ေရသယံဇာတ ဖြံ.ၿဖဳိးေရးစီမံကိန္းႏွင့္ သဘာ၀ပတ္၀န္းက်င္ ( ၀င္းေက်ာ္ )

by Save Irrawaddy on Thursday, August 18, 2011 at 6:31pm

[By Ko Zam]

(ဒီစာတမ္းဟာ ၂၀၀၉ ခုႏွစ္အတြင္းၿမန္မာႏုိင္ငံအင္ဂ်င္နီယာအသင္းခ်ဳပ္ မွာတင္သြင္းဖတ္ၾကားခဲ့တဲ့ စာေရးသူ ၀င္းေက်ာ္ ရဲ. စာတမ္းၿဖစ္ပါတယ္။ဖတ္ၾကားတင္သြငး္စဥ္က အဂၤလိပ္ဘာသာနဲ.ၿဖစ္ၿပီး စာေရးသူ ၀င္းေက်ာ္ကုိယ္တုိင္ၿမန္မာလုိ.ဘာသာၿပန္ဆုိၿပီး ၂၀၁၁ ခုႏွစ္ မတ္လပုိင္းေလာက္မွာ လက္လွမ္းမီရာ အသုိင္း
အ၀ုိင္းထဲမွာသာ ကန္.သတ္ထုတ္ေ၀ၿဖန္.ခ်ိခဲ့တာၿဖစ္ပါတယ္။ ဒီေနရာကေန စာေရးသူ ၀င္းေက်ာ္ကုိ အထူး
ေက်းဇူးတင္ရွိေၾကာင္း ကမၺည္းမွတ္တမ္းတင္အပ္ပါတယ္ )


နိဒါန္း
လူသားေတြဟာ လွ်ပ္စစ္စြမ္းအား ထုတ္လုပ္ဖုိ.၊ေရသြင္းစုိက္ပ်ဳိးဖုိ.၊ ေရလႊမ္းမုိးမႈမွ ကာကြယ္ဖုိ. ၊ေသာက္သုံး ေရရရွိဖုိ. စတဲ့ရည္ရြယ္ခ်က္အမ်ဳိးမ်ဳိးနဲ. ေရသယံဇာတဖြံ.ၿဖဳိးမႈ စီမံကိန္းၾကီးငယ္ေတြကုိ အေကာင္အထည္ေဖာ္တည္ေဆာက္ခဲ့ပါတယ္။ဒီလုိ ေရသယံဇာတဖြံြ.ၿဖဳိးေရးစီမံကိန္းေတြမွာ ေရေလွာင္တမံၾကီးငယ္ေတြကုိတည္ေဆာက္
ၿပီး အထက္ေဖာ္ၿပပါ ရည္ရြယ္ခ်က္အမ်ဳိးမ်ဳိးေတြကုိ အေကာင္အထည္ေဖာ္ၿခင္းဟာ လူသားေတြနဲ.သဘာ၀ပတ္
၀န္းက်င္ကုိ ထိခုိက္နစ္နာေစပါတယ္။ဒီေရေလွာင္တမံၾကီးငယ္၊ ေတြဟာ ကမၻာ.ေနရာအႏွံအၿပားမွာ ၿပန္လည္
အဖတ္ဆယ္လုိ.မရတဲ့ ပတ္၀န္းက်င္ေၿပာင္းလဲမႈေတြၿဖစ္ေပၚလာပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ေရသယံဇာတစီမံကိန္းေတြ
ကုိ ကန္.ကြက္ရႈတ္ခ်သံေတြ ႏွစ္ဆယ္ရာစုရဲ.ေနာက္ပုိင္းႏွစ္ေတြမွာ ထြက္ေပၚလာပါတယ္။အလြန္အကၽြံေ၀ဖန္
သူေတြက ဒီေရေလွာင္ကန္ေတြေၾကာင့္ ၿဖစ္ေပၚလာတဲ့ လူမႈေရးနဲ.ပတ္၀န္းက်င္ထိခုိက္နစ္နာမႈေတြဟာ ေရ
ေလွာင္ကန္ေတြက ရရွိတဲ့ အက်ဳးိတရားေတြထက္ ပုိမုိၾကီးမားေနတာေၾကာင့္ ေရေလွာင္တမံေတြတည္ေဆာက္
ၿခင္းဟာ ဘယ္လုိမွက်ဳးိေၾကာင္းခုိင္လုံမႈ မရွိဘူးလုိ.ထင္ပါတယ္။တခ်ဳိ.ကေတာ့ ၿဖစ္ေပၚလာမယ့္ ၿပႆနာေတြ
ကုိ ေသေသခ်ာခ်ာၾကဳိတင္ေလ့လာၿပီး သင့္တင့္ေလ်ာက္ပတ္တဲ့ေငြေရးေၾကးေရး သုံးစြဲကုစားပါက လူမႈေရးနဲ
ပတ္၀န္းက်င္ကုိ ထိခုိက္နစ္နာမႈေတြကုိ အမ်ားလက္ခံႏုိင္တဲ့ အဆင့္အထိ ေလွ်ာ့ခ်ႏုိင္တယ္လုိ. ဆုိၿပန္ပါတယ္။

          အမ်ားသိၾကတဲ့အတို္င္း ေရေလွာင္တမံစီမံကိန္းေတြဟာ ႏုိင္ငံရဲ.စီးပြားေရးဖြံ.ၿဖဳိးတုိးတက္ေစဖုိ.နဲ. လူမႈ
အဆင့္အတန္း ၿမင့္မားစြာ ေနထုိင္နို္င္ေစဖုိ. မရွိမၿဖစ္တဲ့လွ်ပ္စစ္စြမ္းအားကုိ ထုတ္လုပ္ေပးပါတယ္။လူေတြအမ်ား
အၿပားေနထုိင္တဲ့ၿမဳိ. ၊ေက်းရြာ ၊စီးပြားေရးလုပ္ငန္းေတြ၊ လယ္ယာစုိက္ပ်ဳိးေၿမေတြကို ေရလႊမ္းမုိးမႈမွကာကြယ္ပါ
တယ္။ေရသြင္းစုိက္ၿခင္းၿဖင့္ သီးႏွံအထြက္ႏႈန္း ကုိ တုိးၿမင့္ေစၿပီး သီးထက္စုိက္ပ်ဳိး ႏုိင္တဲ့ အတြက္ လူသားေတြ
ကုိ ရိကၡာဖူလုံေစပါတယ္။ သြယ္၀ုိက္ဖန္တီးေပးတဲ့အက်ဳိးတရားေတြအေနနဲ. ေရေလွာင္တမံ စီမံကိန္းတည္
ေဆာက္မႈနဲ.ဆက္ႏြယ္ၿပီး လမ္းပန္းဆက္သြယ္ေရး ၊လူမႈဆက္ဆံေရး ေတြ၊ ပညာေရး၊က်န္းမာေရး စတာေတြကုိ
ေက်းလက္ေန ၿပည္သူေတြဟာ ခံစားလာႏုိင္ၾကပါတယ္။ ေတာင္သူလယ္သမားေတြဟာ မိမိတုိ.ရဲ. ေကာက္ပဲ
သီးနွံထုတ္ကုန္ေတြကုိ ေစ်းကြက္သု.ိ တုိက္ရုိက္တင္ပုိ.ေရာင္းခ်လာႏုိ္င္တဲ့အတြက္ ၀င္ေငြကုိ တုးိတက္ေစပါ
တယ္။

