ဖက္ဒရယ္အေရးလား...ဗဟုိဦးစီးမႈေျဖေလွ်ာ့ေရး (Decentralization)လား...(အပုိင္း-၁)

July 8, 2014 at 7:20am

 

ကမၻာေပၚတြင္ ဖက္ဒရယ္စနစ္က်င့္သုံးသည့္ ႏုိင္ငံေပါင္း (၂၅)ခန္႔ရွိၿပီး ယင္းတုိ ႔အနက္၊
ဗဟုိမွ အာဏာခ်ဳပ္ကုိင္ျခင္း မရွိသည့္ Noncentralization ႏုိင္ငံေပါင္းအနည္းငယ္မွ်သာ
ရွိသည္ဟု ဆုိရမည္ ျဖစ္ပါသည္။

က်န္ႏုိင္ငံမ်ားမွာမူ ဖက္ဒရယ္စနစ္က်င့္သုံးသည္ဟု ဆုိေသာ္ျငားလည္း၊ ဗဟုိဦးစီးခ်ဳပ္ကုိင္မႈ
မ်ားျပားသည့္ Centralized State မ်ားႏွင့္ ဗဟုိဦးစီးခ်ဳပ္ကုိင္မႈ ေျဖေလွ်ာ့ထားသည့္
Decentralized State ျဖစ္သည့္ ဖက္ဒရယ္ပုံသ႑န္ရွိေသာ တျပည္ေထာင္စနစ္က်င့္သုံး
သည့္ႏုိင္ငံ (Unitary State)မ်ားသာ ျဖစ္ၾကပါသည္။

ထုိ႔အျပင္ အသြင္ကူးေျပာင္းေရးကာလ(Transition)ထဲ ေရာက္ရွိေနေသာ ဖက္ဒရယ္စနစ္
က်င့္သုံးရန္ တာစူေနေသာ ႏုိင္ငံမ်ားလည္း ရွိပါေသးသည္။ ဥပမာအားျဖင့္- အီရတ္၊ ဆူဒန္
ႏွင့္ ျမန္မာႏုိင္ငံတုိ႔ ျဖစ္ၾကပါသည္။ ဖက္ဒရယ္စနစ္က်င့္သုံးသည့္ ဦးေရမွာ ကမၻာ့လူဦးေရ၏
စုစုေပါင္း ၄၀% ခန္႔ရွိသည္ဟု ဆုိ၏။

ျမန္မာႏုိင္ငံေရးသည္ ၁၉၆၀ ခုႏွစ္၀န္းက်င္မွ စ၍ ကမၻာလုံးဆုိင္ရာ ဖက္ဒရယ္ေရစီးေၾကာင္း
ထဲသုိ႔ ေရာက္ရွိလာခဲ့ၿပီး၊ မ်က္ေမွာက္ေခတ္ ႏုိင္ငံေရးအခင္းအက်င္းတြင္လည္း ဖက္ဒရယ္
အေရးကုိ က်ယ္က်ယ္ျပန္႔ျပန္႔ေဆြးေႏြး ေျပာဆုိလာၾကၿပီ ျဖစ္ပါသည္။

ျမန္မာ့ဖက္ဒရယ္အေရးႏွင့္ပတ္သက္၍ ႏုိင္ငံေရးအသုိင္းအ၀ုိင္းရွိ Stakeholderမ်ား ေဆြး
ေႏြး ေထာက္ျပေ၀ဖန္ၾကရာတြင္ ၂၀၀၈ ဖဲြ႔စည္းပုံအေျခခံဥပေဒကုိ အဓိကထား အေျခတည္
ကာ ေဆြးေႏြးၾကလိမ့္ရွိသည္ကုိလည္း ေတြ႔ရွိၾကရမည္ျဖစ္သည္။

ယင္းသုိ႔ေဆြးေႏြးရာတြင္ ႏုိင္ငံေရးအသုိင္းရွိ Scholarအုပ္စုအေနျဖင့္ ၂၀၀၈ ဖဲြ႔စည္းပုံအေျခ
ခံ ဥပေဒ၏ ပုဒ္မ ၉၆ အရ ေပးထားေသာ ျပည္ေထာင္စုအစုိးရ၏ ဥပေဒျပဳခြင့္ အာဏာျဖစ္
သည့္ ဇယား(၁)မွ ဥပေဒျပဳခြင့္အာဏာတစ္ခ်ဳိ႕ကုိ ျပည္နယ္ သုိ႔မဟုတ္ တုိင္းေဒသႀကီးမ်ား၏
ဥပေဒျပဳခြင့္ အာဏာမ်ားျဖစ္ၾကေသာ ဇယား(၂)သုိ႔ ေရႊ႔ေျပာင္းလုိက္လွ်င္ ဖက္ဒရယ္ျဖစ္ၿပီဟု
အၿမဲတေစ ေထာက္ျပေလ့ရွိၾကသည္ကုိ သတိထားမိပါသည္။

အဆုိပါနည္းလမ္းႏွင့္အတူ ထပ္ခ်ပ္မကြာလုိက္ပါလာသည့္ ေနာက္ထပ္ အေတြးအျမင္တစ္ခု
မွာ ဗဟုိအစုိးရ၏မ်ားျပားလွသည့္အာဏာပုိင္စုိးမႈကို ေလွ်ာ့ခ်ရမည္ဆုိေသာ Decentralization
လမ္းစဥ္ပင္ ျဖစ္ေလသည္။

အဆုိပါနည္းလမ္းမ်ားကို စာေရးသူကုိယ္တုိင္ ယခင္က အစဥ္တစုိက္ေထာက္ခံခဲ့ေၾကာင္း ၀န္
ခံ လုိပါသည္။ အေၾကာင္းမွာ လက္ေတြ႔က်ၿပီး သူႏုိင္-ကုိယ္ႏုိင္(win-win)လမ္းစဥ္ဟု ယူဆခဲ့
၍ ျဖစ္၏။

သုိ႔ရာတြင္ ေနာက္ပုိင္းကာလမ်ား၌ ျမန္မာ့ဖက္ဒရယ္အေရးသည္ Decentralization မွ်ျဖင့္ မ
ၿပီးျပတ္ႏုိင္ေၾကာင္း သိလာေသာအခါ စာေရးသူအေနျဖင့္ ယင္းအေတြးအယူမွ ေသြဖယ္လာ
ခဲ့ၿပီ ျဖစ္ပါသည္။

ဤေဆာင္းပါးတြင္ ၂၀၀၈ ဖဲြ႔စည္းပုံအေျခခံဥပေဒတြင္ပါရွိသည့္ ဖက္ဒရယ္အႏွစ္အရသာကုိ
ပ်က္ျပားေစေသာ၊ သုိ႔တည္းမဟုတ္ ဖက္ဒရယ္လမ္းေၾကာင္းမွ ေခ်ာ္ထြက္ေနေသာ ပုဒ္မ တစ္
ခ်ဳိ႕ႏွင့္ အေၾကာင္းအရာတခ်ဳိ႕ကုိ ေထာက္ျပထားၿပီး၊ Federalism၏ သီအုိရီတခ်ဳိ႕ႏွင့္ ပူးကပ္တင္
ျပထားပါသည္။

ယခုတင္ျပခ်က္မ်ားသည္ စာေရးသူ၏အေတြးအေခၚ အေကာက္အယူမွ်သာျဖစ္ၿပီး၊ မွားသည္
မွန္သည္ဆုိသည့္ ျငင္းခုန္ခ်က္မ်ားအေပၚ မည္သည့္တုန္႔ျပန္မႈမွ် ျပန္ေပးမည္ မဟုတ္သလုိ၊
စာဖတ္သူမ်ားအေနျဖင့္လည္း စာေရးသူ၏ သုံးသပ္ခ်က္မ်ားအေပၚ တထစ္ခ် တရားေသ မွတ္
သား စရာ မလုိေၾကာင္း ပန္ၾကားလုိပါသည္။


