲ။ ဘယ္ေခြးမွန္း မသိဘူးလို႔ ပါတ္၀န္းက်င္က ၀ိုင္းေျဖၾကတယ္ (ခ်စ္ၾကပံုရတယ္)။ တကယ္လို႔ ကိုယ့္ကို ကိုက္သြားတဲ့ေခြးကို ေစာင့္ၾကည့္ေနရင္းနဲ႔ အဲဒီေခြးကို ကားတိုက္သြားယင္ေကာတဲ့။ ဟုတ္ကဲ့- ေခြးေတြဟာ ကားကို ေကာင္းေကာင္း ေရွာင္တတ္ပါတယ္။ ေရာဂါျဖစ္လို႔သာ ေခြးဟာ ကားကို မေရွာင္နိဳင္တာလို႔ ယူဆျပီး ကာကြယ္ေဆးကို ထိုးရေတာ့မွာပါ။
အဲဒီတုန္းကေတာ့ ခုလိုေခတ္ေပၚေဆးေတြ ဘယ္ရွိမွာလဲ။ ပ်ဥ္းမနားေဆး႐ံုၾကီးကို သြားျပီး ေခြးရူးကာကြယ္ေဆးသြားထိုးရတာေပါ့။ တကယ္ေတာ့ အဲဒီေဆးက မကိုက္ခင္ထိုးရတဲ့ Active vaccination ပါပဲ။ Neural tissue က ထုတ္ထားတာျဖစ္လို႔ ကာကြယ္ေဆးထိုးသူ ၁၀၀၀ မွာ 0.3 to 0.8 ေယာက္အထိ ဦးေႏွာက္ေရာင္နိဳင္သတဲ့။ ဘယ္သိမွာလဲ။ ထိုးတာေပါ့။ ေန႔တိုင္း ရွမ္းကန္ေတာင္ဖက္က လမ္းအတိုင္း ေဆး႐ံုကုန္းတက္ၾကီးကို စက္ဘီးစီးျပီး တက္တက္သြားရတယ္။ ကုန္းေပၚက အိုပီဒီမွာ ေဆးသြားထိုးရတာ။ ခ်က္ပါတ္ခ်ာလည္ထိုးရတာ။ ၅ လံုးေလာက္ရွိေတာ့ ထိုးျပီးသားေနရာ ထပ္ထိုးရေတာ့တယ္။ ေနရာေတြ ထပ္ကုန္တာကိုး။ ေရေႏြးအိပ္ေတြ ကပ္လည္း မသက္သာ။ ေနာက္ရက္ေတြမွာ စက္ဘီးစီးျပီး ကုန္းတက္ေတာ့ ဗိုက္က ေသလုေအာင္ နာေရာ။ ကုန္းတက္က ေတာ္ေတာ္ေလးကို မတ္တယ္။ ေနာက္ရက္ေတြမွာေတာ့ ကိုယ္တိုင္မနင္းနိဳင္ေတာ့လို႔ သူငယ္ခ်င္းက နင္းျပီး လိုက္ပို႔ရတယ္။
တတိယႏွစ္အမ္ဘီမွာ ေက်ာင္းေတြ ပိတ္ထားတုန္း ဘီးတစ္စီးနဲ႔ ပါတ္ေနတုန္းေပါ့။ စားအိမ္ေသာက္အိမ္ျဖစ္တဲ့ သူငယ္ခ်င္း မင္းဦး (အခုေတာ့ The Tree Music Band) ရဲ႕ေခြးက ပဒတ္ရပ္ျပီး ဟတ္လိုက္တာ ဗိုက္ကို ခ်စ္မိသြားတယ္။ ေသြးမထြက္သေလာက္ပဲ။ သူ႔တို႔ေခြးက ေခြးရူးကာကြယ္ေဆးကို ေဆးပါတ္လည္ေအာင္ ထုိးေနၾကတဲ့။ ဒါလည္း ကိုယ္မွာ စိတ္မခ်ေတာ့ ထိုးမိျပန္တယ္။ အဲဒီေတာ့ Rabipur ဆိုတဲ့ ေဆးရွိတယ္။ Verorab ထက္ ေစ်းေပါတယ္။ ဒါပဲ တတ္နိဳင္ေတာ့ ဒါပဲ ထိုးရတယ္။ ထိုင္းၾကက္ေျခနီက သံုးတဲ့နည္းတဲ့။ အေရျပားကို လိေမၼာ္ခံြေလးလို ျဖစ္ေအာင္ထိုးရတဲ့ Intradermal injection ထိုးနည္းနဲ႔ လက္ေမာင္း ၂ဖက္ကို တဖက္ကို 0.1 cc နဲ႔ ၂ ဖက္လံုးမွာ ၃ ၾကိမ္ ကို Day 0, Day 3 and Day 7 မွာ ထိုးရတယ္။ ေဆးတစ္လံုးကို 0.5 cc ပဲ ပါေတာ့ Day 7မွာ ေဆးဘူး အသစ္ေဖာက္ထိုးရေတာ့တယ္။ ျပီးယင္ Day 30 and Day 90 မွာ လက္တစ္ဖက္တည္းကိုပဲ 0.1 cc တစ္ၾကိမ္စီ ထိုးလိုက္ေတာ့ ေဆးက 0.2 cc ပိုေနေသးတယ္။ အဲ Day 90 မွာေတာ့ ေဆးက အေရာင္ေျပာင္းေနျပီ။ ဒါေၾကာင့္ ေဆးတစ္ဘူးကို လူေတြ အမ်ားၾကီး ခဲြျပီး ထိုးေပးလိုက္တဲ့ ၾကက္ေျခနီလိုအသင္းမ်ိဳးေတြ အတြက္ သိပ္ေကာင္းေပမဲ့ သာမန္လူေတြ တစ္ေယာက္ခ်င္း ၀ယ္ထုိးယင္ ေဖာက္ျပီးသား ေဆးက ေရခဲေသတၻၻၱာထဲမွာ အၾကာၾကီး မခံဘူး။
ေခြးက ေခြးရူးကာကြယ္ေဆး ေဆးပါတ္လည္ေအာင္ ထိုးထားယင္ ကိုယ္က ထိုးဖို႔ မလိုေပမဲ့ ဒီလိုမ်ိဳး ျခစ္မိသြားတယ္ ေသြးမထြက္ရင္ေကာ ထိုးဖို႔လိုမလား။
၁။ ေခြးကို ကိုင္မိတယ္။ ေခြးက အေပါက္အျပဲ မရွိတဲ့အေရျပားကို လ်က္မိတယ္ဆိုယင္ ထိုးမဘို႕မလိုဘူး။
၂။ ေခြးကိုက္တာ ေသြးမထြက္ေသာ ျခစ္ေၾကာင္းထင္သြားရင္ အေရျပား အေပါက္အျပဲေပၚမွာ လွ်ာနဲ႕ လ်က္မိရင္ ကာကြယ္ေဆး Vaccine ထိုးရမယ္။ ။ ေခြးရူးဆိပ္ေျဖေဆး Rabies Immunoglobulins (RIG) ထိုးဖို႕မလိုဘူး။
၃။ ေသြးထြက္ေအာင္ ေပါက္သြားရင္ေတာ့ Vaccine + ေခြးရူးဆိပ္ေျဖေဆး Rabies Immunoglobulins (RIG) ႏွစ္မ်ိဳးလံုး ထိုးရမယ္။
ေခြးရူးဆိပ္ေျဖေဆး Rabies Immunoglobulins (RIG) မွာ ျမင္းက ထုတ္တဲ့ Equine RIG (ERIG) အမ်ိဳးအစား ရယ္၊ လူေသြးသားကို အေျခခံထုတ္တဲ့ Human RIG (HRIG) ရယ္လို႕ ၂ မ်ိဳးရွိပါတယ္။ ျမင္းက ထုတ္တဲ့ Equine RIG (ERIG) ကို ျမန္မာျပည္မွာ ၀ယ္လို႕ ရျပီးေတာ့ 40 IU/ kg ႏွဳန္းနဲ႕ လိုအပ္တဲ့ ေဆးပမာဏကို တြက္ခ်က္ထိုးရပါတယ္။ ဒီေနရာမွာ Equine RIG (ERIG) ျဖစ္တဲ့ Favirab ဟာ တစ္ပုလင္းကို 1000- 2000 IU ပါနိဳင္ပါတယ္။ ဆိုလိုတာက အနည္းဆံုး ၁၀၀၀ အမ်ားဆံုး ၂၀၀၀ ထိပါမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ လူၾကီးတစ္ေယာက္ကို 50 kg နဲ႕ တြက္လိုက္ယင္ 2000 IU လိုမွာ ျဖစ္တဲ့အတြက္ ေသခ်ာေအာင္ ၂ လံုးထုိးဖို႕ လိုပါတယ္။ ကိုက္တဲ့ေနရာမွာ အသားေဆးထိုးသလို ထံုေဆး ထိုးသလို လွည့္ပတ္ထိုးရပါတယ္။ ပံုမွာ ျပထားတဲ့ နည္းကေတာ့ Vaccine 4 virals ပဲ လိုတဲ့ နည္းျဖစ္ျပီးေတာ့ Equine RIG (ERIG) မရနိဳင္တဲ့ အေျခအေနမွာ ပိုေကာင္းပါတယ္။
