Friday, December 30, 2011

ကြန္တီနမ္တဲလ္ ဖေလာ္ဆိုဖီ

by Zay Ya on Friday, December 30, 2011 at 9:59pm
ကြန္တီနမ္တဲလ္တို႔ - ကလပ္စစ္ကယ္လ္တို႔ - အနက္လစ္တစ္္တို႔ ဆိုတဲ႔ စကားေတြ ဒႆနပညာရပ္မွာ မၾကာခဏ ၾကား ၾကားေနရ တတ္ပါတယ္။ ဒီေနရာမွာ အနက္လစ္တစ္ ( Analytic ) ဆိုတာကို ဒႆနပညာ လိုက္စားသူ ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ား သိၾကေပမယ့္ နားစိမ္းေနေသးတဲ႔ ေဝါဟာရကေတာ့ ကြန္တီနမ္တဲလ္ ( Continental ) ျဖစ္ပါတယ္။

ညီတစ္ေယာက္က ေမးထားျပီးသားမို႔ ျပန္ေျဖမယ္ ၾကိဳးစားရင္း မေျဖျဖစ္ခဲ႔တာ ၾကာပါျပီ။ ေရးမယ္ဆိုျပီး ( ေဖ်ာက္မရတဲ႔ အက်င့္ဆိုးအတိုင္း ) တစ္ပိုင္းတစ္စ ထားထားခဲ႔တဲ႔ ေရးလက္စ စာဖိုင္တစ္ခု ေတာ့ ရွိတယ္။  ဒါေပမယ့္ ကိုယ့္ဘာသာကိုယ္ေရးျပီး  စိတ္တိုင္းမက်ဘူးရယ္။ အခု ညီျဖစ္တဲ႔သူ ေမးထားတဲ႔ အေမးအတြက္ အထိုက္အေလ်ာက္ ေက်နပ္နိုင္မယ့္စာကို ရွာေတြ႔တယ္။ က်ေနာ္ေရးထားတာ မျပည့္စံုလို႔ ဆရာေရးထားတဲ႔ အတိုင္းကိုပဲ ဟိုတစ္စ ဒီတစ္စ ျပန္ျပင္ျပီး တင္လိုက္ပါတယ္။


ေအာက္ကစာကို ဖတ္ၾကည့္ရင္ ကြန္တီနမ္တဲလ္ဒႆနပညာဟာ လက္ရွိဒႆနေရစီးေၾကာင္းမွာ အပုတ္ခတ္ခံေနရဆဲ ဒႆနပညာတစ္ရပ္ ဆိုတာထက္ သူ႕သမိုင္းေၾကာင္းကို တြဲဖက္ ပိုျမင္ႏိုင္မယ္ ထင္ပါတယ္။ လႊမ္းမိုးၾကီးစိုးဆဲ ဒႆနပညာကေတာ့ Analytical Philosophy ခြဲျခမ္းစိတ္ျဖာ ဒႆနပညာပါ။ က်ေနာ္ရွင္းတာထက္ ဆရာမင္းခက္ရဲ ရွင္းတာက ပိုလင္းပါလိမ့္မယ္ဗ်ား။ သူေရးထားတဲ႔ ေဆာင္းပါးတြဲ ကို ရသေလာက္ ယူတင္လိုက္တာမို႔ အပိုင္းလိုက္ အခ်ိဳ႕ေနရာမွာ လိုေနပါလိမ့္မယ္။

ေတာင္းဆိုတဲ႔ညီငယ္ကို တေလးတစားေက်းဇူးတင္ပါတယ္။
....................................................
ကြန္တီနမ္တဲလ္ဒႆနပညာဆိုတာဘာလဲ

ဒႆနပညာ အေၾကာင္း ေျပာရင္ ကၽြန္ေတာ္တို႕ဟာ ဒဲရီဒါ၊ ဖူးကိုး၊ ဒီလူးစ္ ဒါမွမဟုတ္ ကန္႔၊ ေဟဂယ္၊ နစ္ေရွး စသည္ျဖင့္ ဒႆန ပညာရွင္ကို အေျခခံျပီး ေျပာခ်င္ေျပာ ၊ျဖစ္တည္မႈဝါဒ၊ အာရံုအေျချပဳဝါဒ၊ အေဆာက္အအံုဝါဒ၊ အေဆာက္အအံုလြန္ဝါဒ စသျဖင့္ အယူအဆေတြကို အေျခခံေျပာတာ မ်ိုဳးမ်ားတယ္။ ဒႆနပညာ ဖြံ႔ျဖိဳးလာ၊ ရွင္သန္ ၾကီးထြားလာပံု လမ္းေၾကာင္းကေန ေျပာဆိုတာမ်ိဳး ရွားပါးတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ကၽြန္ေတာ္တို႔ဆီမွာ ဒႆနပညာဟာ စာဖတ္သူေတြရဲ႕ ေန႔စဥ္ လူမႈဘဝထဲကို ေရာက္ခဲ့ေပမယ့္ ကြန္တီနမ္တဲလ္ဒႆနပညာ Continental Philosophy ရယ္လို႔ လမ္းေၾကာင္းတစ္ခုသက္သက္က ေရာက္မလာခဲ့ဘူး။ ဒႆနပညာနဲ ႔ရင္းနွီးကၽြမ္းဝင္သ ူလူနည္းစုကသာ ေလ့လာျဖစ္ေနတာ ေတြ႔ရတယ္။ ကြန္တီနမ္တဲလ္ဒႆနပညာ ဆိုတာဘာလဲလို႔ ခြဲေျပာဖုိ႔ဟာ ၾကီးမားတဲ႔အခက္အခဲတစ္ခုပါ။ မိတ္ဆက္သေဘာ ေျပာရရင္ေတာ့ ဒႆနပညာရပ္မွာ ဖြံျဖိဳးပံုလမ္းေၾကာင္း နွစ္ခုရွိတယ္။ တစ္ခုက ခြဲျခမ္းစိတ္ျဖာဒႆနပညာ Analytical Philosophy ျဖစ္ျပီး က်န္တစ္ခုကေတာ့ ကြန္တီနမ္တဲလ္ဒႆနပညာ ပဲ။ ကြန္တီနမ္တဲလ္ဒႆနပညာ ဆိုတာ ဒႆနပညာရပ္မွာ ပင္မေရစီးဒႆနေတြကေန ဖယ္ခြာခဲ့တဲ႔လမ္းေၾကာင္းကို ေရးဆြဲထားတာပါပဲ။ ပင္မေရစီး ခြဲျခမ္းစိတ္ျဖာ ဒႆနပညာကို ဆန္႔က်င္ရင္း ဒါမွမဟုတ္ ၎နဲ႔မတူတဲ႔ ဒႆနအျမင္ေတြကို စုေပါင္းေခၚေဝၚထားတဲ႔ လမ္းေၾကာင္းတစ္ခုပါပဲ။


