လူ႔အခြင္႔အေရး အဘိဓါန္ ____ လြတ္လပ္စြာေျပာဆုိခြင္႔( Freedom of Speech)

by မင္းခက္ရဲ (Min Khet Ye) on Friday, March 23, 2012 at 10:09pm 

လြတ္လပ္စြာ ေျပာဆုိခြင္႔ဟာ ႏုိင္ငံသားလြတ္လပ္ခြင္႔ေတြထဲမွာ အေရးအႀကီးဆုံး တန္ဖုိးထားေပးအပ္ထားရမယ္႔ အရာေတြထဲက တစ္ခုပဲ ။ လြတ္လပ္စြာေျပာဆုိခြင္႔ အခြင္႔အေရးပုံစံေတြထဲမွာ အမ်ားစုက ႏုိင္ငံေရးဆန္တယ္ ။ ဥပမာ လြတ္လပ္စြာေျပာဆုိခြင္႔ကုိ လြတ္လပ္ပုံႏွိပ္ ထုတ္ေ၀ခြင္႔အျဖစ္ရႈျမင္တဲ႔ အခါ ႏုိင္ငံေရးဆန္တယ္လုိ႔ ဆုိႏုိင္ပါတယ္ ။ အေမရိကန္ ဖြ႔ဲစည္းအုပ္ခ်ဳပ္ပုံအေျခခံဥပေဒ ျဖည္႔စြက္ခ်က္ တစ္မွာ လြတ္လပ္စြာေျပာဆုိခြင္႔နဲ႔  လြတ္လပ္စြာ ပုံႏွိပ္ထုတ္ေ၀ခြင္႔ကုိ ခြဲ႔ျခားေျပာဆုိထားတယ္။ ပထမေနရာမွာ လြတ္လပ္စြာ ေျပာဆုိခြင္႔နဲ႔လြတ္လပ္စြာ ပုံနွိပ္ထုတ္ေ၀ခြင္႔ ႏွစ္ခုခြဲေျပာလုိက္ၿပီး ဒုတိယေနရာမွာ လြတ္လပ္စြာေျပာဆုိျခင္းထဲကမွ သူတုိ႔ႏုိင္ငံရဲ႕ အေျခအေနအတြက္ ပုိၿပီးအေလးေပး ေျပာဆုိသင္႔တယ္လုိ႔ ယူဆတဲ႔ ဘာသာေရးလြတ္လပ္ခြင္႔ဆုိတာကုိ ေျပာတယ္။      ၁၇၈၉ ႏုိင္ငံသားနဲ႔ လူသားအခြင္႔အေရး ေၾကညာစာတမ္း ၊ ဥေရာပ လူ႔အခြင္႔အေရးသေဘာတူစာခ်ဳပ္  ၊ အျပည္ျပည္ဆုိင္ရာ လူ႔အခြင္႔အေရးေၾကညာစာတမ္းေတြမွာ လြတ္လပ္စြာေျပာဆုိခြင္႔ကုိ အထူးအေလးေပးထားတယ္။ ဂ်ာမန္ ဖြဲ႕စည္းအုပ္ခ်ဳပ္ပုံအေျခခံဥပေဒမွာေတာ႔ အခြင္႔အေ၇းေတြအေၾကာင္းေျပာတဲ႔အခါ ပဥၥမေနရာမွာထားတယ္ ။

