သမိုင္းထဲက ဗမာ ၆+၇+၈+၉+၁၀

by De Nay on Friday, June 10, 2011 at 1:36am

 

 အပိုင္း (၆)
အုတ္က်စ္ေက်ာ္ေအးမႏၲေလးႏွင့္သိမွတ္စရာအခ်က္မ်ား

• ၁၈၅၃ စက္တင္ဘာလ (၁၁) ရက္ေန႔ – အမရပူရ မင္းေနျပည္ေတာ္မွ မေျပာင္းသင့္ေၾကာင္း ရဟန္းပညာရွိ၊ လူပညာရွိ အေပါင္းက မစိုးရိမ္တိုက္မွာ စည္းေ၀း ဆံုးျဖတ္ၿပီး မင္းတုန္းမင္းထံ ေမတၱာစာ ေရးသြင္းပါတယ္။
• ၁၈၅၆ ေအာက္တိုဘာ (၃၀) ရက္ေန ့- ၿမိဳ႕သစ္ တည္မဲ့ေနရာကို မင္းကိုယ္တိုင္ သြားေရာက္ ၾကည့္ရွဳပါတယ္။
• ၁၈၅၆ ေအာက္တိုဘာ (၃၁) ရက္ေန ့- ၿမိဳ ့သစ္ေနရာရဲ႕ အေသးစိတ္ town plan ကို ေရးသား တင္သြင္း ေစပါတယ္။
• ၁၈၅၇ ဇန္န၀ါရီ (၁၃) ရက္ေန ့- မႏၲေလးၿမိဳ႔ေတာ္သစ္ တည္ေစ- အမိန္႔ေတာ္ကို ခ်မွတ္ပါတယ္။
• ၁၈၅၇ ေဖေဖာ္၀ါရီ (၁) ရက္ေန ့မွ ၁၈၅၉ ဇူလိုင္လ (၁၆) ရက္ေန ့ထိ- ၿမိဳ ့ေတာ္သစ္တည္ေဆာက္ရန္ျပင္ဆင္မႈမ်ား ေဆာင္ရြက္ပါတယ္။
• ၁၈၅၉ ဧၿပီ (၂ဂ) ရက္ေန ့- ျမန္မာသကၠရာဇ္ ၁၂၂၁ ခုႏွစ္ တန္ခူးလျပည့္ေက်ာ္ (၁၀) ရက္ေန ့မွာ မႏၲေလး ရတနာပုဏ္ ၿမိဳ႕ေတာ္သစ္ကို တည္ေဆာက္ၿပီးစီးလို ့အုတ္က်စ္ေက်ာ္ေအး မႏၲေလးလို႔ မွတ္သားရ လြယ္ေအာင္ ကင္ပြန္း တပ္ခဲ့ပါတယ္။

ဒီေလာက္ ရဟန္းရွင္လူ ျပည္သူအေပါင္း ကန္႔ကြက္ ေနၾကတဲ့အထဲက ဘာျပဳ လို႔မ်ား ၿမိဳ႕ေတာ္သစ္ကို ဒီေလာက္ တည္ခ်င္ ရတာလဲ? အေၾကာင္းရင္း အတိအက်ကို သိခ်င္ရင္ေတာ့ မင္းတုန္းမင္းကို သူရွိတဲ့ေနရာ လိုက္ေမးမွပဲ သိလိမ့္မယ္။ ျဖစ္ႏိုင္ဖြယ္မ်ားကို သံုးသပ္ၾကရာမွာေတာ့-

1. ၁၈၅၂ ခုႏွစ္မွာ ဒုတိယ အဂၤလိပ္-ျမန္မာစစ္ကို ေနျပည္ေတာ္ ျဖစ္တဲ့ အမရပူရကေန ခံတိုက္ၿပီး ရွံဳးနိမ့္ ခဲ့တယ္။
2. စစ္ရံွဳးတဲ့ပုဂံမင္း နန္းက်ၿပီး ဘုရင္သစ္ အျဖစ္ မင္းတုန္းမင္း နန္းတက္ ခဲ့တယ္။ (အမွန္ေတာ့ နန္းက်တာက စစ္ရွံဳးတာနဲ႔ သိပ္မဆိုင္ပါ။ စစ္ရွံဳးၿပီး ဂေယာက္ဂယက္ ျဖစ္ေနတာကို အခြင့္ေကာင္း ယူၿပီး ပုန္ကန္ ေထာင္လႊားႏိုင္လို႔ မင္းတုန္းက နန္းရ တာ ျဖစ္တယ္)
3. အသစ္တက္တဲ့ မင္းဟာ စစ္ရွံဳးထားလို႔ ျပည္တြင္းမွာေရာ၊ ျပည္ပမွာပါ အသေရညိွဳးေနတဲ့ ေနျပည္ေတာ္မွာ ဘယ္ေနခ်င္ ပါ့မလဲ။
4. အေလာင္းဘုရား လက္ထက္ကစလို႔ ဘုရင္တစ္ပါး နန္းတက္တိုင္း ၿမိဳ႔သစ္တည္ နန္းၿမိဳ႔ေျပာင္းတဲ့ အစဥ္အလာႀကီးက လည္း ရွိခဲ့တယ္။ (ေရႊဘို၊ အင္း၀၊ အမရပူရ လွည့္ပါတ္ ေျပာင္းေနၾကတယ္)
5. သာသနာေတာ္ဟာ ပု၊ ပ၊ စ၊ ဝ၊ မ၊ တ၊ က၊ က၊ င ဆိုတဲ့ ပုဂံ၊ ပင္းယ၊ စစ္ကိုင္း၊ အင္းဝ၊ မႏၲေလး၊ တေကာင္း၊ ေကာင္းတံု၊ ေကာင္းစင္၊ ငေဆာင္ခ်မ္း စသည္ျဖင့္ ဧရာ၀တီ ျမစ္ရိုး တေလွ်ာက္ ေျမာက္ကေန ေတာင္ကို တျဖည္းျဖည္း ေရႊ႕ၿပီး ကိုးေနရာ ထြန္းကားမယ္ ဆိုတဲ့ ေရွးသိုက္စာ အရ အင္းဝ ၿပီးရင္ မႏၲေလးပဲ ဆိုၿပီး မႏၲေလးရူး,ရူးေနတဲ့ ေရာဂါ ကုန္းေဘာင္ေႏွာင္းဆက္ ဘုရင္ေတြ ဆီမွာ ရွိတယ္။ ဘိုးေတာ္ဘုရား ေခၚ ဘုရင္ဦးဝိုင္း ကလည္း အမရပူရ ၿမိဳ႕သစ္ကို တည္ၿပီး အဲဒါမႏၲေလး ဆိုၿပီး လုပ္ခဲ့တာပဲ။ မင္းတုန္းက သူ႔လက္ထက္မွာ ဘုန္းလက္ရံုး ျပခ်င္ေတာ့ အမရပူရနဲ႔ မနီးမေဝး ေတာင္ပူစာနဲ႕ ျမစ္ေခ်ာင္း အင္း အိုင္ ေပါၿပီး စိမ္းလန္း စိုေျပတဲ့ ေနရာကို ထပ္ၿပီးမႏၲေလး လုပ္ခ်င္တဲ့ သေဘာနဲ႔ မရ,ရေအာင္ တည္တယ္။
6. သာသနာ ၂၄၀၀ ေရာက္ရင္ (၁၂၁၈ ခုႏွစ္ သို ့မဟုတ္ ခရစ္ႏွစ္ ၁၈၅၆) အဂၤါနံ မင္းက ၿမိဳ႔သစ္ တည္မယ္။ ဒီအခါ သာသနာေတာ္ဟာ မႀကံဳစဖူး ထူးကဲစြာ စည္ပင္ ျပန္႔ပြားၿပီး မင္းဆက္ ၄၇ ဆက္ ၾကာေအာင္ ၿမိဳ႔သက္ ရွည္မယ္ ဆိုတဲ့ တေဘာင္ ေပၚေပါက္ လာတယ္။ (တကယ္ေတာ့ တေဘာင္ဆိုတာ တက္လာတဲ့ မင္းအေပၚ မူတည္ၿပီး အေျခအေနၾကည့္ ေျမႇာက္ပင့္ ေရးထားတဲ့ ဘုန္းေတာ္ဖြဲ႕ စာတစ္မ်ိဳး မဟုတ္လား)၊ ဒီတေဘာင္ေၾကာင့္ သူ နန္းစတက္တဲ့ ၁၈၅၃ ခုႏွစ္က စလို႔ ၿမိဳ႕သစ္ တည္ခ်င္လြန္းလို႔ မင္းတုန္းဟာ ထြန္႔ထြန္႔ လူးေနပါတယ္။

ဒီလို ၿမိဳ႕သစ္တည္တဲ့ မင္းအေပၚ ျပည္သူလူထုက ဘယ္လို ျမင္ၾကသလဲ? လူသိမ်ားတဲ့ ပါးစပ္ရာဇ၀င္ တစ္ခုကို ၾကည့္တဲ့အခါ- မဟာသက်မာရဇိန္ ေက်ာက္ေတာ္ႀကီးဘုရား မ်က္ႏွာေတာ္ဖြင့္ပြဲကို ၁၈၆၅ ခုႏွစ္၊ ေမလ ၁၀ ရက္ေန႔မွာ က်င္းပေတာ့ ဇာတ္ပြဲေတြ အမ်ားႀကီးနဲ႔ အႀကီးအက်ယ္ ၀ွဲခ်ီးက်င္းပ ဆိုပဲ။ ဘုရားပြဲကို လူတစ္ေယာက္ လွည္းနဲ႔ ပြဲလာၾကည့္တုန္း အိမ္ေရွ႕စံ ကေနာင္က သာမာန္အဝတ္နဲ႔ ထြက္လာၿပီး လွည္းႀကံဳ လိုက္စီး သတဲ့။ လွည္းေပၚ ေရာက္ေတာ့ “ဘယ္ႏွယ့္၊ ဘႀကီး၊ ေပ်ာ္ ရဲ႔လား” လို႔ စကား စသတဲ့။ “ေပ်ာ္သယ္လို႔ ဘယ္ဟုတ္ ပါ့မလဲကြယ္၊ ပြဲ ဆိုေတာ့လည္း ၾကည့္ခ်င္ သာပ၊ ၿမိဳ႕ေဆာက္ရ၊ က်ံဳးတူးရ၊ ေျမသယ္ရ၊ ေျမာင္းသြယ္ရ၊ ေက်ာက္သယ္ရနဲ႔ ငတို႔မွာ နားရတယ္ မရွိပါဘူး” လို႔ ျပန္ေျဖေတာ့ “ဒီမင္းက ၿမိဳ႕သစ္ တည္ခ်င္လို႔ ပါဗ်။ ေနာက္မင္း လာရင္ သက္သာ မွာပါ” (ေနာက္မင္းက သူေလ) လို႔ ကေနာင္က ဆြယ္ေျပာေလး ေျပာတဲ့အခါ လွည္းဆရာႀကီးက ေဒါထၿပီး “မထင္ပါနဲ႔ ေမာင္ရယ္၊ ဒီေခြးမ်ိဳးေတြ ဒီလိုပဲ ေနမွာပဲ” လို႔ တုတ္လိုက္သတဲ့။ တကယ္မဟုတ္ပဲ ပါးစပ္ေျပာ ဆိုဦးေတာ့၊ အဲဒီေခတ္ လူေတြရဲ႕ ဒုကၡေၾကာင့္ ျငည္းတြားရာက ေပၚေပါက္ခဲ့တဲ့ ပဲ့တင္သံလို႔ ယူဆ ႏိုင္ပါတယ္။
ဘုရင္ကို ဒီလိုေျပာတာကို ဘုရင္ျဖစ္ေတာ့မယ့္ ကေနာင္က အၿပံဳးမပ်က္ ခံခဲ့တာ ကေတာ့ အံ့ၾသစရာ ———
ကိုးကား