၁၉၅၀ နဲ႔ ၆၀ ခုနွစ္မ်ားအထိ ဒႆနေလာကမွာ အလႊမ္းမိုးဆံုးကေတာ့ အဂၤလိပ္ အေမရိကန္ ဒႆနေတြပါ။ အထူးသျဖင့္ အဂၤလိပ္၊ အေမရိကန္ ဒႆနေတြဟာ ခြဲျခမ္းစိတ္ျဖာ ဒႆနေတြပါပဲ။ သူတို႔ရဲ႕ လႊမ္းမုိုးမႈကေန ေဖာက္ထြက္ေျပာဆိုလာတဲ႔ ဒႆနေတြဟာ ျပင္သစ္၊ ဂ်ာမန္တို႔မွာ အမ်ားအျပားထြက္ေပၚခဲ့ပါလ်က္ မတြင္က်ယ္ဘဲ ေဘးဖယ္ခံေနရသလို ျဖစ္ေနခဲ့တာ အမွန္ပါပဲ။ ကြန္တီနမ္တဲလ္ ဒႆနပညာကို ပထဝီနယ္ေျမ အရ ခြဲျခားတာေတြရွိပါတယ္။ ဒါကေတာ့ အဂၤလိပ္၊ အေမရိကန္ ၊ဩစေၾတးလ် မဟုတ္တဲ႔ ဥေရာပနိုင္င ံအတြင္းက ဒႆနပညာဟာ ကြန္တီနမ္တဲလ္ဒႆနပညာလို႔ ဆိုႏိုင္ပါတယ္။


ဒီခြဲျခားမႈမွာ ျခြင္းခ်က္ေတာ့ရွိပါတယ္။ ခြဲျခမ္းစိတ္ျဖာ ဒႆနပညာကို စတင္ခဲ့သူဖရက္ Frege နဲ႔ ကားနက္ပ္ Carnap တို႔ဟာ ဥေရာပ Continent ထဲကပါ။ ဒါေပမယ့္ ျခြင္းခ်က္အားျဖင့္ ကြန္တီနမ္တဲလ္ ဒႆနပညာထဲမွာ သူတို႔မပါဝင္ပါဘူး။
အေမရိကန္နဲ႔ အဂၤလိပ္တို႔ရဲ႕ လႊမ္းမိုးၾကီးစိုးမႈ ေအာက္မွာ ကြန္တီနမ္တဲလ္ ဒႆနပညာဟာ ေဘးဖယ္ထုတ္ခံ ျဖစ္ပါတယ္။ ဥပမာ ၁၉၆၀ခုနွစ္၊ ျပင္သစ္မွာ က်င္းပတဲ႔ ခြဲျခမ္းစိတ္ျဖာဒႆနညီလာခံ မွာ ေအာက္စဖို႔ဒ္ ဒႆနပညာရွင္ၾကီးလည္းျဖစ္၊ အဂၤလိပ္ ခြဲျခမ္းစိတ္ျဖာဒႆနပညာရွင္ အထင္ကရပုဂၢိဳလ္ၾကီးျဖစ္တဲ႔ ဂီးလ္ဘတ္ရိုင္း G.Ryle က ကြန္တီနမ္တဲလ္ဒႆနပညာရွင္ မာလိုပြန္တီရဲ႕ အေမးကို ေျဖခဲ႔တာ တစ္ခုရွိပါတယ္။ ဖီႏိုမန္နိုလိုဂ်စ္ Phenomenologist မြန္တီက ညီလာခံမွာ (ဒီေတြးေခၚေျမာ္ျမင္မႈ) ပရိုဂရမ္ၾကီး ေအာက္မွာ ငါတို႔ဟာအတူတူပဲမဟုတ္လားလို႔ တရိုတေသ ေမးခဲ့တယ္။ ဂီးလ္ဘတ္ရိုင္း ကေတာ့ ငါေတာ့အဲ႔လိုမေမ်ွာ္လင့္ဘူးI hope not ရယ္လို ႔ေျပာခဲ႔တယ္။ အေျဖက ကြန္တီနမ္တဲလ္ဒႆနပညာကို ဒႆနပညာ ေခါင္းစဥ္ေအာက္ကေန ေဘးဖယ္ထုတ္လိုက္ရံုတင္ မကဘူး။ အနာဂတ္အတြက္ပါ မျဖစ္ႏိုင္ဘူးလို႔ ရည္စူးျပီး ထပ္မံ ကန္႔သတ္ထားတဲ႔ အေျဖပါပဲ။ ဒါတင္မကေသးဘူး။ ဥေရာပ ဒႆနပညာရွင္ ႏွစ္ဦးျဖစ္တဲ႔ ေဟဂယ္ နဲ႔ ဟိုက္ေဒးဂါး ကလည္း ဒႆနပညာကေန ေသြဖည္ ေဖာက္ျပန္သူေတြ အျဖစ္ မၾကာခဏ ကိုးကားခံရတယ္။ ဟန္႔ေရးဘတ္ခ်္က သူ႔ရဲ႕စာအုပ္ The Rise of Scientific Philosophy မွာ ဟိုက္ေဒးဂါးရဲ႕ ဒႆနကို အဓိပၸါယ္မရွိ Meaningless လို႔ ကိုးကားေရးသားတယ္။


