‎"လစ္ဘရယ္၀ါဒ (Liberalism) ႏွင့္ လစ္ဘရယ္သမုိင္းေၾကာင္း (အပုိင္း-၁)"

လင္း သက္

(၁၂) ရာစုအကုန္ပုိင္းတြင္ ကုန္သည္မ်ားသည္ ဥေရာပတလႊားျဖတ္သန္းသြားလာကာ ကုန္စည္ ကူးသန္းၾကသည္။ ၄င္းတုိ႔စုဆုံေသာေနရာေဒသမ်ားသည္စည္ကားသုိက္ျမဳိက္လာျပီး ကုန္ကူးသန္းရာ အခ်က္အခ်ာက်ေသာ ျမဳိ႕မ်ားအျဖစ္ေပၚထြန္းလာခဲ့သည္။ ၄င္းျမဳိ႕မ်ားတြင္ပင္ ကုန္သည္မ်ားႏွင့္ လက္မႈပညာသည္မ်ားက အေျခခ်ေနထုိင္ခဲ့ၾကသည္။ ျမဳိ႕မ်ားမွာ ေစ်းျမဳိ႕မ်ားအသြင္ရွိေနျပီး ထုိျမဳိ႕မ်ားကုိ ဘူဂ္(Bourg) ဟု ေခၚတြင္ၾကသည္။ ၄င္းဘူဂ္(Bourg)ျမဳိ႕မ်ားတြင္ ေနထုိင္ၾကေသာ ျမဳိ႕ေနလူတန္းစားကို ဘူဇြာ (Bourgeoisie) ဟုေခၚသည္။ ေျမရွင္ပေဒသရာဇ္ေခတ္တြင္ ေခတ္စားခဲ့ေသာ Guild System ျပဳလဲသြားျခင္းႏွင့္အတူ ဘူဇြာလူတန္းစားသည္ အင္အားအေတာ္အသင့္ၾကီးထြားလာခဲ့သည္။ ဘူဇြာလူတန္းစားတြင္ ကုန္သည္မ်ား၊ အသိပညာရွင္၊ အတတ္ပညာရွင္မ်ားႏွင့္ လူလတ္တန္းစား မ်ားပါ၀င္ၾကသည္။ ၄င္းလူတန္းစားသည္ အရင္းရွင္စီးပြားေရးစနစ္၏ လြတ္လပ္မႈႏွင့္အတူ လူမႈေရးလြတ္လပ္မ်ားကို ရရွိခဲ့ၾကသည္။ ထုိအထဲတြင္ ပညာတတ္လူတန္းစားမ်ားသည္ ထုိေခတ္ထုိအခါက ဘုရားေက်ာင္းေတာ္မ်ား၏ အယူအဆမ်ားကို ေျပာင္းလဲေပးခဲ့ျပီး၊ ဆင္ျခင္တုံတရားကို အေျခခံေသာ အေတြးအေခၚသစ္မ်ားကို ေဖၚထုတ္ေပးခဲ့ၾကသည္။ ထုိသုိ႔ျဖင့္ တကၠသုိလ္မွ ပညာတတ္ေက်ာင္းသား (Scholar)က ေဖၚထုတ္ခဲ့ကာ ထုိအယူ၀ါဒသစ္မွာ (Scholasticism) ဟု အမည္တြင္ခဲ့ေလသည္။

၁၆၀၃ ခုႏွစ္တြင္ အဂၤလန္၌ စတူး၀ပ္မင္းဆက္နန္းတက္သည္။ ထုိမင္းဆက္လက္ထက္တြင္ ႏွင္းဆီစစ္ပြဲျဖစ္ပြားခဲ့ျပီး တုိက္ပဲြတြင္ ပေဒသရာဇ္မ်ဳိးႏြယ္မ်ား အမ်ားအျပားက်ဆုံးခဲ့ရသည္။ ၄င္းက်ဆုံးသြားသူမ်ားေနရာတြင္ဘူဇြာတုိ႔အားအစားထုိးခဲ့ၾကရသည္။ ဤသုိ႔ျဖင့္ ပါလီမန္တြင္ ဘူဇြာတုိ႔အင္အားေကာင္းလာေလသည္။ အင္အားၾကီးထြားလာေသာ ဘူဇြာတုိ႔ၾကီးစုိးရာပါလီမန္ႏွင့္ ဘုရင္၏ တန္ခုိးအာဏာျပိဳင္ဆုိင္မႈေၾကာင့္ ၁၆၄၂ ခုႏွစ္မွ၁၆၄၅ ခုႏွစ္အထိ (၃) ႏွစ္ၾကာေအာင္ ျပည္တြင္းစစ္ျဖစ္ခဲ့သည္။ ေနာက္ဆုံးတြင္ ပါလီမန္အႏုိင္ရျပီး ဘုရင္ကုိကြက္ျမက္သုတ္သင္ကာ သမၼတႏုိင္ငံတည္ေထာင္လုိက္ၾကသည္။ သုိ႔ေသာ္သမၼတေဘာ္လီယာဖာကရြန္း၀ဲ(၁၆၅၈) ခုႏွစ္ တြင္ ကြယ္လြန္ျပီးေနာက္ ၁၆၆၀ ခုႏွစ္တြင္ ပါလီမန္က ခ်ား(၂)ကုိ ထီးနန္းျပန္အပ္ခဲ့ရသည္။