၁။ ေရေလွာင္ကန္ေၾကာင့္ သဘာ၀ပတ္၀န္းက်င္ ထိခုိက္္မႈ
                   ေရေလွာင္တမံေတြတည္ေဆာက္ၿခင္းေၾကာင့္ ပူးတြဲၿဖစ္ေပၚတတ္တဲ့ ေလထုတြင္ဖုန္မ်ားလာ
ၿခင္း၊ ေၿမလႊာတုိ္က္စားမႈမ်ားလာၿခင္း။ ေၿမသားေတြ တူးေဖာ္သယ္ယူၿခင္း နဲ. စြန္.ပစ္ပစၥည္းေတြ မ်ားလာၿခင္း၊
စသည့္ တုိက္ရုိက္ သဘာ၀ပတ္၀န္းက်င္ ကုိ ထိခုိက္တာထက္ ေရေလွာင္ကန္တည္ေဆာက္ၿခင္းေၾကာင့္ လယ္
ယာသစ္ေတာေၿမေတြ။ေက်းရြာလူေနအိမ္ရာေတြ ေရဖုံးလႊမ္းမႈၿဖစ္ၿခင္း နဲ. ၿမစ္ေၾကာင္းေအာက္ပုိင္းရဲ.ေရစီးေရ
လာ ေၿပာင္းလဲမႈေတြၿဖစ္ေပၚၿခင္း ဆုိတဲ့အခ်က္  ၂ ခ်က္ဟာ အဓိကထိခုိက္မႈေတြၿဖစ္ပါတယ္။ ဒီအက်ဳိးဆက္ ၂ ခုဟာ ဇီ၀မ်ိဳးကြဲ တုိ.ကုိ ထိခုိက္မႈေတြရွိသလုိ ထိခိုက္မႈအခံရဆုံးကေတာ့ ေရေလွာင္ကန္ ပတ္၀န္းက်င္ေန လူသားေတြ ၿဖစ္ပါတယ္။
          ေရေလွာင္ကန္ၿဖစ္ေပၚမႈေၾကာင့္ ေၿမဧရိယာ အမ်ားအၿပားဟာ ေရဖုံးလႊမ္းၿခင္းခံရပါတယ္။ ဒီလုိေၿမဧရီ
ယာ ေတြထဲမွာ သစ္ေတာေတြ၊ ၿမဳိ.ရြာ၊ေတြ၊လယ္ယာစုိက္ပ်ဳိးေၿမေတြ ပါတတ္ပါတယ္။ သစ္ေတာေတြထဲမွာ အဖုိးတန္ သစ္အမ်ဳိးအစားေတြ ဆုံးရႈံးမႈရွိသလုိ  သစ္ေတာေတြထဲမွာ က်က္စားေနထုိင္ၾကတဲ့ ေတာရုိင္းတိရစာၦန္ေတြဟာလည္း ေရလႊတ္ရာကုိ ေၿပာငး္ေရႊ.ေၿပးၾကရပါတယ္။ ေရေနတြားသြားသတၱ၀ါေတြ တြင္းေအာင္းသတၱ၀ါအခ်ဳိ.ေတြကေတာ့ ေရလြတ္ေအာင္ မေၿပးႏုိင္ၾကတဲ့ အတြက္ေသေၾကပ်က္စီးၾကရပါတယ္။
တခ်ဳိ.ေနရာေတြမွာ မ်ဳိးတုံးေပ်ာက္ကြယ္ေတာ့မယ့္ ေဒသရင္း တိရစာၦန္ fauna နဲ.ေဒသရင္း သစ္ပင္မ်ုိး Flora ေတြဟာ ေရဖုံးလြႊမ္းမႈေၾကာင့္ ေပ်ာက္ကြယ္ခဲ့ရပါတယ္။

