ဒီမိုကေရစီ၊ ဖက္ဒရယ္ႏွင့္ ျမန္မာ့ သဘာ၀ သယံဇာတ

by Hla Shwe on Sunday, February 26, 2012 at 7:15am ·

လြန္ခဲ့တဲ့ ေျခာက္လ ေလာက္ကစၿပီး ျမန္မာ့ႏိုင္ငံေရး အေျပာင္းအလဲက ေဒသတြင္းႏွင့္ ကမၻာ့ႏိုင္ငံေရး ဇာတ္ခုံေပၚကို ေရာက္လာတာ ေတြ႔ရပါတယ္။ ျမန္မာႏိုင္ငံရဲ့ မဟာဗ်ဴဟာ က်တဲ့ ပထ၀ီ၀င္ အေနအထား၊ အေမရိကန္ရဲ့ မဟာဗ်ဴဟာ ေျပာင္းလဲမႈႏွင့္ ျမန္မာ့ႏိုင္ငံေရး အေျပာင္းအလဲကလည္း တိုက္ဆိုင္ေနသလို ျဖစ္ေနပါတယ္။ ၂၁ ရာစုဟာ အေမရိကန္က ပစၥဖိတ္ ေဒသ စိုးမိုးေရး ျဖစ္ေၾကာင့္ တရား၀င္ ေၾကျငာထားၿပီး ျဖစ္ပါတယ္။


ၾကားျဖတ္ေရြးေကာက္ပြဲ နီးလာတာနဲ႔အွမွ် ျမန္မာ့ႏိုင္ငံေရး ေရခ်ိန္ကလည္း ျမင့္လာေနပါတယ္။ အတိုက္အခံႏွင့္ လက္ရွိ အုပ္ခ်ဳပ္သူတို႔ရဲ့ ၿပိဳင္ပြဲကို ၾကည့္ရင္း အနာဂါတ္ျမန္မာ့ႏိုင္ငံေရး အေျခအေနကို ခန္႔မွန္းတြက္ ခ်က္မႈမ်ားလည္း ရွိေနတာကို ေတြ႔ရပါတယ္။

အတိတ္ကာလ ျမန္မာ့ႏိုင္ငံေရး


အတိတ္ကာလ ျမန္မာ့ႏိုင္ငံေရး ျဖစ္စဥ္ကို သုံးသပ္မယ္ဆိုရင္ အျမင္ႏွစ္ခုနဲ႔ခ်ဥ္းကပ္ရပါမယ္။ ၁၉၄၈ လြတ္လပ္ေရး ရၿပီးေနာက္ပိုင္း  ျမန္မာ့နိုင္ငံေရး ေရစီးေၾကာင္း ႏွစ္ခု ျဖစ္ပၚခဲ့ပါတယ္။ ပထမအျမင္ကေတာ့ လက္၀ဲ၀ါဒေရးရာ အေျခခံတဲ့ အမ်ိဳးသား စည္းလုံးေရးအျမင္ လို႔ေျပာရပါမယ္။ ဒုတိယ အျမင္က ဒီမိုကေရစီ အေျခခံ တိုင္းရင္းသားေပါင္းစုံ စုေပါင္းေနထိုင္ေရး ျဖစ္ပါတယ္။

နယ္ခ်ဲ႕ဆန္႔က်င္ေရးလႈပ္ရွားမႈေတြမွာ ဗမာအမ်ိဳးသားေတြ တိုင္းရင္းသားေတြကို ဦးေဆာင္ခဲ့ပါတယ္။ လြန္လပ္ေရးရၿပီး ေပၚေပါက္လာတဲ့ ပါလီမန္ ဒီမိုကေရစီ စနစ္ေအာက္မွာ ဗမာ့အမ်ိဳးသားေရး ၀ါဒဟာ လက္၀ဲကို အေျခခံၿပီး တည္ေဆာက္ခဲ့တာကို ေတြ႔ရပါတယ္။ အယူ၀ါဒ အေရး တနည္းအားျဖင့္ လူတန္းစားျပသနာက ေရွ႕တန္းကိုေရာက္ၿပီး တိုင္းရင္းသားအေရးက ေနာက္တန္းကို ေရာက္ခဲ့ပါတယ္။ လူတန္းစားျပသနာ ေျပလည္သြားရင္ တိုင္းရင္းသား ျပသနာ ေျပလည္ သြားမယ္လို႔ တြက္ခ်က္ခဲ့ၾကတယ္။