ေခြးရူးလို႕ ယူဆရတဲ့ ေခြးကိုက္မိရင္ ဒါဏ္ရာကို မခ်ဳပ္သင့္ပါဘူး။ တကယ္လို႕ ခ်ဳပ္မွ ျဖစ္ေတာ့မယ္ဆိုရင္လည္း RIG ထိုးျပီးမွ ခ်ဳပ္ပါ။ ေနာက္ဆံုး ေျပာခ်င္တာကေတာ့ တကယ္လို႕ ေခြးရူးေရာဂါကူးနုိင္ဖို႕ အခြင့္အလမ္းမ်ားသူေတြကေတာ့ အကိုက္မခံရခင္ထဲက ၾကိဳျပီး Vaccine သံုးလံုးကို Day 0, Day 7 and Day 28 မွာ ၾကိဳထိုးထားရမွာပါ။ တကယ္ေတာ့ ေခြးရူးပိုးဟာ ေခြးရူးသာမက နိဳ႕တိုက္သတၲ၀ါေတြနဲ႕ ငွက္ေတြက ကူးနိဳင္ပါတယ္။ ၂၀၀၆ မွာ ဆယ္ေက်ာ္သက္ေလးတစ္ေယာက္ဟာ သူ႕အခန္းထဲ ၀င္လာတဲ့ လင္းနိဳ႕က ကိုက္မိတာ(Google for "teen infected with rabies dies")။ လင္းနိဳ႕ကိုက္ခံရင္ တခ်ိဳ႕မ်ား မနာလို႕ သိေတာင္မသိလိုက္ဘူးတဲ့။ ကံေကာင္းတဲ့ Wisconsin က ကံေကာင္းတဲ့ ၁၅ ႏွစ္သမီး ေကာင္မေလးတစ္ေယာက္ ရွိဖူးတယ္။ ဘုရားေက်ာင္းမွာေတြ႕တဲ့ လင္းနိဳ႕ေလးကို ေဆာ့ရင္း 2004 September 12 မွာ အကိုက္ခံရတာ။ ဟိုက္ဒရိုဂ်င္ ပါေရာဆိုဒ္ထည့္ျပီး အသာေလး ထားလုိက္သတဲ့။ ကာကြယ္ေဆး မထိုးထားခဲ့ဘူး။ ၃၇ ရက္ေနေတာ့မွ အကိုက္ခံရတဲ့ လက္က အေၾကာေတြဆဲြ၊ မ်က္ေစ့ေတြ၀ါးလာ၊ စကားေတြ မပီေတာ့မွ ေဆးရံုေရာက္လာတယ္။ အိုင္စီယူ အသည္းအသန္ခန္းထဲထည့္ ေမ့ေဆးေပး၊ ၀က္ရူးျပန္သလို တက္မွာစိုးလို႕ ၾကြက္သားေတြ အားေပ်ာ့ေအာင္ ေဆးေတြေပး၊ ရွိတဲ့ ဗိုင္းရပ္သတ္ေဆးေတြ ေပး။ တစ္ပါတ္ေလာက္ထားေတာ့ ျပန္ေကာင္းလာသတဲ့။ အဲလို ကုနည္းကို Milwaukee protocol လို႕ ေခၚတယ္။ အကုခံရသူတိုင္းေတာ့ မေအာင္ျမင္ပါဘူး။ ကမၻာေပၚမွာ ေခြးရူးျပန္ျပီးမွ အသက္ရွင္သူ ၆ ေယာက္ရွိတယ္လို႕ တခ်ိဳ႕ ၀က္ဆိုဒ္ေတြက ေျပာတယ္။
(ေတာ္ေသးျပီ)
လူနာကို သတိထားၾကည့္မိေတာ့ ညာလက္ဖ်ံမွာ ကုတ္ရာေတြ အစင္းအစင္းေတြ ေသြးမ်ားေတာင္ စို႕လို႕။ “ဒါေတြကဘာျဖစ္တာလဲ” လို႕ ေမးျပန္ေတာ့ အတူပါလာတဲ့ လူတစ္ေယာက္က ၀င္ေျဖေပးတယ္။ ဒီလို မျဖစ္ခင္ ၄-၅ ရက္ေလာက္က စယားတာတဲ့။ သူက ဆိုင္ကယ္ေသာ့ကြင္းေလးကို အဲဒီညာလက္ညွိဳးေလးမွာ စြပ္ျပီး လွည့္ေနေလ့ ရွိသတဲ့။ အျပင္က ျပန္လာယင္ ေသာ့ေလး လွည့္ ေလေလးခၽြန္ျပီး ျပန္လာေနၾကတဲ့။ ၾကာေတာ့လည္း အဲဒီလက္ညိွဳးက စယားလာတာတဲ့။ (pruritus near the site of the exposure occurs in 50–80% of patients.)