          ေရေလွာင္တမံေတြတည္ေဆာက္ၿခင္းေၾကာင့္ လူသားေတြ အတြက္ အက်ဳိးတရားေတြအမ်ားအၿပားၿဖစ္
လာေပမယ့္ေရေလွာင္ကန္ေတြနဲ.တည္ေဆာက္လာတဲ့ လမ္းေတြ။ ဓာတ္အားလုိင္းေတြဟာလည္း ပတ္၀န္းက်င္
ကုိ ဖ်က္ဆီးမႈတစ္ရပ္ၿဖစ္လာသလုိ ေရေလွာင္ကန္ေတြက ဖန္တီးေပးလုိက္တဲ့ လွ်ပ္စစ္စြမ္းအား ကုိ အသုံးၿပဳတဲ့
စက္ရုံ၊အလုပ္ရုံေတြကထြက္လာတဲ့အပူရွိန္ေတြ၊အခုိးအေငြ.ေတြ၊ေရဆုိးေတြ၊ေဘးထြက္ပစၥည္းေတြနဲ. ေရသြင္း
စုိက္ပ်ဳိးမႈေၾကာင့္ ေပၚထြက္လာတဲ့ စုိက္ပ်ဳိးထုတ္လုပ္မႈေတြက ထြက္ရွိလာတဲ့ ေရအတြင္း ဓာတုပစၥည္းေတြပုိမ်ား
လာမႈ၊ဆားငန္ဓာတ္လြန္ကဲလာမႈ စတာေတြဟာ သြယ္၀ုိက္ၿပီး ထိခိုက္မႈေတြၿဖစ္ပါတယ္။
          သဘာ၀အေလ်ာက္ စီးဆင္းေနတဲ့ ၿမစ္ေခ်ာင္းေတြကုိပတ္ဆုိ. ၿပီးေရေလွာင္တမံေတြတည္ေဆာက္ၿခင္း
ဟာ ၿမစ္ေခ်ာင္းေတြရဲ.သဘာ၀ေရစီးေရလာေတြကုိ ပ်က္စီးေစပါတယ္။ ၿမစ္၀ွမ္းအတြင္း မွာ ေရစီးရဲ. ပမာဏ၊ အရည္အေသြး ၊ ႏုန္းပုိ.ခ်မႈ ပုံသ႑ာန္နဲ. ေရအသုံးခ်မႈပုံစံေတြဟာ ေၿပာင္းလဲကုန္ပါတယ္။ စီးေနတဲ့ ေရစီးေတြ
ကုိ ထိန္းသိမ္းသိုေလွာင္လုိက္တဲ့ အခါ ေရရဲ.ရုပ္ပုိင္း physical ဓာတု chemical နဲ. ဇီ၀ Biological ဆုိင္ရာ
ေၿပာင္းလဲမႈေတြၿဖစ္ေပၚပါတယ္။ သိ္ပ္ၾကီးမားတဲ့ ေရေလွာင္ကန္ေတြ မွာ ေရဟာ လည္ပတ္မႈမရွိတဲ့အခါ ေရေလွာင္ကန္အတြငး္မွာ အလြႊာလုိက္ၿဖစ္စဥ္ stratification ဆုိတဲ့ၿဖစ္စဥ္တစ္ခုၿဖစ္ေပၚေလ့ရွိပါတယ္။ ေရေလွာင္ကန္မ်က္ႏွာၿပင္က မ်ားေသာအားၿဖင့္ ေနေရာင္ၿခည္နဲ.ထိေတြ.ရတဲ့အတြက္ အေတာ္အသင့္ ပူေႏြးေန
တတ္ၿပီး ေရလႊာဟာ လွည့္ပတ္ၿပီး ေရစီးႏႈန္းၿမန္တတ္တဲ့သေဘာရွိပါတယ္။ ဒီအလႊာကုိေတာ့ epilimnion လုိ.ေခၚပါတယ္။ ဒီအလႊာရဲ.ေအာက္ပုိင္းအလႊာဟာ ေရရဲ.အပူရွိန္ သိသာစြာ ေၿပာင္းလဲေနတဲ့ metalimnion
လုိ.ေခၚတဲ့အလႊာၿဖစ္ၿပီး ေရနက္ေလ အပူရွိန္ေလ်ာ့ေလေလ ၿဖစ္ပ့ါတယ္။ ဒီအလယ္ကအလႊာၿပီး ေနာက္ဆုံး
Hypolimnion ေခၚတဲ့အလႊာဟာ ေရၿငိမ္ေနတတ္ၿပီး သိပ္ေအးတဲ့ ေရအလႊာၿဖစ္ပါတယ္။ ဒီအလႊာလုိက္ၿဖစ္စဥ္
ေၾကာင့္ ေရေလွာင္ကန္ရဲ.ေနာက္ဆုံးအလႊာက ေရရဲ.အရည္အေသြး ဟာက်ဆင္းေနၿပီး ေရမွာေအာက္စီဂ်င္
ဓာတ္ေပ်ာ္၀င္မႈ နည္းတတ္ပါတယ္။ ေအာက္ဆုံးအလႊာဟာ ေနေရာင္ၿခည္ ၇ဲ.ထုိးေဖာက္မႈမရတဲ့အတြက္
ေရရဲ.ဇီ၀ဓာတုေအာက္ဆီဂ်င္ လုိအပ္ခ်က္  Biochemical 0xygen Demand ဟာၿပန္လည္ၿပည့္၀ၿခင္းမရွီဘဲ
ၿဖစ္ပါတယ္။
          ဓာတ္အားေပးစက္ရုံေတြက ေရယူ intake အေပါက္ေတြ ၊ဆည္ေၿမာင္းေရယူအေပါက္ေတြဟာ ေရ
ေလွာင္တမံေတြရဲ.ေအာက္ပုိင္းေတြမွာတပ္ဆင္ထားေလ့ရွိတဲ့အတြက္ ေအာက္ဆီဂ်င္ဓာတ္ယုတ္ေလ်ာ့ေနၿပီး
အေအးဓာတ္လြန္ကဲေနတဲ့ ေရကုိ ထုတ္ယူသုံးစြဲၾကေလ့ရွိတဲ့အတြက္ အပူပုိင္းနဲ.သမပုိင္းဇုံေတြမွာစုိက္ပ်ဳိးၾကတဲ့
သီးႏွံေတြအတြက္ တုိက္ရုိက္ ဆည္ေရေပးရန္ မသင့္ေလ်ာ္သလုိ ငါးေမြးၿမဴေရးလုပ္ငန္းေတြကုိ လည္းထိခုိက္ႏုိင္
ေၾကာင္း ေတြ.ရွိရပါတယ္။
          ၿမစ္ေရစီး ေတြမွာ က်ဆင္းလာတဲ့အတြက္ ႏုန္းေတြဟာ ေရေလွာင္ကန္အတြင္းတၿဖည္းၿဖည္း စုၿပီးက်
ဆင္းလာတဲ့အတြက္ ေရေလွာင္ကန္ရဲ. သုံးစြဲႏုိင္မႈဟာ တၿဖည္းၿဖည္း ေလ်ာ့နည္းလာခဲ့ပါတယ္။ ၿမစ္ေတြ။ေခ်ာင္း
ေတြဟာ ႏွစ္စဥ္ေရၾကီးတဲ့အခါ ေရစီးနဲအတူ ပါလာတတ္တဲ့ ႏုုန္းေတြကုိ ၿမစ္ေခ်ာင္းေတြရဲ.ကမ္းပါး ေရလႊမ္းလြင္
ၿပင္ေတြအေပၚ တင္က်န္ေလ့ရွိပါတယ္။ ဒီသဘာ၀အေလ်ာက္ၿဖစ္ေပၚတဲ့ နုန္းတင္ေၿမေတြဟာ ေတာင္သူလယ္
သမားေတြအတြက္  သင့္တင့္တဲ့ အပုိ၀င္ေငြကုိ ရရွိေစပါတယ္။ ေရေလွာင္ကန္ေတြတည္ေဆာက္ၿပီး ေ၇လႊမ္းမုိး
မႈကုိ ထိန္းခ်ဳပ္လုိက္တဲ့အခါ ေရေလွာင္ကန္ေအာက္ပုိင္းေဒသေတြမွာ ဒီႏုႏု္းတင္ေၿမ စုိက္ပ်ဳိးေရး လုပ္ငန္းဟာ
ကြယ္ေပ်ာက္ခဲ့ရပါတယ္။ ေရေလွာင္ကန္က လႊတ္ထုတ္တဲ့ ေရဟာ ေရၾကည္ေတြၿဖစ္ေလ့ရွိတဲ့အတြက္ တုိက္စားerosion ကုိ အားေပးပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ တမံေတြရဲ. ေအာက္ပုိင္း ၊ ၿမစ္ေခ်ာင္းေတြရဲ။. ကမ္းပါးေတြ
ဟာ ႏွစ္အေတာ္ၾကာတဲ့အထိ ေရတုိက္စားၿခင္း ကုိ ခံရေလ့ရွိပါတယ္။


