ပထမဆံုးသတင္းစာ၊ ပထမဆံုးမဂဇင္း၊ ပထမဆံုးလူသတ္မႈ

by သီဟ ပ်ံခ်ီ on Thursday, June 21, 2012 at 5:44am 

ဒီစာကုိ ေရးျဖစ္တာ အကုိ ကုိေဇာ္လင္းကုိရဲ႕ အေမးတစ္ခုျဖစ္တဲ့ ျပည္ႏွင္ဒဏ္ေပးခံလုိက္ရတဲ့ ဦးေရႊၾကဴးဆုိတဲ့သူတစ္ေယာက္အေၾကာင္းက စပါတယ္ ။  . . . . ။ 

ဦးေရႊၾကဴးတည္ေထာင္ခဲ့တဲ့ ျမန္မာ့အလင္းဟာ သတင္းစာလား၊မဂၢဇင္းလားဆုိတာပါ ရွင္းလင္းပါမယ္။ 

ဦးေရႊၾကဴး ဘာေၾကာင့္ ျပည္ႏွင္ဒဏ္ေပးခံလုိက္ရတာလည္းဆုိတာ မေျပာခင္ သူရဲ႕သမုိင္းဇာတ္ေၾကာင္း ေလးကုိ ေဖာ္ျပပါမယ္။တစ္ဆက္တည္း ျမန္မာ့အလင္းသတင္းစာတုိက္က အယ္ဒီတာဆရာသင္ ဓားထုိးၿပီး အသတ္ခံရတဲ့ အမႈအေၾကာင္းပါ ေဖာ္ျပသြားပါမယ္ . . . .။

သတင္းစာအစ

သတင္းစာကုိ အရင္တုန္းက သိတင္းစာလုိ႔ သံုးႏႈန္းပါတယ္။အခုလုိ႔ ေန႔စဥ္ မဟုတ္ပါဘူး။တစ္ရက္ျခား၊ႏွစ္ရက္ျခား၊တစ္လ တစ္ႀကိမ္ ထုတ္ေ၀တာ ျဖစ္ပါတယ္။

ျမန္မာ့ႏုိင္ငံရဲ႕ စာနယ္ဇင္းသမုိင္းဟာ ႏုိင္ငံေရးသမုိင္းနဲ႔ ဆက္စပ္ေနပါတယ္။ပထမ အဂၤလိပ္-ျမန္မာစစ္ပြဲ(1824-1826)ခုႏွစ္မွာ အဂၤလိပ္ေတြ စစ္ႏုိင္ၿပီး ရခိုင္နဲ႔တနလၤာရီကုိ သိမ္းပုိက္လိုက္တယ္။

အဲဒီ့မွာပဲ ေမာ္လၿမိဳင္မွာ စၿပီး သတင္းစာေတြ စတင္ေပၚလာခဲ့တယ္။ေပၚလာရတဲ့အေၾကာင္းရင္းက အဲဒီ့အခ်ိန္ဟာ ကမၻာႏုိင္ငံအမ်ားအျပားမွာ သတင္းစာေတြ ေပၚေနၿပီး သတင္းစာရဲ႕ အရွိန္ၾသဇာကုိ

သိတဲ့ ခရစ္ယာန္သာသနာျပဳေတြနဲ႔ၿဗိတိသွ်ေတြက သူတုိ႔ကုိလုိနီနယ္ေတြျဖစ္တဲ့ ေနရာေတြမွာ ၀ါဒေတြျဖန္႔ဖုိ႔အတြက္ အသံုးခ်ဖုိ႔ စတင္ရည္ရြယ္လုပ္ေဆာင္ရင္း သတင္းစာေလာကဟာ

စတင္ေမြးဖြားလာရတယ္လုိ႔ ျမင္ပါတယ္။ဒီအဆုိကုိ ကတ္သီးကတ္သတ္ျငင္းခ်င္တယ္ဆုိရင္ေတာ့ ပုဂံေခတ္က ေက်ာက္ထြင္းစာ၊သစ္ထြင္းစာ၊ရြံထြင္းစာေတြကေန စတင္ သေႏၵတည္ခဲ့တယ္လုိ႔ ဆုိခ်င္ဆုိႏုိင္ပါတယ္။

