လူထုအဓိကလူ႔အဖဲြ ့အစည္းအယူအဆ မိတ္ဆက္ (Introduction to Civil Society Concept)

ေ၀ါဟာရ၊ အယူအဆ နွင့္ ခ်ည္းကပ္မွု

အဂၤလိပ္ဘာသာျဖင့္ (Civil Society) ဟု သံုးနံွုးလိုက္လွ်င္ နိုင္ငံတကာ၌ အမ်ားစု လက္ခံထားၾကသည္မွာ အစိုးရနွင့္မပတ္သက္သည့္ လူထုအသင္းအဖဲြ ့မ်ားနွင့္ ပရဟိတအသင္းမ်ားျဖစ္ပါသည္။ ေရွးပညာရိွမ်ား၏ အဆိုအမိန္ ့မ်ားကို ေလ့လာရာ၌မူ (Civil Society) ဟူေသာစကားလံုးျဖင့္ လူ ့အဖဲြ ့အစည္းတရပ္လံုးကို ကိုယ္စားျပဳ၍ စဥ္းစားေတြးေခၚသြားမွဳမ်ား ရိွခဲ့ေၾကာင္းေတြ ့ရသည္။ ဤမိတ္ဆက္တြင္ (Civil Society) ကို လူထုအဓိကလူ ့အဖဲြ ့အစည္း ဟူ၍ ေခၚဆိုသံုးစဲြသြားပါမည္။ အစိုးရနွင့္မပတ္သက္သည့္ လူထုအသင္းအဖဲြ ့မ်ား နွင့္ ပရဟိတအသင္းမ်ားသည္ လူထုအဓိကလူ ့အဖဲြ ့အစည္းတရပ္လံုးတြင္ အေရးပါေသာအစိတ္အပိုင္း မွ ပါ၀င္ေနသည့္ သေဘာကိုလက္ခံပါသည္။ ဆိုလိုသည္မွာ အစိုးရနွင့္မပတ္သက္သည့္ လူထုအသင္းအဖဲြ ့မ်ား နွင့္ ပရဟိတအသင္းမ်ားအေျခခံမွ လူ ့အဖဲြ ့အစည္းတရပ္လံုးကို ခ်ည္းကပ္သြားရန္ ျဖစ္ပါသည္။

အလ်ားလိုက္နွင့္ ေဒါင္လိုက္ဆက္ဆန္ေရး၏ သေဘာ

လူထုအဓိကလူ႔အဖဲြ႔အစည္းအယူအဆသည္ တိုင္းျပည္တြင္ အစိုးရ၏ အေရးၾကီးေသာအခန္းက႑ကို မပစ္ ပယ္ပါ။ သို႔ရာတြင္ လူတဦးျခင္းစီ၏ လြတ္လပ္မႈ၊ ျငိမ္းခ်မ္းမႈ၊ တရားမွ်တမႈ၊ ဘ၀တိုးတက္မႈကို ရွာေဖြ၇ာ၌ နိုင္ငံေတာ္အာဏာကိုရယူထားေသာ အစိုးရကသာလွ်င္ စြမ္းေဆာင္သြားမည္ဟူေသာအယူအဆနွင့္ တိုင္းျပည္ ဖဲြ႔စည္းတည္ေဆာက္မႈမ်ဳိးကို လက္မခံပါ။ ေဒါင္လိုက္ဆက္ဆံေရး ( Vertical Relationship ) ကို အားေကာင္း ေအာင္္ျပဳ၍ အလ်ားလိုက္ ဆက္ဆံေရး ( Horizontal Relationship )ကို   ထိမ္းခ်ဳပ္သြားမည္ဟူေသာ အယူ အဆမို်းျဖင့္ တိုင္းျပည္ကိုတည္ေဆာက္မည္ဆို္လႈ်င္ အရာရာကို အစိုးရကသာထိမ္းခ်ဳပ္ လုပ္ေဆာင္သြားေတာ့ မည္ ျဖစ္သျဖင့္ လူထုအဓိကလူ႔အဖဲြ႔အစည္း တည္ရိွရန္မလိုပါ။