လြတ္လပ္ေျပာဆုိခြင္႔ရိွရမယ္ အေျခအေနသုံးခုကုိ ေဖာ္ျပထားတယ္ ။ အဲဒီထဲက ေဖာ္ျပခ်က္တစ္ခု “ ဆင္ဆာပိတ္ပင္မႈ လုံး၀မရွိရ ဆုိတာပါပဲ ”။ ၾသစေၾတးလ်နဲ႔ၿဗိတိန္တုိလုိ႔ ႏုိင္ငံေတြမွာေတာ႔ လူ႔အခြင္႔အေရး႔ဠိညဥ္မရွိတဲ႔ ဖြဲ႔စည္းအုပ္ခ်ဳပ္ပုံ အေျခခံဥပေဒမ်ဳိးနဲ႔ အလုပ္လုပ္တယ္ ။ ဒါေပမယ္႔ တစ္ဖက္မွာ လြတ္လပ္စြာေျပာဆုိခြင္႔ကုိ  တရားေရးဆုိင္ရာ အတြင္းကေန ျမင္႔ျမင္႔မားတန္ဖုိးထားသင္႔တဲ႔ အရာအျဖစ္ သတ္မွတ္အကာအကြယ္ေပးတယ္ ။ ဒီေတာ႔ လြတ္လပ္စြာေျပာ ဆုိခြင္႔ အပါအ၀င္ လူသားရဲ႕ အေျခခံအခြင္႔အေရးေတြကုိ ဖြဲ႔စည္းအုပ္ခ်ဳပ္ပုံအေျခခံအတြင္းလူ႔အခြင္႔အေရး စာတမ္းအျဖစ္ ထည္႔၀င္ထားရမယ္ ။ မထည္႔၀င္ထားရင္ေတာင္မွာ တရားေရးစနစ္အတြင္း အျမင္႔မားဆုံးေဖာ္ေပးရမယ္႔ အရာအျဖစ္ သတ္မွတ္လုပ္ကုိင္ေနရမွာ ျဖစ္တယ္ ။ ဒီအတြက္လည္း အုပ္ခ်ဳပ္ေရး ၊ ဥပေဒျပဳေရး မ႑ုိင္နဲ႔ တရားစီရင္ေရး မ႑ိဳင္ သုံးခု ကြဲျပားျခားနားေနဖုိ႔ကလည္း အေ၇းႀကီးတယ္ ။ 