ခ်ား(၂)အာဏာျပန္ရလာခ်ိန္တြင္ “အဂၤလိပ္လူမ်ဳိးတုိ႔၏ လြတ္လပ္မႈကို ေလးစားပါမည္” ဟူေသာ ၄င္း၏ကတိကုိ ခ်ဳိးေဖါက္ခဲံရာ ၁၆၇၂ တြင္ ပါလီမန္ႏွင့္ အတုိက္အခံျပန္ျဖစ္ရျပန္သည္။ ဤ တစ္ၾကိမ္တြင္ ပါလီမန္၌ တုိရီ(Tory) ႏွင့္ ဟစ္ (Whigs) ဟူ၍ ပါတီ ႏွစ္ခုေပၚေပါက္လာခဲ့သည္။ တုိရီ(Tory) ပါတီသည္ ၁၈၃၅ ခုႏွစ္၌ ကြန္ဆာေဗးတစ္အျဖစ္ တရား၀င္ရပ္တည္ခဲ့ေလသည္။ တုိရီႏွင့္ ဟစ္တုိ႔သည္ အယူအဆခ်င္းဆန္႔က်င္ခဲ့ၾကေသာ္လည္း အၾကြင္းမဲ့အာဏာရွင္စနစ္ကုိ ရြံ႕မုန္းပုံခ်င္းမွာ တူညီၾကသည္။ ၁၆၈၈ ခုႏွစ္တြင္ ၄င္းပါတီႏွစ္ခုပူးေပါင္းျပီး ေသြးမဲ့ေတာ္လွန္ေရး ကုိ ေအာင္ျမင္ႏုိင္ခဲ့ၾကသည္။ ထုိအခ်ိန္မွစ၍ အဂၤလန္ႏုိင္ငံတြင္ အၾကြင္းမဲ့အာဏာပုိင္ ဘုရင္ စနစ္ပ်က္သုဥ္းသြားခဲ့ေလသည္။ အဆုိပါ ၁၆၈၈ အဂၤလန္ေတာ္လွန္ေရးၾကီးျပီးေနာက္ စည္းမ်ဥ္းခံဘုရင္စနစ္ကုိ ေဖၚေဆာင္ခဲ့ရာတြင္ အဂၤလိပ္အေတြးအေခၚႏွင့္ ႏုိင္ငံေရး ေတြးေခၚ ပညာရွင္ ဂၽြန္ေလာ့ခ္ (၁၆၃၂-၁၇၀၄)သည္ အဓိကအခန္းက႑မွပါ၀င္ခဲ့သည္။ ၄င္း၏ ထင္ရွားေက်ာ္ၾကားေသာ ႏုိင္ငံေရးက်မ္းမ်ားမွာ A Letter Concerning Toleration (1689) ႏွင့္ Two Treatises of Government (1690) တုိ႔ျဖစ္သည္။ ဂၽြန္ေလာ့ခ္အား ေရွးဦးလစ္ဘရယ္၀ါဒ (ဂႏၳ၀င္လစ္ဘရယ္၀ါဒ) (Classic Liberalism)ကုိ အုပ္ျမစ္ခ်သူ ေခါင္းကုိင္ဖခင္အျဖစ္္ သတ္မွတ္ခဲ့ၾကသည္။