ျပည္သူအခ်င္းခ်င္းၾကားအလ်ားလိုက္ ဆက္ဆန္ေရးကို အားေကာင္းေအာင္ တည္ေဆာက္၍ အစိုးရနွင့္ ျပည္သူၾကား ေဒါင္လိုက္ဆက္ဆန္ေရးကို ေထာက္ကူ၊ ၾကပ္မတ္ကာ လူ႔အဖဲြ႔အစည္းကို တိုးတက္ေအာင္ ေဆာင္ရြက္သြားေရးအတြက္  လူထုအဓိက လူ႔အဖဲြ႔အစည္းက အေျချပုသည္။ ဤနည္းျဖင့္ ရွင္းရွင္းလင္းလင္း နွင့္၊ တာ၀န္ခံမွုရိွ၍၊ ဥပေဒစိုးမိုးမွဳအေျခခံတြင္ ေကာင္းမြန္ေသာ လႊမ္းမိုးအုပ္ခူ်ပ္မွုေပၚေပါက္ျပီး၊ လူတိုင္းလူ႔ ဂုဏ္သိကၡာနွင့္အညီ ရပ္တည္ရွင္သန္ခြင့္ ရိွေစမည့္ လူ႔အဖဲြ ့အစည္းမိူ်းေပၚေပါက္လာေစေရးအတြက္ ၾကီးမားစြာ အေထာက္အကူျပုသည္။ 

အေျခခံလူထုကို ခ်ည္းကပ္ျခင္း

လူထုအဓိကလူ ့အဖဲြ႔အစည္းအယူအဆအရ အေျခခံလူထုကို ခ်ည္းကပ္မွဳသည္ လွုပ္ရွားမွုအတြက္ အေျခခံ လူထုအား အရည္အေသြး ျမွင့္တင္ေပးသြားရန္၊ လမ္းဖြင့္ေပးသြားရန္ျဖစ္သည္။ ဆိုလိုသည္မွာ အေျခခံလူထု ကိုယ္တိုင္က မိမိတို႔၏ ဆံုးရံွုးေနေသာအခြင့္အေရးကို သိျမင္၍၊ ယင္းအခြင့္အေရးကို ျပန္လည္ရရိွေရးအတြက္  စြမ္းေဆာင္နိုင္ေသာ လုပ္ငန္းစဥ္မ်ားကို ေဒသအေျခအေနေပၚမူတည္၍  ကာလအပိုင္းအျခားအလိုက္ မိမိတို႔ ကိုယ္တိုင္ခ်မွတ္၊ ေဒသဆိုင္ရာအလိုက္ မိမိတို ့ဖါသာစည္းရံုးစုစည္း၊ ေဒသတြင္း ေဒသျပင္ဆက္ဆံ၊ ဆက္သြယ္ မႈမ်ားကို မိမိတို ့ဖါသာ တည္ေဆာက္အားယူကာ လွုပ္ရွားမွုကိုေဖၚေဆာင္သြားရန္၊ မိမိတို႔၏အခြင့္အေရးကို မိမိ တို႔ကိုယ္တိုင္ျမွင့္တင္သြားနိုင္ေရးအတြက္ စီမံေဆာင္ရြက္သြားရန္္ျဖစ္သည္။ တနည္းအားျဖင့္ ေန႔စဥ္ လူတဦး ခ်င္းစီ ရင္ဆိုင္ေနရေသာ ျပသနာမ်ား၊ ေဒသတခုခ်င္းစီ၌ လူအခ်ဳိ႕(သို ့မဟုတ္) လူအုပ္စု တစ္စုျခင္းစီ ရင္ဆိုင္ ေနရေသာ ျပသနာမ်ားကို မိမိတို ့ကိုယ္တိုင္ေက်ာ္လႊားေျဖရွင္းကာ အခြင့္အေရးတိုးတက္ရရိွေအာင္ ေဆာင္ရြက္ သြားရန္ ျဖစ္သည္။

လူထုအဓိက လူ ့အဖဲြ ့အစည္းအယူအဆသည္ လူထုအတြင္းမွပင္ လူထုကိုေခါင္းေဆာင္လွုပ္ရွားနိုင္မည့္ ပုဂၢိဳလ္မ်ား