ဒီလိုမ်ိဳး အေမရိကန္နဲ႔ ေျမာက္အေမရိကတိုက္ ဒႆနပညာေတြ လႊမ္းမိုးျပီး ဥေရာပဒႆနကို ေဘးဖယ္ထုတ္လာတာဟာ ဒုတိယကမၻာစစ္ကေန စတင္လာတာပါ။ ျပီးေတာ့ ၁၉၆၀ ခုနွစ္တိုင္ေအာင္ပါပဲ။ ဒီၾကားထဲမွာ ထင္ေပၚခဲ႔တဲ့ ဥေရာပ ဒႆနပညာရွင္ရယ္လို႔ အဲလ္ဘတ္ကမူး နဲ႔ ယန္းေပါလ္ဆတ္ တို႔နွစ္ဦးသာလ်ွင္ ရွိပါတယ္။ သူတို႔နွစ္ဦးဟာ ျဖစ္တည္မႈဝါဒီေတြ Existentialist အျဖစ္ ထင္ရွားလာရတာကလည္း သူတို႔ရဲ႕ ေက်ာ္ၾကားတဲ႔ ဝတၳဳေတြေၾကာင့္သာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါကိုပဲ အဂၤလိပ္ ကိုယ္က်င့္တရား ဒႆနပညာရွင္ ေအ၊ေဂ်၊ေအရာ က ဆာ့တ္ရဲ႕ လြတ္လပ္မႈအျမင္ဟာ အၾကြင္းမဲ့ဆန္ျပီး ကိုယ္လုပ္ခ်င္ရာ လုပ္နိုင္တယ္ ဆိုတဲ႔ အျမင္မ်ိဳး သက္ေရာက္တယ္ လို႔ဆိုပါတယ္။ ကမူး နဲ႔ ဆာ့တ္တို႔ရဲ႕ ဒႆနပညာကို အဂၤလိပ္၊ အေမရိကန္ တကၠသိုလ္မွာ သင္ၾကားတယ္။ ေက်ာင္းသားေတြရဲ႕ ေတာင္းဆိုမႈေၾကာင့္သာ သင္ၾကားတာျဖစ္ပါတယ္။ ဒႆနပညာအရေတာ့ ဒီကာလမွာ ေလးစားမႈမရခဲ့ဘူး။ အဂၤလိပ္ အေမရိကန္တို႔ရဲ႕ ကြန္တီနမ္တဲလ္ ဒႆနပညာအေပၚ မေလးစားမႈဟာ ယက္ဒဲရီဒါ Derrida ျပႆနာမွာ သိသာတယ္။ အဂၤလိပ္ အေမရိကန္ေတြရဲ႕ ခြဲျခမ္းစိတ္ျဖာ ဒႆနပညာဟာ ကြန္တီနမ္တဲလ္ဒႆနနဲ႔ အေတာ္ကေလး ကြဲျပားျခားနားေနတာေၾကာင့္လည္း ပါပါတယ္။ ျပီးေတာ့ ခြဲျခမ္းစိတ္ျဖာဒႆန ဆိုတာက လႊမ္းမိုးၾကီးစိုးဆဲဒႆနပညာျဖစ္ေနလို႔။