ထုိသုိ႔ အဂၤလန္ႏုိင္ငံ၏ အၾကြင္းမဲ့ဘုရင္စနစ္ျပဳိလဲသြားမႈသည္ ၄င္း၏ လက္ေအာက္ခံႏုိင္ငံမ်ား အတြက္အားတက္စရာအေျခအေနျဖစ္လာခဲ့သည္။ ၁၇၆၅ ခုႏွစ္တြင္ အဂၤလိပ္တုိ႔ ထုတ္ျပန္လုိက္ သည္႔ တံဆိပ္ေခါင္းဥပေဒမွအစျပဳကာ ကုိလုိနီႏုိင္ငံမ်ားသည္ အဂၤလိပ္တုိ႔၏ အခြန္စနစ္ အေပၚ မေက်မနပ္ျဖစ္လာခဲ့ၾကသည္။ ၁၇၇၅ခုႏွစ္တြင္ ေဂ်ာ့၀ါရွင္တန္ဦးေဆာင္ေသာ အေမရိကန္တုိ႔က အဂၤလိပ္တုိ႔ကို ေတာ္လွန္ခဲ့ရာ ၁၇၇၆ ခုႏွစ္တြင္လြတ္လပ္ေရးရရွိခဲ့သည္။ ျပင္သစ္သည္ ၄င္းတုိ႔ လက္မွ လုယူသြားေသာ အေမရိကန္ကုိလုိနီ (၁၃) ႏုိင္ငံကုိ အဂၤလိပ္တုိ႔လက္မွ လြတ္ေျမာက္ ေအာင္ ကူညီခဲ့သည္။ ထုိသုိ႔ကူညီျခင္းေၾကာင့္ပင္ ျပင္သစ္အစုိးရမွာ ဘ႑ာေရးအၾကပ္ အတည္း ႏွင့္ ရင္ဆုိင္ရေတာ့ေလသည္။ ဘုရင္ႏွင့္ ပါလီမန္တြင္ ဘုရင္ကသာ အာဏာလႊမ္းမုိးခ်ဳပ္ကုိင္ထား သည္။ ၁၇၈၉ တြင္ ဘုရင္က အခြန္တုိးျမွင့္ေကာက္ခံရန္ States General ဟုေခၚေသာ လူတန္း စားေပါင္းစုံပါ၀င္သည္႔ လႊတ္ေတာ္အစည္းအေ၀းၾကီးကို ဆင့္ေခၚလုိက္သည္။ ကုန္သည္ပဲြစား၊ လက္မႈပညာရွင္မ်ား၊ အလုပ္သမား၊ လယ္သမားမ်ားမွာ မည္သည္႔ႏုိင္ငံေရးအခြင့္အာဏာမွ်မရွိပဲ အခြန္မ်ားေပးေဆာင္ေနၾကရသျဖင့္မေက်မနပ္ျဖစ္လာၾကသည္။