၂။ သဘာ၀ပတ္၀န္းက်င္ေၾကာင့္ ေရေလွာင္ကန္ထိခုိ္က္ၿခင္း
          ေရေလွာင္တမံေတြက သဘာ၀ပတ္၀န္းက်င္အေပၚတုိက္ရုိက္ နဲ.သြယ္၀ုိက္အက်ဳိးဆက္ၿဖစ္ေပၚေစ
သလုိ ဒီသဘာ၀ပတ္၀န္းက်င္ကလည္း ေရေလွာင္တမံေတြကုိၿပန္လွန္ၿပီး အက်ဳိးဆက္ေတြၿဖစ္ေပၚေစပါတယ္။
ေရေလွာင္ကန္ရဲ. ေရဆင္းဧရီယာ အတြင္းမွာလူသားေတြက ေၿမ။ေရ။နဲ.အၿခားသယံဇာတေတြအသုံးခ်မႈ (ဥ
ပမာ ။ ထြန္ယက္စုိက္ပ်ဳိးမႈ၊အေၿခခ်ေနထုိင္မႈ၊ ေတာခုတ္ထြင္ ရွင္းလင္းမႈ ) စတဲ့အၿပဳအမူေတြေၾကာင့္ ေရေလွာင္
ကန္အတြင္းနဲ. ၿမစ္ေအာက္ပုိင္းမွာ ေရရဲ.အရည္အေသြး ေၿပာင္းကုန္တာေတြၿဖစ္ေပၚလာတတ္ပါတယ္။

          အဓိကလက္သည္တရားခံေတြကေတာ့လူသားေတြပဲၿဖစ္ပါတယ္။ လူသားေတြဟာ ေရေလွာင္ကန္ ပတ္၀န္းက်င္ မွာ လယ္ယာစုိက္ပ်ဳိးၿခင္း၊ တိရစာၦန္ေမြးၿမဴၿခင္း နဲ. ထင္းအလုိဌာ ေတာခုတ္မီးရႈိ.ၿခင္း စတဲ့ အၿပဳ
အမူ ၃ မ်ဳိးနဲ. ေၿမသားရဲ.ေၿမဆီလႊာကုိ ပ်က္စီးေစပါတယ္။ ေၿမသားအေပၚယံလႊာ ပ်က္စီးရာကစၿပီး တုိက္စား
ၿခင္း erosion နဲ. ႏုန္းပုိ.ၿခင္း siltation စတာေတြဟာ ဆက္တုိက္ၿဖစ္ေပၚလာေစပါတယ္။ တုိက္စားၿခင္း နဲ.ႏုန္း
ပုိ.ၿခင္းဟာ အေၾကာင္းအက်ဳိး ဆက္စပ္ေနပါတယ္။ ေၿမသားအေပၚဖုံးအုပ္ေနတဲ့ သဘာ၀အပင္ ေပါက္ေရာက္မႈ
Vegetation ဟာ ေၿမသားကုိ ေရတုိက္စားၿခင္းမွာ အဓိကကာကြယ္ေပးတယ္ဆုိတဲ့  အခ်က္နဲ. မုိးေရကုိ ထိန္း
သိမ္းႏုိင္တယ္ ဆုိတဲ့အခ်က္ ၂ ခ်က္ဟာ အထင္ကရအခ်က္ၿဖစ္ပါတယ္။.
ေရေလွာင္ကန္ရဲ.အထက္ပုိင္း ေတာင္ေၾကာေတြမွာ ေရႊြ.ေၿပာင္းေတာင္ယာစုိက္ပ်ဳိးၿခင္း shifted cultivation ဟာ တုိက္စားမႈကုိ အၾကီးအက်ယ္အားေပးပါတယ္။ ေရႊ.ေၿပာင္းေတာင္ယာေတြဖန္တီးဖုိ. ၊ သစ္ေတာေတြကုိ
ခုတ္ထြင္ရွင္းလင္း မီးရႈိ.ၿပီး သဘာေၿမၾသဇာ ရယူၿခင္း ဟာ အဖုိးတန္သစ္ေတြ ဆုံးရႈံးေစသလုိ ေၿမသားရဲ. အေပၚယံအလႊာ soiltilt ကုိ ပ်က္စီးေစပါတယ္။ ေရႊ.ေၿပာင္းသြားၿပီး စြန္.ပစ္ခဲ့တဲ့ ေတာင္ယာေၿမေတြဟာ သင့္
တင့္တဲ့ အပင္ေပါက္ေရာက္ဖုံးအုပ္မႈ မရရွိေသးခင္မွာ  မုိးေရ ရဲ.တုိက္စားၿခင္း ကုိ ခံရပါတယ္။
          အာဖ၇ိကတုိက္ တန္ဇာနီိိယားႏုိင္ငံ မပြားပြား mpwapwa ဆုိတဲ့အရပ္မွာ  အပင္ဖုံးအုပ္မႈအမ်ဳိးမ်ုိးရွိတဲ့
ေၿမသားေတြရဲ. တုိက္စားမႈအေၿခအေနကုိ ၂ ႏွစ္တာ ေလ့လာခဲ့ပါတယ္။
          ဒီေလ့လာမႈရလဒ္အရ အပင္ဖုံးအုပ္မႈမရွိတဲ့ ေၿမသားေၿပာင္ေတြဟာ သစ္ေတာဖုံးလႊမ္းထားတဲ့ ေၿမသား
ထက္ အဆ ၁၀၀ ခန္.တုိက္စားႏႈန္းၿမင့္မားေၾကာင္းေတြ.ရွိရပါတယ္။
          တုိက္စားၿခင္းေၾကာင့္ ၿဖစ္ေပၚလာတဲ့ႏုန္းေတြမွာ ေၿမၾသဇာ ဓာတ္အမ်ုဳိးမ်ဳိး ပါ၀င္သြားတတ္တာေၾကာင့္ ေရေလွာင္ကန္ေတြထဲမွာ ေရေမွာ္ပင္ water weed အမ်ုဳိးမ်ဳိး ကုိ အလ်င္အၿမန္ေပါက္ပြားလာေစပါတယ္။ ေရ
ေလွာင္ကန္အတြင္းမွာ ေရေမွာ္ေတြရွိတာ ငါးသန္ေတြၾကီးထြားရွင္သန္ေရးအတြက္ ခုိလႈံစရာေနရာၿဖစ္တဲ့အၿပင္
ငါးစာၿဖစ္တဲ့ ပုိးမႊားေကာင္ေတြ ေပါက္ဖြားတတ္တာေၾကာင့္ ငါးေမြးၿမဴေရးကုိ အက်ဳိးၿဖစ္ထြန္း ေစေသာ္လည္း ေရေလွာင္ကန္ရဲ.ေရသုိေလွာင္မႈနဲ. အင္၈်င္နီယာပုိင္းဆုိင္ရာ ထိန္းသိမ္းမႈလုပ္ငန္းေတြကုိ ထိခုိ္က္ေႏွာင့္ယွက္ေစ
ပါတယ္။ ေရေမွာ္ပင္ေတြဖုံးအုပ္မႈေၾကာင့္ ေရေလွာင္ကန္မ်က္ႏွာၿပင္ က ပင္ေငြ.ၿပန္မႈ evapotranspiration ဟာ
သာမန္ကန္ေရမ်က္ႏွာၿပင္ က ေရေငြ.ၿပန္ ႏႈန္း evaporation ထက္ပုိၿပီး မ်ားၿပားတတ္တဲ့အတြက္ ေရေလွာင္
ကန္အတြင္းက ေရကုိ ႏွစ္စဥ္ ပုိမုိဆုံးရႈံးတက္ပါတယ္။ အလားတူ ေရစီး ႏႈနး္ကုိ အတန္ငယ္ တန္.ေစတဲ့ အၿမစ္
ရွည္ တတ္တဲ့ ေရေမွာ္ပင္ေတြဟာ ေရစီးမွာ ပါလာတတ္တဲ့ ႏုန္းအနယ္ထုိင္္မႈကုိ တုးိပြားေစပါတယ္။
          ေရယူအေဆာက္အဦးေတြ။ေရထုတ္ေပါက္ေတြအနားမွာရွိတဲ့ ေရေလွာင္ကန္မ်က္ႏွာၿပင္မွာေရေမွာ္ပင္
ေတြ ပိ္တ္ဆုိ.ၿခင္းဟာ ေရအားလွ်ပ္စစ္စက္ရုံေတြရဲ. ေမာင္းနွင္ထိန္းသိမ္းမႈကုိ အေႏွာင့္အယွက္ၿဖစ္ေပၚေစပါ
တယ္။ အလားတူေရေမွာ္ပင္ေတြဟာ ေရာဂါပုိးသယ္ေဆာင္တဲ့ၿခင္နဲ. ပက္က်ိ၊ခရုေတြ ေပါက္ပြားရာေနရာလည္း
ၿဖစ္တတ္ပါတယ္။