        ၁၉၉၂ခုႏွစ္မွာ ၾသစေၾတးလ်ပါလီမန္က  ေရြးေကာက္ပြဲကာလမွာ ပါ၀င္ယွဥ္ၿပဳိင္သူေတြထဲ ေငြးေၾကးခ်မ္းသာ သူက အသံလႊင္ဌာနအသုံးျပဳခြင္႔ အခ်ိန္ကုိ အပုိ၀ယ္ယူတာအေပၚ တားျမစ္တယ္ ။  ဒီတားျမစ္ခ်က္ ဥပေဒကုိ တရားရုံးခ်ဳပ္က လက္မခံဘူး။ တရားရုံးခ်ဳပ္က လြတ္လပ္စြာေျပာဆုိခြင္႔ကုိ ျမင္႔မားမားထိန္းသိမ္းထားရမယ္လုိ႔ ယူဆတဲ႔ အတြက္ပဲ ။ ဒီလုိ ျပႆနာမ်ဳိးအတြက္ လူ႔အခြင္႔ေရးစာတမ္းမ်ဳိးေတြ ဖြဲ႔စည္းပုံအုပ္ခ်ဳပ္ပုံ ဥပေဒမွာ တစ္ပါတည္း မပါတဲ႔ အတြက္ ဖြဲ႔စည္းအုပ္ခ်ဳပ္ပုံ ဥပေဒအရ ႏႈတ္ဆိတ္သလုိ ျဖစ္ေနေပမယ္႔  တရားရုံးခ်ဳပ္က ၀င္ေရာက္ကုိင္တြယ္တယ္ ။  မီဒီယာအခြင္႔အေရး အပုိင္းမွာ ေဖာ္ျပခဲ႔ဘူးသလုိပဲ ။  ေငြးေၾကးရွိသူေတြရဲ႕  အသံလႊင္႔ဌာန အသုံးျပဳၿပီး သူတုိ႔ရဲ႕ ႏုိင္ငံေရး ထင္ျမင္ခ်က္ေတြကုိ လူထုအေပၚေပးအပ္ရင္ လႊမ္းမုိး ထိန္းခ်ဳပ္ပုံကုိ ကာကြယ္ဖုိ႔နဲ႔ လြတ္လပ္ေျပာဆုိျခင္းႏွစ္ခုၾကားက ျပႆနာရပ္သာလ်င္ျဖစ္တယ္ ။ ဒီေနရာမွာ သတိထားရမွာက ေငြေၾကးရွိသူရဲ႕ အသံလႊင္႔ဌာနကုိ သုံးစြဲမႈ နဲ႔သာလ်င္ ပဠိပကၡလုိ႔ ေခၚတာ ျဖစ္ၿပီး အာဏာရွိသူေတြက အသံလႊင္႔ဌာနေတြကုိ ျပည္သူလူထုထံသူတုိ႔ရဲ႕ ႏုိင္ငံေရးထင္ျမင္ခ်က္ေတြ လႊမ္းမုိးဖုိ႔ အသုံးခ်ရင္ေတာ႔ ပဠိပကၡေတာ႔ မဟုတ္ဘူး ။ ဒါဟာ က်န္တဲ႔ ႏုိင္ငံေ၇း အဖြဲ႔အစည္းေတြ ညီတူညီမွ် ရရွိပုိင္ဆုိင္သင္႔တဲ႔ မီဒီယာ အခြင္႔အေရးကုိ ခ်ဳိးေဖာက္တာသာျဖစ္တယ္။       ဒီမုိကေရစီတုိင္းျပည္တစ္ျပည္အတြက္ လြတ္လပ္စြာေျပာဆုိခြင္႔ ဟာ အသက္ေသြးေၾကာ တစ္ခုျဖစ္တယ္ ဆုိတာ ဖယ္ခ်န္ထားလုိ႔ မရဘူး။  အၿပဳိင္အဆုိင္ျဖစ္ေနတဲ႔ ပါတီေတြၾကားထဲမွာ အသိပညာရွိတဲ႔ လူထုက ေရြးခ်ယ္မႈေတြ ျပဳလုပ္ရမယ္ဆုိေတာ႔ကာ လြတ္လပ္စြာ ေျပာဆုိခြင္႔ဟာ မ၇ွိမျဖစ္အေရးႀကီးတဲ႔ အရာပဲ ။ လြတ္လပ္စြာ ေျပာဆုိခြင္႔ကုိ ၾကည္႔ျမင္ရမယ္႔ မွတ္ေက်ာက္ေတြထဲက တစ္ခုကုိလည္း ေမ႔ထားလုိ႔ မရဘူး ။ ႏုိင္ငံေရးနယ္ပယ္ကေနသာ ၾကည္႔မယ္ဆုိရင္ေတာ႔ လြတ္လပ္စြာေျပာဆုိခြင္ဆုိတာ အအုပ္ခ်ဳပ္ခံေတြက အုပ္ခ်ဳပ္သူေတြကုိ ထိန္းခ်ဳပ္မယ္႔ ကိရိယာတစ္ခု ျဖစ္တယ္ ။   