ပါလီမန္ ဒီမိုကေရစီ စနစ္ေအာက္မွာ လူမ်ိဳးစု ျပသနာကို ေျဖရွင္းဖို႔ႀကိဳးစားရင္းနဲ႔ ဗမာ အမ်ိဳးသားေရး၀ါဒနဲ႔ အတူ စစ္အာဏာရွင္လက္ေအာက္ကို ျမန္မာတႏိုင္ငံလုံး ႏွစ္ေပါင္း ၅၀ ေက်ာ္ေရာက္သြားခဲ့ပါတယ္။ ဒီအခ်က္ကို ၾကည့္ရင္ ျမန္မာ့ႏိုင္ငံေရး ပဋိကပကၡမွာ အယူ၀ါဒ ေရးရာထက္ တိုင္းရင္းသား အမ်ိဳးသားတန္းတူေရးက ပိုၿပီး အေရးႀကီးမယ္လို႔ တြက္ခ်က္လို႔ ရပါတယ္။

လက္ရွိ ျမန္မာႏိုင္ငံေရး


၁၉၄၈ ကေန ၁၉၆၂ ခုႏွစ္အထိ ျမန္မာ့ႏိုင္ငံေရးဟာ ဗမာအမ်ိဳးသားေရး ၀ါဒေအာက္မွာ တိုင္းရင္းသားေပါင္းစုံ စုေပါင္းေနထိုင္ေရးက အဓိက ျဖစ္ပါတယ္။ တိုင္းရင္းသားမ်ား ျပည္ေထာင္စုထဲက ခြဲမထြက္ေရးကို အဓိကထား စဥ္းစားခ်က္သာျဖစ္ပါတယ္။ ၁၉၆၂ ေက်ာ္ ခုႏွစ္မ်ား ကိုေရာက္တဲ့ အခါမွာ စစ္အာဏာရွင္စနစ္နဲ႔အတူ တိုင္းရင္းသား ေဒသေတြမွာ ထြက္ရွိတဲ့ သဘာ၀သယံဇာတ ပိုင္ဆိုင္လိုမႈေတြေၾကာင့္ မဟာစစ္၀ါဒ ေပၚထြက္လာပါတယ္။ စစ္၀ါဒနဲ႔အတူ တိုင္းရင္းသားမ်ားအပၚ ႏို္င္ငံေရးအရ ေဘးဖယ္ထားလိုမႈေတြက ျပည္တြင္း စစ္မီးကို ပိုမိုေတာက္ေလာက္ေစခဲ့တာဟာ ပကတိ အေျခအေနျဖစ္ပါတယ္။

လက္ရွိ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ ျဖစ္ေပၚေနတဲ့ ႏိုင္ငံေရး အခင္းအက်င္းက လြန္ခဲ့တဲ့ ဆယ္စုႏွစ္ေတြ တုန္းက ျဖစ္ပ်က္ခဲ့တဲ့ ႏိုင္ငံေရးနဲ႔ တိုက္ဆိုင္ေနတာကို ေတြ႔ရပါတယ္။ ဒီမိုကေရစီ စနစ္မွာ လူသားတဦးခ်င္းရဲ့ အခြင့္အေရးေတြကို ေပးထားတဲ့အတြက္ တိုင္းရင္းသား အေရးဟာ ကြ်ဲကူးေရပါ ျဖစ္လာမယ္ဆိုတဲ့ သေဘာတရားကို ေတြ႔ရပါတယ္။ အတိုက္အခံ ႏိုင္ငံေရး သမားေတြေရာ၊ ႏိုင္ငံတကာ ဖ်န္္ေျဖေရး သမားေတြဘက္ကပါ ဒီမိုကေရစီေရးက တိုင္းရင္းသားအေရးထက္ ပထမ ဦးစားေပးျဖစ္တယ္လို႔ ခံယူထားပုံရတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ႏိုင္ငံတကာအင္အားစုေတြကလည္း ျမန္မာ့အေရးကို စဥ္းစားတဲ့အခါ ဒီမိုကေရစီအေရးက ေရွ႕တန္းေရာက္ၿပီး တိုင္းရင္းသားအေရးက ေနာက္ကို ေရာက္ေနပါတယ္။ ဒီမိုကေရစီႏွင့္အတူ တိုင္းရင္းသားအခြင့္အေရးေတြ ပါလာမယ္လို႔ ေတြးပုံရပါတယ္။