1. သန္းထြန္း၊ ေဒါက္တာ၊ ပါးစပ္ရာဇ၀င္
2. သန္းထြန္း၊ ေဒါက္တာ၊ နယ္လွည့္ရာဇ၀င္
3. သိန္း၊ ဆရာ၊ ေမွာ္ဘီ၊ အရူးလြယ္အိတ္

အပိုင္း (၇)
ဒုိ႔ဗမာ ေရႊႏႈတ္ေတာ္ထြက္ႏိုင္ငံျခားသားအမည္မ်ား

1. Father Paulo Abbona- ေဒါင္ေပါက္လူ ဘုရင္ဂ်ီဘုန္းႀကီး၊ မင္းတုန္းမင္းလက္ထက္ခရစ္ယာန္သာသနာျပဳ
2. Father Domingo Tarolly- ေဒါင္ဒမိန္ကူ ဘုရင္ဂ်ီဘုန္းႀကီး
3. John Laird Mair Lawrence- ဇံလယ္မင္းလာရင္း အိႏၵိယဘုရင္ခံခ်ဳပ္

1. Thomas Spear- သာမစျပစ္ရာ အဂၤလိပ္ကုန္သည္
2. Major Arthur Purnes Phayre- ေမဇာအာရတာပါရ၀ီေဘြရာ အဂၤလိပ္အေရးပိုင္
3. Edward- ဧတြက္
4. Marquislord Dalhousie- မာရ္ကြီသလပ္ဒါလဦးသီး အိႏၵိယဘုရင္ခံခ်ဳပ္
5. Russia- ရြတ္ ႏိုင္ငံ
6. Turkey- ရြံ ႏိုင္ငံ
7. Capt. Newmarch- ညိဳမတ္၊ ယႏၲယားစက္ဗိုလ္
8. Lt. Rolland- လက္တင္ေလွာ္တံ
9. Capt. Young Husband- ဗိုလ္ေရာင္အစပင္၊ ေဂၚရာဗိုလ္
10. Dr. Douglas- ဒါကလာ ဆရာ၀န္
11. Rev. H.W. Clofton- ကေလာ္တင္၊ အဂၤလိပ္က်မ္းစာဆရာ
12. Horace Albert Brown- သရက္ေျပာင္း၊ သရက္အေရးပိုင္အဂၤလိပ္
13. David Brown- တနသၤာရီေျပာင္း၊ တနသၤာရီအေရးပိုင္
14. Major Henry Burney- မယ္ဇယ္ေဘာ္ရနီ
15. Richard Southwall Bourke Mayo- ရစ္ခ်တ္ေဆစံစ၀ယ္ အလယ္ေမးရိုး စိုင္ေကာင္းေမးရိုးအာရံုနတ္၊ အိႏၵိယဘုရင္ခံခ်ဳပ္၊ ၁၈၇၂ ခုႏွစ္ေဖေဖၚ၀ါရီ (ဂ) ရက္မွာအက်ဥ္းသားတစ္ေယာက္သတ္လို႔ အက္ဒမန္ကြ်န္းမွာေသတယ္၊ ၀မ္းသာတဲ့ကဗ်ာေရးလို႔ အခ်ဳပ္တန္းဆရာေဖအခ်ဳပ္ခံရတယ္။
16. Lord Napier of Merchistoun- မာယာခ်စ္စတံုးအာရံုနီၿပီရာ၊ အိႏၵိယဘုရင္ခံခ်ဳပ္၊ အထက္ကေမးရိုးရဲ႕ ေနရာဆက္ ခံသူ
17. William Ewart Gladstone- ၀ီလွ်ံစူ၀က္ဂါလက္စတံု၊ အဂၤလိပ္နန္းရင္း၀န္
18. Andrino- အိၿႏၵိေနာ၊ အီတာလွ်ံကိုယ္စားလွယ္
19. Albert Racchia- အာရတုိက္ရိုက္က်ား၊ မင္းတုန္းမင္းထံ ၁၈၇၂ မွာအခစား၀င္တဲ့အီတာလွ်ံသံအရာရွိ

