ေဆးပညာႏွင့္ ပက္သက္၍

Htet Aung

ေဆးပညာ
ေဆးပညာသည္ ေရာဂါကုသျခင္း၏ အႏုပညာ ႏွင့္ သိပၸံပညာ ျဖစ္သည္။ ေဆးပညာသည္ က်န္းမာေရး ေစါင့္ေရွာက္မႈ (health care) တစ္ေလွ်ာက္တြင္ လက္ေတြ႕ က်က်ပါဝင္ၿပီး လူ႔က်န္းမာေရးကုိ ႀကိဳတင္ ကာကြယ္ရန္ ႏွင့္ ေရာဂါ ကုသေရး တြင္ အသံုးျပဳျခင္းျဖစ္သည္။ ေခတ္ေပၚ ေဆးပညာသည္ က်န္းမာေရး သိပၸံ (health sicence)၊ ဇီဝေဆးပညာ၊ ေဆးဝါး နည္းပညာ (medical technology) တုိ႔ကုိ ေရာဂါ ရွာေဖြျခင္း မွသည္ ခြဲစိတ္ျခင္း၊ ေဆးဝါးေပးျခင္း စသည့္ က...ုသျခင္း အထိ ပါဝင္သည္။ ေဆးဝါး နည္းပညာ ႏွင့္ ေဆးခန္းနည္းစနစ္ (clinical expertise) တုိ႔သည္ ေခတ္ေပၚ ေဆးပညာတြင္ အမွန္ အေရးႀကီးေသာ္လည္း တကယ္ ေအာင္ျမင္ေရး အတြက္(၀ါ) [ေရာဂါေ၀ဒနာခံစားရျခင္း] (suffering) မွ ေရရွည္ လႊက္ေျမာက္ေရး အတြက္ဆုိလွ်င္ သာမန္ လူသားတုိ႔၏ စိတ္ခံစားမႈ (feeling) ႏွင့္ စာနာျခင္း (compassion) ကုိပါ ထဲ့သြင္း စဥ္းစားရမည္ျဖစ္ၿပီး ဆုိလုိသည္မွာ ေရာဂါကုသေရးတြင္ အၾကင္နာမ်ားလည္း လုိအပ္ေသးသည္။

1 သမုိင္း 2 လက္ေတြ႕သေဘာ 3 ေဆးေပး စနစ္ 4 ေဆးေပးဌာန 5 ဘာသာရပ္ခြဲမ်ား 6 က်န္းမာေရးပညာေပး 7 တရားဥပေဒ ကန္႕သတ္ခ်က္
သမုိင္း
ဆရာဝင္ က လူနာအား ကုသပံု။ လုပ္ဗဲ ျပတုိက္ ၊ပဲရစ္၊ျပင္သစ္
ေရွးလြန္ေခတ္ (prehistoric) ေဆးပညာသည္ သစ္ပင္၊ တိရစာၦန္ အပုိင္းစ ႏွင့္ [ဓါတ္သတၱဳ] တုိ႔ ပါဝင္သည္။ မ်ားစြာေသာ အျဖစ္အပ်က္မ်ားတြင္ ၄င္းတုိ႔ကုိ ဘုန္းႀကီး၊ ဗိေႏၶာဆရာ၊ ဂုိဏ္းဆရာ တုိ႔က ဂမၺီရ နည္းတုိ႔ျဖင့္ ေရာစပ္ၿပီး ရုိးရာ ကုသမႈ ျပဳသည္။ လူသိမ်ားေသာ ဂုိဏ္းစနစ္ တုိ႔မွာ ရုပ္ျပဂုိဏ္း (animism) (အသက္မရွိေသာ အရာဝတၳဳ အား အသက္သြင္းျခင္း)၊ နာမ္ျပဂုိဏ္း(spiritualism) (နတ္ဘုရား၊ ဘုိးဘြား တုိ႔အား ပသျခင္း)၊ နတ္ပူးျခင္း (shamanism) တုိ႔ျဖစ္ၾကသည္။ ေဆး မႏုႆေဗဒ (medical anthropology) တြင္ မ်ဳိးစံုေသာ ေရွးလြန္ေခတ္ ေရာဂါကုထံုး တုိ႔ႏွင့္ လူမႈေရး တုိ႔ကုိ ေလ့လာသည္။

