အေျခခံဥပေဒကိုေပးထားခ်က္ဟုယူၿပီးအားလံုးလက္ခံႏိုင္သည့္ဖက္ဒရယ္ျဖစ္ေရးညႇိႏိႈင္းသင့္ေၾကာင္း၊ မိမိတို့ေမွ်ာ္လင့္ခ်က္မ်ားကိုစီမံခန့္ခြဲႏိုင္ရန္လိုအပ္ေၾကာင္းေဆြးေႏြးသူ ဦးေက်ာ္ဝင္းႏွင့္ေတြ႔ဆံုျခင္း

Yamin Khin

ဖက္ဒရယ္စနစ္၊ တုိင္းရင္းသားမ်ား၏အခြင့္အေရး၊ ကုိယ္ပုိင္ျပ႒ာန္းခြင့္၊ ကိုယ္ပုိင္အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္၊ တန္းတူညီမွ်ခြင့္မ်ားႏွင့္ပတ္သက္၍ အမ်ဳိးသားလႊတ္ေတာ္ ႏုိင္ငံေရး၊ စီးပြားေရးႏွင့္ ဥပေဒေရးရာ ေကာ္မရွင္အဖြဲ႕ဝင္စာေရးဆရာဦးေက်ာ္ဝင္းႏွင့္ ေတြ႕ဆံုေမးျမန္းထားသည္မ်ားကို

 ေလ့လာသံုးသပ္ႏိုင္ ပါရန္ တင္ျပလိုက္ပါသည္။

ေမး။ တုိင္းရင္းသားလူမ်ဳိးမ်ား၏ အခြင့္ အေရးကိုကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္သည့္ဥပေဒၾကမ္း ျဖစ္ေပၚလာတဲ့အေပၚ ဆရာ့အျမင္ကို သိခ်င္ ပါတယ္။
ေျဖ။ ကြၽန္ေတာ္ လႊတ္ေတာ္ထဲ ေရာက္တာ က တစ္လသာသာပဲ ရိွေသးတယ္ဗ်။ အဲဒီ ဥပေဒၾကမ္းကို ကြၽန္ေတာ္ မေရာက္မီကတည္း က ျပဳစုေနၾကတာျဖစ္မယ္။
ကြၽန္ေတာ္ သေဘာ ေပါက္သေလာက္ေျပာရရင္ေတာ့ ၂ဝဝ၈ အေျခခံ ဥပေဒထဲမွာေပးထားတဲ့ တုိင္းရင္းသား အခြင့္ အေရးေတြကို ခိုင္ခိုင္မာမာ ပုိျဖစ္ေအာင္ဆုိတဲ့ ရည္ရြယ္ခ်က္နဲ႔ ဒီဥပေဒၾကမ္းကို ျပဳစုတယ္လုိ႔ နားလည္ပါတယ္။ အဲဒီေတာ့ ဒီဥပေဒထဲမွာပါတဲ့ အခ်က္ေတြက အေျခခံဥပေဒထဲမွာပါတဲ့ အခ်က္ ေတြပါပဲ။ လႊတ္ေတာ္ထဲမွာ ေရာက္ေနတဲ့ ခင္ရာ ခင္ေၾကာင္း တုိင္းရင္းသားလႊတ္ေတာ္ကုိယ္စား လွယ္ေတြနဲ႔ ေဆြးေႏြးၾကည့္ေတာ့ ဒီဥပေဒကို သူတုိ႔ သေဘာက်ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ တစ္ဖက္ က စုိးရိမ္စိတ္ရိွတာ ဘာလဲဆုိေတာ့ အခုေလာ ေလာဆယ္ အေနအထားက လႊတ္ေတာ္မွာလဲ အေျခခံဥပေဒ ေလ့လာသံုးသပ္ေရး ပူးေပါင္း ေကာ္မတီဖြဲ႕ထားတယ္။ အဲဒီက သံုးသပ္တဲ့ အေျဖဘယ္လို ထြက္မယ္ဆုိတာ မသိေသးဘူး။ တစ္ခါ အဲဒီက သံုးသပ္တဲ့ အေျဖေပၚမူတည္ၿပီး အေျခခံဥပေဒ ေျပာင္းလဲဖုိ႔ကလဲ လာမွာကိုး။ သူတုိ႔ စုိးရိမ္စိတ္ျဖစ္တာက အခုခ်ိန္မွာဒီတုိင္းရင္း သားအက်ဳိး စီးပြားကာကြယ္ေရး ဥပေဒထြက္ ထားရင္ ေနာင္တစ္ခ်ိန္မွာ ေျပာင္းေကာင္း ေျပာင္းလာႏုိင္တဲ့ အခ်က္အလက္ေတြမပါဘဲျဖစ္ မွာကို စိုးရိမ္ေနၾကတယ္။ အဲဒါေတာ့ရိွတယ္။သူတုိ႔အေနနဲ႔ ဒီဥပေဒကိုမလုပ္ေစခ်င္တဲ့သေဘာ ေတာ့ မဟုတ္ဘူး။ အေျခခံဥပေဒေျပာင္းၿပီး ေတာ့မွ ေျပာင္းလဲလာတဲ့ အခ်က္အလက္ေတြ၊ တုိးေကာင္းတိုးလာႏုိင္တဲ့ အခ်က္အလက္ေတြ ကိုပါ ပါဝင္ေစခ်င္တယ္။ အဲဒီ အေျပာင္းအလဲ ကာလမေရာက္မီ အခုေန ဥပေဒျပဳလုိက္ရင္ ေနာင္တိုးလာမယ့္ဟာေတြကို ဃသလနမ မျဖစ္မွာ လဲ စုိးရိမ္ေနၾကတယ္နဲ႔ တူပါတယ္။ ဒါလဲ အားလံုးကိုကုိယ္စားျပဳၿပီးေတာ့ မေျပာႏုိင္ပါဘူး။ကိုယ္နဲ႔ခင္ရာခင္ေၾကာင္း တုိင္းရင္းသားမိတ္ေဆြ တခ်ဳိ႕က အဲဒီလိုသေဘာထားရိွေနတာကို သတိ ျပဳမိတာပါ။
ေမး။ ကုိယ္ပုိင္ျပ႒ာန္းခြင့္တုိ႔၊ ကုိယ္ပုိင္ အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္တုိ႔၊ တန္းတူညီမွ်ခြင့္ေတြက အေျခခံ ဥပေဒကိုျပင္ဆင္မွ ရမွာလားဆရာ။