ကိုးကား

1. သန္းထြန္း၊ ေဒါက္တာ၊ နယ္လွည့္ရာဇ၀င္

အပိုင္း (၈)
အင္ၾကင္း ၾကာအံု ရတနာပံုဏ္ ၏ အေရးႀကီး ရက္စြဲမ်ား သမိုင္း

• ၁၈၅၃ စက္တင္ဘာ ၁၁- အမ ရပူရ မင္းေနျပည္ ကေန ဘယ္မွ မေျပာင္း သင့္ေၾကာင္း ရဟန္း ပညာရွိ လူ ပညာရွိ တို ့ မစိုးရိမ္ တိုက္မွာ စည္းေ၀း ဆံုးျဖတ္၍ ေမတၱာစာ ေရးၿပီး မင္းတုန္းမင္း ထံဆက္။
• ၁၈၅၆ ေအာက္တိုဘာ ၃၀-ရဟန္း ရွင္လူ ျပည္သူ အမ်ား ေတာင္းပန္ ေနတဲ့ ၾကားက ၿမိဳ ႔သစ္ တည္မဲ့ေနရာ သြားၾကည့္
• ၁၈၅၆ ေအာက္တိုဘာ ၃၁- ၿမိဳ ႔သစ္ ေနရာ အေသးစိတ္ ပံုစံ ေရးဆြဲ ေစ
• ၁၈၅၇ ဇန္န၀ါရီ ၁၃- မႏၲေလး ၿမိဳ ႔တည္ေစ အမိန္႔ေတာ္
•  
• ၁၈၅၇ ေဖေဖၚ၀ါရီ ၁ မွ ၁၈၅၉ ဇူလိုင္ ၁၆- ၿမိဳ ႔ေတာ္သစ္ တည္ေဆာက္ ျပင္ဆင္။ မင္းတုန္းမင္းက အဂၤါသားမို ့ ၿမိဳ႕သစ္ တည္ရာ မွာ အဂၤါသားေတြပဲ သံုးခဲ့တယ္။ ဒါေၾကာင့္ အဲဒီ ႏွစ္ပိုင္း ေတြကို အဂၤါသားေတြ ကပ္ဆိုက္ တဲ့ႏွစ္ ေတြလို ့ေခၚခဲ့ ၾကတယ္။
• ၁၈၅၉ ဧၿပီ ၂၈- ရတနာပုဏ္ မႏၲေလး ေနျပည္ေတာ္ ၿပီးစီး။ ၁၂၂၁ ခုႏွစ္ တန္ခူး လျပည့္ ေက်ာ္ ၁၀ ရက္- အုတ္က်စ္ ေက်ာ္ေအး မႏၲေလး
• ၁၈၆၁ ဧၿပီ ၈- မီးေလာင္ (၁) မွန္နန္း ေတာ္ၾကမ္း ကိုေဆးလိပ္ မီးက စၿပီးေလာင္ လို႔ မင္းတုန္း မင္း ယာယီ စံနန္း ေျပာင္း၊ ၁၈၆၁ ေအာက္တိုဘာ ၄ မွ ေရႊနန္း ေတာ္ျပန္တက္။
• ၁၈၆၁ ဇူလိုင္ ၃၁- မီးေလာင္ (၂) တရုတ္တန္း ငေရႊလွ အိမ္မွ စတင္ ေလာင္ကြ်မ္း
• ၁၈၆၃ မတ္ ၂၃- မႏၲေလး ေတာင္အနီး မွာနန္းေျမ ဘံုသာ အမည္နဲ႔ စံနန္း တစ္ေဆာင္ ေဆာက္ၿပီး မင္းတုန္း မင္းထြက္ ေနျပန္တယ္။ မီးသင့္ မွာေၾကာက္ ေနပံု ရတယ္။
• ၁၈၆၄ စက္တင္ဘာ ၆- ဟာေလ ဒီဘိုလုပ္ ကုမၸဏီ ကစၾကာ ယာဥ္မြန္ မီးသေဘၤာ ဆက္သ။
• ၁၈၆၅ ႏို၀င္ဘာ ၁၁- အသစ္ တည္ၿပီးတဲ့ဒဂၤ ါး စက္က ေဒါင္းဒဂၤ ါး စတင္ သြန္းလုပ္
• ၁၈၆၆ ဧၿပီ ၁၅- မီးေလာင္ (၃)- အေနာက္ ျပင္ကစ။
• ၁၈၆၆ ဇူလိုင္ ၃၁- မီးေလာင္ (၄)- ၿမိဳ ႔ေတာ္ အေရွ ႔ေျမာက္ တြင္မိုးႀကိဳး ေလာင္မီး က်ျခင္း။
• ၁၈၆၆ ၾသဂုတ္ ၂- ျမင္းကြန္း၊ ျမင္းခံုတိုင္ အေရး ေတာ္ပံု စတင္၊ အိမ္ေရွ႕စံ ကေနာင္ မင္းသားႀကီး ေသဆံုး။
• ၁၈၆၇ ဧၿပီ ၂၃- မီးေလာင္ (၅)- စြယ္ေတာ္ ဆင္ေျမာက္ ေသနတ္တန္း ယမ္းစည္ ေပါက္၍။
• ၁၈၇၁ ဧၿပီ ၁၅ မွ စက္တင္ဘာ ၁၂- ပဥၥမ သဂၤ ါ ယနာ တင္ပြဲႀကီး။
• ၁၈၇၂ ေဖေဖၚ၀ါရီ ၂၂ မွ ၁၈၇၃ ေမ ၂- ျမန္မာ သံအဖြဲ ့ကိုကင္း၀န္ မင္းႀကီး ဦးေဆာင္၍ လန္ဒန္၊ ပဲရစ္၊ ေရာမ သြား
• ၁၈၇၂ ဧၿပီ ၁၈- မီးေလာင္ (၆)- မိုးႀကိဳး ေလာင္မီး က်
• ၁၈၇၅ ဧၿပီ ၁၁- ရတနာပုဏ္ ေနျပည္ေတာ္ သတင္းစာ စထြက္။ “ငါမေကာင္း လွ်င္ငါ့ အေၾကာင္း၊ ငါ့မိဖုရား မေကာင္း လွ်င္သူ ့အေၾကာင္း မေထာက္ မညႇာ ေရးေလ” ဟုမင္းတုန္း မင္းက ခြင့္ျပဳ ခဲ့တယ္ လို ့အဆို ရွိေပမဲ့ ဘယ္သူမွ သူ ့အေၾကာင္း မေကာင္း မေရး ၀ံ့ၾကပါ။
• ၁၈၇၈ စက္တင္ဘာ ၁၉- မင္းတုန္းမင္း အျပင္း အထန္ မက်န္းမာ၊ အံ့ၾသ ဖြယ္ရာ သီေပါ မင္းသား အိမ္ေရွ ႔ စံျဖစ္
• ၁၈၇၈ ေအာက္တုိဘာ ၁- မင္းတုန္းမင္း နတ္ရြာစံ။ ေအာက္တိုဘာ (၇) သၿဂၤ ိဳလ္