လက္ေတြ႕သေဘာ
ေဆးပညာ လက္ေတြ႕သေဘာ မွာ သိပၸံ နည္းက်က် ေတြ႕ရွိခ်က္ကုိ အေျခခံ သကဲ့သုိ႔ ေဆးပညာ အသိသည္ ပင္ကုိယ္ဉာဏ္ ႏွင့္ လူနာ တစ္ဦးခ်င္းစီ၏ ကုသထံုး အတြက္ ျဖတ္ထုိးဉာဏ္ မွာ အႏုပညာ ပင္ျဖစ္သည္။
ေဆးပညာ ၏ အဓိက ေသာ႕ခ်က္မွာ က်န္းမာေရးအတြက္ လူတစ္ဦးတစ္ေယာက္က ဆရာဝန္၏ အကူအညီယူရာ၌ [လူနာ-ဆရာဝန္] အေပးအယူ ေကာင္းဖုိ႔ပင္ျဖစ္သည္။ အျခား ေဆးပညာရွင္မ်ား ဥပမာ သူႏွာျပဳ၊ ဓါတ္မွန္ဆရာ၊ ေရာဂါရွာေဖြသူ သည္လည္း လူနာႏွင့္ ထိေတြ႕ရာတြင္ မ်ဳိးစံု ပါဝင္ပတ္သက္လွ်က္ရွိသည္။

ေဆးကုသမႈ ေတြ႕ရွိခ်က္မ်ား အရ၊ ကုသသူ တုိ႔ လုိအပ္ခ်က္မွာ -
လူနာႏွင့္ ရင္းနီးရန္ အခ်က္အလက္မ်ား စုေဆာင္းရန္ (ေဆးကုသမႈ မွတ္တမ္း၊ ေရာဂါေနာက္ေၾကာင္း ေမးျမန္းမႈ (History Taking)၊ လူနာစမ္းသပ္ စစ္ေဆးျခင္း[Clinical Examination]၊ ဓါတ္ခြဲခန္း ႏွင့္ ဓါတ္မွန္ စစ္ခ်က္[Laboratory and Radiology investigation] ကုထံုး ထုတ္ျခင္း (ေနာက္ထက္ စစ္ေဆးရန္၊ ကုသထံုး၊ အေသးစိတ္ ေလ့လာျခင္း၊ လြဲေျပာင္းေပးအပ္ျခင္း ႏွင့္ ေနာက္ဆက္ ခ်ိန္းဆုိမႈ) လူနာကုိ ေကာင္းစြာ ကုသျခင္း က်န္းမာမႈ တုိးတက္ခ်က္ကုိ ေကာင္းစြာ သံုးသပ္ျခင္းႏွင့္ လုိအပ္သလုိ ကုထံုး ေျပာင္းလဲျခင္း ေဆးကုသမႈကုိ ေဆးကုသမႈ မွတ္တမ္း တြင္ မွတ္ယူရမည္ျဖစ္ၿပီး ၄င္းသည္ တရားဝင္ စာရြက္စာတမ္း ျဖစ္ကာ ဥပေဒ ဆံုးျဖတ္ရာတြင္ သံုးသည္။

ေဆးေပး စနစ္
ေဆးကုသျခင္းကုိ ေဆးကုသမႈ စနစ္ (medical system) အရသာ ျပဳက်င့္ရမည္ျဖစ္ၿပီး၊ တရားဥပေဒ၊ ေဆးကုသမႈ လက္မွတ္ ႏွင့္ ေငြေၾကး ေထာက္ပံ့မႈ နည္းစဥ္ မ်ားကုိ သက္ဆုိင္ရာ ယဥ္ေက်းမႈ (သုိ႔) အစုိးရ က သတ္မွတ္ထားသည္။ ၄င္း က်န္းမာေရး ေစါင့္ေရွာက္မႈ (health care) စနစ္သည္ ကုသမႈ အရည္အေသြးကုိ မ်ားစြာ အက်ဳိးသက္ေရာက္မႈရွိသည္။
စက္မႈႏုိင္ငံ အမ်ားစု ႏွင့္ ဖြံ႕ၿဖိဳးၿပီး ႏုိင္ငံ အမ်ားအျပားတြင္ က်န္းမာေရး ေစါင့္ေရွာက္မႈကုိ [တစ္ေျပးညီ က်န္းမာေရး ေစါင့္ေရွာက္မႈ] (universal health care) စနစ္က်င့္သံုးၿပီး ၄င္းသည္ လူတုိင္း မယူမေနရ၊ သမဝါယမ(သုိ႔) အစုိးရ ၏ က်န္းမာေရး အာမခံ က ေဆးကုသမႈ တန္းတူေရးကုိ အာမခံသည္။ (အမွန္တကယ္ ေတာ့ အခြန္မွရေသာ) ထုိအာမခံခ်က္သည္ လူတုိင္းက်န္းမာေရးေစါင့္ေရွာက္မႈအျပည႕္အဝရနိုင္ရန္(ေငြမရွိေသာ္မွ) အေျခခံ ခံစားခြင့္အျဖစ္ ထားရွိျခင္းျဖစ္သည္။ ေဆးေပး စနစ္ (delivery systems) သည္ ပုဂၢလိကပုိင္၊ အစုိးရပုိင္ သုိ႔မဟုတ္ အလွဴဒါနတုိ႔မွ ကုသမႈေပးျခင္း ျဖစ္ႏုိင္သည္။

