ရာသီေသြးမေပၚၿခင္းအေၾကာင္း (အပိုင္း ၁)

သက္တန္႔ခ်ိဳ

March 13 

ဒီတစ္ခါေဖာ္ၿပေပးမယ့္အေၾကာင္းအရာကေတာ့ ရာသီေသြးထိမ္ၿခင္း ရာသီေသြးမေပၚၿခင္း အေၾကာင္းၿဖစ္ပါတယ္ ။ ပ်ိဳေဖာ္၀င္စအခ်ိန္ကစၿပီး ေသြးဆံုးၿပီးတဲ့အခ်ိန္အထိ သိထားသင့္တဲ့ သိထားရမယ့္အေၾကာင္းအရာတစ္ခုလည္းၿဖစ္ပါသည္ ။ အိမ္ေထာင္သားေမြး ကိုယ္၀န္ရွိတဲ့အရြယ္ေရာ ဆယ္ေက်ာ္သက္အရြယ္ေတြေရာ သိသင့္တဲ့အေၾကာင္းအရာမို႔ ေရးသားေဖာ္ၿပေပးလိုက္ရပါတယ္ ။

ရာသီေသြးမေပၚၿခင္းကို မီးယပ္ထိမ္ၿခင္း ၊ မီးယပ္ေသြးမေပၚၿခင္း ၊ မီးယပ္ေသြးငုပ္ၿခင္း ( Amenorrhea ) စသၿဖင့္အမ်ိဳးမ်ိဳးေခၚၾကပါတယ္ ။ တခ်ိဳ႕ ဒီလို မီးယပ္ေသြးမေပၚတဲ့ ၿပႆနာကို အိမ္ေထာင္ မရွိတဲ့ အပ်ိဳေတြပဲၾကံဳရတာလား ကေလးမလိုခ်င္တဲ့သူေတြၾကံဳရတာလား စသၿဖင့္ေတြးထင္တတ္ၾကတယ္ ။ ဒါေပမယ့္ အိမ္ေထာင္သည္ေတြကိုယ္တိုင္လည္း ဒီၿပႆနာဟာ ၾကံဳရေလ့ရွိပါတယ္ ။ ဒီေနရာမွာ ၿပႆနာေလးတစ္ခုကို နည္းနည္းတင္ၿပခ်င္ပါတယ္ ။ ၿမန္မာအမ်ိဳးသမီး အမ်ားစုေတြးတတ္ၾကတာကေတာ့ အသက္ ၄၀ ေလာက္ဆို ငါတို႔ေသြးဆံုးပါၿပီ ဆိုၿပီး လြတ္လြတ္လပ္လပ္ ဘာအကြယ္အကယ္မွမယူပဲ ေနတတ္ၾကပါတယ္ ။ တကယ္ေသြးဆံုးတဲ့အခ်ိန္က ၄၈ ၊ ၄၉ ၊ ၅၀ ေလာက္မွၾကံဳရတတ္တယ္ ။ အဲဒီအခါ အသက္ၾကီးမွ ကိုယ္၀န္ေတြရၿပီး အခက္ေတြၾကံဳရေလ့ရွိတယ္ ။ အဲဒီအခါ မွ ကိုယ္ေမြးလိုက္တဲ့ကေလးက ကိုယ့္ေၿမးအရြယ္ေလာက္ရွိနဲ့ ဒုကၡေတြ ရွက္စရာေတြနဲ႔ၾကံဳရတာပါပဲ ။ ဒီလို အခ်ိန္မွာ ကေလးတစ္ေယာက္ကို ၿပဳစုပ်ိဳးေထာင္ေပးရမယ့္ဒုကၡနဲ႔ ေရရွည္ကို ေမွ်ာ္ၾကည့္လိုက္ရင္ ဒီအသက္အရြယ္မွ ကိုယ္၀န္ကို ဘယ္သူမွ လိုလားၾကမွာေတာ့မဟုတ္ပါဘူး ။ ဒီေတာ့ၿပႆနာက ေသြးမဆင္းေတာ့ဘူး ရာသီမေပၚေတာ့ဘူးဆိုရင္ အပ်ိဳေလးေတြ သာမက အိမ္ေထာင္က်ၿပီးသား သားသည္မိခင္ေတြေတာင္မွပဲ ထိတ္လန္႔ၾကရတာပါပဲ ။