စဥ္ဆက္မျပတ္ေပၚထြက္လာေရးအတြက္ စီစဥ္ေဆာင္ရြက္မွုကို လက္ခံသည္။ သို ့ရာတြင္ သူရဲေကာင္း၀ါဒကို ဆန္ ့က်င္သည္။ လူထုအေနျဖင့္ ဟိုေမွ်ာ္သည္ေမွ်ာ္ ဟိုလူ ့အားကိုး သည္လူ ့အားကိုး အေနအထားမိူ်းကို အား မေပး။ လူထုအဓိက လူ ့အဖဲြ ့အစည္းအယူအဆကို စဲြကိုင္လွုပ္ရွားသည့္ပုဂၢိဳလ္တိုင္းနွင့္ အဖဲြ ့အစည္းတိုင္းသည္ အေျခခံလူထုကိုယ္တိုင္က ေရရွည္ မိမိတို ့ေျခေထာက္ေပၚတြင္ မိမိတို ့ကိုယ္တိုင္ရပ္တည္ကာ မိမိတို ့ၾကမၼာကို မိမိတို ့ကိုယ္တိုင္ ဖန္တည္းလာေစနိုင္မည့္ စြမ္းေဆာင္ရည္မိူ်း ရိွလာေစရန္ စီစဥ္ခ်မွတ္လုပ္ေဆာင္သည္။

အစိုးရ အဓိကလူ႔အဖဲြ့အစည္းနွင့္ လူထုအဓိက လူ႔အဖဲြ႔အစည္း

အစိုးရမ်ားသည္ မင္းက်င့္တရားဆယ္ပါးနွင့္အညီ အုပ္ခ်ဳပ္ၾကလႈ်င္ တိုင္းျပည္ၾကီးပြားတိုးတက္၍ ျငိမ္းခ်မ္း သာယာ နိုင္ေပသည္ဟူေသာ ေရွးထံုးအစဥ္အလာ ျမန္မာ့လူ႔အဖဲြ႔အစည္းက လက္ခံထားေသာအယူအဆကို ေယဘုယ်အားျဖင့္ အျငင္းမပြားလိုပါ။ သို႔ရာတြင္ တိုင္းျပည္နွင့္ လူ႔အဖဲြ႔အစည္းၾကီးပြားတိုးတက္ေရးအတြက္ ဤ ေဆာင္ပုဒ္မွ်နွင့္ရပ္ထားလွ်င္ အရာရာကို အစိုးရအေပၚပံု၍ အားကိုးသည့္သေဘာ သက္ေရာက္သြားျပီး လူ႔အဖဲြ႔အစည္းသည္ အစိုးရအဓိကလူ့အဖဲြ႔အစည္း ျဖစ္သြားေပမည္။

မင္းက်င့္တရားဆယ္ပါးနွင့္အညီ အုပ္ခ်ဳပ္ၾကလွ်င္ ေယဘုယ်အားျဖင့္ေကာင္းပါသည္။ သို႔ရာတြင္ မအုပ္ခ်ဳပ္ၾကလွ်င္ ဘာလုပ္မလဲဟူသည္ကို စဥ္းစားၾကရန္လိုပါမည္။ ဒီမိုကေရစီနိုင္ငံမ်ားတြင္ လက္ရိွ အစိုးရ၏လုပ္ေဆာင္ခ်က္ကို မၾကိုက္လွ်င္ လာမည့္ေရြးေကာက္ပဲြ၌ လက္ရိွအစု္းရကို ျဖဳတ္ခ်ျပီး ေနာက္ အစိုးရသစ္တရပ္ တင္ၾကရျမဲျဖစ္သည္ဟု ေျဖသူမ်ားရိွပါမည္။ လူထုအဓိက လူ႔အဖဲြ႔အစည္းက ေလွ်ာက္လွမ္း လွ်က္ရိွေသာလမ္းေၾကာင္းမွာ ယင္းထက္ပို၍ အေသးစိပ္က်ပါသည္။ ေနာက္လာမည့္ေရြးေကာက္ပဲြ၌ လက္ရိွအစိုးရကိုျဖုုတ္ခ်ျပီး ေနာက္အစိုးရသစ္တရပ္တင္ရန္ဟူေသာ ေရြးေကာက္ပဲြလမ္းေၾကာင္းနွင့္ ေလးနွစ္ တၾကိမ္၊ ငါးနွစ္တၾကိမ္ အစိုးရအေျပာင္းအလဲ လုပ္ေပးေရးဟူသည္ကို လက္မခံနိုင္စရာ အေၾကာင္းမရိွပါ။ ေရြးေကာက္ပဲြသည္ ဒီမိုကေရစီ၏အသက္ေသြးေၾကာတရပ္လည္း ျဖစ္ပါသည္။