ဒီလုိနဲ႔ သာသနာျပဳဆရာေဟာက္ဆုိတဲ့သူကေန ျမန္မာ့ႏုိင္ငံရဲ႕ ပထမဆံုးသတင္းစာျဖစ္တဲ့ ေမာ္လၿမိဳင္ခေရာ္နီကယ္ ဆုိတဲ့ သတင္းစာကုိ 1836ခုႏွစ္ မတ္လ ၃ရက္မွာ အဂၤလိပ္ဘာသာနဲ႔ စတင္ ထုတ္ေ၀ခဲ့တယ္။

အဲဒီ့အဆုိကုိလည္း ဖင္ပိတ္ျငင္းခ်င္ ျငင္းႏုိင္ပါေသးတယ္။ဘာေၾကာင့္လည္းဆုိေတာ့ အဲဒီ့ေခတ္ ႏွစ္ဦးပုိင္းမွာ Morning Star ဆုိတဲ့ သတင္းစာတစ္ေစာင္ ထြက္ရွိခဲ့ေသးလုိ႔ ျဖစ္ပါတယ္။အဲဒီ့သတင္းစာဟာ

စေကာကရင္ဘာသာနဲ႔ ထုတ္ေ၀တဲ့ ပထမဆံုးတုိင္းရင္းသားဘာသာသတင္းစာပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ပထမဆံုး ျမန္မာဘာသာနဲ႔ ထုတ္ေ၀တဲ့ သတင္းစာကေတာ့ 1842ခုႏွစ္မွာ စတင္ထုတ္ေ၀တဲ့

ဓမၼ သိတင္းစာပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ဒီလုိနဲ႔ ေနာက္အႏွစ္20အၾကာမွာ ဂ်ပန္နဲ႔ရုရွားစစ္ျဖစ္တယ္။ဂ်ပန္ႏုိင္တယ္။ဂ်ပန္ငပုေတြက လူေကာင္ထြားရုရွားေတြကုိ ႏုိင္လုိက္ေတာ့ ျမန္မာေတြအတြက္ အားက်စရာျဖစ္ခဲ့တယ္။

အဲဒီ့အထဲမွာ ဆရာေတာ္ ဦးဥတၱမလည္း ပါတယ္။ဆရာေတာ္ဦးဥတၱမရဲ႕ ေဟာေျပာမႈေၾကာင့္ ႏုိင္ငံေရးစိတ္ဓာတ္ေတြ ႏုိးၾကားလာသူေတြထဲမွာ ၀ုိင္အမ္ဘီေအက ဦးဘေဘလည္း ပါတယ္။

1907ခုႏွစ္မွာ ဦးဥတၱမဟာ ဂ်ပန္ကုိ သြားၿပီး အျပန္မွာ ဦးဘေဘကုိ ၀ုိင္အမ္ဘီေအရဲ႕ စည္းရံုးေရးလက္နက္အျဖစ္ သတင္းစာတစ္ေစာင္ ထုတ္ေ၀ဖုိ႔ တုိက္တြန္းတယ္။အဲဒီ့အခ်ိန္မွာ

ၿဗိတိသွ်အလုိေတာ္ရိသတင္းစာေတြကလည္း ရွိတယ္။ ဦးဘေဘလည္း လည္း သတင္းစာလုပ္ငန္းမွာ အေတြ႕အႀကံဳရွိတဲ့ ဦးလွေဖနဲ႔တဲြၿပီး သတင္းစာတစ္ေစာင္ထုတ္ေ၀တယ္။

ဒီလုိနဲ႔ သူရိယသတင္းစာဟာ ထြက္ေပၚလာခဲ့တယ္။

မဂဇင္းအစ

မဂဇင္းအစ ျမန္မာ့မဂဇိန္က ဆုိတဲ့အတုိင္း ျမန္မာ့မဂဇိန္ဟာ ပထမဆံုးျဖစ္ပါတယ္။ေခတ္ဦးမဂဇင္းကာလက ထုတ္ေ၀တဲ့ မဂဇင္းေတြဟာ လုပ္ငန္းေၾကာ္ျငာေတြ အသားေပးေဖာ္ျပတဲ့