၃။ က်န္းမာေရးထိခုိက္မႈ
          စီးပြားေရးဖြံ.ၿဖဳိးတုိးတက္မႈေနာက္က်တဲ့  ေတာထဲေတာင္ထဲက ေနရာေဒသေတြမွာ ေရသယံဇာတဖြံ.ၿဖဳိ
ေရးစီမံကိန္းေတြ တည္ေဆာက္ၿခင္းဟာ မူလေက်းလက္ေန ၿပည္သူေတြရဲ. က်န္းမာေရးကုိ ထိခုိက္မႈရွိသလုိ  စီမံကိန္းလုပ္သားေတြရဲ. က်န္းမာေရးကုိလည္း ထိခိုက္မႈရွိေၾကာင့္ေတြ.ရွိရပါတယ္။
          စီမံကိန္းဧရိယာမွာ မူလကတည္းက ေနထုိင္ၾကတဲ့ ေက်းလက္ေနၿပည္သူေတြဟာမ်ားေသာအားၿဖင့္ ေရွးရုိးအစြဲ ရွိတဲ့ၿပည္သူေတြၿဖစ္ၾကေသာ္လည္း သူတုိ.ရဲ. ေသာက္ေရ သုံးေရ သုံးစြဲမႈ အညစ္အေၾကးစြန္.ပစ္မႈ
ေတြဟာ သူတုိ.အသုိက္အ၀န္းရဲ. လုိအပ္ခ်က္နဲ. သူတုိ.ရဲ. က်န္းမာေရး အဆင့္ဟာ ကုိက္ညီတယ္ လုိ. ဆုိုႏုိင္ပါ
တယ္။သုိ.ေသာ္လည္း တည္ေဆာက္ေရးလုပ္သားေတြ အစုလုိက္အၿ႔ပဳံလုိက္  ၀င္ေရာက္လာတာဟာ က်န္းမာ
ေရး အႏၱရာယ္ ၂ မ်ဳိး ကုိၿဖစ္ေစတယ္လုိ. ကၽြမ္းက်င္သူေတြက ဆုိပါတယ္။ ပထမအခ်က္က ဒီေနရာေဒသေတြ
ကုိ အသစ္ေရာက္ရွိလာတဲ့ တည္ေဆာက္ေရးလုပ္သားေတြေၾကာင့္ ေရာဂါအမည္သစ္ေတြၿဖစ္ေပၚလာေစပါ
တယ္။ တည္ေဆာက္ေရးလုပ္သားေတြဟာ ေနရာေဒသတစ္ခုက တစ္ခုကို ေရႊ.ေၿပာင္းလုပ္ကိုင္ေနရသူေတြၿဖစ္
တဲ့အတြက္ ေရာဂါမ်ဳိးစုံကုိသယ္ေဆာင္သူေတြၿဖစ္ေလ့ရွိပါတယ္။ ကနဦးမွာ လုပ္သားေတြေၿပာင္းေရႊ.လာၾကၿပီး
ေနာက္ပုိင္းမွီခုိသူေတြပ လုိက္လာေလ့ရွိတဲ့ အတြက္ စီမံကိန္းစခန္းေတြမွာ ေနထုိင္စရာ အေဆာက္အဦးေတြ
ခ်က္ခ်င္း အဆင္သင့္ မၿဖစ္တတ္တာက မ်ားပါတယ္။
          ဒုတိယအခ်က္ကေတာ့  စီမံကိန္းနဲ.တုိက္ရုိက္မသက္ဆုိင္တဲ့ ၿပင္ပလုပ္သားေတြ၊အလုပ္ရွာလာၾကတဲ့
လုပ္သားေတြ၊  စီမံကိန္းလုပ္ငန္းကုိ အေထာက္အကူၿပဳေပးမယ့္ အၿခား၀န္ေဆာင္မႈအလုပ္ေတြကုိ လာေရာက္
လုပ္ကုိင္ၾကတဲ့ လူေတြအစသၿဖင့္  လူေပါင္းစုံ ဟာစုၿပဳံၿပီး လာေရာက္တဲ့အတြက္  စီမံကိန္းစခန္းက စီစဥ္
ေဆာင္ရြက္ေပးတဲ့ က်န္းမာေရး၊ ေသာက္သုံးေရ။ နဲ. အညစ္အေၾကး စြန္.ပစ္မႈ အစီအစဥ္ေတြဟာမလုံ
မေလာက္  ၿဖစ္တတ္ၾကပါတယ္။ ဒီလုိ  လူဦးေရ စုၿ႔ပဳံက်ေရာက္မႈေတြဟာ ကူးစက္ေရာဂါ ေတြၿဖစ္ေစဖုိ. ဖန္တီး
ေနသလုိ ၿဖစ္ပါတယ္။ မ်ားေသာအားၿဖင့္  မသန္.ရွင္းတဲ့ေရနဲ. အစားအေသာက္ေတြေၾကာင့္ ၿဖစ္ေပၚတတ္တဲ့
အစာအိမ္နဲ. အူလမ္းေၾကာင္းေတြဆုိင္ရာ ေရာဂါၿဖစ္တဲ့ ၀မ္းေလွ်ာ၊ ၀မ္းပ်က္ ၊အူေရာင္ငန္းဖ်ား၊၀မ္းေရာဂါေတြ
အၿပင္ အသည္းေရာင္ ေရာဂါ ေတြဟာ စီမံကိန္းတည္ေဆာက္ေရးစခန္းေတြမွာ အမ်ားဆုံးၿဖစ္ပြားတတ္ေၾကာင္း
ေတြ.ရပါတယ္။
          ေနာက္တဖန္ အၿပန္အလွန္အားၿဖင့္ ေဒသမွာ မူလကတည္းက ၿဖစ္ပြားတတ္တဲ့ ေရာဂါေတြကုိ အသစ္
ေရာက္လာတဲ့     တည္္ေဆာက္ေရးအလုပ္သမားေတြနဲ.မိသားစုေတြက ယဥ္ပါးမႈမရွိတဲ့အတြက္ ဒီေရာဂါကူး
စက္မႈၿဖစ္ပြားေစပါတယ္။ အပူပုိင္းေဒသတည္ေဆာက္ေရးလုပ္ငန္းမွာေတြ.ရွိမႈ အမ်ားဆုံး ဟာ ဌက္ဖ်ားေရာဂါ
ၿဖစ္ပါတယ္။ ေနာက္ ေရသယံဇာတဖြံ.ၿဖဳိးမႈလုပ္သားေတြမွာၿဖစ္တတ္တဲ့ ေရာဂါတစ္မ်ဳိးကေတာ့ ရွစ္တုိဆုိေမး
အားစစ္ Schhstosomiassis ေခၚ ပက္က်ိ ေရာဂါ snail fever ၿဖစ္ပါတယ္။. ညစ္ညမ္းၿပီး ေရစပ္စပ္ပဲရွိတတ္တဲ့ အုိင္ငယ္ ၊ေရကန္အစပ္၊တူးေၿမာင္း၊တူးဆြၿပီး စြန္.ပစ္ထားတဲ့ ေရအုိင္ေတြမွာ ေပါက္ပြားတတ္တဲ့ ပက္က်ိေကာင္
ေတြမွာ တြယ္ကပ္ေနတဲ့ ကပ္ပါးပုိးေတြ ေရထဲဆင္းၿပီး အလုပ္လုပ္ၾကတဲ့လုပ္သားေတြ၊ ေရခ်ဳိးသူေတြရဲ. အေရ
ၿ့ပားအတြင္း၊ ထုိးေဖာက္၀င္ေရာက္ရာမွာ ဆီးလမ္းေၾကာင္းနဲ.အစာအိမ္လမ္းေၾကာင္းဆုိင္ရာနာတာရွည္ေရာဂါ
တစ္မ်ဳိးကုိၿဖစ္ပြားေစပါတယ္။ ကမၻာတ၀န္း အပူပုိင္းေဒသေတြမွာ ေတြ.ရွိရၿပီး အာရွေဒသမွာေတာ့ ဂ်ပုိးနီကမ္
Japonicum နဲ.မဲေခါင္ဂီ Mekongi ဆုိတဲ့ ကပ္ပါးပုိးမ်ုဳိးေတြေၾကာင့္ ဒီေရာ၈ါေတြၿဖစ္ပြားတယ္လုိ.ဆုိပါတယ္။
အပူပုိင္းေဒသမွာ ၿဖစ္တတ္္တဲ့ ေနာက္ေရာဂါတစ္မ်ုဳိးကေတာ့   အြန္ကုိဆာေကးေအးစစ္ Onchocercaisis
ေခၚမ်က္စီကြယ္တဲ့ေရာဂါတစ္ခု ၿဖစ္ပါတယ္။ ပထမအေရၿပားေတြယားယံတာကေန တၿဖည္းၿဖည္း အေရၿပား
ေအာက္မွာ အဖုအက်ိတ္ေတြေပၚထြက္လာၿပီး ေနာက္ဆုံး မ်က္စိကြယ္တဲ့အထိ ၿဖစ္တတ္တဲ့ေရာဂါ ဟာ အာဖရိ
ကအလယ္ပုိင္းက ေရသယံဇာတဖြံ.ၿဖဳိးေရး စီမံကိန္းေတြမွာ ၿဖစ္ပြားခဲ့ပါတယ္။ ဒီေရာဂါဇစ္ၿမစ္ဟာ ဆီမူလီယမ္
Simulium လုိ.ေခၚတဲ့ ယင္အမည္းေတြေၾကာင့္ ကုိက္ခံရမႈေၾကာင့္ၿဖစ္ပါတယ္။ ဒီယင္အမည္းေတြဟာ ေရစီးႏႈန္း
ၿမန္တတ္တဲ့ ၿမစ္ေခ်ာင္းေတြမွာ ေပါက္ပြားၿပီး တာတမံေတြတည္ေဆာက္ရာမွာ ၿမစ္ေခ်ာင္းေတြ ပိတ္ဆုိ.မႈ
ေၾကာင့္ ေရစီးႏႈန္း ၿမန္လာတတ္တဲ့ေနရာေတြမွာ ေပါက္ပြားမႈႏႈန္း တုိးလာတယ္လုိ. ဆုိပါတယ္။