ကိန္းဘရစ္ခ်္ တကၠသိုလ္ ၁၉၉၂ ခုနွစ္ ကာလအထိ ကြန္တီနမ္တဲလ္ဒႆနပညာအေပၚ မေလးစားမႈက ၾကြင္းက်န္ေနေသးတာပါ။ ယက္ဒဲရီဒါဆိုတာက ဒီကြန္ဆာရပ္ရွင္းဒႆန နည္းပရိယာယ္ကို တည္ေထာင္ခဲ့သူ။ ျပင္သစ္မွာ ဩဇာၾကီးမားသလို သူ႔ရဲ႕ဒႆနဟာ ၁၉၇၀ခုႏွစ္မ်ားမွာ အေမရိကမွာ ပ်ံ႕နွံ႕ထြန္းကားခဲ့တယ္။ ေယးတကၠသိုလ္ ပညာရွင္ေတြဟာ ဒဲရီဒါရဲ႕ လႊမ္းမိုးခံခဲ့ရတယ္။ ဒါကိုေတာင္မွ ကိန္းဘရစ္ခ်္ဟာ ဒဲရီဒါကို ဂုဏ္ထူးေဆာင္ ပါရဂူဘြဲ႔အပ္ႏွင္းဖုိ႔ အဆိုျပဳခ်က္ကို အျပင္းအထန္ကန္႔ကြက္မႈေတြရွိေနခဲ့ေသးတယ္။
ရိုင္းကသူ႔ရဲ႕In Mind (၁၉၃၀) မွာ ဟိုက္ေဒးဂါးကို ေဝဖန္တယ္။ ျပီးေတာ့ ဒီစာအုပ္ပါ အျမင္ကို ေအာက္စဖို႔ဒ္မွာ တစ္ေလ်ာက္လံုး ပို႔ခ်ေတာ့တာပဲ။ ဒႆပညာရွင္ ဒန္းမတ္တ္ကလည္း ဟူဇယ္လ္၊ ဟိုက္ေဒးဂါးတို႔လို ကြန္တီနမ္တဲလ္ပညာရွင္ေတြရဲ႕ အေရးအသားနဲ႔ ပတ္သက္ျပီး ”သူတို႔ရဲ႕အသိပညာ မျဖစ္စေလာက္ေလးကို ပံုႏွိပ္ထိန္းသိမ္း ေစာင့္ေရွာက္ထားတာဟာ အေတာ္ကေလး သနားဖုိ႔ေကာင္းတယ္” လို႔ေဝဖန္ရွဳတ္ခ်တယ္။ ေအ၊ေဂ်၊ေအရာက သူ႔ရဲ႕ကိုယ္တိုင္ေရးအထၳဳပၸတၱိမွာ မာလိုပြန္တီ နဲ႔ ေနခဲ့ျပီး ေဆြးေႏြးခဲ့ရတဲ့ျဖစ္စဥ္ကို ေရးထားတာက သူတို႔နွစ္ဦးဟာ သူတို႔ရဲ႕ဒႆနမွာ ဘယ္ေတာ့မွ အေျခခံအုတ္ျမစ္ ဘာတူေနမလဲ ဆိုတာကို ရွာေဖြလို႔မရႏိုင္ခဲ့ဘူးတဲ႔။

ဒါဟာ တကယ္ေတာ့ ေအရာ နဲ႔ ပြန္တီတို႔ရဲ႕ ကြာျခားခ်က္ဘက္မကဘူး။ ခြဲျခမ္းစိတ္ျဖာဒႆန နဲ႔ ကြန္တီနမ္တဲလ္ဒႆနပညာတို႔ရဲ႕ ကြဲျပားျခားနားခ်က္လည္း ျဖစ္တယ္။ ခြဲျခမ္းစိတ္ျဖာဒႆနမွာ ၾကည္လင္ရွင္းလင္းမႈ၊ ဓမၼဓိ႒ာန္က်မႈ၊ စနစ္က်မႈဆိုတာကို အေျခခံအုတ္ျမစ္အျဖစ္ ေတြ႔ႏိုင္တယ္။ ကြန္တီနမ္တဲလ္ ဒႆနပညာမွာေတာ့ စာနာမႈ၊ အနက္ျပန္ဖြင့္ဆိုမႈ၊ ပုဂၢလဓိ႒ာန္ဆိုတဲ႔ အရာေတြကို အေျခခံအုတ္ျမစ္ အျဖစ္ထားတယ္။ ယက္ဒဲရီဒါဆိုရင္ ခြဲျခမ္းစိတ္ျဖာ အေျခခံအေနာက္တိုင္း ဒႆနတစ္ခုလံုးကို ဆန္႔က်င္ဖို႔ ၾကိဳးစားတာပါပဲ။ ပို႔စ္ကိုလိုနီယယ္ဝါဒီ Post-colonialist ေတြကဆိုရင္ အေနာက္တိုင္း ခြဲျခမ္းစိတ္ျဖာဒႆနကို ဆန္႔က်င္တာနဲ႔ ပတ္သက္လို႔ လက္ခံၾကတယ္။ အထူးသျဖင့္ ဒဲရီဒါကိုပဲ။ သူတို႔က အေနာက္တိုင္း ဒႆနပညာဟာ ကိုလိုနီစနစ္ သူတို႔ကိုယ္ သူတို႔မွန္ကန္ေၾကာင္း ထင္လာဖို႔နဲ႔ ကိုလိုနီစနစ္ အင္အားၾကီးမားလာဖို႔ အေထာက္အကူျပဳတယ္ လို႔ ယံုၾကည္တယ္။ ယခု ကြန္တီနမ္တဲလ္ဒႆနပညာဟာ လႊမ္းမိုးၾကီးစိုးဆဲ ဒႆနပညာကေန ေဖာက္ထြက္ဆန္႔က်င္ထားတဲ႔ဒႆနပါ။ အေသအခ်ာေျပာ ရရင္ေတာ့ သူ႔နည္းသူ႔ဟန္နဲ႔ ေဖာက္ထြက္ထားၾကတာ လို႔ဆိုႏိုင္တယ္။