ဤေနရာတြင္ စာေရးသူအေနျဖင့္ ဖက္ဒရယ္ႏုိင္ငံမ်ားတြင္ သုံးစဲြသည့္ အာဏာခဲြေ၀ျခင္းဆုိင္
ရာ အေခၚအေ၀ၚတခ်ဳိ႕ကုိ ဦးစြာ ေဖၚျပေပးလုိပါသည္။

• Expressed Powers (Enumerated Power)
  ျပည္ေထာင္စု အစုိးရ(ဗဟုိအစုိးရ)ကုိ မျဖစ္မေနသီးသန္႔ေပးရေလ့ရွိသည့္ အာဏာျဖစ္ပါ
  သည္။
  ဥပမာ-ေငြစကၠဴထုတ္ေ၀ခြင့္၊ စစ္တပ္၊ ႏုိင္ငံျခားေရး။ ျမန္မာႏုိင္ငံ၏ ၂၀၀၈ ခုႏွစ္၊ ဖဲြ႔စည္းပုံ
  အေျခခံဥပေဒအရ၊ ပုဒ္မ (၉၆)၊ ဇယား(၁)

• Concurrent Power (Shared Power)
  
  ျပည္ေထာင္စုအစုိးရနဲ႔ ျပည္နယ္အစုိးရတုိ႔ မွ်ေ၀သုံးစဲြခြင့္ ရွိတဲ့အာဏာ။  ဇယား(၁)=ဇယား(၂)

• Reserved power
  
  ဖဲြ႔စည္းပုံအေျခခံဥပေဒတြင္ ထည့္သြင္း ေရးသားမထားပဲ ျပည္နယ္မ်ား အသုံးျပဳႏုိင္ရန္ ခ်န္ေပးထားေသာ အာဏာကုိ ဆုိလုိပါသည္။ ယင္းအာဏာသည္ ျပည္နယ္မ်ားအတြက္သီးသန္႔ ေပးထားသည့္အခြင့္အေရးလည္း ျဖစ္ပါသည္။

• Exclusive Power
  
  ျပည္နယ္မ်ားက ေသာ္လည္းေကာင္း၊ ျပည္ေထာင္စုအစုိးရက ေသာ္လည္းေကာင္း အစုိးရႏွစ္ရပ္အၾကား ထပ္တူမက်ပဲ သီးျခားစီ ပုိင္ဆုိင္ခြင့္ရထားေသာ အာဏာျဖစ္ပါသည္။

• Residual Power
  
  ဖဲြ႔စည္းပုံအေျခခံဥပေဒေရးဆဲြၿပီးမွ ျဖစ္ေပၚလာေသာဥပေဒ ျပဳခြင့္ကိစၥကို ဆုိလုိပါသည္။
  ၂၀၀၈ ဖဲြ႔စည္းပုံအေျခခံဥပေဒတြင္ ပုဒ္မ (၉၈)။

ၾကြင္းက်န္အာဏာကုိ ျပည္ေထာင္စုမွယူထားလွ်င္ တစ္ျပည္ေထာင္စနစ္ဆန္သြားတတ္ၿပီး၊ ျပည္နယ္မ်ားမွ ယူထားမည္ဆုိပါက Confederation ျဖစ္သြားတတ္သည္ဟု ေယဘုယ် အား
ျဖင့္ ေျပာႏုိင္ပါသည္။


၂၀၀၈ ခုႏွစ္၊ ျမန္မာႏုိင္ငံ၏ ဖဲြ႔စည္းပုံ အေျခခံဥပေဒအရ ျပည္ေထာင္စုႏွင့္ ျပည္နယ္ သုိ႔မဟုတ္
တုိင္းေဒသႀကီးအစုိးရမ်ားအၾကားက အာဏာခဲြေ၀မႈအရ-

ပုဒ္မ(၉၆)အရ၊ ျပည္ေထာင္စုအစုိးရ၏ ဥပေဒျပဳခြင့္စာရင္း၊ ဇယား(၂)တြင္ ဥပေဒျပဳခြင့္အာဏာ
ေပါင္း (၁၃၀)ခု ပါရွိၿပီး၊

ဇယား(၂)အရ၊ ျပည္နယ္ သုိ႔မဟုတ္ တုိင္းေဒသႀကီးမ်ား၏ ဥပေဒျပဳခြင့္အာဏာေပါင္း(၄၁)ခု
ရွိပါသည္။

ပုဒ္မ(၉၈)အရ ၾကြင္းက်န္အာဏာ(Residural Power)ကို ျပည္ေထာင္စုအစုိးရအား ရယူသုံး
စဲြခြင့္ ျပဳထားျပန္သည္။

ထုိ႔အျပင္ ျပည္နယ္ သုိ႔မဟုတ္ တိုင္းေဒသႀကီးအစုိးရမ်ား၏ ဥပေဒျပဳခြင့္စာရင္းထဲမွ စည္ပင္
သာယာေရးကိစၥမွလဲြလွ်င္ က်န္အာဏာအားလုံးသည္ ျပည္ေထာင္စုအစုိးရ၏ ဥပေဒျပဳခြင့္
အာဏာႏွင့္ ထပ္တူက်ေနသျဖင့္၊ ျပည္နယ္မ်ားေရာ၊ ျပည္ေထာင္စုပါ မွ်ေ၀သုံးစဲြရေသာ အာ
ဏာ(Shared Power or Concurrent Power) ျဖစ္ေနသည္ကုိ ေတြ႔ရပါသည္။

ႏုိင္ငံေရးအသုိင္းအ၀ုိင္းတြင္ ျပည္နယ္အစုိးရမ်ားအား ေ၀ဖန္ေနမႈမ်ားအား စာေရးသူ မၾကာ
ခဏ ၾကားေနရပါသည္။ ယင္းေ၀ဖန္ခ်က္မ်ားအနက္၊ တခ်ဳိ႕ေသာ ေ၀ဖန္ခ်က္မ်ားမွာ လက္ခံ
ႏုိင္စရာေကာင္းေသာ္လည္း၊ တစ္ခ်ဳိ႕ ေ၀ဖန္ခ်က္မ်ားမွာမူ အေပၚယံဆန္လြန္းလွသည္ ယူဆ
မိပါသည္။

ဥပမာအားျဖင့္- ျပည္နယ္အစုိးရမ်ားသည္ မိမိတုိ႔အား ဖဲြ႔စည္းပုံအေျခခံဥပေဒအရ ေပးအပ္
ထားေသာ ဇယား(၂)ပါ ဥပေဒျပဳစာရင္းကုိ ေကာင္းစြာသုံးစဲြႏုိင္ျခင္း မရွိ၊ သုံးစဲြရေကာင္းမွန္း
လည္း မသိ။ ထုိ႔ေၾကာင့္ ျပည္နယ္ သုိ႔မဟုတ္ တုိင္းေဒသႀကီးမ်ားတြင္ မည္သည့္ဥပေဒမွ
ေပၚေပါက္လာျခင္းမရွိဟူေသာ ေ၀ဖန္ခ်က္ပင္ျဖစ္သည္။