ေျဖ။ အဲဒါေတြက အခ်ိန္တိုတြင္းမွာ ေျပာဖို႔ေတာ့ ခက္တာေပါ့ေလ။ ကြၽန္ေတာ္တုိ႔ ဆီမွာ ႐ႈပ္ေထြးေနတဲ့ ျပႆနာေတြလဲ ရိွတယ္။ ဥပမာ- ကုိယ္ပုိင္ျပ႒ာန္းခြင့္ေပါ့။ အဂၤလိပ္လုိ ေတာ႕ self determinationူ သူကမူႏွစ္ခုရိွတယ္။ စတာလင္မူနဲ႔ ဝီလဆင္မူေပါ့။ စတာလင္မူရဲ႕ self determination ကက်ေတာ့ ခြဲထြက္လုိက ခြဲထြက္ခြင့္ အပါအဝင္ ကိုယ္ပုိင္ျပ႒ာန္းခြင့္လုိ႔ ဆုိတယ္။ အေမရိကန္သမၼတေဟာင္း ဝီလ္ဆင္ရဲ႕ self determination က ႏုိင္ငံတုိင္းရဲ႕ ကုိယ့္ ၾကမၼာ ကုိယ္ဖန္တီးခြင့္လုိ႔ အဓိပၸာယ္ရတယ္။ ကိုယ္ပုိင္ျပ႒ာန္းခြင့္ဆုိတဲ့ စကားရဲ႕ မူရင္းကုိက အဓိပၸာယ္ႏွစ္မ်ဳိးထြက္ေနတယ္။ ျမန္မာျပည္မွာ က်ေတာ့ လက္ဝဲၾသဇာက ႀကီးခဲ့တဲ့အတြက္ ဝီလ္ဆင္မူကို သိပ္ကိုးကားၾကတာမရိွဘူး။ စတာ လင္မူကုိကုိးကားၾကတာမ်ားတယ္။ စတာလင္မူ ပါလာတာနဲ႔အမွ် self determination လုိ႔ ေျပာလုိက္ရင္ ခြဲထြက္လိုက ခြဲထြက္ခြင့္ဆုိတာက အလုိလုိ အက်ဳံးဝင္ၿပီးသား ျဖစ္သြားတယ္။ အဲဒီေတာ့ ကြၽန္ေတာ္တုိ႔ သိသေလာက္ သမုိင္း ျပန္ေျပာရင္ ၿငိမ္းခ်မ္းေရး ေဆြးေႏြးပြဲေတြပ်က္ခဲ့ တာ အဲဒီ အခ်က္နဲ႔လဲဆုိင္တယ္။ ဒီစကားလုံးက ေတာ္ေတာ္႐ႈပ္ေထြးတယ္။ ဒီစကားလုံးကုိသုံးရင္ self determination ွ ဆုိတာ ဘယ္အတုိင္း အတာအထိရည္ရြယ္လဲဆုိတာ ပြင့္ပြင့္လင္းလင္း ေျပာၾကမွ ေတာ္လိမ့္မယ္ထင္တယ္။ ဒါက တစ္ခ်က္ေပါ့။ ေနာက္ကုိယ္ပုိင္အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ autonomy၊ ဒီဟာကေတာ့ သိပ္ျပႆနာမရွိ ဘူး။ ေပးၾကတာပဲ။ အခု သူတို႔စုိးရိမ္ေနတာက လက္ရွိ ၂ဝဝ၈ ဖြဲ႕စည္းပုံအေျခခံဥပေဒထဲမွာ တုိင္းရင္းသားအခြင့္အေရးေတြ အျပည့္အဝရမွာ လားဆုိတဲ့ ကိစၥ။ သီအုိရီသေဘာအရ ေျပာရင္ လက္ရွိ ၂ဝဝ၈ ဖြဲ႕စည္းပုံအေျခခံဥပေဒမွာ ဖက္ ဒရယ္စစ္ မစစ္ ဆုိတဲ့ျပႆနာပဲ။ တခ်ဳိ႕ကလဲ ဒါကုိ ဖက္ဒရယ္စစ္တယ္လုိ႔ေျပာၾကတာရွိတယ္။ တခ်ဳိ႕ကလဲ မစစ္ဘူးလုိ႔ ေျပာၾကတာရွိတယ္။ မူကြဲက ႏွစ္မ်ဳိးျဖစ္ေနတယ္။ ဖက္ဒရယ္ဆုိတာ ဘာလဲ၊criteria ကသုံးခုပဲရွိတယ္။(၁)ကေဒသ အစုိးရနဲ႔ဗဟုိအစုိးရ အာဏာခြဲေဝေရးရွိရမယ္။ (၂)က အဲဒီအာဏာခြဲေဝေရးကုိတရားဝင္အေျခခံ ဥပေဒထဲမွာေဖာ္ျပထားရမယ္။ ဒီအာဏာခြဲေဝမႈ ကုိေျပာင္းခ်င္သပဆုိရင္အေျခခံဥပေဒေျပာင္းလဲ ေရးနဲ႔သာျဖစ္ႏုိင္တယ္။ ဒီသုံးခုပဲ၊ စတုတၴအေနနဲ႔ ထည့္ရင္ေတာ့ အျငင္းပြားမႈမ်ား ျဖစ္လာရင္ လြတ္လပ္တဲ့ခုံ႐ုံးက ဆုံးျဖတ္ရမယ္ဆုိၿပီးေတာ့ ဒါကေတာ့ ထည့္လုိ႔လဲရတယ္။ အဲဒီ ဃမငအနမငေ (မွတ္ေက်ာက္စံႏႈန္း)ေတြနဲ႔ ၾကည့္ရင္ ၂ဝဝ၈ အေျခခံ ဥပေဒမွာ ဒါေတြ ပါလား၊ ပါတယ္လုိ႔ ေျဖရမယ္။ ဥပမာ-အာဏာ ခြဲေဝေရးအတြက္ ဆုိရင္ ဇယား(၁) ပါတယ္၊ (၂) ပါတယ္၊ (၃)ပါ တယ္။ ဇယား(၁)က ဗဟုိအစုိးရရဲ႕ လုပ္ပုိင္ခြင့္ အာဏာ၊ဇယား(၂)က ျပည္နယ္၊ တုိင္းေဒသႀကီး ရဲ႕လုပ္ပုိင္ခြင့္အာဏာ၊ ဇယား(၃)က ကုိယ္ပုိင္ အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ရ တုိင္း(သုိ႔မဟုတ္) ေဒသရဲ႕လုပ္ပုိင္ ခြင့္အာဏာဆုိေတာ့ အာဏာခြဲေဝက်င့္သုံးမႈမွာ တရားဝင္ျပ႒ာန္းထားတာရွိေတာ့ ဖက္ဒရယ္လုိ႔ ေျပာမယ္ဆုိလဲ ေျပာလုိ႔ရတယ္။ တစ္ဖက္က ေစာဒကတက္စရာရွိတာက အဲဒါက အစုိးရရဲ႕ ေပးထားခ်က္ သက္သက္ပဲ။ လူမ်ဳိးစုေတြရဲ႕ သေဘာထားဆႏၵနဲ႔ ေဆြးေႏြးၾကည့္ရင္ သူတုိ႔ ဘက္က ဒီအေျခခံေတြကုိ ဘာေတြျဖည့္ခ်င္ တယ္၊ ဘာေတြျပင္ခ်င္တယ္ဆုိတာ ေျပာစရာ ရွိေကာင္းရွိမယ္။ ကြၽန္ေတာ္တုိ႔ သေဘာကေတာ့ ၂ဝဝ၈ အေျခခံဥပေဒဟာ အားလုံး သေဘာညီ ႏုိင္တဲ့၊ အားလုံးလက္ခံႏုိင္တဲ့ ဖက္ဒရယ္ျဖစ္ဖုိ႔ အတြက္ ပလက္ေဖာင္းတစ္ခုေတာ့ ျဖစ္ေနၿပီ။ ဒါေတာ့ လက္ခံရမယ္ထင္တယ္။ အဲဒီပလက္ ေဖာင္းေပၚမွာ ေဆြးေႏြးၾကရင္ေရာ မျဖစ္ႏုိင္ဘူး လား။ ဒါေၾကာင့္ ဇယား (၁)၊ (၂)၊ (၃) ဒါကေတာ့ power sharing၊ ဇယား(၅)tax sharing ေပါ့။ အဲဒီဟာေတြကုိ ၂ဝဝ၈ အေျခခံဥပေဒကေပးထားတဲ့ ေပးထားခ်က္အျဖစ္ ယူၿပီးေတာ့ ဒါေတြကုိ လူမ်ဳိးစုေခါင္းေဆာင္ေတြ ပြင့္ပြင့္လင္းလင္းေဆြးေႏြးၾကရင္ အေျဖတစ္ခု မရႏိုင္ဘူးလား။ကြၽန္ေတာ္တုိ႔ျဖစ္ေစခ်င္တာေတာ့ အဲဒီအတုိင္းျဖစ္ေစခ်င္တယ္။ တစ္ဆက္တည္းပဲ ေျပာလုိက္ဦးမယ္။အခုျဖစ္ေနတာကလမ္းေၾကာင္း ႏွစ္ခု။ ကြၽန္ေတာ္တုိ႔ျဖစ္ေစခ်င္တာက ၂ဝဝ၈ ဖြဲ႕စည္းပုံအေျခခံဥပေဒကုိေပးထားခ်က္လုိ႔ယူၿပီး ညႇိႏႈိင္းေဆြးေႏြးၾကမယ့္ လမ္းေၾကာင္းပါ။
ဒီလမ္းေၾကာင္းက လုိခ်င္တာေတြအကုန္ တစ္ခါတည္းေတာ့ ရခ်င္မွရမယ္။ သုိ႔ေသာ္ ေဘးထြက္ဆုိးက်ဳိးနည္းမယ္။ တျဖည္းျဖည္း ရသြားႏုိင္ဖုိ႔ရွိတယ္။ ပုိေရပန္းစားၿပီး အျပင္မွာ က်ယ္က်ယ္ေလာင္ေလာင္ေျပာၾကတာကေတာ့ အေျခခံဥပေဒႀကီးတစ္ခုလံုးဖ်က္၊ ၿပီးမွအသစ္ ေရး။ လူႀကိဳက္မ်ားႏုိင္ပါတယ္။ ဒါေပမယ္႕ side effect ေတာ္ေတာ္မ်ားမယ္ထင္တယ္။အဆင္ မသင့္ရင္ လက္ရွိအေနအထားတစ္ခုလံုး ကတိမ္း ကပါး ျဖစ္သြားမွာစုိးရိမ္တယ္။ ကြၽန္ေတာ္တုိ႔က ၾကားလူဆုိေတာ့ ဒီေလာက္ပဲေျပာလုိ႕ရမယ္။
ေမး။ ၂ဝဝ၈ အေျခခံဥပေဒမွာပါတဲ့ တုိင္းရင္းသားေတြရဲ႕ အခြင့္အေရးေတြကုိ လက္ ေတြ႕သံုးဖုိ႔ဥပေဒေတြလုိအပ္တယ္လုိ႔သိရပါတယ္။ အခု တုိင္းေဒသႀကီးအစုိးရေတြမွာ တုိင္းရင္းသား ဝန္ႀကီးေတြ လုပ္ပုိင္ခြင့္မရဘူး၊ ဝန္ႀကီးခ်ဳပ္ရဲ႕ အာဏာပဲရွိတယ္။ ဝန္ႀကီးခ်ဳပ္ကလဲ သမၼတက ပဲ တုိက္႐ိုက္ခန္႔အပ္တာဆုိေတာ့ သမၼတခုိင္းမွပဲ သူတုိ႔လုပ္ရတယ္။ ေခါက္႐ုိးက်ဳိးေနတယ္။ တုိင္းရင္းသားေတြ မလုပ္ႏုိင္မကုိင္ႏုိင္ဘူး၊ ဗဟုိအစုိးရကပဲ ခ်ဳပ္ကုိင္တယ္ဆုိတဲ့ အေပၚမွာ ဆရာ့အျမင္ဘယ္လုိရွိပါလဲဆရာ။
ေျဖ။ ဇယား(၂)က တုိင္းေဒသႀကီး (သို႔ မဟုတ္)ျပည္နယ္ေတြရဲ႕ လုပ္ပုိင္ခြင့္၊ တုိင္းေဒသ ႀကီး၊ ျပည္နယ္ပါလီမန္ေတြက ဥပေဒျပဳႏိုင္တဲ့ အခ်က္ေတြေပါ့။ဒီမွာၾကည့္ရမွာကအေျခခံဥပေဒ ကေပးထားတဲ့ ဒီအခြင့္အေရးေတြကုိ တကယ္ အသံုးခ်ၾကသလား၊ အခုထိေတာ့ ပီပီသသ အသံုးခ်တာသိပ္မေတြ႕ဘူး။ အဲဒါဘာ့ေၾကာင့္လဲ။ နံပါတ္(၁)က capacity ျပႆနာျဖစ္မယ္။ ခုနေျပာသလုိ ေခါက္႐ုိးက်ဳိးတာေပါ့။ ခုိင္းမွ လုပ္တတ္ေတာ့တယ္။ အက်င့္ကပါသြားၿပီ။ ကုိယ့္ေပးထားတဲ့အခြင့္အေရးကုိ ကုိယ္အသံုးမခ် တတ္တာလဲ ပါေကာင္းပါမယ္။ နံပါတ္(၂) ေထာက္စရာတစ္ခုျဖစ္ေနတာကေတာ့ လက္ရွိ ဝန္ႀကီးခ်ဳပ္ေတြ ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားက သူတုိ႔ အေျပာက ဗမာေပါ့။ ႏုိင္ငံေရးသေဘာနဲ႔ေျပာရင္ သမၼတကခန္႕တာဆုိေတာ့ ဗဟုိအစုိးရခန္႔တာေတြ ျဖစ္ေနတယ္။ ဒီျပႆနာ ႏွစ္ခုလံုးရွိတယ္။ အေကာင္းဆံုးနည္းကေတာ့ ဘယ္သူကပဲခန္႔ခန္႕၊ ဘယ္သူကပဲ ဘာေျပာေျပာ၊ အေျခခံဥပေဒက အခုိင္မာဆံုးပဲ။ အေျခခံဥပေဒထဲမွာေပးထားတဲ့ အခြင့္အေရးကို ကိုယ့္ဘက္က ကုိင္ၿပီးေတာ့ ေတာင္းဆုိသင့္တယ္။ အဲဒါေတာင္းဆုိတာမရရင္ ဥပေဒေၾကာင္းအရပဲ ရွင္းရမွာ။ အခုလႊတ္ေတာ္ ကလုပ္ေနတဲ့ တုိင္းရင္းသားအခြင့္အေရး ကာ ကြယ္တဲ့ဥပေဒဆုိတာကလဲ အဲဒီအေျခခံဥပေဒ ကေပးထားတဲ့အခြင့္အေရးကုိအေၾကာင္းေၾကာင္း ေၾကာင့္မရခဲ့ရင္ ဥပေဒေၾကာင္းအရလူမ်ဳိးစုေတြ ဘက္ကရပ္ေပးဖုိ႔ရည္ရြယ္ခ်က္နဲ႔ လုပ္တာလုိ႔ ယူဆလုိ႔ရတယ္။