အဂၤလ္ိပ္ ခြဲျခမ္းစိတ္ျဖာ ဒႆနပညာရွင္နဲ႔ ကြန္တီနမ္တဲလ္ ဒႆနပညာရွင္ ေနာက္တစ္ဦးတို႔ရဲ႕ ဆံုေတြ႔မႈကလည္း စိတ္ဝင္စားစရာေကာင္းတယ္။ ေဂအရာ နဲ႔ ဘတိုင္းယီ Glorge.Bataille တို႔ရဲ႕ဆံုေတြ႔မႈပါ။ ဘတိုင္းလီဆိုတာ ဖူးကိုး ၊ဒဲရီဒါနဲ႔ ဘာ့သ္တို႔အေပၚ လႊမ္းမိုးႏိုင္စြမ္းရွိသူ၊ အေဆာက္အအံုလြန္ဝါဒ အေျခခံ အေဆာက္အအံုအုတ္ျမစ္ ဝါဒီ ထဲက တစ္ဦးျဖစ္ပါတယ္။ ျပင္သစ္ရဲ႕ အေက်ာ္ၾကားဆံုးနဲ႔ ဩဇာအၾကီးမားဆံုး ပညာရပ္ဂ်ာနယ္ Critique ကိုတည္ေထာင္သူ၊ ဒီပညာရပ္ဂ်ာနယ္ ကေန ဘလြန္ရွိဳ၊ ဘာ့သ္၊ ဖူးဂိုး ၊ဒဲရီဒါတို႔ကို ထည့္ျပီး ပိုမို က်ယ္ျပန္႔လာေအာင္ မိတ္ဆက္ေပးခဲ့သူပါပဲ။


၁၉၅၁ ခုႏွစ္၊ ပဲရစ္ျမိဳ႕ အရက္ဘားဆိုင္တစ္ခုမွာ ေအရာ နဲ႔ ဘတိုင္းလီတို႔ ဆံုေတြ႔ခဲ့တယ္။ မာလိုပြန္တီလည္း ပါတယ္။ ေအရာ နဲ႔ ဘတိုင္းလီတို႔ရဲ႕ ေဆြးေႏြးမႈဟာ မနက္သံုးနာရီထိ တိုင္ေအာင္ေရာက္တယ္ လို႔ဆိုပါတယ္။ သူတို႔ေဆြးေႏြးေနတဲ႔ အေၾကာင္းအရာက ”ေနဟာ လူသားရဲ႕ တည္ရွိမႈမတိုင္ခင္မွာကတည္းက ရွိခဲ့သလား” ဆိုတာပါပဲ။ ေအရာကေတာ့ ေနဟာ လူသား မတည္ရွိခင္ ကတည္းက တည္ရွိခဲ့တယ္ ဆုိတာ ဘာမ်ွ သံသယျဖစ္စရာမလိုဘူး တည္ရွိခဲ႔တယ္လို႔ ယူတယ္။ ဘတိုင္းလီကေတာ့ အထက္ပါ အဆိုတစ္ခုလံုးဟာ အဓိပၸာယ္မရွိဘူးလို႔ ေတြးပါတယ္။ ေအရာ လို ခြဲျခမ္းစိတ္ျဖာဒႆနပညာရွင္ ၊ကမၻာေလာကၾကီး အေပၚ သိပၸံနည္းက် ရွဳျမင္လိုသူကေတာ့ ေနလို ရုပ္ပိုင္းဆိုင္ရာ အရာဝတၳဳဟာ လူသားရဲ႕ ဆင့္ကဲျဖစ္စဥ္ေျပာင္းလဲမႈထက္ အလ်င္က်ျပီး တည္ရွိခဲ႔တယ္ဆိုတာ အေတာ္ေလး အဓိပၸာယ္ရွိတဲ႔ အေတြးလို႔ဆိုႏိုင္ပါတယ္။ ဘတိုင္းလီက်ေတာ့ အသြင္ေလာကပညာ Phenomenology ရွဳေထာင့္ကေန ဦးစားေပးစဥ္းစားမွာပါ။ သူက ရုပ္ပိုင္းဆိုင္ရာ ဝတၳဳပစၥည္းရဲ႕ တည္ရွိမႈကို လူသားရဲ႕ ပုဂၢလိက အာရံုသိမႈအတြင္းကေန သာလ်ွင္ သူတည္ရွိေနေၾကာင္း သိရမွာျဖစ္တယ္။ ျပင္ပေလာကထဲက အရာဝတၳဳရွိေနမႈဟာ လူသားရဲ႕ အာရံုသိမႈေၾကာင့္သာလ်ွင္ သိေနရတာ။ ဒါေၾကာင့္ ဘတိုင္းလီ အတြက္ ေနဟာ လူုသားထက္ အရင္ျဖစ္တည္ေနတယ္ ဆိုတဲ့အဆိုဟာ လံုးဝ အဓိပၸာယ္မရွိဘူး ျဖစ္ေနမယ္။ ေအရာ နဲ႔ ဘတိုင္းလီတို႔ရဲ႕ ကြဲျပားျခားနားခ်က္ဟာ ခြဲျခမ္းစိတ္ျဖာဒႆနနဲ႔ ကြန္တီနမ္တဲလ္ ဒႆနပညာတို႔ရဲ႕ ကြဲျပားခ်က္လည္းပဲ ျဖစ္ပါတယ္။