ေဆးေပးဌာန
Painting of Henriette Browne
က်န္းမာေရး ေစာင့္ေရွာက္မႈ စနစ္တြင္ ပထမ၊ ဒုတိယ၊ တတိယ အဆင့္ ေဆးေပးဌာန (delivery) ဟူ၍ ပုိင္းျခားထားသည္။
ပထမ အဆင့္ ေဆးေပးဌာန တြင္ ဆရာဝန္(သုိ႔) ေဆးပညာသည္ က ပထမဦးဆံုး လူနာႏွင့္ေတြ႕ဆံု ကုသသည္။ ၄င္းသည္ ဆရာဝန္ ရံုးခန္း၊ ေဆးခန္း၊ သူနာျပဳရံုး၊ ေက်ာင္း၊ အိမ္ သုိ႔မဟုတ္ လူနာရွိရာ တြင္ ျဖစ္ေပၚႏုိင္သည္။ ၉၀ % ခန္႔ကုိ ပထမ အဆင့္ တြင္ ကုသႏုိင္သည္။ ထုိကုသမႈတြင္ အျပင္းအထန္ ေရာဂါ၊ နာတာရွည္၊ ႀကိဳတင္ကာကြယ္ျခင္း ႏွင့္ အသက္အရြယ္ သုိ႔ လိင္ႏွင့္ ဆုိင္ရာ ပညာေပး တုိ႔လည္း ပါဝင္သည္။
ဒုတိယ အဆင့္ ေဆးေပးဌာန ကုသျခင္းတြင္ အထူးကု ေဆးခန္းတြင္လည္းေကာင္း သုိ႔မဟုတ္ နယ္ေဆးရံု တြင္ လည္းေကာင္း ပထမ အဆင့္ က လြဲအပ္လုိက္ေသာ္ ဆန္းစစ္ ကုသၿပီး လူနာ ကုိ ဆက္လက္ကုသသည္။ လက္လြဲမႈကုိ ေဆးပညာရွင္ သုိ႔ ကၽြမ္းက်င္သူ က လူနာကုိ လြဲအပ္ျခင္းျဖစ္သည္။ ဒုတိယ အဆင့္ တြင္ လူနာတင္ယာဥ္၊ အတြင္းလူနာေဆာင္၊ အေရးေပၚ ကုသခန္း၊ အသက္ကယ္စက္၊ ခဲြစိတ္ျခင္း၊ ရုပ္ပိုင္းဆိုင္ရာေလ့က်င့္ ကုသနည္း (physio therapy)၊ ကေလးေမြးေဆာင္၊ မွန္ေျပာင္းၾကည္႕ေရာဂါရွေဖြခန္း (endoscopy unit)၊ ဓါက္ခဲြခန္း ႏွင့္ ဓါတ္မွန္ခန္း ပါဝင္သည္။
တတိယ အဆင့္ ေဆးေပးဌာန မ်ားသည္ အထူးကုေဆးရံုမ်ား ျဖစ္ၾကၿပီး နယ္ေဆးရံု မ်ားတြင္ မရရွိႏုိင္ေသာ ေရာဂါ ရွာျခင္း ႏွင့္ ကုသျခင္းတုိ႔ကုိ ေပးသည္။ ၄င္းတုိ႔မွာ အႀကိတ္ကု ဌာန၊ ေလာင္ကၽြမ္းကု ဌာန၊ အဆင့္ျမင့္ ေမြးကင္းစ ကုသ ဌာန၊ အဂၤါအစားထုိး ကုသျခင္း၊ အႏၲရာယ္ရွိ ကုိယ္ဝန္တည္ျခင္း၊ ကင္ဆာ ဓာတ္ကင္ျခင္း တုိ႔ပါဝင္သည္။
ေခတ္ေပၚက်န္းမာေရး ေစာင့္ေရွာက္မႈစနစ္တြင္ စာရြက္ေပၚကုိ မွတ္သားေသးေသာ္လည္း ယခုအခါကြန္ပ်ဴတာနည္းစနစ္ျဖင့္ မွတ္သားျခင္းက မ်ားမ်ား လာသည္။