ေမး။ တုိင္းရင္းသားလူမ်ဳိးမ်ား၏ အခြင့္ အေရးကုိ ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္တဲ့ဥပေဒၾကမ္း ထဲမွာဘယ္လုိအခ်က္မ်ဳိးေတြပါလာႏုိင္လဲဆရာ။
ေျဖ။ အခုထိ အၾကမ္းဆဲြထားတာေတာ့ အေျခခံဥပေဒမွာပါတဲ့ အခ်က္ေတြမ်ားပါတယ္။ အဲဒါထက္ပုိေပးလုိ႔လဲ မရဘူး။ ႀကိဳက္သည္ ျဖစ္ေစ၊ မႀကိဳက္သည္ျဖစ္ေစ တုိင္းျပည္မွာရွိတဲ့ ဥပေဒတုိင္းဟာ အေျခခံဥပေဒကိုေက်ာ္လို႔ မရဘူး။
ေမး။ အခုဖြဲ႕စည္းပံုအေျခခံဥပေဒ ေလ့လာ သံုးသပ္ေရးပူးေပါင္းေကာ္မတီလဲ ဖြဲ႕စည္းထား တယ္ဆုိေတာ့ အဲဒီေကာ္မတီကေန ၂ဝဝ၈ အေျခခံဥပေဒကိုသံုးသပ္တဲ့အခါ တုိင္းရင္းသားနဲ႔ ပတ္သက္တဲ့အခ်က္ေတြ ျပင္ဆင္တာမ်ဳိးေရာ ပါလာႏုိင္လားဆရာ။
ေျဖ။ ဒါကေတာ့ အတိအက်ေျပာလုိ႔ မရ ဘူး။ ကြၽန္ေတာ္ကလႊတ္ေတာ္ကိုယ္စားလွယ္လဲ မဟုတ္ဘူး။ အဲဒီေကာ္မတီထဲမွာ ပါတီတုိင္းက ကိုယ္စားလွယ္ေတြပါဝင္ၿပီး ဖြဲ႕စည္းထားတယ္ ဆိုေတာ့ သူတုိ႔ေျပာၾကလိမ့္မယ္ ထင္ပါတယ္။ အဲဒီေကာ္မတီက ဘယ္လိုသံုးသပ္မလဲ၊ သံုးသပ္ ခ်က္ေပၚ မူတည္ၿပီးဘယ္လို ျပင္ၾကမလဲဆုိတာ ေတာ့မသိေသးဘူး။
ေမး။ တုိင္းရင္းသားေတြနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး ဏသတနမ ွ့ေမငညါ ေရာ ြၽန်သကမခန ွ့ေမငညါ ေရာလုပ္ဖုိ႔အခ်ိန္တန္ေနၿပီလား။ အခုႏုိင္ငံရဲ႕ ဒီမုိ ကေရစီအေရြ႕မွာ တစ္ၿပိဳင္တည္းလုပ္ဖုိ႔လိုမလား ဆရာ။
ေျဖ။ power sharing ရွိတယ္။ ဒါက ေတာ့ ဇယား (၁)၊(၂)၊(၃)ပါတယ္။ ႏုိင္ငံေတာ္ ဘ႑ာခြဲေဝက်င့္သံုးေရးဆိုတဲ့ ေခါင္းစဥ္ေအာက္ မွာtax sharing ကလည္း ဇယား (၅) မွာပါၿပီး သား။ သို႔ေသာ္ resource sharing မပါဘူး။ ဒါေတာ့ အေျခခံဥပေဒရဲ႕ အားနည္းခ်က္လို႔ေျပာ မယ္ဆုိေျပာလို႔ရတယ္။သို႔ေသာ္ဒါကိုဘာေၾကာင့္ မထည့္တာလဲ ဆုိတာေတာ့ စဥ္းစားစရာရွိ တယ္။ ဘာျဖစ္လို႔လဲဆုိေတာ့ ျမန္မာျပည္ရဲ႕ ျပည္နယ္ခုနစ္ခုပဲထားပါေတာ့။ အဲဒီ ျပည္နယ္ ခုနစ္ခုဟာ ေဒသတစ္ခုနဲ႔တစ္ခု ဖြံ႕ၿဖိဳးပံုမတူဘူး။ ဥပမာ- ကခ်င္ျပည္နယ္က ေက်ာက္စိမ္းတံုးႀကီး ဖင္ခုထုိင္ထားတာ။ သုိ႔ေသာ္ ခ်င္းျပည္နယ္မွာ ဘာသယံဇာတမွ မရွိဘူး။ ဒီအေပၚ စဥ္းစား ၾကတာလဲ ျဖစ္ေကာင္းျဖစ္မယ္။ ဘာပဲျဖစ္ျဖစ္ resource sharing က အေရးႀကီးပါတယ္။ ဘာေၾကာင့္လဲဆုိေတာ့ ျပည္တြင္းစစ္ တာရွည္ တာ ကို ေကာင္းေကာင္း ေျဖရွင္းမေပးႏုိင္လို႔လို႔ ေပါကုိလီယာဆုိတဲ့ ပညာ ရွင္ေျပာတာရွိတယ္။ အဲဒီေတာ resource sharing ့ ကို ႏုိင္ငံတကာမွာ ဘယ္လို က်င့္သံုးၾကလဲ။ ေယဘုယ်ႏွစ္မ်ဳိးေတြ႕ရတယ္။