က်ိန္စာသင့္တဲ့ ႏိုင္ငံလား


Resources Curse ဆိုတဲ့စကားလုံးက ႏွစ္ဆယ္ရာစု ကုန္ခါနီး ဆယ္စုႏွစ္ေတြမွာ ေဖါေဖါသီသီသုံးလာတဲ့ စကားလုံးျဖစ္ပါတယ္။ “သဘာ၀ သယံဇာတ ႂကြယ္၀တဲ့ ႏိုင္ငံေတြဟာ တုိးတက္ မယ့့္္အစား၊ သံယံဇာတ က်ိန္စာဆုိတဲ့ သဘာဝ အရင္းအျမစ္ ႂကြယ္ဝမႈေတြက အက်ုင့္ပ်က္ ျခစားမႈ၊ ဖိႏွဳိပ္ခ်ဳပ္ခ်ယ္မႈ၊ ဆင္းရဲမြဲေတမႈနဲ႔ စစ္ပြဲေတြဆီကို ဦးတည္သြားေစတယ္” လို႔စာတမ္းတခုမွာ ေဖၚျပထားပါတယ္။

၁၉၆၂ ေနာက္ပိုင္းမွာ တိုင္းရင္းသားေတြကို ႏိုင္ငံေရးအရ ေဘးဖယ္ထားလိုတဲ့ ဗမာအမ်ိဳးသားေရး အေျခခံ စစ္၀ါဒီ ေန၀င္း လက္ထက္မွာ တိုင္းရင္းသား နယ္ေျမေတြမွာ ထြက္ရွိတဲ့ သဘာ၀ အရင္းအျမစ္ ကို ရွာေဖြမႈ စတင္ေဆာင္ရြက္ လာပါတယ္။ အဆိုးဆုံးက ၁၉၈၈ လူထုအုံႂကြမႈေတြကို ႏွိမ္ႏွင္းၿပီးတဲ့ေနာက္ပိုင္းမွာ ႏိုင္ငံျခားေငြ ျပတ္လတ္ေနတဲ့ စစ္ေခါင္းေဆာင္ေတြဟာ တိုင္းရင္းသား ေဒသထြက္ သယံဇာတေတြကို စိတ္ႀကိဳက္ ထုတ္ေရာင္းၿပီး လက္နက္နဲ႔ ေငြေၾကး ျဖည့္ဆည္း ခဲ့ၾကတယ္။

ေရနံနဲ႔ သဘာ၀ဓါတ္ေငြ႔က ျမန္မာစစ္အစိုးရ ရရွိတဲ့၀င္ေငြက ၂၀၁၁ ခုႏွစ္မွာ ၂.၅၂၂ ဘီလီယံရွိပါတယ္။ ေက်ာက္မ်က္ရတနာက ရတဲ့ အခြန္ဘ႑ာက ၂၀၁၁ မတ္လ ေလလံတင္ ေရာင္းခ်ခဲ့ခ်ိန္က ၂.၈ ဘီလီယံရရွိခဲ့ပါတယ္။ အေကာင္အထည္ ေဖၚေနဆဲ စီမံကိန္းမ်ားႏွင့္ အေကာင္အထည္ေဖၚရန္  လုပ္ထားတဲ့ ေရကာတာစီမံကိန္းမ်ား၊ သစ္ထုတ္လုပ္ေရး၊ ေရလုပ္ငန္း စတဲ့ သဘာ၀ သယံဇာတ ေတြကရမယ့္ ဘ႑ာေငြဟာ စစ္ေခါင္းေဆာင္ေတြ အတြက္ မက္ေမာစရာ ျဖစ္လာခဲ့တယ္။ ဒီသယံဇာတ ၉၀ ရာခိုင္ႏႈန္းက တိုင္းရင္းသား ေဒသေတြမွာဘဲ တည္ရွိပါတယ္။