သို႔ရာတြင္ ေနာက္ထပ္ေလးနွစ္ ငါးနွစ္ ၾကာသည္အထိမေစာင့္ဘဲ ဒီမိုကေရစီကို ေန႔စဥ္မည္သို႔ လက္ေတြ႔က်င့္ သံုးမလဲဟူသည္ကို ပို၍အေလးထားစဥ္းစားရန္လိုပါမည္။ ဆိုလိုသည္မွာ ျပည္သူလူထု ယေန႔ခံစားေနရေသာ ျပသနာကို ယေန႔ရွင္းရန္ျဖစ္သည္။ လူထု၏အခြင့္အေရးဆံုးရံႈးေနမႈကို ယေန႔ပဲတိုးတက္ရရိွေအာင္ ေဆာင္ရြက္ သြားရန္ျဖစ္သည္။ တာ၀န္ရိွအာဏာပိုင္မ်ားကို ယေန့ပဲ အေရးယူနိုင္သည့္ အေနအထားကို ေဖၚေဆာင္သြားရန္ ျဖစ္သည္။ ယင္းရႈေဒါင့္မွေန၍ လူထုအဓိက လူ႔အဖဲြ့အစည္းက ခ်ည္းကပ္ပါသည္။

အစိုးရအာဏာပိုင္မ်ားသည္ မိမိတို႔၏လုပ္ေဆာင္မႈတိုင္းအေပၚ တာ၀န္ခံရမည္ ( Accountable and Respon --sible ) ဟူေသာအခ်က္ကို  ေန႔စဥ္ၾကပ္မတ္ ေဖၚေဆာင္သြားနိုင္ရန္ ျဖစ္သည္။ ယင္းအေျခခံမ်ားေပၚတြင္ တိုင္းျပည္၏ဖဲြ႔စည္းပံု ( Constitution of the State ) ကို စဥ္းစားတည္ ေဆာက္ျခင္း၊ တိုင္းျပည္၏အေဆာက္ အအံုၾကီးမ်ား ( State Organs and Institutions ) ကို စီစဥ္ဖန္တီးေပၚေပါက္ေစျခင္း၊ ျပည္သူလူထု၏ ေန႔စဥ္ ေနထိုင္မွုဘ၀ကိုထိခိုက္ေစမည့္ အာဏာပိုင္မ်ား၏လုပ္ေဆာင္မွုမ်ားအေပၚ ၾကပ္မတ္ျခင္း၊ တိုင္းျပည္တိုးတက္ ဖံြ႔ျဖိုးေရးလုပ္ငန္းမ်ားကို လုပ္ေဆာင္ရာတြင္ ျပည္သူလူထု၏ ပါ၀င္ပတ္သက္မႉကို ခြင့္ျပုေစမည့္ မူမ်ားကို က်င့္သံုးရန္ၾကိုးပမ္းျခင္း၊ စသည္တို့သည္ လူထုအဓိကလူ့အဖဲြ့အစည္း၏ အေျခခံမ်ားျဖစ္သည္။

လူထုအဓိက လူ႔အဖဲြ႔အစည္း၏ အစိတ္အပိုင္းတရပ္အျဖစ္ လက္ခံနိုင္ေလာက္သည့္ လူထုအသင္းအဖဲြႊမ်ား၏ အေျခခံလကၡဏာ သတ္မွွတ္ခ်က္မ်ား