ခ်မ္းသာတဲ့ႏုိင္ငံေတြက ၆ဝ အခ်ဳိး ၄ဝ ခြဲတယ္။resource ပိုင္ရွင္ျပည္နယ္က ၆ဝ ယူတယ္။ လိုအပ္တာကိုသံုးဖို႔ ျပည္ေထာင္စုအစုိးရက ၄ဝ ယူတယ္။ ဥပမာ- ဆြစ္ဇာလန္ေပါ့။ သိပ္မခ်မ္း သာတဲ့ ႏုိင္ငံက်ေတာ့ ၄ဝ အခ်ဳိး ၆ဝ ယူတယ္။resource ပိုင္ရွင္က ၄ဝ ပဲယူၿပီးေတာ့ ျပည္ ေထာင္စု အစုိးရက ၆ဝ ယူၿပီးေတာ့မွ သံုးတယ္။ ဥပမာ- အိႏၵိယေပါ့။ ျမန္မာျပည္က်ေတာ့ ၄ဝ အခ်ဳိး ၆ဝ ကိုမ်ားလြန္းတယ္။ ဘာလို႔လဲဆိုေတာ့ ျမန္မာျပည္ရဲ႕ ျပည္နယ္ေတြက ဖြံ႕ၿဖိဳးမႈမတူဘူး။ သယံဇာတ ၾကြယ္ဝမႈလဲမတူဘူး။ ဒီေနရာမွာ သူမ်ားႏုိင္ငံလုပ္တုိင္း ပံုတူကူးလုိ႔ေတာ့မရဘူး။ သင့္ေလ်ာ္တဲ့အခ်ဳိးတစ္ခု ညႇိႏိႈင္းၿပီးလုပ္မယ္ ဆုိရင္ေတာ့ ရႏုိင္ပါတယ္။ ဒါလဲ ညႇိႏိႈင္းေစ ခ်င္တယ္။ ေပးထားခ်က္ထဲေတာ့ မပါဘူး။ သို႔ေသာ္ အဲဒီေလာက္ကေတာ့ ခြင့္ျပဳမယ္ဆုိရင္ ရႏုိင္တယ္။ ဒီအေျခခံဥပေဒတစ္ခုလံုး ဖ်က္သိမ္း ၿပီးေတာ့ အသစ္ေရးမယ္ဆုိရင္ေတာ့ လက္ေတြ႕ ျဖစ္ႏုိင္ေျခ နည္းမယ္ထင္တယ္။ self determinationက ဒီသံုးခုတင္ မကဘူး။ power sharing ၊ resource sharing ၊ tax sharing မကဘူး။ က်န္တာေတြ ပါလာႏုိင္တယ္။ အထူး သျဖင့္ လံုျခံဳေရးကိစၥ၊ တပ္ကိစၥေတြ ပါႏုိင္ တယ္။ ပြင့္ပြင့္လင္းလင္းေျပာရရင္ ျမန္မာျပည္မွာ တပ္မေတာ္ရဲ႕သေဘာတူ ၾကည္ျဖဴမႈမရရင္ ဘာမွ လုပ္လို႔မရဘူး။ ဒါ reality ပဲ။ ႀကိဳက္ႀကိဳက္ မႀကိဳက္ႀကိဳက္၊ ဒါလဲ စဥ္းစားေစခ်င္တယ္။ ျပႆနာျဖစ္ေနတာ တစ္ေလာက ခ်င္းမိုင္မွာ လူမ်ဳိးစုလက္နက္ကိုင္တပ္ဖြဲ႕ေတြ ေပါင္းထားတဲ့ အဖြဲ႕တစ္ဖြဲ႕ရဲ႕ညီလာခံ မၾကာခင္က လုပ္တယ္။ အဲဒီ့အဖြဲ႕ဆံုးျဖတ္ခ်က္က ၂ဝဝ၈ ဖြဲ႕စည္းပံု အေျခခံဥပေဒကို လက္မခံႏိုင္ဘူးတဲ့။ အသစ္ ေရးဆြဲမယ္။ အဲဒီအသစ္နဲ႔ေဆြးေႏြးမယ္ ဆိုၿပီး ေတာ့ျဖစ္လာတယ္။ ကြၽန္ေတာ္တို႔က အဲဒါကို မွားတယ္၊မွန္တယ္မေျပာဘူး။ဒါေပမယ့္ အေျဖရ ဖို႔ခက္လိမ့္မယ္ထင္လို႔ သတိေပးတာ။ ခုနေျပာ သလို ေပးထားခ်က္ေဘာင္ထဲက ဇယား(၁) ကို အေျခခံၿပီးေဆြးေႏြးၾကမယ္၊ ဇယား(၂) အေျခခံ ၿပီးေဆြးေႏြးမယ္၊ (၃) အေျခခံေဆြးေႏြးမယ္၊ (၅) အေျခခံေဆြးေႏြးမယ္။ မရွိေသးတဲ့ resource sharing ကို agenda တစ္ခုတင္ၿပီး ေဆြးေႏြးရင္ ရခ်င္လဲရမယ္။ ရခ်င္မွလဲရမယ္။ အဲဒါဆိုရင္ ၂ဝဝ၈ ဖြဲ႕စည္းပံုအေျခခံ ဥပေဒကို မလြတ္ဘူး။ အဲဒီလိုေဆြးေႏြးၾကရင္ ပိုၿပီးေတာ့ မနီးစပ္ႏိုင္ဘူးလား။ အေျဖမရဘူးဘဲထား၊ ေဘး ထြက္ဆိုးက်ဳိး သိပ္မရွိႏိုင္ဘူး။ ကြၽန္ေတာ္တို႔ ကေတာ့ အဲဒါကပိုၿပီး ျဖစ္ႏိုင္ေျခမ်ားမယ္။ ဒါ ကြၽန္ေတာ္တို႔ဆိုတာၾကားေနာ္။ ဘယ္ႏိုင္ငံေရး ပါတီမွမပါဘူး။ ကိုယ္မေသမီ ကိုယ့္တိုင္းျပည္ ကို တည္တည္ၿငိမ္ၿငိမ္ေလးျဖစ္သြား ေစခ်င္တဲ့ စိတ္နဲ႔ပဲေျပာေနတာ။
ေမး။ တိုင္းရင္းသားကိစၥေတြကို အျပင္က စေဆြးေႏြးတာေကာင္းလား၊ လႊတ္ေတာ္ထဲမွာ ေဆြးေႏြးတာေကာင္းလား၊Third party ေတြနဲ႔ ေဆြးေႏြးတာ ေကာင္းမလားဆရာ။
ေျဖ။ Concept က စေျပာမယ္။ အယူ အဆက ႏွစ္မ်ဳိးရွိတယ္ Multiletral ဆိုတာ တစ္ခုရွိတယ္။ Allinclusive ဆိုတဲ့သေဘာေပါ့။ ဘက္ေပါင္းစံုက်ယ္က်ယ္ျပန္႔ျပန္႔ ပါဝင္တဲ့ ေဆြးေႏြးပြဲႀကီး သိပ္ေကာင္းတယ္။ ဒါေပမယ့္ လက္ေတြ႕ အလုပ္ျဖစ္ခ်င္မွျဖစ္မယ္။ ပါဝင္ ေဆြးေႏြးတဲ့သူမ်ားမယ္။ အေျဖရဖို႔ခက္တယ္။ ပံုသဏၭာန္အရ လွတယ္။ လက္ေတြ႕အေျဖရဖို႔ ခက္ႏိုင္တယ္။ ေနာက္တစ္ခုအယူအဆသစ္ Miniletral အနည္းဆံုးပါဝင္ၿပီး အေျဖရွာတာ။ ေဆြးေႏြးပြဲေတြမွာ အေျဖရဖို႔က ပါဝင္သူနည္းေလ ေကာင္းေလ။ သို႔ေသာ္ အဲဒီနည္းတဲ့လူက အဆံုး အျဖတ္ေပးႏိုင္တဲ့သူ၊ သက္ဆိုင္ရာဘက္ကို ကိုယ္စားျပဳတဲ့သူေတာ့ျဖစ္ရမယ္။ အဲဒီေတာ့ အခု လက္နက္ကိုင္အဖြဲ႕အစည္းေတြစုထားတာ ရွိတယ္။ ႏိုင္ငံေရးပါတီထဲက လူမ်ဳိးစုပါတီေတြ ရွိမယ္။ ဒါေတြက သူတို႔အတိုင္းအတာနဲ႔သူတို႔ ကိုယ္စားျပဳမႈရွိတယ္။ ဒီဘက္က အစိုးရပါရ မယ္။ ဒါ အဆံုးအျဖတ္ေပးႏိုင္တာ အစိုးရ ခ်ည္းပဲလဲမျဖစ္ဘူး။ လႊတ္ေတာ္လဲပါရမယ္။ လုပ္ငန္းသေဘာအရ ေျပာရရင္ ဥပေဒျပဳရမွာက လႊတ္ေတာ္ကျပဳရမွာကိုး။ လႊတ္ေတာ္က ဘာမွ မသိဘဲ ဥပေဒျပဳဖို႔သူ႔မွာလဲ အခက္အခဲရွိတယ္။ လႊတ္ေတာ္လဲပါမယ္။ အေရးအႀကီးဆံုးတပ္ပါ ပါရမယ္။ ျမန္မာျပည္ႏိုင္ငံေရးမွာ တပ္မပါရင္ ဘာမွျဖစ္မွာမဟုတ္ဘူး။ သူတို႔ ညႇိၾကရင္ေတာ့ အေျဖရဖို႔နီးတယ္။ ဒါေပမယ့္ ဒီမွာေရပန္းစားေန တာ Allinclusive ဆိုတာ သိပ္ေရပန္းစား တယ္။ Third Party ေရပန္းစားတယ္။ ေနာက္ Third Party ဆိုတာေျပာဦးမယ္။ သမိုင္းျပန္ ၾကည့္၊ ျမန္မာျပည္မွာ Third Party စစ္စစ္ေရာ ရွိရဲ႕လား။ ႏွစ္ဖက္လံုးကယံုၾကည္မွ Third Party ျဖစ္မွာ။ ကြၽန္ေတာ္သိမီသေလာက္ အေတြ႕ အၾကံဳအရေတာ့ ဥပမာ- ဆရာႀကီးသခင္ကိုယ္ ေတာ္မႈိင္းရဲ႕ ျပည္တြင္းၿငိမ္းခ်မ္းေရးအဖြဲ႕ Third Party ပဲ။ သို႔ေသာ္ သူပုန္ကယံုတယ္။ သူပုန္နဲ႔နီး ေတာ့ အစိုးရကမယံုဘူး။ အလားတူပဲ ျမန္မာျပည္ မွာ ျဖစ္ေနတာက သူပုန္နဲ႔နီးရင္ အစိုးရက မယံု ဘူး။ အစိုးရနဲ႔နီးရင္ သူပုန္ကမယံုဘူး။ Third Party စစ္စစ္လို႔ေျပာႏိုင္တာမရွိဘူး။ ေတာ္ေတာ္ ခက္တယ္။ ကြၽန္ေတာ္တို႔က ျဖစ္ႏိုင္ေျခေတြကို တြက္ၾကည့္ရမယ္။ ကြၽန္ေတာ္တို႔ကေတာ့ လက္ ေတြ႕ အလုပ္ျဖစ္ေရးပဲစဥ္းစားတယ္။ ျပႆနာ ေတြကိုလွျခင္းမလွျခင္း၊အျပေကာင္းျခင္းမေကာင္း ျခင္းဆိုတာေတြ သိပ္မစဥ္းစားေတာ့ဘူး။ အဲဒါ ေတြက လက္ေတြ႕မက်ဘူးထင္တယ္။ လက္ေတြ႕ အေျဖေပၚဖို႔ပဲ စဥ္းစားေတာ့တယ္။
ေမး။ ဒီေန႔အေကာင္အထည္ေဖာ္ ေဆာင္ ရြက္ေနတ့ဲ ဒီမိုကေရစီစနစ္ရယ္၊ ေစ်းကြက္ စီးပြားေရး စနစ္ေတြက တိုင္းရင္းသားအေရးေတြ ေျဖရွင္းၿပီးမွ ဒီလမ္းကိုေလွ်ာက္ရတာ ပိုလြယ္ကူ မွာလား၊ သို႔တည္းမဟုတ္ ဒီလမ္းက တစ္ဖက္က ေလွ်ာက္၊ တစ္ဖက္က ၿငိမ္းခ်မ္းေရးေဆြးေႏြး၊ အဲဒီလို လုပ္သြားရမလားဆရာ။
ေျဖ။ sustainable development ေရရွည္တည္ တံ့တဲ့ဖြံ႕ၿဖိဳးေရးရခ်င္ရင္ေတာ့ ျပည္တြင္းၿငိမ္းခ်မ္း ေရးကလိုတယ္။ ဒါေပမယ့္ ျပည္တြင္းၿငိမ္းခ်မ္း ေရးရမွ ဖြ႕ံၿဖိဳးေရးလုပ္မယ္ဆိုရင္လဲ ျပည္တြင္း ၿငိမ္းခ်မ္းေရးက ဘယ္ေတာ့ရမယ္မသိဘူး။ တစ္ၿပိဳင္တည္းလုပ္ေနရမွာပဲ။ ျပည္တြင္းၿငိမ္း ခ်မ္းေရးရရင္ ေရရွည္ဖြံ႕ၿဖိဳးမႈအတြက္ ေကာင္း တယ္။ ျပည္တြင္းၿငိမ္းခ်မ္းေရး အျပည့္အဝ မရေသးဘဲနဲ႔ ဖြံ႕ၿဖိဳးမႈေလွကားေပၚေရာက္ေနတဲ့ ႏုိင္ငံေတြလဲရွိပါတယ္။ ေရွရွည္ေတာ့ အာမခံခ်က္ ရွိခ်င္မွရွိမယ္။ ျပည္တြင္းၿငိမ္းခ်မ္းေရးက အေရး ႀကီးပါတယ္။ ရႏိုင္ရင္အေကာင္းဆံုးပဲ။ သို႔ေသာ္ ရဖို႔ကအခုထိ သိပ္မေသခ်ာဘူး။ ဘာျဖစ္လို႔လဲ ဆိုေတာ့ ႏွစ္ဖက္ေလွ်ာ့ၾကမွ ရတာကိုး။ တစ္ဖက္ တည္း ေလွ်ာ့လို႔မရဘူး။ ေဆြးေႏြးညႇိႏႈိင္းမႈ ဆိုတာေတြက မတူဘူး။ ေခတ္ေတြက ေျပာင္း သြားၿပီ။ ဥပမာ- စစ္ေအးေခတ္က ညႇိႏႈိင္းမႈေတြ က ဥပမာ- A နဲ႔ B နဲ႔ ေဆြးေႏြးမယ္ဆိုရင္A ကလဲ သူလိုခ်င္တာရွိမယ္။ expected