• ၁၈၇၉ ေဖေဖၚ၀ါရီ ၁၃ မွ ၁၈- နန္းမလုႏိုင္ေအာင္ ဖမ္းဆီး ထားေသာ မင္းညီ မင္းသား မ်ားကို သုတ္သင္ ပြဲႀကီး က်င္းပ။
• ၁၈၇၉ ေဖေဖၚ၀ါရီ ၂၅- မီးေလာင္ (၇)၊ အေနာက္ ျပင္မွစ၊ အိမ္ေျခ ၂၀၀ ေက်ာ္ ေလာင္ကြ်မ္း၊ ေရႊေရးေဆာင္ ေက်ာင္းတိုက္ နဲ႔မဟာ မုနိ အေနာက္ ေစာင္းတန္း ပါျပာက်။
• ၁၈၈၀ မတ္ ၁၄- အိမ္နိမ့္ စံေန ရေသာ ပုဂံ မင္းနတ္ရြာစံ။
• ၁၈၈၀ မတ္ ၁၇- သီေပါ မင္း၏ သားႀကီး ေက်ာက္ေပါက္ ၍ေသ။
• ၁၈၈၀ ေမ ၂၃- သီေပါ မင္းဘိသိက္ ခံ၍ တရား၀င္ မင္းအျဖစ္ သို ့ေရာက္။
• ၁၈၈၁ ဇြန္ ၁- သီေပါ မင္း၏ မယ္ေတာ္ေသ။
• ၁၈၈၃ ေဖေဖၚ၀ါရီ ၁၈- မီးေလာင္ (၈) နန္းၿမိဳ ႔ ေတာ္ေတာင္ ၿဗဲတိုက္ သံဆင့္ ငျမစ္ အိမ္က စတင္ ေလာင္ကြ်မ္း
• ၁၈၈၃ မတ္ ၂၅- မီးေလာင္ (၉)၊ အႀကီးအက်ယ္
• ၁၈၈၃ ဧၿပီ ၃- မီးေလာင္ (၁၀)၊ အႀကီးအက်ယ္
• ၁၈၈၃ ဧၿပီ ၅- မီးေလာင္ (၁၁)၊ အႀကီးအက်ယ္
• ၁၈၈၃ ဧၿပီ ၁၆- မီးေလာင္ (၁၂)၊ အႀကီးအက်ယ္
• ၁၈၈၃ ၾသဂုတ္ ၁၈- ေယာ အတြင္း၀န္ ဦးဖိုးလႈိင္ ကြယ္လြန္။
• ၁၈၈၄ ေဖေဖၚ၀ါရီ ၂၈- မီးေလာင္ (၁၃) ေတာင္ျပင္ လင္းဇင္း တန္း
• ၁၈၈၄ မတ္ ၂၃- မီးေလာင္ (၁၄) အေရွ ႔ျပင္
• ၁၈၈၄ မတ္ ၂၄- သီေပါမင္း ၏သမီးေတာ္ ေလးပါး ေက်ာက္ေပါက္၊ တတိယ နဲ ့ စတုတၱ သမီးေတာ္ မ်ားေသဆံုး။
• ၁၈၈၄ ဧၿပီ ၁- မီးေလာင္ (၁၅) မလြန္ ေစ်းရပ္
• ၁၈၈၅ ဧၿပီ ၅- မီးေလာင္ (၁၆) အေနာက္ ျပင္မွစ၊ တစ္မီး မၿငိမ္း မွီေနာက္ တစ္မီး အစုစု မီးခုႏွစ္ ႀကိမ္တိုင္ ေအာင္ တစ္ရက္တည္းေလာင္
• ၁၈၈၅ ဧၿပီ ၈- မီးေလာင္ (၁၇) ရြာဟိုင္း ေစ်းမွ စတင္ ေလာင္ကြ်မ္း၊ မဟာ မုနိ ဘုရားႀကီး ပါေလာင္ သြားတယ္ (ရခိုင္ ကပင့္ လာတာ ႏွစ္တစ္ရာ ျပည့္တဲ့ ေန႔မွာ မီးသင့္ ခံရ ရွာတယ္) ဘုရား ႀကီးမီး သင့္ရာ မွအရည္ ေပ်ာ္စီး ၾကလာ ေသာေရႊခ်ိန္ ၅၄၅၀ က်ပ္သား။ မီးသင့္ အိမ္တစ္ အိမ္ကို ေငြ ၂ က်ပ္နဲ႔ ဆန္တစ္စိတ္ ေပး သနားတယ္။
• ၁၈၈၄ ဧၿပီ ၁၄- မီးေလာင္ (၁၈) နန္းၿမိဳ ႔ အေနာင္ ေတာင္ေထာင့္
• ၁၈၈၄ ေမ ၁၉- မီးေလာင္ (၁၉) ဘုန္းေတာ္တိုး အစု ေတာင္ဘက္
• ၁၈၈၄ ေမ ၂၅- မီးေလာင္ (၂၀)- ခ်မ္းေအး သာစံ တရုတ္တန္း ေျမာက္စြန္း
• ၁၈၈၄ ဇူလိုင္ ၅- အသစ္ ျပန္လည္ တည္ေဆာက္ ၿပီး မဟာ မုနိ ဘုရားႀကီး မ်က္ႏွာ ေတာ္ဖြင့္
• ၁၈၈၄ စက္တင္ဘာ ၂၁- ၿမိဳ ႔ေတာ္ သန္းေခါင္ စာရင္း ေကာက္ခံ။ လူတစ္သိန္း ေနထိုင္သည္။
• ၁၈၈၅ ၾသဂုတ္ ၁၂- ဘံုေဘ ဘားမား ကုမၸဏီ သစ္ခိုးမႈ၊ ဒဏ္ေငြ ၂၃ သိန္း ခ်မွတ္။
• ၁၈၈၅ ႏို၀င္ဘာ ၇ မွ ၂၈- ဒီဂယက္ ေၾကာင့္တတိယ အဂၤလိပ္-ျမန္မာ စစ္ျဖစ္။ စစ္ရံႈး
• ၁၈၈၅ ႏို၀င္ဘာ ၂၉- သီေပါမင္း မိသားစု ပါေတာ္မူ
• ၁၈၉၈- မႏၲေလး မီးသတ္ ဌာန ေထာင္
• ၁၉၀၃ ၾသဂုတ္ ၁၈- မင္းတုန္းမင္း နဲ ့ကေနာင္ မင္းသားႀကီး တို ့ရဲ ႔ လက္စြဲ သမားေတာ္ ပညာ သိဒၶိ ေက်ာ္ေခါင္ ေခၚ ဦးခဲေသ။
• ၁၉၀၈ ဇြန္ ၃၀- ကင္း၀န္ မင္းႀကီးအနိစၥေရာက္။
• ၁၉၁၆ ဒီဇင္ဘာ ၁၆- သီေပါ ဘုရင္ အိႏၵိယ မွာ နတ္ရြာစံ
• ၁၉၂၅ ႏို၀င္ဘာ ၂၄- သီေပါရဲ ႔ မိဖုယားစုဖုရားလတ္ ရန္ကုန္မွာ နတ္ရြာစံ၊ ကုန္းေဘာင္ မင္းဆက္ နိဌိတံ။