(၁) မိမိသေဘာဆနၵအေလွ်ာက္ပါ၀င္ဖဲြ ့စည္းျခင္း

လူပုဂၢိဳလ္တဦးျခင္းစီက မိမိသေဘာဆနၵအေလွ်ာက္ပါ၀င္ (Voluntary participation ) ဖဲြ႔စည္းတည္ေထာင္ ေသာ အသင္းမို်းျဖစ္ရန္လိုပါမည္။ သက္ဆိုင္ရာနိုင္ငံအာဏာပိုင္မ်ားက ျခိမ္းေျခာက္သျဖင့္ ေၾကာက္ရံြ့့၍ ျဖစ္ေစ၊ အသင္းသို့ အဖဲြ့၀င္ အျဖစ္၀င္ ေရာက္ျခင္းျဖင့္ အာဏာပိုင္မ်ားကေပးအပ္သည့္မည္သည့္ အခြင့္အေရးမ်ားရရိွ နိုင္သည္ဟူေသာ ေျမွာ္လင့္ခ်က္ ျဖင့္ျဖစ္ေစ ပါ၀င္လာၾကသူမ်ားနွင့္ ဖဲြ႔စည္းထားေသာအသင္းအဖဲြ႔မ်ဳိးသည္ မည္သည့္အခါတြင္မွ် လူထုအဓိက လူ့အဖဲြ႔အစည္း၏ အစိတ္အပိုင္းတရပ္ မျဖစ္နိုင္ေခ်။

(၂) လြတ္လပ္ေသာ အသင္းအဖဲြ႔တရပ္အျဖစ္ ခိုင္ခိုင္ခန္႔ခန္ ့ရပ္တည္နိုင္ျခင္း

လူပုဂၢိဳလ္တဦးျခင္းစီက မိမိသေဘာဆနၵအေလွ်ာက္ ပါ၀င္ဖဲြ႔စည္းတည္ေထာင္ေသာ အသင္းမို်းျဖစ္ေသာ္လည္း ၄င္းအသင္းအဖဲြ ့သည္ အစိုးရ (သို ့မဟုတ္) အုပ္ခု်ပ္ေရးအာဏာပိုင္ တရပ္ရပ္ (သို ့မဟုတ္) ေငြရွင္ေၾကးရွင္ ပုဂၢိဳလ္တဦးဦး (သို ့မဟုတ္) နိုင္ငံေရးအဖဲြ႔အစည္းတရပ္ရပ္၏ ေထာက္ပံ့မွုကိုရယူကာ မူ၀ါဒပိုင္းဆိုင္ရာအရ ေသာ္လည္းေကာင္း၊ လုပ္ငန္းလက္ေတြ ့မ်ားအရေသာ္လည္းေကာင္း၊ ခ်ဳပ္ကိုင္လႊမ္းမိုးမွုေအာက္တြင္ တ ေလွ်ာက္လံုး ရပ္တည္လုပ္ေဆာင္ရသည့္ အေနအေထားမိူ်းရိွလွ်င္ အဆိုပါအသင္းအဖဲြ႔သည္ လြတ္လပ္ေသာ အသင္းအဖဲြ႔ဟူ၍ ေခၚဆိုနိုင္မည္ မဟုတ္ေခ်။

သို ့ရာတြင္ လြတ္လပ္ေသာအသင္းအဖဲြ႔အျဖစ္ ေရရွည္ခိုင္ခိုင္ခန္ ့ခန္ ့ရပ္တည္နိုင္ေရးအတြက္ ရုပ္၀တၱုအရ၊ အတတ္ပညာအရ အျခားအသင္းအဖဲြ ့တရပ္ရပ္ (သို ့မဟုတ္) နိင္ငံတကာမွ အကူအညီေတာင္းခံရယူ လွုပ္ရွား ေသာ အသင္းအဖဲြ႔ကိုလည္း လြတ္လပ္ေသာအသင္းအဖဲြ ့မဟုတ္ဟူ၍ သံုးသပ္ရန္မသင့္ေခ်။ လြတ္လပ္ေသာ အသင္းအဖဲြ ့အျဖစ္ရပ္တည္လွုပ္ရွားရန္ အေတြးအေခၚအရလက္ခံျခင္း၊ လြတ္လပ္ေသာအသင္းအဖဲြ ့အျဖစ္ ေရရွည္လွုပ္ရွားသြားနိုင္ရန္ အာမခံသည့္ဖဲြ ့စည္းပံုစည္းမ်ဥ္း (Constitution) ကို အတည္ျပုက်င့္သံုးျခင္း၊ လြတ္လပ္ေသာအသင္းအဖဲြ ့ျဖစ္ေၾကာင္း အတိအလင္းေၾကျငာကာ အျခားလြတ္လပ္ေသာအသင္းအဖဲြ ့မ်ားနွင့္ လြတ္လပ္စြာ ဆက္ဆံေဆာင္ရြက္မွုျပုျခင္း၊ စီမံကိန္းလုပ္ငန္းမ်ားကို လြတ္လပ္စြာအေကာင္အထည္ေဖၚျခင္း စသည္တို႔သည္ လြတ္လပ္ေသာအသင္းအဖဲြ  ့တရပ္ျဖစ္ေၾကာင္း မွတ္ယူခြင့္ရေစမည့္ အေျခအေနမ်ားျဖစ္သည္။