value သူေမွ်ာ္လင့္တန္ဖိုးေပါ့။ B လဲ သူ႔ေမွ်ာ္လင့္ တန္ဖိုးနဲ႔ ရွိလိမ့္မယ္။ A ကလဲ သူလိုခ်င္တာကို ေတာင္းမယ္။demand နဲ႔ခ်ဥ္းကပ္တယ္။ B လဲ သူလိုခ်င္တဲ. demand နဲ႔ခ်ဥ္းကပ္တယ္။ အဲဒီခ်ဥ္းကပ္မႈေတြကဘယ္ေတာ့မွ အေျဖမရ ဘူး။ အခုေဆြးေႏြးပြဲေတြက ေျပာင္းသြားၿပီ။ expected value ေတြေတာ့ ရွိမွာပဲ။ လူေတြကုိ၊ ႏိုင္ငံေရး အင္အားစုေတြကို ခင္ဗ်ားတို႔ expected value ေတြ ေဖ်ာက္လို႔ေတာ့ သြားေျပာ လို႔ မရဘူး။ လိုခ်င္တဲ့ဟာရွိမယ္။ ေရရွည္ ေမွ်ာ္လင့္ခ်က္ေတြ ရွိမယ္။ ဘယ္လက္နက္ကိုင္ အဖြဲ႕အစည္းကိုမွ ခင္ဗ်ားတို႔ ဒါေတြမေမွ်ာ္လင့္နဲ႔၊ မေပးႏိုင္ဘူးလို႔ မေျပာအပ္ဘူး။ အေျဖရဖို႔ဆို အဲဒီ expected value ကို အေသကိုင္ မထား ၾကဖို႔ လိုလိမ့္မယ္။ အခုေလာေလာဆယ္ေတာ့ လက္ရွိအေျခအေနထက္ ပိုေကာင္းရင္ေတာ္ၿပီ ဆိုတဲ့စိတ္နဲ႔လုပ္ရမယ္။A ဘက္ကလဲ better off ျဖစ္ရင္ေတာ္ၿပီ။ Bဘက္ကလဲ better off ျဖစ္ရင္ေတာ္ၿပီ။ သို႔ေသာ္ expected value အျပည့္မရဘူး။ ရသေလာက္ သေဘာတူညီ ခ်က္ ရယူၿပီးမွ ထပ္ေဆြးေႏြး၊ အဲဒီလုိပံုစံနဲ႔ သြား ရမယ္။ ကြၽန္ေတာ္တို႔ဆီက သိပ္အဆက္ျပတ္ တယ္။ ကမၻာမွာျဖစ္ေနတဲ့ ေရစီးေၾကာင္းေတြ၊ စာေပေတြ၊ ႏုိင္ငံေရး ယူဆခ်က္ေတြနဲ႔ သိပ္ အဆက္ျပတ္တယ္။ ဒီဟာ အစိုးရအျပစ္တစ္ခု တည္း မဟုတ္ဘူး။ စာေပေလာကကလဲ တာဝန္ ရွိတယ္။ အဲဒီေတာ့ ေျပာင္းလဲလာတဲ့ ေဆြးေႏြးမႈ ပံုသဏၭာန္ေတြ လုိက္မမီဘူး။ အဲဒီေတာ့ နဲ႔ပဲ ခ်ဥ္းကပ္တယ္။ ရရင္ရ မရ ရင္ခ်ဆိုတဲ့အထိ ဦးတည္သြားတတ္တယ္။ အဲဒါ ေတြက လက္ခုပ္သံေတာ့ရတယ္။ အေျဖေတာ့ ရမွာမဟုတ္ဘူး။
ေမး။ ၿငိမ္းခ်မ္းေရး ေဖာ္ေဆာင္ေရးအဖြဲ႕ MPC တစ္ခုတည္းနဲ႔ လံုေလာက္မႈရိွၿပီလား ဆရာ။
ေျဖ။ အဲဒါက ၿငိမ္းခ်မ္းေရးေဖာ္ေဆာင္မႈ ဗဟုိ ေကာ္မတီရိွတယ္။ သူ႔ရဲ႕ အလုပ္ေကာ္မတီရိွ တယ္။ ဦးေအာင္မင္းတို႔ပါတယ္။ ကြၽန္ေတာ္ နားလည္သေလာက္ ၾဏဃ က အေထာက္အကူ ျပဳေပးတဲ့ Technical Team ပဲ။ အာဏာပိုင္ အဖြဲ႕အစည္းမဟုတ္ဘူးေလ။ assistant လုပ္ ေပးတဲ့အဖြဲ႕ပဲ။
ေမး။ ဆရာေျပာတဲ့ အဖြဲ႕အစည္းေပါင္းစံုက ပါဝင္တဲ့အဖြဲ႕မ်ဳိး လုိအပ္လားရွင့္။
ေျဖ။ အဲဒါ ဒီဘက္ကေတာ့ သိပ္မလုိအပ္ ဘူးခင္ဗ်။ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးေဖာ္ေဆာင္မႈ ဗဟို ေကာ္မတီမွာတပ္ကလဲပါတယ္။လႊတ္ေတာ္ဥကၠ႒ ႏွစ္ေယာက္လဲပါတယ္။ အစုိးရကုိယ္စားလွယ္ လဲပါတယ္။ ဟုိဘက္ကသာလုိတာ၊ အဲဒါေတြ ညႇိရင္ပိုေကာင္းပါတယ္။Third Party ပါခ်င္ တယ္ျဖစ္ေနတာ။ Third Party က ဘယ္သူပါ မလဲ။ ႏုိင္ငံျခားသားပါဖုိ႔လုိမယ္... ဒီလုိေျပာၾက တာရိွတယ္။ ဘယ္ႏုိင္ငံျခားသားက ျမန္မာျပည္ ကို သူတုိ႔အက်ဳိးစီးပြားမပါဘဲ ၁ဝဝ ရာခုိင္ႏႈန္း ကူညီမလဲ၊ မေသခ်ာဘူး။ တစ္ခါNGO ေတြပါ မယ္။ ႏွစ္ဖက္စလံုးကယံုတဲ့ NGO ဘယ္ႏွခုရိွ လဲ။ ဒီျပႆနာေတြရိွတယ္။ အဲေတာ့Third Party ထည့္ခ်င္ရင္ ထည့္လုိ႔ရပါတယ္။ ဒါကို ေလ့လာေစာင့္ၾကည့္ေရး အုပ္စုအေနနဲ႔ ေပးလုိ႔ရ တယ္။ဒါေတာင္မွ ႏွစ္ဖက္ဒီဘက္ကအစိုးရအဖြဲ႕၊ ဟုိဘက္က လက္နက္ကုိင္အဖြဲ႕ ႏွစ္ဖက္စလံုးက သေဘာတူညီတဲ့ သူေတြနဲ႔ဖြဲ႕လုိ႔ရတယ္။ ႏွစ္ဖက္ ဘံုသေဘာတူတဲ့သူ မရိွရင္ အစိုးရဘက္က သေဘာတူတဲ့သူက ငါးေယာက္ဆုိပါေတာ့။ လက္နက္ကိုင္အဖြဲ႕ သေဘာတူတဲ့ သူက ငါး ေယာက္၊ ၁ဝ ေယာက္နဲ႔ဖြဲ႕...ဥပမာ ေျပာတာပါ။ သို႔ေသာ္ သူတုိ႔က ေဆြးေႏြးပြဲမွာပါလုိ႔ မျဖစ္ဘူး။ ေစာင့္ၾကည့္ဖုိ႔ပဲ။ လြန္ေရာကြၽံေရာ ညိႇႏႈိင္းေပး တာ၊ ဖ်န္ေျဖေပးတာ ဒါေလာက္ပဲ လုပ္လုိ႔ရ မယ္။ allinclusive ဆုိၿပီး ေတြ႕သမွ် ေလွ်ာက္ ထည့္ေပးေနရင္ အလုပ္မျဖစ္ဘူး။