ျမန္မာ စစ္ေခါင္းေဆာင္ေတြဟာ အမ်ိဳးသားေရး၀ါဒႏွင့္ ျပည္ေထာင္စု မၿပိဳကြဲေရး ကိုဘန္းျပၿပီး တိုင္းရင္းသားေတြ ပိုင္ဆိုင္တဲ့ သဘာ၀သယံဇာတ ရရွိေရးကို အာရုံစိုက္လာပါတယ္။ ၂၁ ရာစု အေစာပိုင္းကာလ စစ္ေခါင္းေဆာင္ေတြရဲ့ မဟာဗ်ဴဟာက တိုင္းရင္းသားေတြကို ထိမ္းခ်ဳပ္ၿပီး ေျမေပၚေျမေအာက္ သယံဇာတကုိ ထုတ္ယူေရာင္းခ်ေရး ျဖစ္လာခဲ့ပါတယ္။ ဒီလို ထုတ္လုပ္ေရာင္းခ်ျခင္းက စစ္ေခါင္းေဆာင္ေတြရဲ့ တဦးခ်င္း ႂကြယ္၀ခ်မ္းသာမႈကို ျဖစ္ေပၚေစပါတယ္။

သဘာ၀ သယံဇာတေတြေၾကာင့္ တိုင္းရင္းသား လက္နက္ကိုင္ အဖြဲ႔ေတြရဲ့ အေနအထားကလည္း အင္အား ေတာင့္တင္း ခိုင္မာလာခဲ့ပါတယ္။ တိုင္းရင္းသား ေတာ္လွန္ေရး အဖြဲ႔ေတြ အင္အားေတာင့္တင္းလာမႈက စစ္၀ါဒီေတြအတြက္ အခြင့္ေကာင္းတရပ္ ျဖစ္လာျပန္ပါတယ္။ စစ္တပ္ အင္အား ခ်ဲ႔ထြင္ဖို႔ လမ္းစပြင့္ခဲ့ၿပီး၊ စစ္အာဏာရွင္စနစ္ ခုိင္ၿမဲဖို႔ အေၾကာင္း ဖန္လာျပန္ပါတယ္။ သယံဇာတ ႂကြယ္၀ျခင္းဟာ ပဋိပကၡေတြနဲ႔ တိုက္ရိုက္ ဆက္စပ္လာခဲ့တယ္။

ေတာင္းပုိင္းဆူဒန္ ဘာေၾကာင့္ ခြဲထြက္သြားသလဲ

ေတာင္ပိုင္း ဆူဒန္မွာ ျဖစ္ေပၚခဲ့တဲ့ ပဋိပကၡဟာ ျမန္မာႏိုင္ငံအတြက္ ဥပမာ တရပ္ ျဖစ္ပါတယ္။ သဘာ၀ သယံဇာတ ခြဲေ၀သုံးစြဲရာမွာ မွ်တမႈမရွိတဲ့အတြက္ ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ေရး ေတာင္းဆိုမႈႏွင့္အတူ ျပည္တြင္းစစ္ပြဲ ျဖစ္ပြားျခင္းႏွင့္ အက်ိဳးရလဒ္ အျဖစ္ ေတာင္ပိုင္း ဆူဒန္ဟာ ၂၀၁၁ ဇူလိုင္ ၉ ရက္ေန႔မွာ သီးျခားလြတ္လပ္ေသာ ႏိုင္ငံျဖစ္လာခဲ့ပါတယ္။

၁၉၅၆ ခုႏွစ္မွာ လြတ္လပ္ေရးရေတာ့ လြတ္လပ္ေရးမရခင္က သေဘာတူထားတဲ့ ဖက္ဒရယ္ ျပည္ေထာင္စု တည္ေထာင္ေရး မူကိုဆန္႔က်င္ၿပီး ေျမာက္ပိုင္းအာရပ္ မ်ိဳးႏြယ္စုေတြ ႀကီးစုိးတဲ့ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးျဖစ္ေပၚလာခဲ့ၿပီး ဘာသာမတူ၊ လူမ်ိဳးမတူတဲ့ ေတာင္ပိုင္းသားေတြ အေပၚဖိႏွိပ္မႈေတြႏွင့္ အတူ ျပည္တြင္းစစ္ႀကီး ေပၚေပါက္လာခဲ့ပါတယ္။