ကိုးကား

1. သန္းထြန္း၊ ေဒါက္တာ၊ နယ္လွည့္ ရာဇ၀င္
2. သန္းထြန္း၊ ေဒါက္တာ၊ ေခတ္ေဟာင္း ျမန္မာ ရာဇ၀င္

အပိုင္း (၉)
ပါးစပ္ရာဇ၀င္
ပါးစပ္ ရာဇ၀င္ ေခၚတဲ့ ႏႈတ္ေျပာ သမိုင္းေၾကာင္း တစ္ခုကို ေလ့လာ ၾကတဲ့ အခါမွာ-

• ေနာက္ေၾကာင္းျပန္ျခင္း (Narrative)
• ပုဂၢိဳလ္ထူးတစ္ဦးဦး၏အတၲဳပတၱိ ကိုေျပာျပျခင္း (Legend)
• စိတ္၀င္ စားဖြယ္ အျဖစ္ အပ်က္ ကိုတင္ျပျခင္း (Anecdote)
• စကားပံု ႏိႈင္းျခင္း (Proverb) နဲ႔
• သမိုင္းလကၤာရြတ္ျခင္း (Historical Lay) ဆိုၿပီး ကြဲျပား ျခားနားပါတယ္။

အမ်ား အားျဖင့္ ပါးစပ္ ရာဇ၀င္ ေတြဟာ ေနာက္ေၾကာင္း ျပန္ျခင္း ကမ်ား ပါတယ္။ ေနာက္ေၾကာင္း ျပန္တဲ့ အခါ မွာလည္း-

• ကိုယ္တိုင္ ပါ၀င္ ပံုကို ေျပာတာလား (First hand)
• မ်က္ျမင္ ေတြ႔ရွိ တာလား (Eye witness)
• တစ္ဆင့္စကားလား (Hearsay) ဆိုၿပီး ခြဲျခား ႏိုင္ပါ ေသးတယ္။ ဘယ္ဟာ ကပို ယံုႏိုင္ စရာ ရွိသလဲ ဆိုတာေတာ့ မိမိ ဥာဏ္နဲ႔ စဥ္းစား ဆံုးျဖတ္ ရပါ လိမ့္မယ္။ ကိုယ္ေတြ႔ ကယံု ဖို႔အေကာင္းဆံုး ဆိုပါေတာ့။

ကိုယ္တိုင္ ပါ၀င္ ပံုကို ျပန္ေျပာ တယ္ဆို ဦးေတာ့။ ပုဂံ ေရႊစည္းခံု ဘုရားက မြန္ေက်ာက္စာ မွာထိလိုင္မင္း ကိုယ္တိုင္ ေရးထိုး ခဲ့တဲ့-

• “ငါ့အေဖ ကေနနတ္မ်ိဳး၊ ငါ့အေမ ကဥသွ်စ္ သီးမွာ သံသ ေႏၶဇ တည္ၿပီး ေမြးလာ တဲ့အမ်ိဳး၊ ငါကိုယ္တိုင္ ကဗိသႏိုး နတ္မင္းႀကီး လူ၀င္စားကြ”၊ ဒီလို ေျပာခဲ့ တာကို ကိုယ္တိုင္ ပါ၀င္ ပံုမို႔ လို႔ယံုၾက ဆိုရင္ ေတာ့သိပ္ဥာဏ္ နည္းလြန္း ရာေရာက္ သြားပါလိမ့္မယ္။ ဒီစကားမ်ိဳး ကိုခုေခတ္ ရုပ္ရွင္ မင္းသားႀကီး ေက်ာ္ဟိန္း လဲမၾကာ ခဏ ေျပာတတ္ တယ္။ “ငါက သထံု မႏုဟာ မင္းရဲ ႔ သားေတာ္ႀကီး” ဆိုလား၊ လူ၀င္စား ဆိုလား ေျပာလိုေျပာ။ လက္ျပ ပုလိပ္ လို လက္ဖ၀ါး ႀကီးကာ ထားတဲ့ ဘုရား ဆင္းတု ႀကီးထု ၿပီးအသိ၊ သတိ ဘုရား လို႔အမည္ ကင္ပြန္း တပ္လိုတပ္ အမ်ိဳး မ်ိဳးနဲ႔ မရိုး ရေအာင္ self advertisement လုပ္ပါတယ္။ Promotion အႀကီး အက်ယ္ လုပ္ပါတယ္။ ေရွးဘုရင္ လက္ထက္ ကဆင္းသက္ လာတဲ့ ကိုယ့္ကိုယ္ကို ေၾကာ္ျငာ နည္းေပါ့။