ဒီၿပႆနာ ဟာ တခ်ိဳ႕လူေတြအတြက္ေတာ့ ေနလို႔ထိုင္လို႔မေကာင္းဘူး စိုးရမ္တယ္ ဆိုတာေလာက္နဲ႔ၿပီးသြားေပမယ့္ တခ်ိဳ႕လူေတြအတြက္ေတာ့ တကယ့္ကို အႏၱရာယ္ရွိတဲ့အေနအထားကိုေရာက္သြားတာေတာင္ေတြ႔ရတတ္ပါတယ္ ။ ဆယ္ေက်ာ္သက္အရြယ္မွာ ေသြးမေပၚတဲ့အေၿခအေနဟာ အိမ္ေထာင္သားေမြးၿပဳလုပ္တဲ့ လူလတ္ပိုင္းအရြယ္မွာ ရာသီေသြးပံုမွန္ေပၚေနရာကေန ေပ်ာက္သြားတဲ့ ကိစၥဟာ အသက္အႏၱရာယ္ကိုပါ ဒုကၡေပးႏုိင္တာမ်ိဳးေတြရွိပါတယ္ ။ ဒါေၾကာင့္ မီးယပ္ေသြးငုပ္သြားၿပီဆိုရင္ ဘာေၾကာင့္ငုပ္ရတယ္ ဘယ္လို စံုစမ္းမလဲဆိုတာေတြ လုပ္ေဆာင္ရမွာပါ ။ အက်ိဳးအေၾကာင္းသိသြားရင္လည္း လူနာေတြ အတြက္ မၿဖစ္သင့္တာေတြ မၿဖစ္သြားဘူး ဒီေတာ့ အရမ္းကို အက်ိဳးရွိပါတယ္ ။

ရာသီေသြးမေပၚတာနဲ႔ပတ္သတ္ၿပီး မွတ္ထားသင့္တဲ့အခ်က္လည္းရွိပါတယ္ ။ အိမ္ေထာင္ရွိ အမ်ိဳးသမီးတစ္ေယာက္ဟာ ေသြးမေပၚေတာ့ဘူးဆုိပါေတာ့ ။ အိမ္ေထာင္မရွိေပမယ့္လည္း လိင္ဆက္ဆံမႈရွိခဲ့တဲ့အမ်ိဳးသမီးတစ္ေယာက္ဟာ ေသြးမေပၚေတာ့ဘူးဆိုပါေတာ့ ။ အဲဒီလိုအမ်ိဳးသမီးေတြမွာ ေနာက္တစ္ၾကိမ္ေသြးၿပန္ေပၚေတာ့မွပဲ ကိုယ္၀န္မရွိပါဘူးလို႔ က်ိန္းေသေၿပာႏုိင္ပါတယ္ ။ ေသြးမေပၚမခ်င္းေတာ့ ကိုယ္၀န္မရွိဘူးလို႔ ဘယ္လို အာမခံခ်က္မ်ိဳးမွမေပးႏုိင္ပါဘူး ။

ရာသီေသြးမေပၚၿခင္း ဘယ္ႏွစ္မ်ိဳးရွိသလဲ ?

အဓိကအားၿဖင့္ေတာ့ ႏွစ္မ်ိဳးခြဲထားႏုိင္ပါတယ္ ။ ပထမတစ္မ်ိဳးကိုေတာ့ Primary Amenorrhea လို႔ေခၚပါတယ္ ။ သူကေတာ့ ေမြးရာပါ ၿဖစ္ၿပီး ေတာက္ေလွ်ာက္အသက္ၾကီးလာတဲ့အထိ ရာသီေသြးမေပၚတဲ့အမ်ိဳးသမီးေတြကို ေခၚတာပါ ။ ဒီလို Primary Amenorrhea ကိုေတာ့ မိဘေတြကိုယ္တိုင္က ကိုယ့္သမီးကိုေခၚလာၿပီး ဆရာကို လာၿပကိုၿပသင့္တဲ့အမ်ိဳးအစားၿဖစ္ပါတယ္ ။ လိုအပ္တဲ့စမ္းသပ္စစ္ေဆးမႈေတြနဲ႔ ေဆးကုသမႈခံယူရမွာၿဖစ္ပါတယ္ ။