ကြန္တီနမ္တဲလ္ဒႆနပညာကို စဥ္းစား ေတြးေခၚမႈ နည္းလမ္းေဘာင္ methodological နဲ႔ ပထဝီအေနအထား geographical ဆိုျပီး နွစ္မ်ိဳး ခြဲျခားနိုင္တယ္ ဆိုတာ ေတြ႕ျပီးပါျပီ။ ကြန္တီနမ္တဲလ္ ဒႆနပညာလို႔ စတင္အမည္တပ္ ထြက္ေပၚလာပံုကိုေတာ့ သိနိုင္ဖို႔ မလြယ္ဘူး။ ခန္႔မွန္းေျခအရ ဒီပညာရပ္ နာမည္ဟာ ၁၉၇၀ ခုနွစ္မ်ားမွာ ေပၚေပါက္လာတယ္ လို႔ေတာ့ အဆိုရွိတယ္။ ပထမ ခန္႔မွန္းခ်က္ တစ္ခုအရ သူ႔ရဲ႕ ပညာရပ္ဆိုင္ရာ အေျခအေနနဲ႔ ေပၚေပါက္လာတယ္ လို႔ေတာ့ မွတ္ယူနိုင္ပါတယ္။ သေဘာကေတာ့ ဒႆန ပညာရွင္ေတြနဲ႔ ဒႆနပညာရပ္ ဌာနက သူတို႕ရဲ႕ သုေတသနအတြက္ ဖြဲ႕စည္းမယ္၊ သင္ၾကားမယ္၊ ျပီးရင္ သူတို႔နဲ႔ ဆက္ႏြယ္ေနတဲ႔ အသိပညာဆိုင္ရာေတြကို ေဖာ္ထုတ္တင္ျပရင္း ကေန ကြန္တီနမ္တဲလ္ ဒႆနပညာရယ္လို႔ ေပၚေပါက္လာမယ္။ ဒီအသိအရ ကြန္တီနမ္တဲလ္ ဒႆနပညာရဲ႕ အရင္းအျမစ္ဟာ ဒႆနပညာကို ပေရာဖက္ရွင္နယ္ အမႈ ျပဳရင္းကေန စတင္ထြက္ေပၚလာတဲ႔ အမည္နာမလို ျဖစ္နိုင္ပါတယ္။ ၁၉၇၀ ခုနွစ္ အထိ ဘြဲ႕ယူနဲ႔ ဘြဲ႕လြန္ ေက်ာင္းသား သင္ရိုးေတြမွာ ကြန္တီနမ္တဲလ္ ဒႆနပညာ ဆိုတာ မေပၚေပါက္ခဲ့ေသးဘူး။ ဒါနဲ႔ ပတ္သက္ျပီး ပညာရပ္ သမိုင္းေၾကာင္း တခ်ိဳ႕ကို ျပန္ၾကည့္နိုင္တယ္။


၁၉၇၀ ခုနွစ္ေတြကို ဒႆနပညာအတြက္ အျပန္အလွန္ နားလည္မႈမ်ားတဲ႔ နွစ္လို႔ ေခၚနိုင္တယ္။ ဥေရာပ ဒႆန ပညာရွင္ေတြ အေၾကာင္း ေရးသားေဖာ္ျပခ်က္ေတြမွာေရာ၊ ဥေရာပ ဒႆနပညာရွင္ေတြရဲ႕ ေဖာ္ျပခ်က္ေတြမွာပါ အေျပာင္းအလဲေတြ ရွိလာတယ္။ ဥေရာပ ဒႆနပညာ အေၾကာင္းကိုေရးသားတဲ႔ စာအုပ္ေတြမွာ သူတို႕ရဲ႕ အေတြးအေခၚေတြကို ‘ခြဲျခမ္းစိတ္ျဖာမႈ သေဘာ’ ရွိတယ္လို႔ ၾကိဳးစားျပီး ရွင္းလာၾကတယ္။ ဖင္ဒေလးက ေဟဂယ္လ္ အေၾကာင္း မိတ္ဆက္တဲ့အခါမွာ ခြဲျခမ္းစိတ္ျဖာ ဒႆနကို ၾကိဳက္တဲ့ ပရိသတ္အတြက္ ရည္ရြယ္ရွင္းလင္းတာမ်ိဳး လုပ္တယ္။ ဒါေၾကာင့္ သူကိုယ္တိုင္လည္း လ်စ္လ်ဴရွဳတာမ်ိဳး၊ ေဘးဖယ္ထုတ္ခံရတာမ်ိဳး မရွိေတာ့ဘူးေပါ့။ အာသာဒန္တိုက နစ္ေရွးကို ခြဲျခမ္းစိတ္ျဖာ ဒႆန ပညာရွင္ အျဖစ္ ေဖာ္ျပတယ္။ ဒီမတိုင္ခင္ကလည္း နစ္ေရွးကို ဘယ္သူမွ ျပန္မကိုင္တြယ္ရဲခင္မွာ ေဝၚလ္တာေကာ့ဖ္မန္း က နစ္ေရွးအေပၚ ျမင္ထားတဲ႔ နာဇီဝါဒီ ဆိုတဲ႔ အျမင္ကို ပယ္ဖ်က္ျပျပီး ဒႆန ပညာရွင္ တစ္ဦးလို ျပန္ျမင္လာေစခဲ့တယ္။ ဒီလို ေလးစားဖြယ္ ပညာရွင္ေတြ ေရးတဲ့ ဥေရာပ ဒႆန ပညာရွင္ေတြ အေၾကာင္း စာအုပ္ေတြ အျပင္ ဩဇာၾကီးမားတဲ့ စာအုပ္တိုက္ေတြကပါ (ဥေရာပ) ေကာ့တီနမ့္ ဒႆနပညာရွင္မ်ား ျဖစ္တဲ့ ဟိုက္ေဒးဂါး၊ ရွိဳပင္ေဟာင္ဝါ၊ ဟူဇယ္၊ အသြင္ေလာက ပညာေတြ အေပၚ ေရးသားတဲ့ စာအုပ္ေတြကို ထုတ္ေဝလာတယ္။ အဂၤလိပ္၊ အေမရိကန္ရဲ႕ ခြဲျခမ္း စိတ္ျဖာ ဒႆန အတြက္ ဖခင္ၾကီး ျဖစ္တဲ့ ဥေရာပ ဒႆန ပညာရွင္( ကြန္တီနမ္တဲလ္ ဒႆန ပညာရပ္ထဲမွာ မပါေတာ့တဲ့ ) ဖရက္ Frege နဲဲ႔ ဟိုက္ေဒးဂါး ရဲ႕ ဆက္သြယ္ခ်က္ေတြကို ျပန္ရွာေဖြ၊ ဆက္စပ္ျပတာေတြလည္း လုပ္လာတယ္။ ဘြဲ႕ယူေက်ာင္းသားေတြလည္း Ph.D အတြက္ ကြန္တီနမ္တဲလ္ ဒႆန ပညာရပ္ အေၾကာင္း ဒီမွာတင္ ေရးသားတင္သြင္း လာတဲ့ အစအန ေတြ ေတြ႕ လာၾကရတယ္။