၄။ လူမႈေရးထိခုိက္မႈ
          ဖြံ.ၿဖဳိးေနာက္က်ေနတဲ့ ေက်းလက္ေဒသေတြမွာ ေရသယံဇာတဖြံ.ၿဖဳိးမႈစီမံကိန္းေတြတည္ေဆာက္ၿခင္း
ဟာ ပတ္၀န္းက်င္ေက်းလက္ေတြမွာ စားေသာက္ကုန္ ေစ်းႏႈန္းေတြ၊အလုပ္သမားဌားရမ္းခေတြ၊ေစ်းႏႈန္းေတြၿမင့္
တက္လာေစပါတယ္။ တည္ေဆာက္ေရးလုပ္ငန္းေတြနဲ.ဆက္ႏြယ္ေနတဲ့ အေထာက္အကူၿပဳလုပ္ငန္းေတြမွာ
အလုပ္သမားေတြလုိအပ္ခ်က္ေတြမ်ားလာေတာ့ လယ္ယာစုိက္ပ်ဳိး ရိတ္သိမ္းခ်ိန္ေတြမွာ ပတ္၀န္းက်င္
ေက်းလက္ေတြမွာ အလုပ္သမားေတြ ရွားပါးမႈေတြ ၾကဳံေတြ.လာတတ္ပါတယ္။ေရေလွာင္တမံေတြဟာ ေဒသခံ
ေတြရဲ. အိမ္ရာေတြ၊ လယ္ယာေၿမေတြကုိ ေရၿမဳပ္မွာၿဖစ္တဲ့အတြက္ ေရလႊတ္ရာေနရာေတြကုိ ေရႊ.ေၿပာင္းၾကရပါ
တယ္။ ဒီလုိေရႊ.ေၿပာင္းေပးမႈေတြကုိ ကမၻာ.ဘဏ္က အတင္းအဓမၼေရႊ.ေၿပာငး္ေနရာခ်မႈ involuntary resettlement လုိ.သတ္မွတ္ၿပီး ဘဏ္ရဲ. မူ၀ါဒဟာ ေရႊ.ေၿပာင္းမႈလုံး၀မရွိတဲ့ သုိ.မဟုတ္ အတတ္ႏုိင္ဆုံး ေရႊ.
ေၿပာင္းမႈနည္းပါးတဲ့ ေရသယံဇာတဖြံ.ၿဖဳိးမႈစီမံကိန္းေတြကုိသာ ေငြေၾကးေခ်းဌားေထာက္ပံ့ေလ့ရွိပါတယ္။ ေရ
ေလွာင္တမံေတြေၾကာင့္ မၿဖစ္မေန ေရႊ.ေၿပာင္းမႈေတြရွိခဲ့ရင္လည္း ေရႊ.ေၿပာင္းေရးစီမံခ်က္ေတြကုိ ၾကဳိတင္စီစဥ္
ၿပီး ေရးဆြဲၿပီး စီမံကိန္းကုိ အေကာင္အထည္ေဖာ္သူေတြက ေငြေၾကးအကုန္အက်ခံၿပီး ေဒသခံေတြရဲ. မူလ
လူေနမႈ   အဆင့္အတန္း၊မူလ၀င္ေငြရရွိတဲ့ အခြင့္အလမ္းေတြထက္ မနိမ့္က်တဲ့  အစီအစဥ္ေတြကုိ ဖန္တီးေပး
ၾကရပါတယ္။ ဘယ္ေလာက္ပဲ အဆင့္ၿမင့္ၿပီး ၿပည့္စုံတဲ့ အစီအစဥ္ေတြ၊ ပတ္၀န္းက်င္ေတြကုိ ဖန္တီးစီစဥ္ေပး
ေသာ္လည္း ေရႊ.ေၿပာင္းခံရသူေတြ ဟာ ေရႊ.ေၿပာင္းမႈနဲ.ပက္သက္တဲ့ စိတ္ေသာကေရာက္မႈ relocation anxiety ဆုိတဲ့ စိတ္ေရာဂါၿဖစ္ပြားရေၾကာင္း ကၽြမ္းက်င္သူေတြက ဆုိပါတယ္။ စက္မႈထြန္းကားၿပီး ဖြံ.ၿဖဳိးတုိး
တက္ေနတဲ့ ၿမဳိ.ၾကီးၿပၾကီး ေတြကုိ ေၿပာငး္ေရႊ.မေနၾကဘဲ မိမိတုိ.ရဲ. ေမြးရာေဒသမွာ ဘူိးစဥ္ေဘာင္ဆက္ ေနထုိင္ၾကသူေတြဟာ ေရာင့္ရဲတင္းတိမ္ၾကသူေတြၿဖစ္ၾကပါတယ္။ ဒီအရပ္ေဒသမွာ ေမြး။ ဒီအရပ္ေဒသေတြၾကီး
ၾကၿပီး ဒီအရပ္ေဒသေတြမွာပဲ ေခါင္းခ်ၾကတဲ့ သူေတြဟာ သူတုိ.ရဲ. ပတ္၀န္းက်င္၊အိမ္နီးနားခ်င္း။ဘုရားေက်ာင္း
ေတြ စတာေတြကုိ ခင္တြယ္သံေယာဇဥ္ရွိၾကပါတယ္။ ေၿပာင္းေရႊ.ရမယ့္ ေနရာအသစ္ေတြမွာ ေနေရးထုိင္ေရး
အဆင္ေၿပပါ့မလား၊ ဘယ္လုိလုပ္ကုိင္စုားေသာက္ၾကမလဲ၊အိမ္နီးခ်င္း ပတ္၀န္းက်င္ေတြကေရာ အဆင္ေၿပပါ့
မလား၊ စသၿဖင့္ မေရာရာမႈေတြကုိ ေတြးေတာစဥ္းစားၿပီး စိတ္ပူပန္မႈေတြ ၿဖစ္တတ္ၾကပါတယ္။