ဆရာ၀န္ေလးက ၀င္ေျပာတယ္။ ျပီးခဲ့တဲ့ ၆ လေလာက္က ေခြးရူးအကိုက္ခံရဖူးသတဲ့။ အတူကိုက္ခံရတဲ့ ေခြးေတြေတာ့ ရူးျပီးေသကုန္ျပီတဲ့။ ဒါဆိုဘယ္ေနရာ အကိုက္ခံခဲ့ရတာလဲလို႕ ေမးေတာ့။ အဲဒီညာလက္ညိွဳးပဲတဲ့။ “ဒါဆို အခုေရေသာက္လို႕ ရသလား” လို႕ ေမးလိုက္ေတာ့ လူနာက ရပါတယ္လို႕ ၀င္ေျဖတယ္။ “ဒါဆိုေသာက္ျပဗ်ာ” ဆိုေတာ့ မေသာက္ပါရေစနဲ႕တဲ့။ ဘာလို႕လဲေမးေတာ့ သူ႕ကို စုန္းမေတြက ေရေသာက္လို႕ မရေအာင္ လိုက္တားေနတာတဲ့။ အခုေသာက္ယင္ သူ႕ကိုသာမက က်ေနာ္တို႕ကိုပါ ဒုကၡေပးမွာ သူစိုးရိမ္လို႕တဲ့။ ဒါနဲ႕ “မပူပါနဲ႕ဗ်ာ.. က်ေနာ္က အေပၚလမ္းေရာ ေအာက္လမ္းေရာ ပိုင္တယ္။ ေသာက္သာေသာက္” လို႕ အားေပးရတယ္။ (ဒီတခါ လိမ္တာကေတာ့ ဆရာ၀န္ကိုယ္က်င့္တရားနဲ႕ ညီမယ္ထင္ပါရဲ႕)။
လူနာေသာက္တယ္။ ခြက္က ပါးစပ္နားေရာက္ခါနီးမွ ေတ႕မရဘူး။ လက္ကေနခြက္က လြတ္ထြက္သြားတယ္။ ေရေတြေမွာက္က်တယ္။ ဆရာ၀န္ေလးက “Hydrophobia နဲ႕ မတူဘူးေနာ္” တဲ့ - က်ေနာ့္ကို ေသေဖာ္ညွိတယ္။ လည္ပင္းၾကြက္သားေတြ ေထာင္တက္ျပီး Spasm ရသြားတာ ျမင္မိလားဆိုေတာ့ သူသတိမထားျဖစ္ေၾကာင္း ၀န္ခံတယ္။ လူနာရွင္ေတြကို ရွင္းျပရတယ္။ သူတို႕က ျမန္မာေဆးေသာက္ျပီးသား ေခြးရူးျပန္ျပီးသား ျဖစ္ေၾကာင္း ေျပာျပန္တယ္။ ဒီမွာ ေျပာစရာ ရွိတာက “Rabies Hysteria" ဆိုတာပါ။ A conversion disorder due to an exaggerated fear of rabies ("rabies hysteria") can produce symptoms that closely resemble those of rabies (e.g., aggressive behavior, inability to swallow or communicate) လို႕ ေရးပါတယ္။ ေခြးရူးျပန္တာနဲ႕ ေတာ္ေတာ္တူေသာ္လည္း ေခြးရူးျပန္တာက အကိုက္ခံရျပီး အနည္းဆံုး တစ္ပါတ္ေလာက္မွ ရူးတာ။ Rabies Hysteria က ကိုက္ျပီးျပီးျခင္းေဆးဆရာဆီေျပး ေဆးကု ေခြးရူးက ခ်က္ျခင္းျပန္ဆိုေတာ့ ေတာ္ေတာ္ေလးကို ေရာဂါပ်ိဳးခ်ိန္ Incubation Period တိုေနပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ျမန္မာေဆးနဲ႕ ျပန္ေအာင္ လုပ္တယ္ဆိုတာ ဒီလို Rabies Hysteria ျဖစ္နိဳင္သလို ပဒိုင္းရြက္ေတြ ေကၽြးလိုက္တာလည္း ျဖစ္နိဳင္ပါတယ္။