         လြတ္လပ္စြာေျပာဆုိခြင္႔ကုိ ႏုိင္ငံေရးနယ္ပယ္ကေန ေက်ာ္ၾကည္႔ရင္ လြတ္လပ္စြာ ေျပာဆုိခြင္႔နဲ႔ လြတ္လပ္စြာ ဆႏၵထုတ္ေဖာ္ခြင္႔ဟာ အတူတူလုိ အလုပ္လုပ္တယ္ ။ ႏွစ္ခုစလုံးက လူသားရဲ႕ ပုဂၢလိက ကိုယ္ရည္ကုိယ္ေသြးဖြံ႔ၿဖဳိးဖုိ႔အ တြက္ လြတ္လပ္စြာ ဆႏၵထုတ္ေဖာ္ခြင္႔ ရွိရမယ္လုိ႔ ယူလာတယ္ ။ ဒါကလည္း ေခတ္သစ္လူ႔အဖြဲ႔အစည္းမွာ လူ႔အခြင္႔အေရး ရဲ႕ ေနာက္ဆုံး ရည္မွန္ခ်က္ဟာ လူသားရဲ႕ ဂုဏ္သိကၡာဆုိတဲ႔ အေတြးအေခၚနဲ႔ ညီညီညြတ္ညြတ္ ျဖစ္ထြန္းေနတဲ႔ အယူအဆ တစ္ခုပဲ ။ ဒါေပမယ္႔ လြတ္လပ္စြာေျပာဆုိခြင္႔ကုိ အၾကြင္းမဲ႔ တန္ဖုိးစံ ရွိတဲ႔ အရာ အျဖစ္ မွတ္ယူလုိ႔ေတာ႔ မရဘူး။ ဘာသာေရး အဓိက ရုဏ္းေတြ ျဖစ္ဖုိ႔ ရည္ရြယ္ခ်က္ရွိရွိနဲ႔ လြတ္လပ္စြာမေျပာဆုိႏုိင္ဘူး ။ ဒီအတြက္ ဖြဲ႔စည္အုပ္ခ်ဳပ္ပုံ အေျခခံဥပေဒရဲ႕ လူ႔အခြင္႔အေရးစာတမ္းေတြမွာ လြတ္လပ္စြာေျပာဆုိခြင္ပါေပမယ္  ဥပေဒအမ်ားစုကေနၿပီး သက္ဆုိင္ရာ အဆက္အစပ္ အရ မသိမသာ ျပန္ကန္႔သတ္ထားတာေလးေတြ ရွိေနခဲ႔တယ္ ။ ဥပမာ ၁၇၈၉ ျပင္သစ္ေၾကညာစာတမ္းက လြတ္လပ္စြာေျပာဆုိခြင္႔ဟာ  “လူသားေတြရဲ႕ အဖုိးအထုိက္တန္ဆုံး အခြင္႔အေရးေတြထဲက တစ္ခု ” အျဖစ္ေျပာေပမယ္႔  တစ္ဖက္မွာလည္း သတိေပးထားတာ တစ္ခုက လြတ္လပ္စြာေျပာဆုိခြင္႔ကေန  အၾကမ္းဖက္လာတာမ်ဳိး ရွိရင္ ဥပေဒျပဳၿပီး အေကာင္အထည္ေဖာ္ထားတဲ႔ ဥေပဒအတြင္းကေန ျပန္လည္ အေျဖရွာရမယ္လုိ႔ ဆုိထားတယ္ ။    ဂ်ာမန္ဖြဲ႔စည္းအုပ္ခ်ဳပ္ပုံ ဥပေဒအတြင္းက လြတ္လပ္စြာ ဆႏၵထုတ္ေဖာ္ခြင္႔ေအာက္မွာ သတိေပးထားတာ တစ္ခုက  “ဤလြတ္လပ္စြာ ဆႏၵထုတ္ေဖာ္ခြင္႔ကုိ အေထြေထြဥပေဒ ၊ လူတစ္ဦးတစ္ေယာက္၏ ဂုဏ္သိကၡာကုိ မခ်ဳိးေဖာက္ပုိင္ခြင္႔ အခြင္႔အေရးမ်ား ေအာက္တြင္ ကန္႔သတ္ထားရမည္ ” လုိ႔ ပါတယ္ ။ လူတစ္ေယာက္ရဲ႕ ဂုဏ္သိကၡာကုိ ညႈိးႏြမ္းေအာင္ မလုပ္ပုိင္ခြင္႔ အခြင္အေ၇း ၊ သေရဖ်က္မႈေတြ၊ ပုဂၢလိကလုံၿခဳံမႈ အခြင္႔အေရးေတြဟာ လြတ္လပ္စြာ ထုတ္ေဖာ္ခြင္႔နဲ႔ ထိပ္တုိက္ေတြ႕ ကန္႔သတ္ေနတဲ႔ အရာေတြပါပဲ ။ 