ဒုတိယတစ္မ်ိဳးကိုေတာ့ Secondary Amenorrhea လို႔ေခၚပါတယ္ ။ ဒီအမ်ိဳးအစားကေတာ့ သူတို႔မွာ အိမ္ေထာင္ရွင္ေတြၿဖစ္ၾကတာမ်ားတယ္ ကိုယ္၀န္လည္းေဆာင္ႏိုင္တဲ့အေနအထားရွိတယ္ ဒါေပမယ့္ မိသားစုေရွ႕ေရး၊ Family plan ၊ မိဘအသက္ၾကီးေနလို႔ ကေလးယူရင္အဆင္မေၿပႏုိင္ဘူး စသၿဖင့္ေပါ့ ။ ဒါေပမယ့္လည္း အိမ္ေထာင္ရွိၿပီးသားလူေတြမွာ ေသြးထိမ္ၿပီဆိုတာနဲ႔ ကိုယ္၀န္ရွိမရွိသိခ်င္ၾကတာဟာ သူသူကိုယ္ကိုယ္ပါပဲ ။ ဒါေၾကာင့္သူတို႔ ေဆးခန္းလာၾကတယ္ ၿပီးေတာ့ ကိုယ္၀န္ရွိမရွိ စမ္းေပးပါဦးလို႔ ဆရာ၀န္ကိုတိုင္ပင္ၾကပါတယ္ ။ အဲဒီအခါ ဆရာ၀န္က ဆီးစစ္ခိုင္းတယ္ ultrasound ရိုက္တယ္ၿပီးေတာ့ စမ္းသပ္ၾကည့္တဲ့အခါ ကိုယ္၀န္မရွိဘူးလို႔ အေၿဖထြက္ခဲ့ရင္ေတာ့ သူတို႔တအားေပ်ာ္သြားတတ္ၾကပါတယ္ ။ ဒါေပမယ့္ ဒီေနရာမွာ တစ္ခုသိထားရမွာပါ ။ သူ႔ရဲ႕ seconday amenorrhea ဟာ ဦးေႏွာက္ထဲက Pituitary gland မွာ အက်ိတ္တည္တာတို႔ဘာတို႔ ၿဖစ္ေနခဲ့ရင္ အဲဒီအမ်ိဳးသမီးဟာ အသက္အႏၱရယ္ရွိၿပီး ေသဆံုးသြားႏုိင္ပါတယ္ ။ ဆရာ၀န္ေတြအေနနဲ႔လည္း ကိုယ္၀န္မရွိပဲနဲ႔ ေသြးမဆင္းေတာ့ဘူး ေသြးထိမ္ေနၿပီဆိုရင္ ဒီအတိုင္းလစ္လွ်ဴရွူမထားသင့္ပါဘူး ။အ ေၾကာင္းအရင္းမွန္ Cause ကို ရေအာင္စံုစမ္းေဖာ္ထုတ္ရမွာၿဖစ္ပါတယ္ ။ ဒါေၾကာင့္သိထားရမွာက Primary Amenorrhea က အေရးၾကီးသလို Secondary Amenorrhea ကလည္းအေရးၾကီးတယ္ဆိုတာပါပဲ ။