ဆရာ၀န္က ျဖစ္ခါစ။ ဂ်ီပီေလးကလည္း ေကာင္းလာေတာ့ ေထာင္ေထာင္။ တမနက္မွာ လူ ၁၀ ေယာက္ေလာက္က လူနာတစ္ေယာက္ ေဆးခန္းသြားျပတာကို လိုက္ပို႕တာ ေတြ႕ရတယ္။ လူနာက အဖ်ားေငြ႕ေငြ႕နဲ႕ ခ်မ္းခ်မ္းဖ်ားေနတာ ၃-၄ ရက္ေလာက္ ရွိျပီ။ ရြာမွာလည္း ထံုးစံအတိုင္း ခ်မ္းဖ်ားယင္ ငွက္ဖ်ားေဆးထိုးေနတာ မသက္သာလို႕ ေခၚလာတာ။ ထူးျခားလာတာက နည္းနည္း ေၾကာင္ေတာင္ေတာင္ ျဖစ္လာလို႕တဲ့။ ဦးေႏွာက္ထဲမ်ား ငွက္ဖ်ားပိုး ၀င္သလားေပါ့ေလ။ သူတို႕ကလည္း ေတြးတယ္။ ကိုယ္ကလည္း ေတြးမိတယ္။ လူနာမွာ ေသြးေပါင္ခ်ိန္ နည္းနည္းတက္တယ္။ ႏွလံုးခုန္ႏွဳန္းျမန္တယ္။ ေငြ႕ေငြ႕ဖ်ားတယ္။ အဲ .. လူနာက ေရေသာက္ခ်င္သတဲ့။ ဒီတင္ လူနာေစာင့္ေတြ တစ္ေယာက္မ်က္ႏွာ တစ္ေယာက္ၾကည့္တယ္။ “ေရခပ္ျပီး တိုက္လိုက္ေလ” က်ေနာ္ေျပာတယ္။ သူတို႕တိုက္တယ္။ လူနာက ေရခြက္လက္ထဲ ေရာက္ေတာ့ လက္ေတြ တုန္လာတယ္။ ခြက္ကို ပါးစပ္နား ယူလာတယ္။ ေတ့လိုက္တယ္။ ေသာက္မရဘူး။ ေခါင္းက ေနာက္ကို ဆဲြလွန္လိုက္သလို ျဖစ္သြားတယ္။ ေရခြက္လြတ္က်တယ္။ “ဟား... ေပါက္ျပီ။ ေပါက္ျပီ” ေပါ့။ Hydrophobia ၾကီးပဲ ေပါ့ေလ။ ဒီေတာ့မွ ေခြးကိုက္ခံရဘူးသလားလို႕ ေမးမိတယ္။ “ဆရာရယ္ တစ္ႏွစ္ေတာ့ ေက်ာ္ပါျပီ” တဲ့ တစ္ေယာက္က ေျဖတယ္။ ခင္ဗ်ားတို႕လူ ေခြးရူးျပန္ေနတာ လို႕လည္း ေျပာေရာ။ ျပန္ပါေတာ့မယ္ ျပန္ဦးမယ္တဲ့။
nonspecific flu-like symptoms including malaise, anorexia, irritability, low grade fever, sore throat, headache, nausea, and vomiting ျဖစ္သတဲ့။ ေတြ႕တဲ႕ အတိုင္းပဲ ေငြ႕ေငြ႕ဖ်ားတာအျပင္ လည္ပင္းေတာင္ နာသတဲ့။ fever, chills, malaise, weakness, tiredness, headache, photophobia, myalgia, anxiety, depression, irritability, and symptoms of upper respiratory tract and gastrointestinal infections ျဖစ္သတဲ့။ ခ်မ္းဖ်ားေတာ့ ငွက္ဖ်ားထင္ၾကတာေပါ့။
စာေရးဆရာၾကီးတစ္ဦးက သူ႕သားဟာ ေခြးအကိုက္ခံရျပီး ႏွစ္ အစိတ္ေလာက္မွ ေခြးရူးျပန္ျပီး ဆံုးသြားတယ္လို႕ ေရးပါတယ္။ တကယ္ေတာ့ ေရာဂါပ်ိဳးခ်ိန္ဟာ 9 days to many months (a possible range of 2 weeks to >1 year) လို႕ေရးေတာ့ကာ စဥ္းစားစရာျဖစ္ပါတယ္။ more than six years in selected patients လို႕ ေရးတာလည္း ရွိပါတယ္။ 2005 တုန္းက Mississippi မွာ ၁၀ ႏွစ္သားကေလးေလး ေခါင္းကိုက္ဖ်ားတယ္။ ဦးေရျပားက ယားတယ္လို႕ ေျပာတယ္။ ဘယ္က ေခြးရူးပိုးရမွန္းမသိပဲ ဆံုးသြားတယ္။ ဒီေတာ့ ဆရာၾကီးရဲ႕သားဟာ ေခြးရူးပိုး အသစ္ ၀င္လာျပီး ေသတာလည္း ျဖစ္နိဳင္ပါတယ္။ ၁လကေန ၃ လအတြင္းမွာ အမ်ားဆံုး ျဖစ္တယ္ဆိုတာကိုသာ မွတ္ထားသင့္ပါတယ္။
http://www.cdc.gov/mmwr/preview/mmwrhtml/mm5508a4.htm