ဘာသာရပ္ခြဲမ်ား
ေဆးပညာတြင္ မ်ားစြာေသာ အထူးကု၊ အေသးစိတ္ အထူးကု ဘာသာရပ္ခဲြမ်ားရွိသည္။ အဓိကဘာသာရပ္ခြဲတုိ႔မွာ -
Medicine (ေဆးပညာ) Surgery (ခြဲစိတ္ကု ပညာ) Pediatrics (ကေလးက်န္းမာေရးေဆးပညာ) Obstetric and Gynaecology (သားဖြား ႏွင့္ မီးယပ္ ေဆးပညာ) Orthopedics and Traumatology ( ထိခိုက္ဒါဏ္ရာ ႏွင့္ အရိုးေဆးပညာ) Anesthesiology (ေမ့ေဆးပညာ) Otolaryngology (နား၊ ႏွာေခါင္း၊ လည္ေခ်ာင္း ေဆးပညာ) Opthalmology (မ်က္စိအထူးျပဳေဆးပညာ) Cardiology (ႏွလံုးေရာဂါ အထူးျပဳေဆးပညာ) Neurology (ဦးေႏွာက္ ႏွင့္ အာရံုေၾကာ ေဆးပညာ) Gastro-enterology (အစာအိမ္ ႏွင့္ အူလမ္းေၾကာင္းအထူးျပဳေဆးပညာ) Urology ( ဆီး ႏွင့္ ေက်ာက္ကပ္ အထူးျပဳေဆးပညာ) Radiology ( ဓါတ္မွန္ အထူးျပဳ ေဆးပညာ) Radiation therapy ( အဏုျမဴဓါတ္ေရာင္ျခည္ ကုသမႈေဆးပညာ) Physiotherapy (အရိုး၊ အေၾကာ၊ အဆစ္ ျပန္လည္သန္စြမ္းေရး ေဆးပညာ) Dentistry သြားဘက္ဆိုင္ရာေဆးပညာ Maxillofacial and Plastic Surgery (ေမးရိုး၊မ်က္နွာနွင့္ အစားထိုးအလွျပဳျပင္မႈခြဲစိတ္ကုပညာ) Psychology (စိတ္ပညာ) Dermatology (အေရျပားဆိုင္ရာ ေဆးပညာ) အေျခခံ ေဆးပညာ တုိ႔မွာ -
Anatomy (ခႏၶာေဗဒ) Physiology (ဇီ၀ကမၼေဗဒ) Pharmacology (ေဆး၀ါးေဗဒ) Biochemistry (ဇီ၀ဓါတုေဗဒ) Pathology (ေရာဂါေဗဒ) Microbiology (အဏုဇီ၀ေဗဒ) Forensic medicine (ဥပေဒေရးရာေဆးပညာ) Preventive and social medicine (ကာကြယ္ေရးႏွင့္ လူမႈေရးေဆးပညာ)
က်န္းမာေရးပညာေပး

က်န္းမာေရးပညာေပးသည္ ပညာေရး ႏွင့္ ပက္သက္ေနသကဲ့သုိ႔ လက္ေတြ႕ကုသျခင္း ထိေရာက္ရန္၊အေျခခံ က်န္းမာေရးပညာေပး သင္တန္း ကုိ ဆရာဝန္ မျဖစ္ခင္ သင္ၾကားရသည္။

တရားဥပေဒ ကန္႕သတ္ခ်က္
ႏုိင္ငံတုိင္းလုိလုိ ေဆးကုသရန္ တရားဥပေဒ အရ လုိင္စင္ သုိ႔ လက္မွတ္ လုိသည္။ မ်ားေသာအားျဖင့္ ၄င္းကိစၥသည္ ေဆးတကၠသိုလ္ ႏွင့္ ေဆးကုသမႈ ေကာင္စီကဲ့သုိ႔ အဖြဲ႔အစည္း က စာေမးပြဲမ်ား စစ္ျခင္းျဖင့္ အသိအမွတ္ျပဳေပးသည္။
လူနာအား ကုသမႈ ေပါ႔ေလ်ာ့ပါက ကုသေသာ ဆရာဝန္ကုိ ေဆးကုသမႈ မသမာမႈျဖင့္ ေလ်ာ္ေၾကးေတာင္းျခင္း၊ တရားစြဲဆုိျခင္းျပဳႏုိင္သည္။