Amenorrhea လို႔ေခၚတဲ့ ရာသီေသြးထိမ္ၿပီဆိုရင္ေတာ့ ကိုယ္၀န္ရဲ႕လကၡေတြကို သိထားဖို႔လိုပါတယ္ ။ ဥပမာ ေသြးထိမ္ၿပီးေတာ့ ပ်ိဳ႕ခ်င္အန္ခ်င္တာရွိသလား ရင္သားေတြတင္းလာသလား ေနရတာ မအီမသာၿဖစ္လာသလား ဆီးခဏခဏသြားသလား စတဲ့ လကၡဏာေတြၿဖစ္ပါတယ္ ။ ဒုတိယအမ်ိဳးအစား Secondary Amenorrhea ကေတာ့ ကိုယ္၀န္နဲ႔သာမကေတာ့ပဲ လူနာရဲ႕ စိတ္လႈပ္ရွားမႈ စိတ္ခံစားမႈအေၿခအေနေတြေပၚလည္းမူတည္ပါတယ္ ။ ဥပမာ အလြန္အမင္း ၀မ္းသာစရာနဲ႔ၾကံဳလိုက္ရတဲ့ကိစၥမ်ိဳးမွာဆိုရင္ ရုတ္တရက္ ေသြးေပၚရမယ့္ရက္မွာ မေပၚေတာ့တာလည္းၿဖစ္တတ္ပါတယ္ ။

Pituitary gland မွာ အက်ိတ္ၿဖစ္တဲ့လကၡဏာေတြက ဘာေတြလဲ ?

အက်ိတ္ေပၚတဲ့လကၡဏာေတြကေတာ့ မိန္းမအသံကေန ေယာကၤ်ားအသံေၿပာင္းသြားၿခင္း ၊ ပံုမွန္အားၿဖင့္ မိန္းကေလးေတြမွာ အေမႊးအမွင္ေပါက္တဲ့ေနရာမဟုတ္ပဲ တၿခားေနရာေတြမွာ အေမႊးအမွင္ေတြ ေပါက္ေလ့ရွိၿခင္း ၊ ရင္သားမ်ားေသးသြားၿခင္း ၊ အိမ္ေထာင္ေရးအေပၚ Sex အားၿငီးေငြ႔စိတ္ပ်က္၍ ၿငင္းပယ္ေနၿခင္း စတဲ့ လကၡဏာေတြၿဖစ္ပါတယ္ ။ ဘာေၾကာင့္လည္းဆိုေတာ့ ဒီအက်ိတ္ရွိၿပီဆိုရင္ မိန္းကေလးသြင္ၿပင္ေတြေလ်ာ့နည္းသြားၿပီး ေယာကၤ်ားေလး ေဟာ္မုန္းေတြ steroid ေဟာ္မုန္းေတြမ်ားလာၿပီး ဒီလိုလကၡဏာေတြၿဖစ္ေလ့ရွိပါတယ္ ။ ဒါကေတာ့ ပံုမွန္ရာသီေပၚလာၿပီးမွ ၿပန္ေပ်ာက္သြားတဲ့သူေတြမွာ သတိထားရမယ့္အပိုင္းေတြပါ ။ ေသြးသားအေၿပာင္းအလဲမွာ ကိုယ္အေလးခ်ိန္ တအားတိုးၿခင္း တအားပိန္သြားၿခင္းစတာေတြလည္းၾကံဳရေလ့ရွိပါတယ္ ။ ဒါ့အၿပင္ လည္ပင္းက Thyroid ဆိုတဲ့အက်ိတ္တစ္မ်ိဳးအရမ္းအလုပ္လုပ္ရတဲ့အခါ Hyperthyroidism ၿဖစ္ၿပီး ေသြးမေပၚေတာ့တာလည္းရွိတတ္ပါတယ္ ။ ဒါေပမယ့္ သူ႔ေၿပာင္းၿပန္ သိုင္းရြိဳက္ ဂလန္းက အလုပ္လုပ္တာနည္းလို႔ Hypothyroidism ၿဖစ္ၿပီဆိုရင္ေတာ့ ေသြးဆင္းတာ မ်ားလာတတ္ပါတယ္ ။ Hyperthyroidism ရဲ႕ လကၡဏာေတြကေတာ့

- အပူဒါဏ္မခံႏုိင္ၿခင္း
- ရင္တုန္ၿပီး ညဖက္အိပ္မေပ်ာ္ၿခင္း
- အပူမခံႏုိင္ပဲ အေအးခံၿပီး အစားပိုစားလာၿခင္း
- မ်က္လံုးအၿပင္ဖက္ ၿပဴးထြက္လာၿခင္း
- ႏွုတ္ခမ္းေမႊးေရးေရးေပၚလာၿခင္း
- လည္ဇလုပ္ ထြက္လာၿခင္း
- ရင္သားမ်ားေသးလာၿခင္း
- ဆီးခံုေမႊးအထက္တက္လာၿပီး ပိုမ်ားလာၿခင္း
- အသံၾသလာၿခင္း