ေခြးမွာ ေရာဂါပိုး၀င္သြားျပီးယင္ မကူးနိဳင္တဲ့ ကာလ noninfectious incubation period က ၂လ ရွိပါတယ္။ ဒီေတာ့ ကိုယ့္ေခြးကို ေခြးရူးကိုက္သြားယင္ ၂ လ မရူးပဲ ေနနိဳင္တယ္လို႕ မွတ္သားရမွာပါ။ ေခြးစရူးေတာ့မယ္ဆိုရင္ သူ႕သြားေရထဲမွာ ၃ ရက္ၾကိဳျပီး ပိုးေတြ႕ပါတယ္။ အဲဒီ ၃ ရက္ျပီးယင္ ေခြးက စရူးပါတယ္။ ေခြးက စရူးျပီးယင္ ၅ ရက္ပဲ ခံပါတယ္။ ဒီေတာ့ မရူးခင္ ၃ ရက္+ ရူးတာ ၅ ရက္ စုစုေပါင္း ၈-ရက္ပဲ လူကို ကူးနိဳင္တာပါ။ ဒါဟာ လူတစ္ေယာက္ ေခြးကိုက္ခံရယင္ ၁၀ ရက္တိတိ ေခြးရူးရူးေစာင့္ၾကည့္ပါဆိုတာ ဒီအိုင္ဒီယာက လာတာပါ။
ကိုယ္ေတြ႔ေတြ အေၾကာင္း ဆက္ပါရေစ။ ဆယ္တန္းေအာင္စာရင္း ထြက္ျပီးစ။ ဆယ္တန္းကို ဂုဏ္ထူးေတြနဲ႔ ေအာင္ထားတယ္ဆိုျပီး လူေလးကလည္း ခပ္ေျမာက္ေျမာက္။ စက္ဘီးေလး စီးျပီး ကတိုး႐ုပ္ရွင္႐ံုနားက နာမည္ၾကီး ရွားမီးမုန္႔တိုက္ေရွ႕ ေျခေလးေထာက္ျပီး ရပ္လိုက္တယ္။ သူငယ္ခ်င္းနဲ႔ လွမ္းစကားေျပာတုန္း။ ေျမာက္ကားကား ျဖစ္ေနလို႔ ၾကည့္မရတဲ့ ေခြးက ေပၚေနတဲ့ ေျခသလံုးသားကို ကိုက္ျပီး ထြက္ေျပးပါေလေရာ။ ေခြးကိုက္ခံရတာက ေတာ္ေတာ္ေလးကို ေအာင့္နာနာၾကီး။ ျပႆနာက ကိုက္တဲ့ေခြးကို ရူးမရူး ေစာင့္ၾကည့္လို႔ မရတာပါပဲ။ ဘယ္ေခြးမွန္း မသိဘူးလို႔ ပါတ္၀န္းက်င္က ၀ိုင္းေျဖၾကတယ္ (ခ်စ္ၾကပံုရတယ္)။ တကယ္လို႔ ကိုယ့္ကို ကိုက္သြားတဲ့ေခြးကို ေစာင့္ၾကည့္ေနရင္းနဲ႔ အဲဒီေခြးကို ကားတိုက္သြားယင္ေကာတဲ့။ ဟုတ္ကဲ့- ေခြးေတြဟာ ကားကို ေကာင္းေကာင္း ေရွာင္တတ္ပါတယ္။ ေရာဂါျဖစ္လို႔သာ ေခြးဟာ ကားကို မေရွာင္နိဳင္တာလို႔ ယူဆျပီး ကာကြယ္ေဆးကို ထိုးရေတာ့မွာပါ။
အဲဒီတုန္းကေတာ့ ခုလိုေခတ္ေပၚေဆးေတြ ဘယ္ရွိမွာလဲ။ ပ်ဥ္းမနားေဆး႐ံုၾကီးကို သြားျပီး ေခြးရူးကာကြယ္ေဆးသြားထိုးရတာေပါ့။ တကယ္ေတာ့ အဲဒီေဆးက မကိုက္ခင္ထိုးရတဲ့ Active vaccination ပါပဲ။ Neural tissue က ထုတ္ထားတာျဖစ္လို႔ ကာကြယ္ေဆးထိုးသူ ၁၀၀၀ မွာ 0.3 to 0.8 ေယာက္အထိ ဦးေႏွာက္ေရာင္နိဳင္သတဲ့။ ဘယ္သိမွာလဲ။ ထိုးတာေပါ့။ ေန႔တိုင္း ရွမ္းကန္ေတာင္ဖက္က လမ္းအတိုင္း ေဆး႐ံုကုန္းတက္ၾကီးကို စက္ဘီးစီးျပီး တက္တက္သြားရတယ္။ ကုန္းေပၚက အိုပီဒီမွာ ေဆးသြားထိုးရတာ။ ခ်က္ပါတ္ခ်ာလည္ထိုးရတာ။ ၅ လံုးေလာက္ရွိေတာ့ ထိုးျပီးသားေနရာ ထပ္ထိုးရေတာ့တယ္။ ေနရာေတြ ထပ္ကုန္တာကိုး။ ေရေႏြးအိပ္ေတြ ကပ္လည္း မသက္သာ။ ေနာက္ရက္ေတြမွာ စက္ဘီးစီးျပီး ကုန္းတက္ေတာ့ ဗိုက္က ေသလုေအာင္ နာေရာ။ ကုန္းတက္က ေတာ္ေတာ္ေလးကို မတ္တယ္။ ေနာက္ရက္ေတြမွာေတာ့ ကိုယ္တိုင္မနင္းနိဳင္ေတာ့လို႔ သူငယ္ခ်င္းက နင္းျပီး လိုက္ပို႔ရတယ္။