၅။ သဘာ၀ပတ္၀န္းက်င္ ထိခိုက္မႈ ဆန္းစစ္ၿခင္း
           ကမၻာတ၀န္းမွာ ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ ေရေလွာင္ကန္ၾကီးေတြတည္ေဆာက္ခဲ့တဲ့ အေတြ.အၾကဳံအရ ေရေလွာင္တမံေတြတည္ေဆာက္မႈေၾကာင့္ ၿဖစ္ေပၚေလ့ရွိတဲ့ ဆုိးက်ဳိးေတြုိ ကေန.အခ်ိန္မွာ သိသာၿမင္သာ
ၿဖစ္ေနပါၿပီ။ ဒါေၾကာင့္ ကေန.အခ်ိန္မွာ ဒီလုိ ေရသယံဇာတ ဖြံ.ၿဖဳိးမႈစီမံကိန္းတစ္ခုခုကုိ အေကာင္အထည္
ေဖာ္ေတာ့မယ္ဆုိရင္  သဘာ၀ပတ္၀န္းက်င္ထိခုိက္မႈ ဆန္းစစ္ၿခင္း Enviromental impacts Assessment
EIA ဆုိတဲ့ ဆန္းစစ္ေလ့လာမႈတစ္ရပ္ကုိ စိီမံကိန္း၇ဲ.ပုံစံထုတ္လုပ္မႈအဆင့္မွာ ကတည္းက မၿဖစ္မေနထည့္သြင္း
ေဆာင္ရြက္လာၾကရပါတယ္။ မိမိေရြးခ်ယ္အေကာင္အထည္ေဖာ္လုိက္မယ့္ စီမံကိန္းဟာသဘာ၀ပတ္၀န္းက်င္
အေၿခအေနနဲ.လုိက္ေလ်ာညီေထြရွီရဲ.လား၊ ထိခုိက္မႈအနည္းဆုံးပဲလား၊ စီမံကိန္းသက္တမ္းတေလွ်ာက္မွာ ၿဖစ္
ေပၚလာမယ့္ အဆုိးတရားေတြကုိ ၾကဳိတင္ေဖာ္ထုတ္ၿပီး သိရွိၿပိး ေရွာင္လြဲၿပီးၿပီလား၊ ဒါမွမဟုတ္ ဘယ္လုိကုစား
နည္းေတြနဲ.ကုစားဖုိ. စီစဥ္ၿပီးရဲ.လားဆုိတာေတြကုိ ဘက္ေပါင္းစုံက ေလ့လာဆန္းစစ္မႈၿပဳလုပ္ရၿခင္းၿဖစ္ပါတယ္။
ဒီသဘာ၀ပတ္၀န္းက်င္ ထိခုိက္မႈေလ့လာၿခင္း အစီရင္ခံစာမွာ ေရြးခ်ယ္လုိက္တဲ့ စီမံကိန္းရဲ.ရင္းႏွိးၿမဳပ္ႏွံမႈ၊စီမံ
ကိန္းတည္ေနရာ၊ နည္းပညာနဲ. ပုံစံဒီဇုိင္းေတြနဲ.အၿခားေသာ နည္းလမ္းေတြနဲ. သဘာ၀ပတ္၀န္းက်င္ရႈေထာင့္
က စနစ္တက် ႏႈိး္ယွဥ္ေလ့လာၿပဖုိ.လုိိိိိိအပ္ပါတယ္။ ဒီေနာက္ စီမံကိန္းေဒသနဲ. ပတ္၀န္းက်င္၇ဲ. စီမံကိန္းမတည္
ေဆာက္ခင္မွာ  ပတ္၀န္းက်င္ဆုိင္၇ာ က႑အသီးအသီးရဲ.မူလအေၿခခံအခ်က္အလက္ baseline data ေတြကုိ
တင္ၿပရပါမယ္။ ဒီလုိ က႑အလုိက္ အေၿခအေနတစ္ခုခ်င္းအလုိ္က္အေပၚမွာ စီမံကိန္းတည္ေဆာက္မႈေၾကာင့္
တုိက္ရုိက္ သုိ.မဟုတ္ သြယ္၀ုိက္ၿပီး ထိခုိက္လာႏုိ္င္ဖြယ္ရွိတဲ့ကိစၥရပ္ေတြကုိရွင္းလင္းေဖာ္ၿပရပါမယ္။ ထိခုိက္မႈ
တုိင္းကုိၾကဳိတင္ ကာကြယ္ၿခင္း prevention ေလ်ာ့ပါးသက္သာေစၿခင္း mitigation နဲ.ေပးေလ်ာ္ၿခင္း
Compensation စတဲ့ အစီအစဥ္ေတြကုိ စီမံခ်က္အသြင္ၿပဳစုဖုိ.လုိအပ္သလုိ ပတ္၀န္းက်င္  ဆုိင္ရာ စီမံခန္.ခြဲၿခင္
နဲ. ပညာေပးအစီအစဥ္ေတြ ေစာင့္ၾကပ္ စစ္ေဆးမႈ monitoring အစီအစဥ္ေတြကုိပါ စုံလင္ေအာင္ ေဖာ္ၿပၾကရပါ
တယ္။ စီမံကိန္းစတင္တည္ေဆာက္ကတည္းက  ေရေလွာင္တမံနဲ. ပတ္၀န္းက်င္တစ္၀ုိက္ရဲ. က႑အလုိက္
ထိခုိက္္မႈေတြကို EIA အစီရင္ခံစာထဲမွာ ေဖာ္ၿပၿပီးၿဖစ္တဲ့ အစီအစဥ္ေတြအတုိင္း စီမံကိန္းအေကာင္အထည္ေဖာ္
သူေတြက ေငြေၾကးအကုန္အက်ခံၿပီး ေဆာင္ရြက္ေပးဖုိ.လုိပါတယ္။ ဒီပတ္၀န္းက်င္ထိခုိက္မႈ စီမံခ်က္နဲ. ပတ္
သက္တဲ့ စီမံကိန္းတစ္ခုလုံးရဲ.ကုန္က်စရိတ္ထဲမွာ မူလကတည္းက လ်ာထားပါ၀င္ထားၿပီးၿဖစ္ရပါတယ္။