ယင္းေ၀ဖန္ခ်က္မွာ မွန္ကန္သည္ဟု ဆုိႏုိင္ေကာင္းေသာ္လည္း အလုံးစုံမွန္ေနသည္ မထင္
မိပါ။ ျပည္နယ္ သုိ႔မဟုတ္ တုိင္းေဒသႀကီးအစုိးရမ်ား၏ အႀကီးအကဲမ်ားျဖစ္ၾကကုန္ေသာ
၀န္ႀကီးခ်ဳပ္မ်ားသည္ ႏုိင္ငံေတာ္အႀကီးအကဲ(Head of State)ႏွင့္ အစုိးရအဖဲြ႔၏ ေခါင္းေဆာင္
(Head of Government)ျဖစ္ေသာ သမၼတက ခန္႔အပ္ထားျခင္းျဖစ္ၿပီး၊ ယင္းတုိ႔ကုိ သမၼတ
ကပင္ ျပန္ျဖဳတ္ႏုိင္သည္ ျဖစ္ရာ၊ ၀န္ႀကီးခ်ဳပ္မ်ားသည္ သမၼတ၏ ၾသဇာကုိ လြန္ဆန္ရန္ မ
လြယ္ကူလွေခ်။ တစ္နည္းအားျဖင့္ဆိုရေသာ္ ၀န္ႀကီးခ်ဳပ္မ်ားသည္ သမၼတ၏ အရိပ္အာ၀ါသ
ကုိ ခုိလႈံေနရသူမ်ားဟုပင္ ေခါင္းစဥ္တပ္ႏုိင္ပါေသးသည္။

ထုိ႔ထက္ပုိဆုိးသည္မွာ ျပည္နယ္ သုိ႔မဟုတ္ တုိင္းေဒသႀကီးမ်ား၏ ဥပေဒျပဳအာဏာ အား
လုံး နီးပါး (စည္ပင္သာယာေရးကိစၥမွ လဲြလွ်င္)သည္ ျပည္ေထာင္စုအစုိးရ၏ ဥပေဒျပဳစာရင္း
(ဇယား-၁)ထဲတြင္ ပါ၀င္ေနသည္ျဖစ္ရာ ျပည္နယ္အစုိးရမ်ားအေနျဖင့္ ဥပေဒျပဳရမည္မွာ
ဇေ၀ဇ၀ါျဖစ္ႏုိင္ပါသည္၊ မ၀ံ့မရဲလည္း ျဖစ္ေစႏုိင္ပါသည္။

တစ္ကယ္တန္းတြင္ ဖက္ဒရယ္စနစ္က်င့္သုံးသည့္ ႏုိင္င္ငံမ်ားတြင္ ျပည္နယ္မ်ား၏ အာဏာ
(State Power)၊ တစ္နည္းအားျဖင့္ သီးျခားလုပ္ပုိင္ခြင့္အာဏာ(Exclusive Power)ေပးရ
မည္ျဖစ္သည့္အျပင္ ျပည္နယ္မ်ားအတြက္ သီးသန္႔ ခ်န္ထားသည့္ အာဏာ (Reserved
Power)ကုိလည္း ေပးရဦးမည္ျဖစ္ပါသည္။


စာေရးသူဆုိလုိသည့္အဓိပါယ္ကုိ ဖက္ဒရယ္စနစ္ေလ့လာေနသူမ်ားအတြက္ ဘ၀င္မက်စရာ
ျဖစ္ေနပါလိမ့္မည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္ ထုိအခ်င္းအရာကို အနည္းငယ္ တင္ျပလုိပါသည္။

ကမၻာတြင္ စစ္မွန္သည့္ဖက္ဒရယ္စနစ္ဆုိသည္မွာ မရွိေခ်။ ထုိ႔အျပင္ ျပည္နယ္မ်ားမွ အာဏာ
ပုိရေနမွ ဖက္ဒရယ္ျဖစ္မည္ဟူ၍လည္း အတိအက်မေျပာႏုိင္သလုိ၊ ျပည္ေထာင္စုမွ အာဏာ
ပုိမ်ားေနမွ ဖက္ဒရယ္စစ္မည္ဟုလည္း တထစ္ခ်မသတ္မွတ္ႏုိင္ပါ။

အာဏာခဲြေ၀က်င့္သုံးရာတြင္ ျပည္ေထာင္စုႏွင့္ ျပည္နယ္မ်ားအၾကား ႏွစ္ဦးႏွစ္ဘက္ လက္ခံ
ေက်နပ္သည့္ခဲြေ၀မႈသည္သာ အဆုိပါႏုိင္ငံအတြက္ စစ္မွန္သည့္ဖက္ဒရယ္ဟု ဆုိႏုိင္ေပသည္။

အေမရိကန္ႏုိင္ငံ၏ ဖက္ဒရယ္စနစ္က်င့္သုံးမႈႏွင့္ ခ်ိန္ထုိး၍အနည္းငယ္ ဥပမာေပးလုိပါသည္။
အေမရိကန္ႏုိင္ငံမွာ ေဒသကုိ အေျချပဳၿပီး ေရႊ႔ေျပာင္း၀င္ေရာက္လာသည့္ လူမ်ဳိးေပါင္းစုံျဖင့္ ဖဲြ႔
စည္းထားေသာ State-Nation ျဖစ္သည္၊ ျမန္မာႏုိင္ငံမွာမူ လူမ်ဳိးေပါင္းစုံကုိ အေျချပဳ၍ တည္
ေဆာက္ထားေသာ Multi Nation-State ျဖစ္သည္ဟု ေစာဒကတက္ႏုိင္ေသာ္လည္း စာေရး
သူ ေျပာလုိသည္မွာ အဆုိပါကိစၥကုိ အေျခမခံပါ။

အေမရိကန္ႏုိင္ငံတြင္ ဖက္ဒရယ္စနစ္ စတင္က်င့္သုံးစဥ္က ျပည္ေထာင္စုႏွင့္ ျပည္နယ္မ်ား
အၾကား အာဏာခဲြေ၀စဥ္က အခ်ဳပ္အျခာအာဏာပုိင္သည့္ ႏုိင္ငံ(၁၃)ႏုိင္ငံက တစ္ႏုိင္ငံတည္း
စုေပါင္းၾကသည္ျဖစ္ရာ၊ State(၁၃)ခုက ယင္းတုိ႔တြင္ရွိေနသာအာဏာမ်ားကုိ ျပည္ေထာင္စု
အစုိးရကုိ ခဲြေပးရျခင္းျဖစ္ပါသည္။ ယင္းကုိ Division of Powers ဟု ေခၚသည္။ အာဏာခဲြ
ေ၀ရာတြင္ ျပည္နယ္မ်ားမွ ျပည္ေထာင္စုအစုိးရသုိ႔ အာဏာခဲြေပးရလွ်င္ Bottom-up ဟု ေခၚ
ၿပီး၊ အကယ္၍ ဗဟုိမွ ျပည္နယ္မ်ားသုိ႔ ဖက္ဒရယ္စနစ္ က်င့္သုံးရန္ အာဏာခဲြေ၀ေပးရလွ်င္
Up-down ျဖစ္ပါသည္။


ဖက္ဒရယ္စနစ္ စတင္က်င့္သုံးခဲ့သည့္ အေမရိကန္ႏုိင္ငံသည္ ၁၇၈၉ ခုႏွစ္ကာလမ်ားတြင္
စတင္ အသုံးျပဳခဲ့ၿပီး၊ ယင္းကာလမ်ားသည္ ဖက္ဒရယ္စနစ္ စတင္က်င့္သုံးသည့္ ကာလမ်ား
ျဖစ္ေသာေၾကာင့္ ျပည္နယ္မ်ားတြင္ အာဏာပုိမ်ားကာ ဗဟုိတြင္ အာဏာနည္းပါးလြန္းသည္
ကို ေတြ႔ရသည္။