တတိယႏွစ္အမ္ဘီမွာ ေက်ာင္းေတြ ပိတ္ထားတုန္း ဘီးတစ္စီးနဲ႔ ပါတ္ေနတုန္းေပါ့။ စားအိမ္ေသာက္အိမ္ျဖစ္တဲ့ သူငယ္ခ်င္း မင္းဦး (အခုေတာ့ The Tree Music Band) ရဲ႕ေခြးက ပဒတ္ရပ္ျပီး ဟတ္လိုက္တာ ဗိုက္ကို ခ်စ္မိသြားတယ္။ ေသြးမထြက္သေလာက္ပဲ။ သူ႔တို႔ေခြးက ေခြးရူးကာကြယ္ေဆးကို ေဆးပါတ္လည္ေအာင္ ထုိးေနၾကတဲ့။ ဒါလည္း ကိုယ္မွာ စိတ္မခ်ေတာ့ ထိုးမိျပန္တယ္။ အဲဒီေတာ့ Rabipur ဆိုတဲ့ ေဆးရွိတယ္။ Verorab ထက္ ေစ်းေပါတယ္။ ဒါပဲ တတ္နိဳင္ေတာ့ ဒါပဲ ထိုးရတယ္။ ထိုင္းၾကက္ေျခနီက သံုးတဲ့နည္းတဲ့။ အေရျပားကို လိေမၼာ္ခံြေလးလို ျဖစ္ေအာင္ထိုးရတဲ့ Intradermal injection ထိုးနည္းနဲ႔ လက္ေမာင္း ၂ဖက္ကို တဖက္ကို 0.1 cc နဲ႔ ၂ ဖက္လံုးမွာ ၃ ၾကိမ္ ကို Day 0, Day 3 and Day 7 မွာ ထိုးရတယ္။ ေဆးတစ္လံုးကို 0.5 cc ပဲ ပါေတာ့ Day 7မွာ ေဆးဘူး အသစ္ေဖာက္ထိုးရေတာ့တယ္။ ျပီးယင္ Day 30 and Day 90 မွာ လက္တစ္ဖက္တည္းကိုပဲ 0.1 cc တစ္ၾကိမ္စီ ထိုးလိုက္ေတာ့ ေဆးက 0.2 cc ပိုေနေသးတယ္။ အဲ Day 90 မွာေတာ့ ေဆးက အေရာင္ေျပာင္းေနျပီ။ ဒါေၾကာင့္ ေဆးတစ္ဘူးကို လူေတြ အမ်ားၾကီး ခဲြျပီး ထိုးေပးလိုက္တဲ့ ၾကက္ေျခနီလိုအသင္းမ်ိဳးေတြ အတြက္ သိပ္ေကာင္းေပမဲ့ သာမန္လူေတြ တစ္ေယာက္ခ်င္း ၀ယ္ထုိးယင္ ေဖာက္ျပီးသား ေဆးက ေရခဲေသတၻၻၱာထဲမွာ အၾကာၾကီး မခံဘူး။
ေခြးက ေခြးရူးကာကြယ္ေဆး ေဆးပါတ္လည္ေအာင္ ထိုးထားယင္ ကိုယ္က ထိုးဖို႔ မလိုေပမဲ့ ဒီလိုမ်ိဳး ျခစ္မိသြားတယ္ ေသြးမထြက္ရင္ေကာ ထိုးဖို႔လိုမလား။
၁။ ေခြးကို ကိုင္မိတယ္။ ေခြးက အေပါက္အျပဲ မရွိတဲ့အေရျပားကို လ်က္မိတယ္ဆိုယင္ ထိုးမဘို႕မလိုဘူး။
၂။ ေခြးကိုက္တာ ေသြးမထြက္ေသာ ျခစ္ေၾကာင္းထင္သြားရင္ အေရျပား အေပါက္အျပဲေပၚမွာ လွ်ာနဲ႕ လ်က္မိရင္ ကာကြယ္ေဆး Vaccine ထိုးရမယ္။ ။ ေခြးရူးဆိပ္ေျဖေဆး Rabies Immunoglobulins (RIG) ထိုးဖို႕မလိုဘူး။
၃။ ေသြးထြက္ေအာင္ ေပါက္သြားရင္ေတာ့ Vaccine + ေခြးရူးဆိပ္ေျဖေဆး Rabies Immunoglobulins (RIG) ႏွစ္မ်ိဳးလံုး ထိုးရမယ္။