          ပတ္၀န္းက်င္ဆုိင္ရာ ဘက္ေတာ္သားေတြကေတာ့ဘယ္ေလာက္ပဲေကာင္းမြန္တဲ့ အစီအမံေတြ။ စီမံခ်က္ေတြကုိ ကနဦးမွာ ေရးဆြဲစီစဥ္ေသာ္လည္း ဒီကေန. ေဆာင္ရြက္ေနၾကတဲ့ ကမၻာတ၀န္းက ေရသယံဇာတ စီမံကိန္းၾကီးေတြမွာ  စီမံခ်က္ေတြႊအတုိင္း ေဆာင္ရြက္ေပးရန္ ပ်က္ကြက္ၾကေၾကာင္း၊
မသမာမႈေတြရွိေနေၾကာင္း ေထာက္ၿပေ၀ဖန္ေနၾကပါတယ္။
           လူသားေတြဟာ လူေနမႈအဆင့္အတန္းၿမင့္မားစြာ အသက္ရွင္ေနထုိင္ေရးအတြက္ ေရေလွာင္တမံ
စီမံကိန္းေတြကုိ ဆက္လက္တည္ေ္ဆာက္ၾကဦးမွာၿဖစ္ပါတယ္။ ဒိလုိတည္ေဆာက္ၾကရာမွာ ေရေလွာင္တမံ
ေတြရဲ. လူသားေတြနဲ. သဘာ၀ပတ္၀န္းက်င္အေပၚမွာ ထိခုိက္နစ္နာမႈေတြကုိ ေကာင္းစြာ သိရွိၿပီးၿဖစ္တဲ့အတြက္
မိမိတုိ. ေရြးခ်ယ္တည္ေဆာက္မယ့္ စီမံကိန္းေတြ၇ဲ. ကနဦးပုံစံ၊ ထုတ္လုပ္မႈအဆင့္ကတည္းက ထိခုိက္ႏုိင္မႈမွန္
သမွ်ကုိ တတ္ႏုိင္သမွ် ေရွာင္ရွားၿပီး ထိခိုက္မႈအနည္းဆုံးၿဖစ္တဲ့ ဖြံ.ၿဖဳိးမႈပုံစံေတြကုိ ေရြးခ်ယ္ဖုိ. လုိအပ္ပါတယ္။
အေကာင္အထည္ေဖာ္စဥ္ကာလမွာလည္း ေလ်ာ့ပါးသက္သာေစမယ့္ အစီအစဥ္ေတြ၊ ေပးေလ်ာ္မႈအစီအစဥ္
ေတြကုိ စနစ္တက် ေဆာင္ရြက္ေပးၿခင္းၿဖင့္ ေရသယံဇာတ ဖြံ.ၿဖဳိးမႈစီမံကိန္းေတြရဲ.ထိေရာက္တဲ့အက်ဳိးစီးပြား
ေတြကုိ ခံစားရရွိနုိင္မွာၿဖစ္ပါေၾကာင္း။ ။

ရည္ညြန္း။ ။ SWECO; 1976. Ecological Studies of the Mtera Basin .Stockholm .Sweden
2. NEWJEC , 1978 .Report  Power Development Survey –Feasibility Study on Paunglaung
Hydroelectric Project , Osaka .Japan
3.NEWJEC . 1978 .Supporting Report for Environmental Assessment Stage II .Study of
Citarum Hydroelectric Feasibility Study .Osaka .Japan
4.NORCONSULT.A.S 1981 , Interim Evalution Report on Paunglaung Hydropower Prjects
5. Enviroment Department , World Bank 1991 , Environmental Assessment SourceBook”
6.Win Kyaw , 1995 , Environmental Impacts of Water Resources Development Project “
Journal of Civil Engineering Vol. 1 , No.2 , Nov 1995 YIT , Yangon

ရုိေသစြာၿဖင့္
ကုိဇန္