ထုိေခတ္ထုိအခါက ျပင္သစ္ႏုိင္ငံ၏ပညာေရးအဆင့္အတန္းမွာ ဥေရာပရွိ အျခားႏုိင္ငံမ်ားထက္ ပုိမုိျမင့္မားသည္။ ရူးဆုိး(Rousseau)၊မြန္တက္(စ္)က်ဴ႕ (Montesquieu)၊ ေဗာ္တဲလ္ယား တုိ႔ကဲ့သုိ႔ ထင္ရွားသည္႔ပညာရွင္မ်ားက ျပင္သစ္ႏုိင္ငံ၏ နိမ့္က်လာေသာ စီးပြားေရး၊ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး အေျခ အေနမ်ားကိုေထာက္ျပခဲ့ၾကသည္။ ဂၽြန္ေလာ့ခ္ (၁၆၃၂-၁၇၀၄) ႏွင့္ ေသာမတ္ေဟာ့ (၁၅၈၈-၁၆၇၉)တုိ႔၏ ႏုိင္ငံေရးအေတြးအေခၚမ်ားမွ ျမစ္ဖ်ားခံလာခဲ့ေသာ ရူးဆုိး၏ လူမႈေရးပဋိညာဥ္ (Social Contract) က်မ္းက လူသားတုိင္း၏ ေမြးရာပါအခြင့္အေရးႏွင့္ထမ္းေဆာင္ရမည္႔ တာ၀န္
၀တၱရားမ်ားကို ေဖၚျပခဲ့သည္။ ရူးဆုိး၏ အယူအဆအရလူတုိ႔သည္ တုိးတက္လာေသာယဥ္ေက်းမႈ အေျခအေနမ်ားေၾကာင့္ လုပ္ငန္းတာ၀န္ခဲြေ၀မႈအေပၚမူတည္ကာပုိင္ဆုိင္မႈလည္း ကြာျခားလာ သည္။ ထုိအခါ လူတန္းစားျခားနားမႈမ်ားျဖစ္လာျပီး နဂုိဃ္ရွိျပီးသား သဘာ၀အေျခအေနမ်ား ပ်က္ျပားလာသည္။ ထုိအေျခအေန ကို ေရွာင္လဲႊႏုိင္ရန္အတြက္ လူမႈေရးစည္းမ်ဥ္းမ်ားျဖင့္ ထိန္းကြပ္ထားေသာ လူ႔အဖဲြ႕အစည္းတစ္ရပ္ ထူေထာင္ ရမည္ဟု ဆုိသည္။ ထုိ႔အျပင္ရူးဆုိးက လူတုိင္းတြင္ လြတ္လပ္ခြင့္ရွိျပီး၊ လူတုိင္း၏လက္ထဲတြင္ ႏုိင္ငံေတာ္ အာဏာရွိပါက မည္သည္႔ ပဋိပကၡမွ်ရွိလာႏုိင္မည္မဟုတ္ဟု ဆုိသည္။ လူအမ်ား၏ဆႏၵ (General Will) ဆုိသည္မွာလည္း လူတစ္ဦးခ်င္းစီ၏ ဆႏၵမ်ားကို စုေပါင္းထားျခင္းျဖစ္သျဖင့္၊ အမ်ားစု၏ဆႏၵုကုိ အေကာင္အထည္ ေဖၚျခင္းျဖင့္ လူနည္းစု၏ ေကာင္းက်ဳိးကုိ ေဆာင္ရြက္ျပီးသားျဖစ္သြားမည္ဟု ေကာက္ခ်က္ဆဲြျပ သည္။ ရူးဆုိးက ႏုိင္ငံေတာ္ႏွင့္ အစုိးရတုိ႔၏ က႑ကုိလည္း ကဲြျပားေအာင္ ေဖၚထုတ္ေပးခဲ့သည္။
ျပင္သစ္ႏုိင္ငံရွိဆင္းရဲသား လူတန္းစားက ရူးဆုိး၏ အေတြးအေခၚကုိ အေျခခံကာ လြတ္လပ္မႈ၊ ညီမွ်မႈႏွင့္ လူအခ်င္းခ်င္းခ်စ္ၾကည္မွ်တမႈ(Liberty, Equality, Fraternity) ကုိ အဓိကထားကာ လူ႔အခြင့္အေရးေၾကာ္ျငာစာတမ္း (Bill of Human Rights)ကုိ တကမၻာလုံးသုိ႔ေက်ညာခဲ့ေလသည္။

မြန္တက္စက်ဴ႕သည္လည္း စည္းမ်ဥ္းခံဘုရင္စနစ္ကုိ လုိလားေသာ္လည္း သက္ဦးဆံပုိင္ဘုရင္ စနစ္ကုိ ရႈတ္ခ်ေ၀ဖန္ခဲ့သည္။ ထုိေခတ္က ဘုရင့္အာဏာသည္ ဘုရားသခင္ထံမွရရွိသည္ဆုိသည္႔ အယူအဆကုိ မွားယြင္းေနေၾကာင္း ခုိင္ခုိင္မာမာေထာက္ျပခဲ့သည္။ ထုိ႔အျပင္ ျပင္သစ္ေဘာဂေဗဒ ပညာရွင္မ်ားကလည္း ကူးသန္းေရာင္း၀ယ္ေရးတြင္ အစုိးရ၀င္ေရာက္စြက္ဖက္ေနမႈမ်ားအား
ေထာက္ျပကန္႔ကြက္ခဲ့ၾကသည္။ ျပင္သစ္ေတာ္လွန္ေရးျဖစ္ေစသည္႔ ေနာက္ထပ္တြန္းအားတစ္ခု မွာ ေတာ္လွန္ေရးေခါင္းေဆာင္လက္ေဖးယက္ (Lafayette)ျဖစ္သည္။ လက္ေဖးယက္သည္ အေမရိကန္လြတ္ေျမာက္ေရးအတြက္ သြားေရာက္ကူညီခဲ့သူျဖစ္ျပီး သမၼတႏုိင္ငံႏွင့္ ဒီမုိကေရစီ၀ါဒ မ်ဳိးေစ့ကုိ သယ္ေဆာင္လာခဲ့သူျဖစ္သည္။ ထုိသုိ႔ ႏုိင္ငံေရးအေတြးအေခၚမ်ားရွင္သန္လာျခင္း၊
စီးပြားေရးအျမင္မ်ားပြင့္လင္းလာျခင္း၊ ဒီမုိကေရစီစိတ္ဓါတ္မ်ားကူးစက္လာျခင္း၊ ဘုရင္စနစ္၏ ဖိႏွိပ္မႈေၾကာင့္ တုိင္းျပည္စီးပြားေရးခၽြတ္ျခဳံက်လာျခင္းတုိ႔ေၾကာင့္ တတိယလူတန္းစားသည္ ေသြးစည္းညီညြတ္လာျပီး လႊတ္ေတာ္တစ္ရပ္ကုိ သီးျခင္းထူေထာင္လုိက္ၾကသည္။ ၁၇၉၁ ခုႏွစ္တြင္ လူ၀ီဘုရင္သည္ ႏုိင္ငံရပ္ျခားသုိ႔ ထြက္ေျပးရန္ၾကံစည္ေသာ္လည္း မေအာင္ျမင္ခဲ့ေပ။ ဆင္းရဲသားကုိယ္စားလွယ္မ်ားက အစုိးရအသစ္ဖဲြ႕စည္းျပီး ဘုရင္ကုိ ရန္သူႏုိင္ငံမ်ားႏွင့္ လွ်ဳိ႕၀ွက္ စြာဆက္သြယ္သည္ဟူေသာစဲြခ်က္ျဖင့္ေခါင္းျဖတ္သတ္လုိက္ၾကသည္။ ထုိ႔ေနာက္ျပင္သစ္ အစုိးရ အဖဲြ႕သစ္သည္ ႏုိင္ငံကို သမၼတႏုိင္ငံအျဖစ္ေက်ညာလုိက္ေလသည္။