       လြတ္လပ္စြာေျပာဆုိခြင္႔ကုိ ေနာက္ထပ္ ကန္႔သတ္မယ္႔ အရာတစ္ခုက အမ်ဳိးသားလုံၿခဳံေရး ဆုိတဲ႔ ေခါင္းစဥ္ပါပဲ ။ လစ္ဘရယ္ဒီမုိကေရစီအစုိးရကုိ ကုိယ္က်င္႔အရသိကၡာက်ေစမယ္႔အရာ ၊ ေထာက္ခံမႈေတြကုိ ဆုံးရႈံးေစမယ္႔ အရာေတြကုိ ထုတ္ေ၀မယ္ ၊ေဟာေျပာမယ္႕ အရာေတြကုိ လုပ္ရင္ လြတ္လပ္စြာေျပာဆုိခြင္႔ဟာ ဥပေဒေၾကာင္းအရ ရင္ဆုိင္ရမယ္႔ အေနအထားရွိတယ္ ။  အေမရိကန္ အစုိးရနဲ႔ ဥေရာပအစုိးရေတြဟာ  သူတုိ႔အေပၚ ေ၀ဖန္သိကၡာခ်မႈအတြက္ လြတ္လပ္စြာ ေျပာဆုိမႈကုိ ကန္႔သတ္တဲ႔ အခါ သူတုိ႔အေနနဲ႔ လြတ္လပ္စြာ ေျပာဆုိမႈကုိ သူတုိ႔ရဲ႕ ဖြဲ႔စည္းအုပ္ခ်ဳပ္ပုံ ဥပေဒအတြင္း  အေရးအႀကီး ဆုံးေနရာမွာ ထားမထားဆိုတာအေပၚ မူတည္ၿပီး ကုိင္တြယ္ပုံ ကြဲျပားျခားနားတတ္တယ္ ။  ဥေရာပ ႏုိင္ငံေတြ အတြက္ လြတ္လပ္စြာေျပာဆိုခြင္႔ဆုိတာ လူသားရဲ႕ ဖြံ႔ၿဖဳိးမႈ ဒါမွမဟုတ္ လူသား ဂုဏ္သိကၡာ အတြက္ အေရးႀကီးတဲ႔ အယူအဆ အျဖစ္တန္ဖုိး ထားၾကတယ္ ။ အေမရိကန္ အစုိးရကေတာ႔ လက္ေတြ႕အက်ိဳးျဖစ္ထြန္းေရး၀ါဒကို အေျခခံတယ္ ။ လြတ္လပ္စြာ ေျပာဆုိမႈဟာ ႏုိင္ငံေရးအသုံးၾကမႈေတြအတြက္ ႀကီးႀကီးမားမား ျဖည္႔ဆည္းေပးရမယ္လုိ႔ ျမင္တယ္ ။ ဒါေပမယ္႔လည္း အခ်က္အလက္ စာရင္ဇယားေတြအရ ဥေရာပ အစုိးရေတြထက္ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုက လြတ္လပ္စြာ ေျပာဆုိခြင္႔ကုိ ပုိၿပီး အကာအကြယ္ေပးၾကတယ္ ။

လြတ္လပ္စြာ ဆႏၵထုတ္ေဖာ္ခြင္႔ (Freedom of expression)