(၃) ဟန္ခ်က္တခုဖန္တီး၍ အစိုးရ၏အာဏာကို ထိမ္းေက်ာင္းျခင္း

လူထုအမ်ားကမိမိတို ့သေဘာဆနၵအေလွ်ာက္စုစည္း၍ ဘာသာေရး၊ စီးပြားေရး၊ လူမွုေရး၊ သာေရးနာေရး၊ အျပန္အလွန္ကူညီေရး အသင္းမ်ား ဖဲြ ့စည္းေဆာင္ရြက္ရံုျဖင့္ ၄င္းတို႔သည္ လူထုအဓိက လူ႔အဖဲြ ့အစည္း၏ အစိပ္အပိုင္းတရပ္ဟူ၍ မွတ္ယူျခင္းမျပုနိုင္ေပ။ လူထုအဓိကလူ႔အဖဲြ ့အစည္း၏ အစိပ္အပိုင္းအျဖစ္ မွတ္ယူ နိုင္မည့္ လူထုအသင္းအဖဲြ ့မ်ား၊ ပရဟိတအသင္းမ်ားမွာ မိမိတို ့အသင္းအဖဲြ႔၏ ထူးျခားကြ်မ္းက်င္မႈရွုေဒါင့္မွ ေစါင့္ၾကည့္ကာ အစိုးရ သို ့မဟုတ္ အုပ္ခူ်ပ္သူ အာဏာပိုင္မ်ား၏ အာဏာအလဲြသံုးမွုမ်ား၊ အစိုးရ သို ့မဟုတ္ အုပ္ခူ်ပ္သူ အာဏာပိုင္မ်ားမွ လူတဦးျခင္းစီ၏   အေျခခံအခြင့္အေရးနွင့္ လူမိူ်း၊ လူ ့အလႊာ၊ လူအုပ္စုမ်ား၏ ရပိုင္ခြင့္မ်ားအေပၚ ထိပါးေစမွုမ်ားနွင့္ အစိုးရသို ့မဟုတ္ အုပ္ခ်ဳပ္သူအာဏာပိုင္မ်ား၏ လုပ္ေဆာင္ခ်က္ေၾကာင့္ တိုင္းျပည္(သို ့မဟုတ္)လူ႔အဖဲြ ့အစည္းတရပ္လံုး၏ အက်ဳိးနစ္နာဆံုးရံွူးေစမႈမ်ား ရိွမရိွကို ေ၀ဘန္ေထာက္ျပကာ တည့္မတ္ေပးနိုင္ေအာင္ လွုပ္ရွားေဆာင္ရြက္ ေလ့ရိွၾကသည္။  တိုင္းျပည္တြင္ အစိုးရနွင့္ အုပ္ခ်ဳပ္သူမ်ား၏ အာဏာကို လြတ္လပ္သည့္ လူထုအသင္းအဖဲြ႔မ်ားနွင့္ ပရဟိတအသင္းမ်ားက ဟန္ခ်က္တခုဖန္တီး၍ ၾကပ္မတ္ ထိမ္းေက်ာင္းသြားသည့္ သေဘာေဆာင္သည္။

အေျခခံအားျဖင့္ အထက္ပါ အသြင္လကၡဏာသံုးရပ္ျဖင့္ ျပည့္စံုေသာ လူထုအသင္းအဖဲြ ့နွင့္ ပရဟိတ အသင္းမ်ားကို လူထုအဓိကလူ ့အဖဲြ႔အစည္း၏ အစိပ္အပိုင္းမ်ားအျဖစ္မွတ္ယူ နိုင္မည္ျဖစ္သည္။

ဦးေအာင္ထူး