ျပည္ေထာင္စုအစုိးရ၏ လုပ္ပုိင္ခြင့္အာဏာ နည္းပါးလြန္းေသာေၾကာင့္ သမၼတမ်ားအတြက္
မလူးသာ မလြန္႔သာသည့္ အေျခအေနျဖစ္သည္။ Confederation ဆန္လြန္းပါသည္။ ျပည္
ေထာင္စုအစုိးရကုိ ဖဲြ႔စည္းပုံအေျခခံဥပေဒအရ Enumerated Powers မွ်သာ ေပးသုံးထား
သည္ကုိ ေတြ႔ရသည္။

၁၈၁၉ ခုႏွစ္တြင္မူ ျပည္ေထာင္စုတရားလႊတ္ေတာ္ခ်ဳပ္၏ ၁၀ ႀကိမ္ေျမာက္ ဖဲြ႔စည္းပုံအေျခခံ
ဥပေဒျပင္ဆင္ၿပီးေနာက္ အစုိးရမ်ားအၾကား အာဏာႏွစ္ရပ္ပုိင္းျခားမႈ ဖက္ဒရယ္စနစ္(Dual
Federalism)စနစ္ကုိ စတင္က်င့္သုံးလာရာ ျပည္နယ္ႏွင့္ ျပည္ေထာင္စုတုိ႔ အာဏာခဲြေ၀မႈမွာ
ညီမွ်လာပါသည္။

ထုိ႔ေၾကာင့္ပင္ Dual Federalism ကုိ က႑အလုိက္ လုပ္ပုိင္ခြင့္အာဏာမ်ား ပုိင္းျခားေပး
ထားသည့္ ဖက္ဒရယ္စနစ္ (LayarCake Faderalism)ဟု ေခၚဆုိၾကျခင္း ျဖစ္သည္။ Dual
Federalism တြင္ ျပည္ေထာင္စုအစုိးရႏွင့္ ျပည္နယ္အစုိးရမ်ား ႏွစ္ဘက္လုံးတြင္ တိက်
သည့္အာဏာ(Specific Power)မ်ားကုိ ညီမွ်စြာ အပ္ႏွင္းထားသည့္အျပင္ ယင္းအစုိးရမ်ား
သည္ မိမိတုိ႔သက္ဆုိင္ရာ ဧရိယာေဒသအတြင္း၌ အာဏာလႊမ္းမုိးမႈ ရွိပါသည္။


ဤဖက္ဒရယ္စနစ္အရ ျပည္နယ္မ်ားကုိ တရားစီရင္မႈက႑အား ပုိမုိ လႊဲေျပာင္းေပးအပ္ထား
သည္ကုိ ေတြ႔ရေပသည္။ ျပည္ေထာင္စုအစုိးရသည္ ျပည္နယ္မ်ား၏ လုပ္ပုိင္ခြင့္ အာဏာကုိ
၀င္ေရာက္စြက္ဖက္ပုိင္ခြင့္ မရွိေခ်။

၁၈၆၀ ခုႏွစ္ကာလမ်ားတြင္မူ အေမရိကန္၏ေတာင္ပုိင္းႏွင့္ ေျမာက္ပုိင္းျပည္နယ္မ်ား ျပည္တြင္း
စစ္(Civil War)ျဖစ္ၾကပါသည္။ ယင္းစစ္ပဲြၿပီးေနာက္တြင္ ျပည္ေထာင္စုအစုိးရက အာဏာပုိယူ
လာပါေတာ့သည္။ ထုိအေျခအေနတြင္ ျပည္နယ္မ်ားသည္ ျပည္ေထာင္စုအစုိးရအား အာဏာ
ျပန္လည္ထိန္းေက်ာင္းႏုိင္ျခင္း (Check and Balance)မရွိေတာ့ေခ်။


ထုိ႔ေနာက္ ၁၉၂၉ ခုႏွစ္မွ စတင္ကာ ပူးတဲြေဆာင္ရြက္သည့္ ဖက္ဒရယ္စနစ္ (Cooprative
Federalism)သုိ႔ ေျပာင္းလဲလာၿပီး၊ ျပည္ေထာင္စုအစုိးရ၏ အာဏာမ်ားထဲတြင္ ျပည္နယ္အစုိး
ရ မ်ား၏ လုပ္ပုိင္ခြင့္မ်ား ပူးတဲြလာျခင္းမ်ား၊ ေရာယွက္လာျခင္းမ်ား ေတြ႔ရျပန္ပါသည္။ ႏုိင္ငံလုံး
ဆုိင္ရာ အက်ဳိးစီးပြားအတြက္ ပူးတဲြေျဖရွင္းၾကျခင္း ျဖစ္သည္။ တစ္နည္းအားျဖင့္ တူညီေသာ
ဘုံျပႆနာမ်ား (Common Problems)ကုိ စုေပါင္းေျဖရွင္းၾကျခင္းပင္ ျဖစ္ပါသည္။


သုိ႔ရာတြင္ ျပည္ေထာင္စုမွသာ အာဏာ ပုိမ်ားေနပါေသးသည္။ ယင္းဖက္ဒရယ္အမ်ဳိးအစားကုိ
Marble Cake Federalism ဟုလည္းလူသိမ်ားၿပီး Creative Federalism ဟုလည္း ေခၚပါေသး
သည္။

Cooprative Federalism ၏ အဓိကရည္ရြယ္ခ်က္မွာ ျပည္နယ္မ်ားတြင္ အာဏာနည္းပါးလြန္း၍
အလုပ္မျဖစ္သည့္ အေျခအေနတြင္ ျပည္ေထာင္စုအစုိးရမွာ ျပည္နယ္မ်ားသုိ႔ အာဏာျပန္လည္
မလဲႊေျပာင္းေပးခ်င္သည့္အတြက္ တမင္တီထြင္ဖန္တီးထားသည့္စနစ္ဟုပင္ ဆုိႏုိင္ပါသည္။ ဤ
ဖက္ဒရယ္အမ်ဳိးအစားတြင္ ျပည္ေထာင္စုႏွင့္ ျပည္နယ္မ်ားအၾကား လုပ္ပုိင္ခြင့္အာဏာမ်ား ေရာ
ေႏွာ ယွက္ႏြယ္ေနတတ္သည္ကုိ ေတြ႔ရသည္။

Creative Federalism သည္ Cooperative Federalism မွ ခဲြထြက္လာသည့္ အမ်ဳိးအစားတစ္ခု
ဟု ဆုိႏုိင္ၿပီး "picket-fence federalism"ဟုလည္းေခၚေသးသည္။ ဤအမ်ဳိးအစား၏သေဘာမွာ
ျပည္ေထာင္စုအစုိးရက ျပည္နယ္မ်ား၏ ျပႆနာရပ္မ်ားအတြက္ ၀င္ေရာက္စြက္ဖက္ ကာကြယ္ေပး
ရမည္ဆုိသည့္ ပုံစံမ်ဳိး ျဖစ္ပါသည္။ ထုိ႔အျပင္ ျပည္နယ္မ်ား၏ အေသးစားေခ်းေငြမ်ား အသုံးျပဳျခင္း
ကိစၥရပ္မ်ားတြင္ပင္ ျပည္ေထာင္စုအစုိးရ၏ အလုိဆႏၵအတုိင္းသာ ျဖစ္ေလသည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္ ဤ
ဖက္ဒရယ္အမ်ဳိးအစားတြင္ ျပည္နယ္မ်ား၏အာဏာမွာ လြန္စြာအားနည္းလြန္းသည္ကုိ ေတြ႔ရမည္
ျဖစ္သည္။