ဆူဒန္နိုင္ငံရဲ့ ရ၅ ရာခိုင္ႏႈန္းေသာ ေရနံသိုက္ဟာ ေတာင္ပိုင္း ဆူဒန္မွာ တည္ရွိေပမယ့္ ေရနံလုပ္ငန္းႏွင့္ ပတ္သတ္တဲ့ စက္မႈလုပ္ငန္းေတြက ေျမာက္ပိုင္း ဆူဒန္မွာ တည္ရွိေနပါတယ္။ စီးပြားေရး ဖြံ႔ၿဖိဳးမႈ ကြာဟခ်က္က ဆယ္စုႏွစ္ ႏွစ္ခုၾကာ ျဖစ္ပြားခဲ့တဲ့ ျပည္တြင္းစစ္မီးကို ပိုမို ေတာက္ေလာင္ ေစခဲ့ပါတယ္။

၂၀၀၅ ခုႏွစ္မွာ ေရးထိုးခဲ့တဲ့ ၿငိမ္းခ်မ္းေရး စာခ်ဳပ္အရ ျပည္တြင္းစစ္ ကိုရပ္စဲႏိုင္ခဲ့ပါတယ္။ ၿငိမ္းခ်မ္းေရး စာခ်ဳပ္ႏွင့္အတူ ေတာင္ပိုင္းဆူဒန္ေဒသလည္း ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ေရး၊ ဗဟိုအစိုးရႏွင့္ အာဏာခြဲေ၀ သုံးစြဲခြင့္ ရရွိခဲ့ၿပီး ေရနံလုပ္ငန္းမွ ရရွိတဲ့ အက်ိဳးအျမတ္ရဲ့ ၅၀ ရာခိုင္ႏႈန္းကို ခံစားပိုင္ခြင့္ ရရွိခဲ့ပါတယ္။

ဒါေပမယ့္ ဇူလိုင္ ၉၊ ၂၀၁၁ ခုႏွစ္မွာ ေတာင္ပိုင္းဆူဒန္ဟာ ေျမာက္ပိုင္းကေန အၿပီးအပိုင္ခြဲထြက္ၿပီး သီးျခားလြတ္လပ္တဲ့ ႏိုင္ငံျဖစ္လာခဲ့ပါတယ္။ ေတာင္ပိုင္း ဆူဒန္ျပသနာကို ေလ့လာၾကည့္ရင္ လူမ်ိဳးမတူ၊ ဘာသာမတူသူေတြ အေပၚဖိႏွိပ္ထားလိုတဲ့ ေျမာက္ပိုင္းအာရပ္ မ်ိဳးႏြယ္ေတြရဲ့ အမ်ိဳးသားေရး၀ါကို ေတြ႔ရမွာျဖစ္ၿပီး၊ ေတာင္ပိုင္း ဆူဒန္က ထြက္ရွိတဲ့ ေရနံ ေရာင္းလို႔ရတဲ့ အက်ိဳးအျမတ္ကို ေတာင္ပိုင္းဆူဒန္ ျပည္သူေတြကို ခြဲေ၀ခံစားပိုင္ မေပးခဲ့ျခင္းဟာ ေနာက္ဆုံးရလဒ္ အျဖစ္ ႏိုင္ငံ ႏွစ္ျခမ္းကြဲတဲ့ အထိ ဦးတည္ေစခဲ့တာကို ေတြ႔ရွိပါတယ္။

သမိုင္းေၾကာင္းအရ ျဖစ္ေပၚလာတဲ့ အမုန္းတရား၊ လူမ်ိဳးႀကီး၀ါဒအျပင္၊ ႏိုင္ငံျခားတိုင္းျပည္မ်ားရဲ့ စစ္အာဏာရွင္ေတြနဲ႔ေပါင္းၿပီး သဘာ၀သယံဇာကို အရူးအမူးထုတ္လုပ္မႈဟာ ဆူဒန္အတြက္ အကြဲအၿပဲဇာတ္လမ္း ေပၚေပါက္ေစတဲ့ အဓိက အေၾကာင္းအရင္း တရပ္ျဖစ္ပါတယ္။ တရုတ္ႏိုင္ငံဟာ ဆူဒန္အပါအ၀င္ အာဖရိက ေဒသထြက္ ေလာင္စာကို အဓိက မွီခိုေနရတဲ့ ႏိုင္ငံျဖစ္ပါတယ္။ ႏိုင္ငံ လိုအပ္ခ်က္ရဲ့ ၁၁ ရာခိုင္ႏႈန္းကို အာဖရိက တင္သြင္ေနတဲ့ ႏိုင္ငံျဖစ္ပါတယ္။