ေခြးရူးဆိပ္ေျဖေဆး Rabies Immunoglobulins (RIG) မွာ ျမင္းက ထုတ္တဲ့ Equine RIG (ERIG) အမ်ိဳးအစား ရယ္၊ လူေသြးသားကို အေျခခံထုတ္တဲ့ Human RIG (HRIG) ရယ္လို႕ ၂ မ်ိဳးရွိပါတယ္။ ျမင္းက ထုတ္တဲ့ Equine RIG (ERIG) ကို ျမန္မာျပည္မွာ ၀ယ္လို႕ ရျပီးေတာ့ 40 IU/ kg ႏွဳန္းနဲ႕ လိုအပ္တဲ့ ေဆးပမာဏကို တြက္ခ်က္ထိုးရပါတယ္။ ဒီေနရာမွာ Equine RIG (ERIG) ျဖစ္တဲ့ Favirab ဟာ တစ္ပုလင္းကို 1000- 2000 IU ပါနိဳင္ပါတယ္။ ဆိုလိုတာက အနည္းဆံုး ၁၀၀၀ အမ်ားဆံုး ၂၀၀၀ ထိပါမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ လူၾကီးတစ္ေယာက္ကို 50 kg နဲ႕ တြက္လိုက္ယင္ 2000 IU လိုမွာ ျဖစ္တဲ့အတြက္ ေသခ်ာေအာင္ ၂ လံုးထုိးဖို႕ လိုပါတယ္။ ကိုက္တဲ့ေနရာမွာ အသားေဆးထိုးသလို ထံုေဆး ထိုးသလို လွည့္ပတ္ထိုးရပါတယ္။ ပံုမွာ ျပထားတဲ့ နည္းကေတာ့ Vaccine 4 virals ပဲ လိုတဲ့ နည္းျဖစ္ျပီးေတာ့ Equine RIG (ERIG) မရနိဳင္တဲ့ အေျခအေနမွာ ပိုေကာင္းပါတယ္။
ေခြးရူးလို႕ ယူဆရတဲ့ ေခြးကိုက္မိရင္ ဒါဏ္ရာကို မခ်ဳပ္သင့္ပါဘူး။ တကယ္လို႕ ခ်ဳပ္မွ ျဖစ္ေတာ့မယ္ဆိုရင္လည္း RIG ထိုးျပီးမွ ခ်ဳပ္ပါ။ ေနာက္ဆံုး ေျပာခ်င္တာကေတာ့ တကယ္လို႕ ေခြးရူးေရာဂါကူးနုိင္ဖို႕ အခြင့္အလမ္းမ်ားသူေတြကေတာ့ အကိုက္မခံရခင္ထဲက ၾကိဳျပီး Vaccine သံုးလံုးကို Day 0, Day 7 and Day 28 မွာ ၾကိဳထိုးထားရမွာပါ။ တကယ္ေတာ့ ေခြးရူးပိုးဟာ ေခြးရူးသာမက နိဳ႕တိုက္သတၲ၀ါေတြနဲ႕ ငွက္ေတြက ကူးနိဳင္ပါတယ္။ ၂၀၀၆ မွာ ဆယ္ေက်ာ္သက္ေလးတစ္ေယာက္ဟာ သူ႕အခန္းထဲ ၀င္လာတဲ့ လင္းနိဳ႕က ကိုက္မိတာ(Google for "teen infected with rabies dies")။ လင္းနိဳ႕ကိုက္ခံရင္ တခ်ိဳ႕မ်ား မနာလို႕ သိေတာင္မသိလိုက္ဘူးတဲ့။ ကံေကာင္းတဲ့ Wisconsin က ကံေကာင္းတဲ့ ၁၅ ႏွစ္သမီး ေကာင္မေလးတစ္ေယာက္ ရွိဖူးတယ္။ ဘုရားေက်ာင္းမွာေတြ႕တဲ့ လင္းနိဳ႕ေလးကို ေဆာ့ရင္း 2004 September 12 မွာ အကိုက္ခံရတာ။ ဟိုက္ဒရိုဂ်င္ ပါေရာဆိုဒ္ထည့္ျပီး အသာေလး ထားလုိက္သတဲ့။ ကာကြယ္ေဆး မထိုးထားခဲ့ဘူး။ ၃၇ ရက္ေနေတာ့မွ အကိုက္ခံရတဲ့ လက္က အေၾကာေတြဆဲြ၊ မ်က္ေစ့ေတြ၀ါးလာ၊ စကားေတြ မပီေတာ့မွ ေဆးရံုေရာက္လာတယ္။ အိုင္စီယူ အသည္းအသန္ခန္းထဲထည့္ ေမ့ေဆးေပး၊ ၀က္ရူးျပန္သလို တက္မွာစိုးလို႕ ၾကြက္သားေတြ အားေပ်ာ့ေအာင္ ေဆးေတြေပး၊ ရွိတဲ့ ဗိုင္းရပ္သတ္ေဆးေတြ ေပး။ တစ္ပါတ္ေလာက္ထားေတာ့ ျပန္ေကာင္းလာသတဲ့။ အဲလို ကုနည္းကို Milwaukee protocol လို႕ ေခၚတယ္။ အကုခံရသူတိုင္းေတာ့ မေအာင္ျမင္ပါဘူး။ ကမၻာေပၚမွာ ေခြးရူးျပန္ျပီးမွ အသက္ရွင္သူ ၆ ေယာက္ရွိတယ္လို႕ တခ်ိဳ႕ ၀က္ဆိုဒ္ေတြက ေျပာတယ္။
(ေတာ္ေသးျပီ)
0 comments:
Post a Comment