၁၉၆၀ ခုႏွစ္၀န္းက်င္တြင္ အေမရိကန္၌ Competitive Federalismဟု ေပၚေပါက္လာျပန္ပါသည္။
ယင္းဖက္ဒရယ္ အမ်ဳိးအစား၏ သေဘာသဘာ၀မွာ ျပည္နယ္အစုိးရမ်ားႏွင့္ ေဒသႏၱရအစုိးရမ်ား
အားလုံးတြင္ အခြန္ေကာက္ခံခြင့္ႏွင့္ ျပည္သူ႔ေရးရာ ၀န္ေဆာင္မႈမ်ားကုိ အၿပိဳင္အဆုိင္ေပးႏုိင္ၾက
သည္။

ယင္းအေျခအေနတြင္ ႏုိင္ငံသားမ်ားအေနျဖင့္ မည္သည့္ျပည္နယ္ သုိ႔တည္းမဟုတ္ မည္သည့္
ေဒသတြင္ ေနထုိင္မည္ဆုိသည့္ ေရြးခ်ယ္ခြင့္မ်ား ရရွိၾကၿပီး၊ ရင္းႏွီးျမွပ္ႏွံသူမ်ားကလည္း မိမိတုိ႔
စိတ္ႀကိဳက္ျပည္နယ္/ ေဒသမ်ားကုိ ေရြးခ်ယ္ကာ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းမ်ား လုပ္ကုိင္ႏုိင္ၾကပါသည္။

သေဘာတရားမွာ အစုိးရမ်ားသည္လည္း ႏုိင္ငံသားမ်ားကုိ အေကာင္းဆုံး၀န္ေဆာင္မႈေပးႏုိင္ရန္
အတြက္ ယွဥ္ၿပိဳင္ေနၾကရသည္ဟူ၍ပင္ ျဖစ္ေလသည္။

ဆုိရွယ္လစ္တုိ႔ကမူ ယွဥ္ၿပိဳင္မႈအသားေပးသည့္ ဖက္ဒရယ္၀ါဒကုိ ႏွစ္ၿမိဳ႕ျခင္းမရွိၾကေပ။ ယင္းတုိ႔က
ယွဥ္ၿပိဳင္မႈသည္ ပဋိပကၡမ်ားကုိ ျဖစ္ေပၚေစႏုိင္သည္ဟုယူဆသျဖင့္ Cooprative Federalism
ကုိ ပုိမုိႏွစ္သက္ၾကပါသည္။ တစ္ကယ္တန္းတြင္ ယွဥ္ၿပိဳင္မႈမ်ားအတြက္ စည္းမ်ဥ္းစည္းကမ္းမ်ား
(Rules of the game)ကုိ သတ္မွတ္ေပးထားရေလ့ရွိၿပီး၊ ယွဥ္ၿပိဳင္သူမ်ားမွာလည္း ယင္းကစားပဲြ
စည္းမ်ဥ္းဥပေဒသမ်ားအတြင္းမွာသာ ၿပိဳင္ဆုိင္ရျခင္း ျဖစ္ပါသည္။

ဤစနစ္တြင္ ျပည္ေထာင္စုအစုိးရ(ေခၚ) ဗဟုိအစုိးရအေနျဖင့္ ဥပေဒျပဳျခင္းျဖင့္ ကစားပဲြစည္းမ်ဥ္း
မ်ား အသက္၀င္ေစျခင္းမ်ား ျပဳလုပ္ေပးရပါသည္။ ယင္းစနစ္အေပၚ ပညာရွင္တစ္ခ်ဳိ႕က ကစားပဲြ
စည္းမ်ဥ္းသတ္မွတ္ေပးသူ ဗဟုိအစုိးရ ကုိယ္တုိင္က ၀င္ေရာက္ပါ၀င္ ယွဥ္ၿပိဳင္ပါက တရားမွ်တမႈ
မျဖစ္ႏုိင္သျဖင့္၊ ဗဟုိအစုိးရသည္ ျပည္နယ္အစုိးရမ်ားႏွင့္ ေဒသႏၱရအစုိးရမ်ားအတြက္ စည္းမ်ဥ္း
ထိန္းေက်ာင္းေပးသူမွ်သာ ျဖစ္သင့္သည္ဟု ေ၀ဖန္ ေထာက္ျပၾကပါသည္။

ျပည္နယ္မ်ားအတြက္ မၾကာခဏႀကဳံေတြ႔ရသည့္ေခါင္းေျခာက္စရာကိစၥမွာ မိမိတုိ႔ေဒသဆုိင္ရာ
ေခါင္းစဥ္မ်ားအေပၚမူတည္၍ Cooperate အသုံးျပဳရမည္လား၊ Compete ကုိ အသုံးခ်ရမည္လား
ဆုိျခင္းပင္ ျဖစ္သည္။ ယင္းအေျခအေနမ်ဳိးတြင္ Horizontal Federalism က်င့္သုံးေလ့ရွိတတ္
သည္။

၁၉၇၀ ခုႏွစ္ခန္႔တြင္ New Federalism School မွ ႏုိင္ငံေရးေခါင္းေဆာင္မ်ားႏွင့္ စေကာ္လာမ်ား
က New Fderalism ဟူေသာ အယူအဆသစ္တစ္ခုကုိ အဆုိတင္သြင္းလာခဲ့ပါသည္။ ယင္းအယူ
အဆအရ အေမရိကန္ရွိ ျပည္ေထာင္စုအစုိးရတြင္ အာဏာပုိမုိႀကီးထြားမ်ားျပားလာေသာေၾကာင့္
ျပည္နယ္မ်ားကုိ ျပန္လည္ေပးအပ္သင့္သည္ဟူ၍ပင္ ျဖစ္သည္။ ထုိသုိ႔ေပးအပ္ရာတြင္ ဗဟုိအစုိးရ
တြင္ ႏုိင္ငံျခားေရး၊ ကာကြယ္ေရး၊ ဗဟုိဘဏ္၊ ေငြစကၠဴထုတ္ေ၀ခြင့္တုိ႔ကဲ့သုိ႔ေသာ အေရးႀကီးသည့္
လုပ္ပုိင္ခြင့္မ်ား က်န္ေနခဲ့ၿပီး၊ ျပည္နယ္မ်ားမွလည္း အာဏာတစ္ခ်ဳိ႕ ျပန္လည္ရရွိသြားခဲ့ပါသည္။

ရစ္ခ်တ္ နစ္ဆင္(Richard Nixon)က သူ၏သမၼတသက္တမ္းျဖစ္ေသာ(၁၉၆၉–၁၉၇၄)ခုႏွစ္ကာလ
မ်ားတြင္ New Federalism ကုိ စတင္အေကာင္အထည္ေဖၚခဲ့ၿပီး ျပည္နယ္မ်ားႏွင့္ ေဒသႏၱရအစုိးရ
မ်ားကုိ အာဏာျပန္လည္ေပးခဲ့ေလသည္။

ယင္းကဲ့သုိ႔ေသာ ဗဟုိအစုိးရမွ ျပည္နယ္မ်ားႏွင့္ ေဒသႏၱရမ်ားသုိ႔ အာဏာ ပုိမုိျပန္လည္ေပးအပ္ခဲ့
သည့္ ျဖစ္စဥ္ကုိ "Devolution Revolution" ဟု ေခၚပါသည္။ Devolution ဆုိသည္မွာ Decentrali-
zation Process (၃)ခုျဖစ္ေသာ-

၁။ Deconcentration - အာဏာကုိ တစ္ေနရာတည္းတြင္ စုစည္းထားမႈအား ဖယ္ရွားျခင္း။

၂။ Delegation - လုပ္ပုိင္ခြင့္အာဏာ ခြဲေ၀ျခင္း။

၃။ Devolution - ဗဟုိမွ အာဏာကုိ လက္ေအာက္ခံ အဖဲြ႔အစည္းမ်ားသုိ႔ ခဲြေ၀ေပးျခင္း သုိ႔မဟုတ္
လႊဲေျပာင္းေပးျခင္းဆုိသည့္အနက္မွ၊ နံပါတ္(၃) Devolution ကုိ ရည္ညႊန္းပါသည္။