လြတ္လပ္စြာ ဆႏၵထုတ္ေဖာ္ခြင္႔ဆုိတာ  လြတ္လပ္စြာေျပာဆုိခြင္႔ထက္ ပုိက်ယ္ျပန္႔တဲ႔ အယူအဆတစ္ရပ္ပဲ ။ ဖြဲ႔စည္းအုပ္ခ်ဳပ္ပုံ ဥပေဒဆုိင္ရာ စာရြက္စာတမ္းေတြမွာေတာ႔  လြတ္လပ္စြာေျပာဆုိခြင္႔နဲ႔ တန္းတူထားသုံးႏႈန္းတတ္တယ္ ။  အျပည္ျပည္ဆုိင္ရာလူ႔အခြင္႔အေရးေၾကညာစာတမ္းမွာေတာ႔ “လူတိုင္းလူတုိင္းသည္ မိမိထင္ျမင္ခ်က္ႏွင္႔ မိမိဆႏၵကုိ လြတ္လပ္စြာ ထုတ္ေဖာ္ပုိင္ခြင္႔ရွိရမည္ ” လုိ႔ ပါရွိတယ္ ။ လြတ္လပ္စြာ ေျပာဆုိခြင္႔မွာ ေတြ႕ခဲ႔တဲ႔ အတုိင္းပဲ လြတ္လပ္စြာ ဆႏၵထုတ္ေဖာ္ခြင္႔တုိင္းကုိ ကာကြယ္ေပးသင္႔သလားဆုိတာကလည္း ျပႆနာတစ္ရပ္ပဲ ။ လြတ္လပ္စြာ ထုတ္ေဖာ္ခြင္႔မွာ လူသားရဲ႕ စိတ္မွာ ျဖစ္ပ်က္ေနတာကုိ ထုတ္ေဖာ္တာ၊ ေျပာဆုိခ်င္တဲ႔ အေၾကာင္းအရာတစ္ရပ္ကုိ ရည္ရြယ္ခ်က္ရွိရွိ ထုတ္ေဖာ္တာေတြ ပါ၀င္တယ္ ။ အသုံးခ်တဲ႔ မီဒီယာေတြအေနနဲ႔ ေရဒီယုိ ၊ ရုပ္ျမင္သံၾကား ကေနစၿပီး သကၤတေတြ အသုံးျပဳ ဆႏၵထုတ္ေဖာ္တာအထိပါ၀င္ႏုိင္တယ္။အသုံးခ်မီဒီယာက ပုိရႈပ္ေထြးလာေလ ျပႆနာရပ္က ပုိႀကီးထြားေလေလ ျဖစ္တယ္ ။ သူတုိ႔ရဲ႕ သက္ဆုိင္ရာနယ္ပယ္ အဆက္အစပ္ေတြနဲ႔ ပတ္သတ္ေနတယ္ ။  လစ္ဘရယ္ဒီမုိကေရစီႏုိင္ငံေတြမွာ အေလးေပး ဆက္ဆံတဲ႔ အရာျဖစ္တယ္။ လူသားရဲ႕ ပုဂၢလိက ကုိယ္ရည္ကုိယ္ေသြးဖြံ႔ၿဖဳိးေစၿပီး ၊ စိတ္လႈပ္ရွားမႈကုိ ၿငိမ္းခ်မ္းစြား ထုတ္ေဖာ္မႈ မွန္သမွ်ကုိေတာ႔ ခြင္႔ျပဳေပးထားတယ္ ။ ဥပမာအေနနဲ႔ အေမရိကန္အလံကုိ လူထုေရွ႕ေမွာက္ မီးရႈိ႕ မႈအတြက္ အေမရိကန္အစိုးက တရားစြဲဆုိႏုိင္သလားဆုိတဲ႔ ေမးခြန္းဟာ ဖြဲ႔စည္းအုပ္ခ်ဳပ္ပုံဥပေဒကုိ အေျခခံၿပီး ေပၚေပါက္ခဲ႔ဘူးတယ္။ တ၇ားရုံးခ်ဳပ္က တရားမစြဲဆုိႏုိင္ဘူးရယ္လုိ႔ ပယ္ခ်ၿပီး လြတ္လပ္စြာ ဆႏၵထုတ္ေဖာ္ခြင္႔ကို အေလးေပးခဲ႔ဖူးတယ္ ။

မင္းခက္ရဲ

အကုိးအေထာက္

A Dictionary of Human Rights : David Robertson(2005)

A Hanbooks of International Human Rights Terminology:H. Victor Conde(2004)