သုိ႔ေသာ္ ေတာ္လွန္ေရးမွာ အဆုံးသတ္သြားေသာ္လည္း လူထု၏ ဥပေဒမဲ့မႈမ်ား၊ အၾကမ္းဖက္မႈ မ်ား၊ အာဏာလုမႈမ်ားမွာ အေတာမသတ္ႏုိင္ေတာ့ပဲ ေသြးေခ်ာင္းစီးခဲ့ရေလသည္။ ထုိ႔ေခတ္အား ျပင္သစ္ႏုိင္ငံ၏ ေသြးေခ်ာင္းစီးေသာေခတ္ (Reign of Terror)ဟု ေခၚတြင္သည္။ ထုိေသြးေခ်ာင္း စီးသတ္ျဖတ္ပဲြတြင္ အသုံးျပဳခဲ့ေသာ ေခါင္းျဖတ္စက္ကုိ ဂီလာတင္း (Guillotine) ဟုေခၚသည္။

အပုိင္း (၂)အား ဆက္လက္ေဖၚျပပါဦးမည္-

(လင္းသက္)

ရည္ညႊန္းကုိးကား-

၁။ ကမၻာ့သမုိင္း (ပထမပုိင္း)

၂။ ကမၻာ့သမုိင္း၏ မွတ္တုိင္မ်ား (ဒုတိယပုိင္း)

၃။ ကမၻာ့ႏုိင္ငံေရး အေတြးအေခၚမ်ားသမုိင္း (ဒုတိယတဲြ)

၄။ ကမၻာ့သမုိင္းအေျချပ

၅။ ကမၻာ့ႏုိင္ငံမ်ား၏ အေျခခံဥပေဒ

၆။ ႏုိင္ငံေရးသေဘာတရားမ်ား (၆) - ခင္မမမ်ဳိး

၇။ Political Ideologies: an introduction – Andrew Heywood

၈။ ဒီမုိကေရစီဘာသာရပ္ (အခန္း-၄၊ အခန္း-၈)

၉။ ဒီမုိကေရစီေလာ့လာေရးစာစဥ္ (အခန္း-၄၊ အပုိင္း-၂) – ABSDF

၁၀။ လစ္ဘရယ္ဒီမုိကေရစီမိတ္ဆက္ (Ecovision)- ေက်ာ္သူဟန္၊ ဧမင္းယဥ္

၁၁။ ဆုိရွယ္လစ္ဘရယ္၀ါဒသင္တန္းပုိ႔ခ်ခ်က္ - NDF

၁၂။ The End of History- 1983 – Francis Fukuyama

၁၃။ Liberalism From Wikipedia, the free encyclopedia

၁၄။ http://www.britannica.com/EBchecked/topic/339173/liberalism
၁၅။Classical liberalism From Wikipedia, the free encyclopedia