၁၉၈၀ ခုႏွစ္မွ ၂၀၀၀ ခုႏွစ္အတြင္းတြင္လည္း သမၼတ ေရာ္နယ္လ္ေရဂင္ (Ronald  Reagan)က
New Federalism ကုိ တေက်ာ့ျပန္ မြမ္းမံေဖၚထုတ္ခဲ့ၿပၤီး၊ ျပည္နယ္မ်ားႏွင့္ ျပည္ေထာင္စု အစုိးရ
အၾကား အာဏာခ်ိန္ခြင္လွ်ာ ထိန္းညွိႏုိင္ေရးအတြက္ ျပည္နယ္မ်ားသုိ႔ အာဏာ ပုိမုိလဲႊေပးသင့္သည္
ဟု ဆုိခဲ့ျပန္သည္။

ဗဟုိအစုိးရ (ေခၚ) ျပည္ေထာင္စုအစုိးရဆုိသည္မွာ ျပည္နယ္မ်ားက ဖန္ဆင္းေပးထားျခင္းသာ ျဖစ္
သျဖင့္ ျပည္ေထာင္စုအစုိးရသည္ ျပည္နယ္မ်ားကုိ လႊမ္းမုိးစရာမလုိ၊ ျပည္နယ္မ်ားအတြက္သာလွ်င္
အလုပ္လုပ္ေပးသင့္ဟု New Federalists မ်ားက မွတ္ယူခဲ့ၾကပါသည္။


သမၼတအုိဘားမားလက္ထက္တြင္မူ တုိးတက္သည့္ ဖက္ဒရယ္၀ါဒ (Progressive Federalism)
အယူအဆတစ္ခု ေပၚထြက္လာျပန္ပါသည္။ သမၼတအုိဘားမားသည္ ဒီမုိကရက္တစ္ပါတီမွျဖစ္ၿပီး၊
ဆုိရွယ္လစ္ဘရယ္ အုိင္ဒီယုိလုိဂ်ီ ယုံၾကည္သူတစ္ေယာက္ျဖစ္ရာ၊ သူ၏လက္ထက္တြင္ လူမႈဖူလုံ
ေရးဆုိင္ရာ မူ၀ါဒမ်ား (Welfare Policies)ကုိ အေကာင္ေဖၚေလသည္။


ထုိ၏ အက်ဳိးဆက္မွာ ျပည္ေထာင္စုလႊတ္ေတာ္မွ ခ်မွတ္လုိက္သည့္ စာမတတ္သူကေလးသူငယ္မ်ား
မရွိေစရဆုိသည့္ ပညာေရးဆုိင္ရာမူ၀ါဒႏွင့္ က်န္းမာေရးေစာင့္ေရွာက္မႈဆုိင္ရာ မူ၀ါဒမ်ား ထြက္ေပၚ
လာပါေတာ့သည္။ ထုိမူ၀ါဒမ်ားကုိ ျပည္နယ္မ်ားသုိ႔ အလုံးစုံလႊဲအပ္လုိက္ရာ၊ ျပည္နယ္မ်ားမွာ အဆုိ
ပါ တာ၀န္မ်ားကုိ ၀န္ထုပ္၀န္ပုိးကဲ့သုိ႔ ရႈျမင္ၿပီး မ်ားစြာစိတ္ပ်က္လက္ ျဖစ္ၾကရေလသည္။


ထုိ႔အျပင္ သဘာ၀ပတ္၀န္းက်င္ထိန္းသိမ္းေရးဆုိင္ရာမ်ားကုိလည္း ျပည္နယ္မ်ားကပင္လွ်င္ တာ၀န္
ယူၾကရပါသည္။ သုိ႔ေသာ္ အမ်ဳိးသားေရးကိစၥရပ္မ်ား (တႏုိင္ငံလုံး ဆုိင္ရာကိစၥရပ္မ်ား) ျပည္နယ္မ်ား
တြင္ ျဖစ္ေပၚလာပါက ျပည္ေထာင္စုအစုိးရမွသာလွ်င္ ၀င္ေရာက္ေျဖရွင္းခြင့္ရွိပါသည္။

ဤစနစ္အရ ျပည္ေထာင္စုအစုိးရသည္ ျပည္နယ္အစုိးရမ်ားသုိ႔ စမ္းသပ္လုပ္ပုိင္ခြင့္မ်ား အပ္ႏွင္းေလ့
ရွိသည္။ ဆုိလုိသည္မွာ မူ၀ါဒေရးရာ လုပ္ကြက္မ်ား ခ်ေပးျခင္းပင္ ျဖစ္သည္။


ျပည္နယ္မ်ားက ဗဟုိအစုိးရမွ ခ်ေပးသည့္ စမ္းသပ္လုပ္ခြင့္မ်ားအေပၚမူတည္၍ မိမိတုိ႔ ျပည္နယ္ႏွင့္
ကုိက္ညီမည့္မူ၀ါဒမ်ား၊ ဥပေဒမ်ား၊ လုပ္နည္းကုိင္နည္းမ်ားကုိ ရွာေဖြစမ္းသပ္ၾကၿပီး၊ ယင္းေတြ႔ရွိခ်က္
မ်ားကုိ ဗဟုိအစုိးရသုိ႔ အေၾကာင္းၾကားေလ့ရွိပါသည္။


သုိ႔ေသာ္ ျပည္နယ္အစုိးရမ်ားအေနႏွင့္ ထုိစမ္းသပ္ေတြ႔ရွိခ်က္မွ ထြက္ေပၚလာသည့္ ဥပေဒျပဳျခင္း၊
မူ၀ါဒမ်ားခ်မွတ္ျခင္းကိစၥရပ္မ်ားတြင္မူ ဗဟုိအစုိးရကုိ အေၾကာင္းၾကားရုံသာ ၾကားျခင္းသာျဖစ္ၿပီး၊
လုပ္ခြင့္ေတာင္းခံျခင္းမ်ဳိးေတာ့ မဟုတ္ေခ်။


ရုတ္တရက္ၾကည့္မည္ဆုိလွ်င္ ျပည္နယ္မ်ားကုိ ဗဟုိအစုိးရက လုပ္ပုိင္ခြင့္အာဏာမ်ား ရက္ရက္ေရာ
ေရာ ေပးေနသည္ဟု ယူဆႏုိင္ေသာ္လည္း၊ တစ္ကယ္တန္းတြင္မူ ျပည္နယ္မ်ားက ေနာင္တစ္ခ်ိန္
ကာလတြင္ ျပည္ေထာင္စုအစုိးရက အသုံးျပဳႏုိင္မည့္ မူ၀ါဒမ်ားကုိ စမ္းသပ္လုပ္ကုိင္ေပးေနရသူမ်ား
သာ ျဖစ္ေပသည္။


ဆုိလုိသည္မွာ ျပည္နယ္မ်ားသည္ ဓါတ္ခဲြခန္းထဲမွ အစမ္းသပ္ခံမ်ား သက္သက္သာ ျဖစ္ေနျခင္းပင္
ျဖစ္ေလသည္။ ယင္းဖက္ဒရယ္စနစ္တြင္က်င့္သုံးသည့္ ဒီမုိကေရစီစနစ္ကုိ တရားသူႀကီး Louis
Brandeis က အစမ္းသပ္ခံ ဒီမုိကေရစီ (laboratories of democracy)ဟု ေခၚေ၀ၚသုံးစဲြေလသည္။