ေၾကာ္ျငာမဂဇင္းေတြမ်ားပါတယ္။ျမန္မာ့မဂဇိန္ဟာ ဦးေမာင္ေမာင္ေဆးတုိက္မွ ထုတ္ေ၀ပါတယ္။ေၾကာ္ျငာမဂဇင္းေတြ မ်ားေနေပမယ့္ ၾသဇာႀကီးတဲ့ မဂဇင္းကေတာ့

သူရိယမဂဇင္းတစ္ေစာင္တည္းပဲ ျဖစ္ပါတယ္။1912ခုတည္းက စတင္ခဲ့တဲ့ ျမန္မာ့အလင္းမဂဇင္းဟာလည္း ေၾကာ္ျငာမဂဇင္းျဖစ္ေနတဲ့အတြက္ တျခားေနာင္ေတာ္မဂဇင္းေတြလုိ

ထင္ရွားျခင္း မရွိပါဘူး။ျမန္မာ့အလင္းနဲ႔ေခတ္ၿပိဳင္ ပညာအလင္းမဂဇင္းဟာလည္း တစ္ခ်ိန္တည္း ေပၚထြက္လာခဲ့ပါတယ္။

ျမန္မာ့အလင္း

ျမန္မာ့အလင္းသည္ သတင္းစာလည္း ထုတ္ခဲ့သည္။ဂ်ာနယ္လည္း ထုတ္ခဲ့သည္။မဂဇင္းလည္း ထုတ္ခဲ့သည္။

ျမန္မာ့အလင္းအစသည္ ဦးေရႊၾကဴးျဖစ္သည္။ဦးေရႊၾကဴးသည္ ဦးေရႊၾကဴးကုမဏီဆုိၿပီး ကုမဏီပုိင္တစ္ခုရွိသည္။

ကၽြန္ေတာ္သိသေလာက္ ျမန္မာ့အလင္းဟာ မဂဇင္းကုိ အရင္ထုတ္ပါတယ္။

ပီမုိးနင္းရဲ႕ စာအရ `ရန္ကုန္သုိ႔ေရာက္ၿပီး မ်ားမၾကာမီွအတြင္း သူရိယသတင္းစာတုိက္တြင္ စစ္သတင္းမ်ားကုိ ဘာသာျပန္ဆုိ ေရးသားရေသာ(ႏုိင္ငံျခားသတင္း ဘာသာျပန္) အလုပ္ကုိ စ၍ လုပ္ရေလသည္။ထုိသုိ႔ လုပ္ကုိင္ရသည္မွာ

အားမလုိ အားမရရွိသျဖင့္ သူရိယသတင္းစာတုိက္မွ ထြက္ခဲ့ျပန္ေလည္။ထုိအခါမွ ျမန္မာ့အလင္းကုိ စတင္တည္ေထာင္သူ ဦးေရႊၾကဴးႏွင့္ ေတြ႕ျပန္ရာ ဦးေရႊၾကဴးလည္း ကၽြႏု္ပ္၏ တုိက္တြန္းႏိႈးေဆာ္ခ်က္အရ ေန႔စဥ္သတင္းစာတစ္ေစာင္ကုိ

ျမန္မာ့အလင္းအမည္ျဖင့္ ထုတ္ေ၀ခဲ့ေလသည္။ကၽြႏု္ပ္သည္ သူရိယမွာ လုပ္စဥ္ကထက္ စစ္ေၾကးနန္းသတင္းမ်ားကုိ အထူးႀကိဳးစားကာ ေကာင္းသည္ထက္ေကာင္းေအာင္၊စံုသည္ထက္ စံုေအာင္ ျမန္မာ့အလင္းေန႔စဥ္ထုတ္သတင္းစာတြင္ ေရးသားေလသည္။

´ဆုိေသာ စာအရ ျမန္မာ့အလင္းသတင္းစာျဖစ္လာတာ ပီမုိးနင္းရဲ႕ တုိက္တြန္းခ်က္အရရယ္၊အဲဒီ့အခ်ိန္က ဥေရာပမွာ စစ္ရိပ္စစ္ေငြ႕သန္းလာတဲ့အတြက္ ျပည္သူက စစ္သတင္းေတြ ပုိၿပီး