စတာေတြၿဖစ္ပါတယ္ ။ ကဲ ဒီလိုဆိုရင္ Primary Amenorrhea အေၾကာင္း ဆက္ၿပီးေလ့လာၾကည့္ၾကရေအာင္ ။ သူ႔ကိုၿဖစ္ေစတဲ့အေၾကာင္းေတြကေတာ့ ေမြးစဥ္ကတည္းက သားအိမ္ ၊ သားအိမ္လည္တံ ေယာနိမိန္းမကိုယ္ပါလာၿခင္း ေၾကာင့္ၿဖစ္တတ္ပါတယ္ ။ ေမြးကတည္းက မပါလာတဲ့ခ်ိဳ႕ယြင္းခ်က္ေၾကာင့္ ေသြးဆင္းဖို႔ဆိုတာ ဘယ္လိုမွ မၿဖစ္ႏုိင္ပါဘူး ။ တခ်ိဳ႕ အမ်ိဳးသမီးေတြရဲ႕ မိန္းမကိုယ္ဟာ အၿပည့္မပါလာတာေတြရွိတတ္ပါတယ္ ။ အခ်ိဳင့္ကေလး ငါးပံုတစ္ပံု ေၿခာက္ပံုတစ္ပံုေလာက္ပဲပါလာတယ္ ။ ဆိုလိုတာက မိန္းမကိုယ္ အေပၚပိုင္း သံုးပံု ႏွစ္ပံုေလာက္က မဖြံ႕ၿဖိဳးပဲ သားအိမ္လည္းၿဖစ္ေပၚမလာဘူး ။ သားဥေလာက္ပဲရွိတဲ့ အမ်ိဳးသမီးေတြမွာ မီးယပ္ေသြးလံုး၀မေပၚပါဘူး ။ ေနာက္တစ္ခုကေတာ့ သားဥေရာ သားအိမ္ေရာ မိန္းမကိုယ္ေရာ အစံုပါလာတယ္ ။ ဒါေပမယ့္ Imperforate hymen လို႔ေခၚတဲ့ အေၿမွးပါးက ဖံုးေနတဲ့အတြက္ ေသြးမဆင္းႏိုင္ပဲ ေသြးေတြစုေနတာမ်ိဳးၿဖစ္တတ္ပါတယ္ ။ အသက္ ၁၇ ၊ ၁၈ ေရာက္ေတာ့မွ ဗိုက္ထဲအလံုးၾကီးၾကီးလာေလ့ရွိပါတယ္ ။ ေနာက္တစ္ခ်က္ကေတာ့ အမ်ိဳးသမီးတစ္ေယာက္မွာ ေသြးအားအရမ္းနည္းလို႔ရွိရင္လည္း ေသြးမဆင္းတတ္ပါဘူး ။ ဥပမာ သံဓါတ္ခ်ိဳ႕တို႔လို႔ ေသြးအားနည္းေရာဂါၿဖစ္တာတို႔Haemoglobin < 6 mg % ဆိုရင္ ေသြးထိမ္တတ္ပါတယ္ ။ ဒါ့အၿပင္ တစ္ကိုယ္လံုးပိန္ၿခံဳးခ်ိဳ႕တဲ့တဲ့အေၿခအေနတစ္မ်ိဳးၿဖစ္တဲ့ General Disabiliy မွာလည္း အားၿပတ္သြားတဲ့အခါ ေသြးမဆင္းေတာ့တာေတြၿဖစ္တတ္ပါတယ္ ။


စမ္းသပ္စစ္ေဆးမႈေတြနဲ႔ ကုသမႈအပိုင္းေတြကို ဆက္လက္ေရးသားပါဦးမယ္ ။

Ref : Internet / Wikipedia / Gynaecology

သက္တန္႔ခ်ိဳ

Health For All Magazine : March-2012 Issue

 — withKhin Moe Wai.