အထက္ပါ အေမရိကန္ႏုိင္ငံ၏ ဖက္ဒရယ္စနစ္အေျပာင္းအလဲမ်ားကုိ Supreme Court ဟု ေခၚေသာ
ျပည္ေထာင္စုတရားလႊတ္ေတာ္ခ်ဳပ္ရုံးမွာ အဓိက ႀကိဳးကုိင္ေဆာင္ရြက္သည္ဟုဆုိလွ်င္ စာဖတ္သူမ်ား
အံ့ၾသေကာင္း အံ့ၾသသြားပါလိမ့္မည္။


အေမရိကန္ႏုိင္ငံ၏ ဖဲြ႔စည္းပုံအေျခခံဥပေဒတြင္ ျပည္ေထာင္စုႏွင့္ ျပည္နယ္မ်ားအၾကား အာဏာခဲြေ၀
မႈက႑တြင္ ရွင္းလင္းျပတ္သားစြာ ေရးသားျပဌာန္းထားျခင္း မရွိသည့္အတြက္ ျပည္ေထာင္စုတရား
လႊတ္ေတာ္ခ်ဳပ္မွ လုိအပ္သလုိ အနက္အဓိပါယ္ဖြင့္ဆုိႏုိင္ေပသည္။


ဤအခ်က္ကပင္လွ်င္ ျပည္နယ္မ်ားႏွင့္ ျပည္ေထာင္စုအစုိးရအၾကား မည္သည့္ဘက္မွ အာဏာ ပုိယူ
ေစ၊ သုိ႔တည္းမဟုတ္ ပူးတဲြေဆာင္ရြက္ေစ၊ သုိ႔တည္းမဟုတ္ အညီအမွ်သုံးစဲြေစဆုိသည္မ်ားကို ႏုိင္ငံ
ေရး အေျခအေနအေပၚမူတည္၍ ျပည္ေထာင္စု တရားလႊတ္ေတာ္ခ်ဳပ္က ဆုံးျဖတ္ႏုိင္ေလသည္။


(ထုိ႔ေၾကာင့္ အေမရိကန္ႏုိင္ငံ၏ ျပည္ေထာင္စု တရားလႊတ္ေတာ္ခ်ဳပ္သည္ လြတ္လပ္ၿပီး၊ အာဏာ
အထြဋ္ အထိပ္ေရာက္ရွိလာသည့္ အဖဲြ႔အစည္းတစ္ခုျဖစ္လာခဲ့ပုံ ရပါသည္။)


သုိ႔ရာတြင္ ျပည္ေထာင္စုတရားလႊတ္ေတာ္ခ်ဳပ္သည္ မိမိတုိ႔ႏုိင္ငံ (အေမရိကန္ႏုိင္ငံ)တြင္ မည္သည့္
ဖက္ဒရယ္စနစ္ကုိ ေျပာင္းလဲက်င့္သုံးေနၿပီျဖစ္ေၾကာင္း ျပည္ေထာင္စုႏွင့္ ျပည္နယ္မ်ား(ႏုိင္ငံသားမ်ား
အားလုံး)သိရွိေအာင္ အၿမဲတေစ ထုတ္ေဖၚေျပာၾကားေလ့ ရွိတတ္ၾကပါသည္။ ထုိမွသာလွ်င္ ျပည္နယ္
မ်ားသည္ ေျပာင္းလဲက်င့္သုံးေနသည့္ ဖက္ဒရယ္စနစ္ႏွင့္အညီ လုိက္ေရာညီေထြစြာ လုိက္နာက်င့္သုံး
ႏုိင္မည္လည္း ျဖစ္ပါသည္။


ဤကဲ့သုိ႔ ဖက္ဒရယ္စနစ္မ်ား မၾကာခဏေျပာင္းလဲက်င့္သုံးရသည့္အေၾကာင္းရင္းမွာ ျဖစ္ေပၚလာသည့္
ႏုိင္ငံေရးအေျခအေနမ်ားအေပၚမူတည္၍ ႏုိင္ငံေရးတည္ၿငိမ္မႈႏွင့္ ဖြ႔ံၿဖိဳးတုိးတက္မႈရွိေစရန္အတြက္ ျဖစ္
သည္ဟု ဆုိသည္။


ထုိ႔ေၾကာင့္ပင္လွ်င္ အေမရိကန္ႏုိင္ငံ၏ ဖဲြ႔စည္းပုံအေျခခံဥပေဒတြင္ အာဏာခဲြေ၀မႈက႑မ်ားကုိ ရွင္းလင္း
ျပတ္သားစြာ ျပဌာန္းမထားခဲ့ျခင္း ျဖစ္ဟန္တူပါသည္။

အေမရိကန္ ဖက္ဒရယ္စနစ္ေျပာင္းလဲမႈျဖစ္စဥ္မ်ားကုိ သုံးသပ္ၾကည့္မည္ဆုိလွ်င္ အခ်က္(၂)ခ်က္ကုိ ေတြ႔
ရမည္ျဖစ္သည္။

နံပါတ္ (၁)အခ်က္မွာ မည္သည့္ဖက္ဒရယ္စနစ္ကို က်င့္သုံးသည္ျဖစ္ေစ၊ မည္သည့္အစုိးရတစ္ရပ္ဆီတြင္
အာဏာပုိမ်ားေနသည္ျဖစ္ေစ၊ ျပည္နယ္မ်ားကို Reserved Powers ႏွင့္ Exclusive Power မ်ားကို နတ္
ေနကုိင္းအျဖစ္ ခ်န္လွပ္ေပးထားေလ့ရွိသည္ကုိ ေတြ႔ရမည္ျဖစ္ပါသည္။


ယင္းအေျခအေနသည္ ဗဟုိအစုိးရဘက္ေရာ၊ အထူးသျဖင့္ ျပည္နယ္အစုိးရဘက္မွ မ်ားစြာေျဖသာသည့္
အေျခအေနျဖစ္သလုိ၊ ၾကြင္းက်န္ အာဏာ(Residual Power)ကုိ လက္လႊတ္ရလွ်င္ပင္ ခုသာခံသာသည့္
အေနအထားတြင္ ရွိေနပါေသးသည္။                                                   


ထုိ႔အျပင္ အေမရိကန္ႏုိင္ငံ၌ Cooperative Federalism က်င့္သုံးစဥ္ ကာလမ်ားတြင္ပင္လွ်င္ Reserve
Power ႏွင့္ Exclusive Power ကို ျပည္နယ္မ်ားအတြက္ မျဖစ္မေန ခ်န္ထားေပးၾကသည္ကုိ ေတြ႔ရပါ
သည္။

ယေန႔ေခတ္ အေမရိကန္ႏုိင္ငံ၏ ဗဟုိအစုိးရ (Central or Federal Government)တြင္ အာဏာပုိမ်ား
သြားၿပီျဖစ္ေသာ္ျငားလည္း၊ ျပည္နယ္မ်ားအတြက္ State Protection Law ကုိ ျပဌာန္း ေပးထားေသး
သည္။

နံပါတ္ (၂)အခ်က္မွာ ျပည္ေထာင္စုအစုိးရ(Federal Government)ႏွင့္ ျပည္နယ္အစုိးရမ်ား (Federal
Units)မ်ားအၾကား အာဏာေရြ႔လ်ားမႈ ျဖစ္စဥ္တြင္ အမ်ဳိးအစား (၃)မ်ဳိးကုိ ေတြ႔ရွိရၿပီး၊ ယင္း (၃)မ်ဳိးမွာ-

၁။ ဗဟုိမွ အာဏာအသာစီးယူကာ တင္းၾကပ္လုိက္ျခင္း (Centralization)