၁၉၈၀ ခုနွစ္မ်ားကေတာ့ ဒႆန ပညာရပ္ လမ္းေၾကာင္း အတြက္ ၾကီးမားတဲ့ အေျပာင္းအလဲ ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ား ျဖစ္ခဲ့တယ္။ ယန္းေပါဆတ္ ကြယ္လြန္တယ္။ စစ္ျပီးေခတ္မွာ ကြန္တီနမ္တဲလ္ ဒႆန ပညာရွင္ေတြထဲမွာ ယန္းေပါဆာ့တ္က အေက်ာ္ၾကားဆံုးပဲ။ ခ်ားစ္ဒီေဂါ ကေတာင္မွ “ဆာ့တ္ဟာ ျပင္သစ္ျပည္ပဲ” လို႔ ကိုးကားခဲ့ရသူပါပဲ။ ဒါေပမယ့္ သူေသျပီးတာနဲ႔ သူ႔ရဲ႕ ဂုဏ္သတင္းဟာ ခ်က္ခ်င္းဆိုသလို ေလ်ာ့သြားတယ္။ မင္းဆင့္ေဒကြန္း ထုတ္တဲ႔ ၁၉၈၀ ထုတ္ ျပင္သစ္ဒႆန ပညာရွင္မ်ား စာအုပ္မွာ ဆာ့တ္ဟာ အခန္း ( ၁ ) ခန္းေတာင္မွ ေနရာမရဘူး။ ဒီလို မရတဲ့ အေၾကာင္းက ဆာ့တ္ဟာ ျဖစ္တည္မႈ ဒႆန နဲ႔ တစ္ခုတည္းလိုလို ျဖစ္ေနလို႔။ ျဖစ္တည္မႈ ဒႆန လို႔ ဆိုတာနဲ႔ အျခားေသာ ျဖစ္တည္မႈ ဝါဒီေတြထက္ ဆာ့တ္ကိုသာ ေျပးျမင္တတ္ၾကတာပါ။ ဆာ့တ္ကြယ္လြန္ေတာ့ ျဖစ္တည္မႈ ဝါဒ ကြယ္လြန္သလို ျဖစ္လာတယ္။ ျဖစ္တည္မႈ ဝါဒ ျပီးေတာ့ ဘာလာမလဲ ေပါ့။ ဆာ့တ္ ရွိစဥ္ကတည္းက ေပၚေပါက္ေနတဲ့ အေဆာက္အအံု ဝါဒဟာ ပိုျပီး ၾကီးစိုးလာတယ္။ ဆာ့တ္ သက္ရွိထင္ရွား ရွိစဥ္ကတည္းက အေဆာက္အအံုဝါဒီ ေလးဗီးစထရိုး Levistrauss နဲ႔ ဆာ့တ္တို႔ အျပန္အလွန္ ျငင္းခံုခဲ့ၾကတာ။ ခုေတာ့ ဆာ့တ္ကြယ္လြန္ျပီး မၾကာခင္မွာပဲ အေဆာက္အအံု ဝါဒဟာ ကမၻာၾကီးကို ေျပာင္းလဲ ပစ္ဖို႔ရာ ေတြးေခၚပံု လမ္းေၾကာင္းသစ္ ျဖစ္ေၾကာင္း ထုတ္ေဖာ္ေၾကညာခံလာရတယ္။ ေနာက္ေတာ့ အေဆာက္အအံု ဝါဒနဲ႔ အတူ ေလးဗီးစထရိုး၊ ရိုလြန္ဘာ့သ္၊ အာတုေဆ စတဲ့ နာမည္အသစ္ေတြကို ၾကားလာရတယ္။ ျပီးေတာ့ အေဆာက္အအံု ဝါဒီေတြကပဲ အေဆာက္အအံုဝါဒ ကေန ခြဲထြက္ျပီး အေဆာက္အအံု လြန္ ဝါဒသစ္ ျဖစ္လာတယ္။ ဘာ့သ္၊ ဖူးကိုး၊ ဒဲရီဒါ တို႔ ထင္ရွားတယ္။ ဒဲရီဒါရဲ႕ ဒီကြန္စထရပ္ရွင္း Deconstruction ဟာ အေမရိကန္မွာ ျဖစ္ထြန္းတယ္ ဆုိေပမယ့္ ကိန္းဘရစ္ခ်္ ပါရဂူဘြဲ႕ အပ္နွင္းမႈမွာ ဒဲရီဒါ ရွဳတ္ခ် ခံရတာဟာ ၈၀ နဲ႔ ၉၀ ခုနွစ္မ်ား အထိ အဂၤလိပ္နဲ႔ အေမရိကန္ တကၠသိုလ္ေတြမွာ ကြန္ဆာေဗးတစ္ ဒႆနပညာရွင္ အုပ္စုေတြက မနည္း ရွိေနေသးတယ္ဆိုတာ သိသာတယ္။