ေမး။ အခု MPC နဲ႔ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးေဆြးေႏြး တဲ့အခါ အေပၚယံဆန္တယ္။ တုိင္းရင္းသား ဘက္ကသူတုိ႔လုိခ်င္တာ ပြင့္ပြင့္လင္းလင္းမေျပာ ဘူး။ ၾဏဃ ကလည္း အစိုးရ ဘယ္လိုဆံုးျဖတ္ မလဲမေျပာႏုိင္ဘူး။ အဲဒီအေပၚမွာဆရာ သံုးသပ္ ေပးပါဦး။
ေျဖ။ ဒါကေတာ့ သဘာဝက်တယ္ေလ။ MPC က အာဏာပုိင္အဖြဲ႕မွ မဟုတ္တာ။ တုိင္းရင္းသားဘက္က တကယ္ေဆြးေႏြးပြဲေရာက္ မွေတာ့ ပြင့္ပြင့္လင္းလင္းေဆြးေႏြးဖို႔လုိမယ္။ ဖြင့္မေျပာရင္ေတာ့ သူတုိ႔မွာတာဝန္ရိွတယ္။ ေဆြးေႏြးပြဲမွာ တရားဝင္ကုိယ္လုိခ်င္တာေျပာဖို႔ ဝတၱရားရိွတယ္။ ကြၽန္ေတာ္တုိ႔ ေျပာေနတာ expected value သိပ္မကိုင္နဲ႔ဆုိတာ မေျပာဖို႔ မတားဘူးေနာ္။ ေျပာစရာရိွတာ ပြင့္ပြင့္လင္းလင္း ေျပာရမယ္။ ဒါေပမယ့္ အေသမကုိင္ဘဲ ညိႇဖုိ႔ လုိတယ္။ သူတုိ႔မေျပာရင္ သူတုိ႔တာဝန္ျဖစ္မယ္။ အမွန္ လႊတ္ေတာ္ထဲလဲေျပာရမယ္ဗ်။ ဥပေဒ ရိွတာပဲ၊ ဥပေဒကေပးထားတဲ့ ပုိင္ခြင့္ပဲ။ ေျပာတဲ့ ဆုိတဲ့ေနရာမွာ ေနာက္ေၾကာင္း ျပန္လွည့္ႏုိင္တဲ့ အႏၲရာယ္ကို ဖိတ္ေခၚတာမ်ဳိးမျဖစ္ဖို႔ေတာ့ သတိ ျပဳရမွာေပါ့။ ပိုအေရးႀကီးတာတစ္ခုက လုိခ်င္ တာ ေျပာခြင့္ရိွတယ္။ ဒါေပမယ့္ ရရင္ရ မရရင္ ခ်ဆုိတဲ့ သေဘာမထားၾကဖို႔ပဲ။ တစ္ဖက္က ရရင္ရ မရရင္ခ်ဆုိသလို အစိုးရ ဘက္ကလဲ မင္းတုိ႔ခ်ရင္ တုိ႔လဲျပန္ခ်မယ္ဆုိရင္ တုိင္းျပည္က ပ်က္လိမ့္မယ္။ ႏွစ္ဖက္လံုးကြၽန္ေတာ္တို႔ ေမတၱာ ရပ္ခံရမွာပဲ။
ေမး။ တုိင္းရင္းသား အခြင့္အေရးေတြနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး ဆရာ့အေနနဲ႔ ဘာမ်ားျဖည့္စြက္ ေျပာခ်င္ပါသလဲရွင့္။
ေျဖ။ အထူးအေနနဲ႔ မေျပာခ်င္ပါဘူး။ ကြၽန္ေတာ္ေျပာခ်င္တာကတစ္ခ်က္ပဲ။ လက္ေတြ႕ က်က် ၾကည့္ေစခ်င္တယ္။ ဆႏၵေတြကို သိပ္ေရွ႕ မတင္ပါနဲ႔။ နည္းနည္းေလး သီအုိရီဆန္ဆန္ ေျပာရရင္ေတာ့ ႏထစနခအေအငသည ေပါ့။ လူတုိင္းမွာ ေမွ်ာ္လင့္ခ်က္ေတြရိွတယ္။ တုိင္းရင္းသားေတြ မွာရိွသလို၊ အားလံုးမွာလဲရိွတယ္။ ကြၽန္ေတာ္ တုိ႔မွာလဲရိွတာပဲ။ အဲဒီေမွ်ာ္လင့္ခ်က္ေတြ အားလံုးကို ျဖည့္ေပးႏုိင္မယ့္ Mechanisim ရိွ မရိွကြၽန္ေတာ္တို႔ ခ်ိန္ဖို႔လုိတယ္။ အစိုးရလဲ ျဖည့္ ေပးခ်င္တုိင္း ျဖည့္ေပးႏုိင္ပါ့မလား။ လႊတ္ေတာ္ ကလဲဒီလုိပဲ။ အဲဒီ ေမွ်ာ္လင့္ခ်က္ေတြရိွတာ အျပစ္မဟုတ္ပါဘူး။ သုိ႔ေသာ္ ဒီေမွ်ာ္လင့္ခ်က္ ေတြကို Manage လုပ္တတ္ဖို႔လုိမယ္။ Management of expected value ေမွ်ာ္လင့္ခ်က္ေတြကို စီမံခန္႔ခြဲဖို႔ေပါ့။ ဆုိလုိတဲ့သေဘာက လက္ေတြ႕ ျဖစ္ႏုိင္ေျခေတြနဲ႔ ခ်ိန္ညိႇၾကဖို႔ပါ။ ဒီမိုကေရစီ အေျပာင္းအလဲေတြမွာ လက္ေတြ႕ျဖစ္ႏုိင္တာက စရင္ ေဘးထြက္ဆုိးက်ဳိးနည္းမယ္။ လက္ေတြ႕ ျဖစ္ႏုိင္တာကုိ အာ႐ံုစုိက္ပါ။ ဒါကစပါလုိ႔ ပါေမာကၡဂီယာႏုိဒီယာ ေျပာတဲ့စကားကို အေလး ထားၾကဖို႔ပါ။
ေက်းဇူးတင္ပါတယ္ ဆရာ။

ယမင္း