ႏႈတ္ေျပာ ကိုစစ္ေဆး ေတာ့မယ့္ အခါ

• ဒီစကား ဟာပုဂၢိဳလ္ စြဲတစ္ခုခု ကိုအလိုရွိ လို႔တမင္ ေျပာခဲ့တာလား?
• ဒီလို သတင္း တစ္ခု ကိုပ်ံ ႔ႏွံ႔ ေအာင္လုပ္ တဲ့အခါ မိမိ အရည္ အေသြး ကိုအရွိ အတိုင္း ထက္ပိုၿပီး ၾကားရ တဲ့သူ အေပါင္း ေၾကာက္ရြံ ႔ ရိုေသ အထင္ ႀကီးေစ ခ်င္လို႔ ေျပာခဲ့ တာလား?
• မိမိ အရည္ အေသြး ကိုအရွိ အတိုင္း အမွန္ သိရေအာင္ ဂုဏ္သတင္း ကိုထိန္းသိမ္း တဲ့သေဘာလား- ရွာေဖြ ၾကည့္ရႈ ၿပီးမွ လက္ခံတယ္၊ လက္မခံဖူး ဆံုးျဖတ္ ရပါမယ္။

ေျပာတိုင္း ယံုရင္ ေတာ့ပုတ္သင္ညိဳ အဆင့္မွာပဲ တစ္သက္လံုး ေနၾက ရပါ လိမ့္မယ္။
ကိုးကား

1. သန္းထြန္း၊ ေဒါက္တာ၊ ပါးစပ္ရာဇ၀င္

အပိုင္း (၁၀)
ဘုရင္ညံ့ သံုးပါး (ပထမပိုင္း)
ျမန္မာ့ ပေဒသရာဇ္ သမိုင္း မွာရြံ စရာ ေကာင္းတဲ့ ဘုရင္ညံ့ သံုးပါး ဟာေခတ္ သံုးေခတ္ မွာေပၚခဲ့ ဘူးတယ္ လို႔အဆို ရွိပါ တယ္။ ဒီဘုရင္ညံ့ ေတြရဲ ႔ လက္ထက္ မွာတိုင္းျပည္ ပ်က္ေလ့ ရွိတယ္ လို႔လည္း ေျပာၾက ပါတယ္။ သူတို႔ကေတာ့-

1. ပုဂံေခတ္ နရသီဟ ပေတ့မင္း
2. အင္း၀ေခတ္ ဟံသာ ၀တီ ပါမင္း နဲ႔
3. ကုန္းေဘာင္ေခတ္ သီေပါမင္း- တို႔ပါတဲ့။ အဟုတ္ တကယ္ ညံ့၊ မညံ့ကိုေတာ့ တစ္ဦး စီကို အကဲခတ္ ၾကည့္ၾက ရမွာပါ။