၂။ ျပည္နယ္မ်ားသုိ႔ အာဏာလဲႊေျပာင္းေပးအပ္လုိက္ျခင္း (Devolutioon)

၃။ အာဏာမွ်ေ၀သုံးစဲြျခင္းႏွင့္ စုေပါင္းအုပ္ခ်ဳပ္ျခင္း(Shared Power & Share Rule)တုိ႔ ျဖစ္ၾကပါသည္။


ယင္းပုံသ႑န္မ်ားသည္ အာဏာအျပန္အလွန္လဲႊေျပာင္းျခင္းကိစၥရပ္မ်ားတြင္ လုိတုိး ပုိေလွ်ာ့ျပဳလုပ္သည့္
သေဘာသက္ေရာက္ပါသည္။ သုိ႔ရာတြင္ ဗဟုိဦးစီးမႈေျဖေလွ်ာ့သည္စနစ္ကဲ့သုိ႔ ျဖည္းျဖည္းခ်င္းေျပာင္းလဲ
သည့္ ပုံသ႑န္မဟုတ္ပဲ၊ တစ္ဘက္ႏွင့္တစ္ဘက္ ယုံၾကည္မႈ(Trust)အရေသာ္လည္းေကာင္း၊ ႏုိင္ငံေရး
ျပႆနာမ်ားအေပၚ အေျခတည္၍ေသာ္လည္းေကာင္း၊ ဘုံအက်ဳိးစီးပြား (Common Interest)ကုိ အေျခခံ၍
ေသာ္လည္း အာဏာအတုိးအေလွ်ာ့ ျပဳလုပ္ေလ့ရွိသည္ကုိ ေတြ႔ႏုိင္ပါသည္။

အာဏာ အတုိးအေလွ်ာ့လုပ္သည့္ ပုံစံကုိ နားလည္လြယ္ရန္ ရာခုိင္ႏႈန္းျဖင့္ တြက္္ခ်က္ ဥပမာေပးၾကည့္ပါ
မည္။ ထုိ ရာခုိင္ႏႈန္းအတုိင္းျဖစ္သည္ဟု အတိအက် မွတ္ယူရန္ မလုိပါ။ သေဘာေပါက္မႈ လြယ္ကူေစရန္
ဥပမာေပးျခင္းမွ်သာ ျဖစ္ပါသည္။


ဥပမာ- အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုတြင္ရွိေသာ အာဏာအရပ္ရပ္အားလုံးကို ၁၀၀% ဟု သတ္မွတ္မည္ ဆုိ
ၾကပါစုိ႔။ Expressed Powers(Enumerated Power)ကုိ ၂၅% သတ္မွတ္ၿပီး၊ Reserved Power ကုိ ၂၅%
သတ္မွတ္လုိက္ပါမည္။ ၾကြင္းက်န္အာဏာ(Residual Power)ကုိ ၂၅% ႏွင့္ Shared Power)ကုိ ၂၅% ဟု
သတ္မွတ္မည္ ျဖစ္၏။


ျပည္ေထာင္စုအစုိးရကုိ Expressed Powers(Enumerated Power)ႏွင့္ျပည္နယ္အစုိးရမ်ားကုိReserved
Power မ်ား ေပးအပ္ထားသည္။ ယင္းအာဏာႏွစ္ရပ္လုံးသည္ သီးသန္႔လုပ္ပုိင္ခြင့္အာဏာမ်ား(Exclusive
Powers) ျဖစ္ၾကပါသည္။

ယင္းအာဏာႏွစ္ရပ္သာ ရွိသည့္အေျခအေနတြင္ ေအာက္ပါအတုိင္း ညီမွ်ျခင္း ခ်ႏုိင္ပါသည္။

Enumerated Power-25% = Reserved Power-25%

Federal Government Power-25%=Federal Units Power-25%

***မွတ္ခ်က္။  ။ Federal Government (ျပည္ေထာင္စုအစုိးရ)၊ Federal Units (ျပည္နယ္အစုိးရမ်ား)


ယင္းအေျခအေနတြင္ မည္သည့္ဘက္ကမွ အသာစီးရယူထားႏုိင္မည္ မဟုတ္ေခ်။

သုိ႔ေသာ္ ျပည္ေထာင္စုသုိ႔ Residual Power ကုိ ထည့္ေပါင္းလုိက္သည့္အခါ၌မူ ယခုကဲ့သုိ႔ ျဖစ္သြားပါေတာ့
သည္။

Enumerated Power-25%+ Residual Power-25%= Reserved Power-25%

Federal Government Power-50% = Federal Units Power-25%

Residual Power ကုိ ျပည္နယ္မ်ားဘက္သုိ႔ ထည့္ေပါင္းလုိက္လွ်င္-

Enumerated Power-25% = Reserved Power-25%+ Residual Power-25%

Federal Government Power-25% = Federal Units Power-50%

အကယ္၍ ျပည္ေထာင္စုအစုိးရႏွင့္ ျပည္နယ္အစုိးရမ်ား မွ်ေ၀သုံးစဲြခြင့္ရွိသည့္ အာဏာ(Shared Power or
Concurrent Power)ကုိ တစ္ဘက္ဘက္မွ က်န္တစ္ဘက္သုိ႔ မေပးေတာ့ပဲ အလုံးစုံရယူ သုံးစဲြလုိက္ေသာ
အခါတြင္မူ အာဏာခ်ိန္ခြင္လွ်ာ ေစာင္းသြားသည့္ အေနအထားသုိ႔ ေရာက္ရွိသြားေလေတာ့သည္။


Concurrent Power ကုိ ျပည္ေထာင္စုအစုိးရအေနျဖင့္ ျပည္နယ္မ်ားႏွင့္ မွ်ေ၀သုံးစဲြသင့္ေသာ္လည္း မွ်ေ၀
သုံးစဲြျခင္းမရွိပဲ အလုံးစုံထိန္းခ်ဳပ္လုိက္ပါလွ်င္-

Enumerated Power-25%+Residual Power-25%+Concurrent Power-25%=Reserved Power-25%

Federal Government Power-75% = Federal Units Power-25%

အကယ္၍ ျပည္နယ္အစုိးရက ခ်ဳပ္ကုိင္လုိက္လွ်င္မူ-

Enumerated Power-25%=Reserved Power-25%+Residual Power-25%+Concurrent Power-25%

Federal Government Power-25% = Federal Units Power-75%

စာေရးသူ တြက္ခ်က္ျပသည့္ ဥပမာမ်ားကုိၾကည့္လွ်င္ အေမရိကန္ႏုိင္ငံ၏ဖက္ဒရယ္စနစ္ပုံစံ အေျပာင္းအလဲ
မ်ားကို နားလည္ႏုိင္လိမ့္မည္ဟု ယူဆပါသည္။

ျမန္မာႏုိင္ငံတြင္ ပညာရွင္ေတာ္ေတာ္မ်ား၏ ၂၀၀၈ ဖဲြ႔စည္းပုံအေျခခံဥပေဒ၊ ဇယား-၁ မွ ဇယား-၂ သုိ႔ ဥပေဒျပဳ အာဏာမ်ား ေရႊ႔ေျပာင္းေရးဆုိသည့္ အဆုိျပဳခ်က္ႏွင့္ တူသေယာင္ရွိေသာ္လည္း၊ ေသခ်ာ ခဲြျခမ္း စိတ္ျဖာ ၾကည့္လွ်င္မူ ကဲြျပားျခားနားေနပါသည္။


အပုိင္း(၂)ကုိ ဆက္လက္ ေဖၚျပေပးပါဦးမည္။

လင္းသက္