သိခ်င္လာတာရယ္ စတဲ့အေၾကာင္းရင္း၂ခ်က္ေၾကာင့္လုိ ျမင္ပါတယ္။

ဒီလုိနဲ႔ ပထမကမၻာစစ္ႀကီးျဖစ္ပြားတဲ့1914ခုႏွစ္ ၾသဂုတ္လ၄ရက္ေန႔မွာ ျမန္မာ့အလင္းဟာ မဂဇင္းကေန သတင္းစာအျဖစ္ကုိ ေျပာင္းလဲဖုိ႔ စလုပ္ေတာ့တယ္။ၾသဂုတ္ 15ရက္ေန႔ကစၿပီး ရက္ျခားသတင္းစာအျဖစ္ ထုတ္ခဲ့ေတာ့တယ္။

1914ခုႏွစ္မွာ ျမန္မာ့အလင္း ေၾကးနန္းသတင္း အမည္နဲ႔ ညေနသတင္းစာတစ္ေစာင္ကုိ ထုတ္ေ၀တယ္။ျမန္မာ့အလင္း သတင္းစာဟာ စစ္သတင္းကို အေၾကာင္းျပဳၿပီး အရမ္းေရာင္းေကာင္းေအာင္ျမင္ခဲ့တယ္။

ဒီလိုနဲ႔ တစ္ႏွစ္အၾကာ 1915 မတ္လထဲမွာ ေၾကာ္ျငာတစ္ပုဒ္ေၾကာင့္ အဂၤလိပ္အစုိးရဟာ အာမခံေငြ ငါးေထာင္ ေတာင္းခံရတယ္။ဒါဟာ ျမန္မာ့သတင္းစာသမုိင္းမွာ ဒုတိယအႀကိမ္ အာမခံေတာင္းခံရမႈနဲ႔အမ်ားဆံုးေတာင္းခံမႈပဲ ျဖစ္ပါတယ္။

ပထမအႀကိမ္က သူရိယသတင္းစာမွာ စစ္သတင္းတစ္ပုဒ္ေၾကာင့္ ႏွစ္ေထာင္ ေတာင္းခံရတာ ျဖစ္ပါတယ္။ျမန္မာ့အလင္းတုိက္ကုိ ဘာလုိ႔ အဂၤလိပ္အစုိးရက အာမခံေငြေတာင္းလည္းဆုိရင္ အဲဒီ့အခ်ိန္မွာ အိႏိၵယသမုဒရာထဲမွာ

အမ္မဒင္ဆုိတဲ့ဂ်ာမန္စစ္သေဘာၤ ႀကီးက အဲဒီ့ေန႔မွာ တစ္ခုခုျဖစ္မယ္ဆုိတာ အရိပ္အေငြ႕အျဖစ္ ေဖာ္ျပသလုိျဖစ္ေနတဲ့အတြက္ ျဖစ္ပါတယ္။သတင္းစာတုိက္ဘက္ကေတာ့ ဒီသတင္းဟာ ပီမုိးနင္းရဲ႕ စာအုပ္ထြက္မယ့္ေန႔လုိ႔

ျပန္လည္ခုခံေခ်ပထားပါတယ္။ဦးေရႊၾကဴးဟာ ဒီအာမခံေငြေတာင္းတာကုိ မေပးဘဲ ျငင္းဆုိၿပီး သတင္းစာထုတ္ေ၀ျခင္းကို ရပ္စဲလုိက္တယ္။ဒါဟာ ဦးေရႊၾကဴး ျပည္ႏွင္ဒဏ္ခံရဖုိ႔

အစပ်ိဳးလာတဲ့ အေၾကာင္းရင္းလည္း ျဖစ္ပါတယ္။ပီမုိးနင္းလည္း သတင္းစာရပ္သြားတာမုိ႔ ပညာအလင္းမဂဇင္းတုိက္ကို ေရာက္သြားတယ္။

(ပညာအလင္းမဂဇင္းလည္း 1918ခုႏွစ္မွာ မဂဇင္းကေန သတင္းစာအျဖစ္ ေျပာင္းသြားတယ္)

ဦးေရႊၾကဴးျပည္ႏွင္ဒဏ္ခံရျခင္း

(ဆက္လက္ေ၇းသားပါမယ္)