နရသီဟ ပေတ့
သူက ေလးမည္ရ မင္း ျဖစ္ပါတယ္။ နရသီဟ ပေတ့၊ မင္းေခြးေခ်း၊ တရုတ္ေျပးမင္း၊ သားႁမႊာဘ ဆိုတဲ့အမည္ ေလးမ်ိဳး နဲ႔ရာဇ၀င္ မွာလူသိ မ်ားတယ္။ “စေလငေခြး၊ မင္းေခြးေခ်း၊ လူေရး ပ်က္ေတာ့သည္” လို႔ပက္ပက္ စက္စက္ အေျပာခံ ရတဲ့ မင္းျဖစ္ပါတယ္။ သူညံ့ ပံုေတြ ကိုတန္းစီ ေျပာရင္ မေပၚလြင္မွာ စိုးလို႔ category ခြဲၿပီး တင္ျပ ပါ့မယ္။
(က) ၀ါႏုျခင္း
ျမန္မာ ရာဇ၀င္ မွာၾသဇာ ရွိသူ နန္းတြင္း အမတ္ႀကီး၊ သို႔မဟုတ္ ေဆြေတာ္၊ မ်ိဳးေတာ္ တစ္ပါးပါး ကသူ႔ၾသဇာ ခိုင္ေစဖို႔ ရုပ္ျပ ဘုရင္ တစ္ပါးပါး ကိုနန္းတင္ ေတာ့မယ္ ဆိုရင္ ငယ္ရြယ္ ႏုနယ္သူ မင္းသား ငယ္မ်ား ကိုစိတ္ႀကိဳက္ ေရြးခ်ယ္ တင္ေႁမႇာက္ ေလ့ရွိ ပါတယ္။ ပုဂံ ေခတ္ေန ၀င္ခ်ိန္ မွာတန္ခိုး ထြားတဲ့ အမတ္ႀကီး ရာဇ သႀကၤန္ က၀ါရင့္ မင္းသားႀကီး သီဟသူ ကိုဘုရင္ အျဖစ္ မေထာက္ ခံပဲ အသက္ ၁၉ ႏွစ္သာ ရွိေသး တဲ့သူ႔ ကိုေထာက္ခံ ရာက မင္းေခြးေခ်း တစ္ေယာက္ ရာဇ ပုလႅင္ ေပၚေရာက္ လာတယ္။
(ခ) ေလယူရာတိမ္း၍ႀကိဳးဆြဲရာကသူ
ဘုရင္ လည္းျဖစ္ ကေရာ၊ ဘုန္းႀကီး ၀တ္ေနတဲ့ သူ႔ဦးေလး ကိုလူထြက္ ခိုင္းၿပီး သိမၼစည္း ဆိုတဲ့ ဘြဲ ႔နဲ႔ အမတ္ႀကီး ခန္႔တယ္။ ဖုန္းႀကီး လူထြက္ သိမၼစည္း ဟာတျဖည္းျဖည္း ဘုန္းႀကီး လာလိုက္ တာေနာက္ဆံုး သူတြန္းလို႔ ပုလႅင္ေပၚ ထမ္းတင္ေပးခဲ့တဲ့ ရာဇ သႀကၤန္ ကို မင္းေခြးေခ်းက စည္းစိမ္ ရုပ္သိမ္းၿပီး ဒလ ကိုနယ္ႏွင္ ခဲ့ပါေလေရာ။
(ဂ) ဘ႑ာေရးအေျခအေန
တစ္ျပည္လံုး မွာရွိတဲ့ စိုက္ပ်ိဳးေျမ ဧကမ်ားစြာ ကိုဘုရင္ ကေရာ၊ မင္းညီ မင္းသား ေတြကေရာ၊ သူေဌး သူႂကြယ္ ေတြ ကေရာ ဂုဏ္တု ဂုဏ္ၿပိဳင္ လုပ္ၿပီး သာသနာ့ေျမ အျဖစ္ ေပးလွဴ ၾကတယ္။ သာဓု ေခၚမလို႔ စဥ္းစား ေနတုန္း သာသနာ့ေျမ ဟာ အခြန္လြတ္ တဲ့အတြက္ သူတို႔လွဴထားတဲ့ ေျမဧက ေသာင္းေပါင္း မ်ားစြာ အတြက္ အခြန္ မရေတာ့၊ ဒါေၾကာင့္ budget negative balance ျပလာတယ္။
(ဃ) အျခားဌာန တို႔မွ အေကာက္ အခြန္ မ်ားတိုးျမႇင့္ျခင္း
ႀကံရာ မရ တဲ့အခါ က်ေတာ့ ျပည္သူျပည္သား ေတြထံက အခြန္ အေကာက္ ေတြရသေလာက္ တိုးျမႇင့္ ေကာက္ခံတယ္။ သက္လူမ်ိဳး တို႔ေနထိုင္ရာ မစၦဂီရိ အရပ္ မွာထံုးစံ ထက္အမ်ားႀကီး ပိုၿပီး အခြန္ေတာ္ ေကာက္လို႔ ပုန္ကန္ ထၾကြ မႈစတင္ လာတယ္။ ပုဂံ ကိုလာၿပီး ေရာင္း၀ယ္ ေဖာက္ကား တဲ့တရုတ္ ကုန္သည္ ေတြရဲ႔ လား၀န္တင္ ပစၥည္း ေတြကို အခြန္ မတရား ေကာက္လို႔ စကားမ်ား ရန္ျဖစ္ ၾကတယ္။
(င) မိုးလြန္မွထြန္ခ်
တရုတ္က ၀င္တိုက္ လို႔စစ္ရံႈး ၿပီးထီးနန္း ကိုေရာ၊ တိုင္းျပည္ကိုပါ စြန္႔လႊတ္ ထြက္ေျပး ပါတယ္။ သူ ႔အမွား ေတြကို မိဖုရား ေစာက ေျပာဆို ဆံုးမ ေဖ်ာင္းဖ် ေတာ့ေနာင္တ ရခဲ့ ရွာတယ္။ ဒါေပမဲ့ အခ်ိန္ သိပ္ေႏွာင္း ခဲ့ၿပီ။
(စ) လမ္းဆံုး
ထြက္ေျပး တိမ္းေရွာင္ လာတာ ပုသိမ္ ကေန သားေတာ္ရွိတဲ့ ျပည္ကိုအေရာက္ သားေတာ္ ကအဆိပ္ ပါတဲ့ စားပြဲေတာ္ ကိုဆက္သတယ္။ အဆိပ္ ပါမွန္း သိသိ ႀကီးနဲ႔ စားရရွာတယ္။ “ငါသည္ ေနာင္ဘ၀ မ်ား၌ သားေယာကၤ်ား ဖခင္ မျဖစ္ ပါရ ေစႏွင့္” လို႔မ်က္ရည္ လည္ရြဲ ဆုေတာင္း သြားၿပီး ဘုန္းႀကီး စဥ္အခါ ကဟင္းခြက္ သံုးရာနဲ႔ ေန႔စဥ္ ပြဲေတာ္ တည္တယ္ လို႔ နာမည္ႀကီး ခဲ့တဲ့ နာရ သီဟ ပေတ့ ဟာအစား ေၾကာင့္ပဲ နတ္ရြာ စံခဲ့ ရရွာပါတယ္။ သူနဲ႔ အတူ ပုဂံ ေခတ္ကို လည္း တစ္ခါတည္း စုေတ ေစခဲ့ တယ္ေလ။
ကိုးကား

1. ဦးတင္၊ ပုဂံ၀န္ေထာက္၊ ျမန္မာမင္းအုပ္ခ်ဳပ္ပံုစာတမ္းမ်ား၊ ဒုတိယတြဲ
2. ညိဳျမ၊ ကုန္းေဘာင္ရွာပံုေတာ္