ေရွ႕ဆက္ရမယ့္ ျမန္မာ့ ႏိုင္ငံေရး


သမိုင္းေၾကာင္းအရ ျဖစ္ေပၚေနဆဲ ျဖစ္တဲ့ ျမန္မာ့ႏိုင္ငံေရးပဋိပကၡမွာ တိုင္းရင္းသားအေရးႏွင့္ ဒီမိုကေရစီ ကို ခြဲထားလို႔မရႏိုင္ေၾကာင္း ေတြ႔ရပါမယ္။ တိုင္းရင္းသားေဒသေတြမွာ ျဖစ္ေနတဲ့ ျပည္တြင္းစစ္ကို ေမ့ေလ်ာ့ၿပီး ဒီမိုကေရစီေရးကိုဘဲ အာရုံစိုက္ေနျခင္းဟာ သဘာ၀ မက်လွတဲ့ အေျဖရွာမႈ တခုျဖစ္သာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒုတိယ ပင္လုံညီလာခံမ်ိဳး လုပ္ရမယ္ဆိုတာ တို္င္းရင္းသားေတြရဲ့ ျပသနာ အေရးပါမႈကို မီးေမာင္းထိုးျပတာ ျဖစ္ပါတယ္။

လြန္ခဲ့တဲ့ ဆယ္စုႏွစ္ကတည္းက တိုင္းရင္းသားေတြ အေရးဟာ ျပည္တြင္းေရး သီးသန္႔မဟုတ္ဘဲ ျပည္ပႏိုင္ငံႀကီးေတြ ၀င္ေရာက္စြက္ဖက္ေနတာကို ေတြ႔ရပါမယ္။ “၀” ျပည္နယ္လို အျခားႏိုင္ငံတခု ၾသဇာခံ ျပည္နယ္ေတြ မေပၚေပါက္လာဖို႔ အတိုက္အခံေတြမွာပါ တာ၀န္ရွိေနပါတယ္။ ကခ်င္ျပည္နယ္မွာ ျဖစ္ေနတဲ့ စစ္ပြဲက သယံဇာတထိမ္းခ်ဳပ္ေရး၊ လူမ်ိဳးေရးဆန္တဲ့ စစ္ပြဲျဖစ္လာတာ ျမန္မာ့ႏိုင္ငံေရးအတြက္ အလားအလာ ေကာင္းေတြ မဟုတ္ပါဘူး။ ဧရာ၀တီ ျမစ္အေရးလို ကခ်င္အေရးကို မတားဆီးႏိုင္တာ၊ အေရးတယူ မရွိတာအတြက္ နယ္ပယ္အသီသီးက ေခါင္းေဆာင္ေတြမွာ တာ၀န္ရွိပါတယ္။ အဲဒီအတြက္ ေနာက္မ်ိဳးဆက္ေတြ ျပန္လည္ေပးဆပ္ရ ႏိုင္ပါတယ္။

ႏိုင္ငံျခားတိုင္းျပည္အခ်ိဳ႕ဟာ သူတို႔အက်ိဳးအျမတ္ တခုတည္းကိုသာ ဦးတည္ၿပီး ရင္းႏွီးျမဳတ္ႏွံေနတာဟာ ျမန္မာႏိုင္ငံအတြက္ အက်ိဳးအျမတ္ထက္ အျပစ္ေတြက ပိုမ်ားတယ္ဆိုတာ ဆူဒန္လို ႏိုင္ငံမ်ိဳးက သက္ေသေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ ျမန္မာႏိုင္ငံေရးကို အေျဖရွာ စဥ္စားတဲ့အခါ ဒီမိုကေရစီေရး၊ တိုင္းရင္းသားအေရးႏွင့္ ႏိုင္ငံႀကီးအခ်ိဳ႕ရဲ့ သဘာ၀သယံဇာတ အက်ိဳးစီးပြားေတြေၾကာင့္ ျဖစ္ေပၚေနတဲ့ ပကဓိအေျခအေနကိုပါ ထည့္သြင္းစဥ္းဖို႔ လိုအပ္မွာ ျဖစ္ပါေၾကာင္း။ ။

လွေရႊ

References;

1. 1.   Arakan Oil Watch Report 
2. 2.   The role of the State in the natural resources and civil war paradigm. 

3.  Grievances and the roots of insurgences; south Sudan and Darfur.  
4.  China’s involvement with in armed conflict and post war reconstruction in Africa; Sudan in comparative context.