ဥေရာပ ကြန္တီနမ္က ဒႆနပညာရွင္ေတြ ေဘးဖယ္ထုတ္ခံရတာ ၊ တန္ဖိုးထား မခံခဲ့ရတာကို စျပီး နယ္နိမိတ္ ဆြဲမယ္ဆိုရင္ ကန္႔ Kant က ေန စရမွာပဲ။ ဒီေတာ့ ပညာရပ္ ေဝါဟာရကေန ၾကည့္မယ္ဆိုရင္ ကြန္တီနမ္တဲလ္ ဒႆနပညာ ဆိုတာ အစဥ္အလာ ဒႆနပညာရဲ႕ ပင္မ ေရစီးေၾကာင္း နဲ႔ ခြဲျခမ္း စိတ္ျဖာ ဒႆန ပညာကို ဆန္႔က်င္ရင္း ထြက္လာတာ ျဖစ္တယ္။ တစ္နည္းအားျဖင့္ ‘ေဘးဖယ္ထုတ္ခံ ဒႆန ပညာ’ လို႔ေတာင္မွ ဆိုႏိုင္ပါတယ္။


ကန္႔ရဲ႕ ၁၇၈၀ ထုတ္ က်မ္းေတြကေန နယ္နိမိတ္ ျပန္ဆြဲၾကည့္ရင္ ကြန္တီနမ္တဲလ္ ဒႆန ပညာရဲ႕ သက္တမ္းဟာ နွစ္ ၂၀၀ ေက်ာ္ ရွိျပီ။ ေယဘုယ် ျခံဳျပီး အက်ဥ္းခ်ံဳး ေျပာရရင္ ကြန္တီနမ္တဲလ္ ဒႆန ပညာထဲမွာ -
  • ဂ်ာမန္ စိတ္ကူးစံ ဝါဒနဲ႔ ရိုမန္တစ္ ဝါဒ၊ ျပီးေတာ့ သူတို႔ရဲ႕ အဆက္၊ ( ဖစ္ရ္၊ ရွဲလင္း၊ ေဟဂယ္၊ ရွလဂ်ဲယ္နဲ႔ နိုဗလီ၊ ရွေလယာမတ္ရွာ၊ ရွိဳပင္ေဟာင္ဝါ )
  • မတၱာဖစ္ဇစ္ Metaphysics ( တကၠိကေဗဒ ) ကို ေဝဖန္သူမ်ား၊ သံသယ ဝါဒီမ်ား ( ဖြားဘတ္ခ်္၊ မာ့က္စ္ ၊ နစ္ေရွး၊ ဖရိြဳက္၊ ဘာ့ဂ္ဆင္ Bergson )
  • ဂ်ာမန္ အေျချပဳ အသြင္ေလာက ပညာ၊ ျဖစ္တည္မႈဝါဒ ဒႆန
  • ျပင္သစ္အသြင္ေလာက ပညာ၊ ေဟဂယ္ဝါဒ နဲ႔ ေဟဂယ္ ဆန္႔က်င္မႈ ဝါဒ ( ကိုယဲဗ့္၊ ဆာ့တ္၊ မာလိုပြန္တီ၊ ေလးဗီး၊ ဘတိုင္းလီ၊ ဒီဗူးဗြား)
  • ဖြင့္ဆိုရွင္းလင္း သိပၸံ ( ဒီေသး၊ ဂဒမာ၊ ရီေကာ )
  • အေနာက္တိုင္း မာ့က္စ္ ဝါဒနဲ႔ ဖရင့္ဖု ဂိုဏ္း ( လူးကပ္စ္၊ ဘင္ဂ်မင္း၊ ေဟာ့ကိုင္းမား၊ အေဒါနို၊ မားက်ဴ၊ ဟားဘားမတ္ )
  • ျပင္သစ္ အေဆာက္အအံု ဝါဒ ( ေလးဗီးစထရိုး၊ လာကြန္၊ အာတုေဆ )
  • အေဆာက္အအံု လြန္ ဝါဒ နဲ႔ ပို႔စ္ေမာ္ဒန္ ဝါဒ ( ဖူးကိုး၊ ဒဲရီဒါ၊ ဒီလူးစ္ ၊ လီယိုတာ၊ ဘိုးဒရီးလ် )
  • ဣတၳိယဝါဒ ( အီရီဂါေရး၊ ယူလီယာ ခရစၥတိုဗာ )
......................
ဟိုးတုန္းက စာပါ။
စာအသစ္ ေရးခ်င္စိတ္ မရွိလို႔ဗ်။
.......................

0 comments:

Post a Comment

စာမေရးျဖစ္ေတာ့တာေၾကာင့္ က်ေနာ္ႀကိဳက္ၿပီး ဖတ္ေစခ်င္တဲ့ စာေလးေတြကို တင္ထားပါတယ္ဗ်ာ

Followers

Total Pageviews

အမွာပါးစရာမ်ားရွိေနရင္

Pop up my Cbox

Blog Archive

အက္ဒမင္

အျခားက႑မ်ားကို ေလ့လာရန္

ရွာေဖြေလ ေတြ႔ရွိေလ

စာေပျမတ္ႏိုးသူမ်ား

free counters
Related Posts Plugin for WordPress, Blogger...