ဆရာအခြင္႔အေရး (၂)

မင္းခက္ရဲ (Min Khet Ye)

ဆရာအခြင္႔အေရးပဲ ေဆြးေႏြးေဆြးေႏြး ၊ ေက်ာင္းသားအခြင္႔အေရးပဲ ေဆြးေႏြး သူတုိ႔ရဲ႕ အခြင္႔အေရး ေတြဟာ လူ႔အခြင္႔အေရးေၾကညာစာတမ္းပါ အခ်က္အလက္ေတြနဲ႔ ပတ္သတ္ေနတယ္။ အထူးသျဖင္႔ အျပည္ျပည္ဆုိင္ရာ လူ႔အခြင္႔ေရးေၾကညာစာတမ္းကေန ေပးအပ္ထားတဲ႔ အခြင္႔အေရးေတြ ၊ ဖြဲ႔စည္းပုံအေျခခံဥပေဒ ကေန ေပးအပ္ထားတဲ႔ အခြင္႔အေရးေတြနဲ႔ပတ္သတ္ေနတာခ်ည္းပဲ။ ဆရာအခြင္႔အေရးမွာ ပုိလာတာက ဆရာေတြရဲ႕ အလုပ္အကုိင္နဲ႔ ဆက္စပ္ၿပီး လူသားတစ္ေယာက္ရဲ႕ အေျခခံအက်ဆုံးအခြင္႔အေရးေတြကုိ ဘယ္လုိေပးအပ္မလဲ ၊ ဘယ္ေလာက္အတုိင္းအတာအထိ ေပအပ္မလဲ ၊ ဘယ္လုိအေျခအေနေတြမွာ ဘယ္ေလာက္ေပးအပ္မလဲ ဆုိတာေတြကုိ ေလ႔လာစူးစမ္းေဖာ္ထုတ္ရတာေတြ ပုိလာတယ္ ။ ယခုအပုိင္း ၂ကလည္း အပုိင္းတစ္မွာ အစလုပ္ထားတဲ႔ ဆရာေတြရဲ႕ လြတ္လပ္စြာေျပာဆုိခြင္႔ကုိ ဆရာ ၊ ေက်ာင္းအာဏာပုိင္း ၊ အေျခခံအခြင္႔အေရးဆုိတဲ႔ အဆက္အစပ္ထဲကုိထည္႔ၿပီးေဆြးေႏြးထား တာျဖစ္တယ္။
ဒါေၾကာင္႔လြတ္လပ္စြာေျပာဆုိခြင္႔နဲ႔ ဆရာအခြင္႔အေရးအပုိင္းကုိထပ္ၿပီးေဆြးေႏြးရရင္ ဆရာေတြကုိ လြတ္လပ္စြာ ေျပာဆုိခြင္႔ ဘယ္ေလာက္အတုိင္းအတာ အထိေပးအပ္ထားမွာလဲ ၊ ေနာက္ စာသင္ခန္းျပင္ပမွာ သူ႔ရဲ ႕ေက်ာင္းအုပ္နဲ႔ ေက်ာင္းအာဏာပုို္င္ေတြအေပၚ ေ၀ဖန္မႈ ၊ လြတ္လပ္စြာ ထင္ျမင္ေဖာ္ထုတ္မႈကုိ ဘယ္ေလာက္အတုိင္းအတာအထိေပးအပ္ ႏုိင္သလဲ ဆုိတာကုိေလ႔လာစူးစမ္းၾကည္႔ရမယ္။ ဒီလုိ စူးစမ္းတဲ႔ အခါမွာ လစ္ဘရယ္ဖြဲ႔စည္းပုံအေျခခံဥပေဒနဲ႔ လူ႔အခြင္႔ အေရးအေပၚတန္ဖုိးထားနားလည္တဲ႔ အေမရိကန္ ႏုိင္ငံသားအခြင္႔အေရးအဖြဲ႔အစည္းေတြရဲ႕ အျမင္ ၊ အေမရိကန္ တရားရုံးေတြရဲ႕ ျမင္ပုံျမင္နည္းေတြကေန ၾကည္႔ရႈမွာျဖစ္တယ္။ ပစ္ကားရင္းအမႈနဲ႔ ပတ္သတ္ၿပီး ဆုံးျဖတ္စဥ္းစားတဲ႔ ေနရာမွာ ပစ္ကားရင္းရဲ႕ ေက်ာင္းအာဏာပုိင္ေတြအေပၚေ၀ဖန္ခ်က္ေတြမွာ တစ္ခ်ဳိ႕အခ်က္အလက္ေတြဟာ မွန္ကန္မႈ မရွိ ျဖစ္ေနတာဟာ ဒါကုိ လြတ္လပ္စြာေျပာဆုိခြင္႔ရယ္လုိ႔ သတ္မွတ္သင္႔ မသတ္မွတ္သင္႔အတြက္အေတာ္ကေလး စဥ္းစားစရာ ျဖစ္ခဲ႔ၾကတာကုိေတြ႔ရမွာပါ။ တစ္ဖက္မွာလည္း အဲဒီလုိ အခ်က္အလက္မွာမႈရဲ႕ရည္ရြယ္ခ်က္ကုိ ေၾကာင္းက်ဳိးဆင္ျခင္မႈ ရွိရွိ ေလ႔လာသုံးသပ္ၾကည္႔တဲ႔ အခါ ေက်ာင္းအာဏာပုိင္ေတြကုိ အာဏာျဖစ္ေစလုိတဲ႔ ရည္ရြယ္ခ်က္နဲ႔ သုံးတာမဟုတ္ဘဲ၊ သူကုိယ္တုိင္ရဲ႕ ေလ႔လာစူးစမ္းမႈအားနည္းျခင္းေၾကာင္႔သုံးတာကုိေတြ႔ရတယ္။ ဘယ္လုိပဲျဖစ္ျဖစ္ဒီလုိ အခ်က္အလက္ မမွန္ကန္ပဲ ေ၀ဖန္မႈဟာ တကယ္႔တရားရုံးတတ္တဲ႔အခါမွာ အေတာ္ကေလး ရႈပ္ေထြးသြားေစတယ္ဆုိတာကုိ ဆရာေတြ လက္ခံထားရမယ္။ ေက်ာင္းအာဏာပုိင္ေတြကုိ ေ၀ဖန္ေတာ႔မယ္ဆုိရင္လဲ တိက်ေသခ်ာတဲ႔ အခ်က္အလက္ကုိ ကုိင္စြဲ ေ၀ဖန္ရမယ္။ ဒါေပမယ္႔ တိက်ေသခ်ာတဲ႔ ေ၀ဖန္ခ်က္ရဲ႕ အဆက္အစပ္ေတြမွာ ျပႆနာေတြအမ်ားႀကီးရွိေနေသးတာကုိ ေတြ႔ရမယ္။ တစ္ဖက္မွာလည္း ေက်ာင္းေတြရဲ႕ အာဏာပုိ္င္အဖြဲ႔အစည္းေတြရဲ႕ဘက္မွာရွိေနတာက သူတုိ႔ေက်ာင္းရဲ႕ ေပၚလစီ ၊ ရုံးရဲ႕ကုိယ္က်င္တရားနဲ႔ က်င္႔၀တ္ဆုိင္ရာ ၊ လူႀကီးေတြရဲ႕ ယုံၾကည္မႈ ဆုိတာေတြကလည္း ရွိေနေသးတယ္။ ဒါေၾကာင္႔ ဆရာေတြရဲ႕ လြတ္လပ္စြာ ေျပာဆုိခြင္႔ ၀ါ ေက်ာင္းအာဏာပုိင္ေတြကုိေက်ာင္းျပင္ပအဆက္အစပ္ကေန ေ၀ဖန္ မႈေတြဟာ သူဆုိင္ရာ အဆက္အစပ္ ၊ အေၾကာင္းအရာ ၊ ပုံသဏၭာန္အရသာ အမႈတစ္မႈခ်င္းစီကုိ ၾကည္႔ၿပီး ဆုံးျဖတ္ရမယ္ လုိ႔ ျမင္ၾကတယ္။ တကယ္လုိ႔ ေ၀ဖန္သူေက်ာင္းဆရားနဲ႔ ေက်ာင္းအာဏာပုိင္ေတြဟာ ေန႔စဥ္ထိေတြ႔ဆက္ဆံေနရတဲ႔ ထိေတြ႔ ဆက္ဆံမႈရွိေနမယ္ဆုိရင္ ေ၀ဖန္သူ ဆရာဆရာမရဲ႕ အေျခအေနဟာ ဥပေဒနဲ႔အကာအကြယ္ေပးရခက္ခဲတဲ႔ အေနအထားမွာ ရွိေနတယ္ဆုိတာကိုလည္း မေမ႔သင္႔ဘူး။ အေၾကာင္းက ထိေတြ႔ဆက္ဆံမႈ အလြန္မ်ားေနတဲ႔ အထက္လူ ႀကီးနဲ႔ ဆရာရဲ႕ ျဖစ္စဥ္မွာ တျခားေသာ အေၾကာင္းတရာေတြက ဆရာေတြဟာ အကာအကြယ္မဲ႔ေနမွာ ျဖစ္သလုိ ၊ တရားရုံးကလည္း အဲဒီအထိ ထဲထဲ၀င္၀င္လုိက္ပါ အကာအကြယ္ေပးနုိင္ဖုိ႔ မလြယ္ကူတာကုိေတြ႔ရမယ္။
အေျခခံတန္းဖုိး (၁) ။ ဆရာေတြရဲ႕လြတ္လပ္စြာေျပာဆုိေ၀ဖန္မႈဟာ ရွိရင္းစြဲ အေျခအေနကုိ ေယာက္ယက္ခတ္သြား ေစႏုိင္သလား ၊ ၀င္ေရာက္ေႏွာင္႔ယွက္စြက္ဖက္မႈဆန္လား ။ ဒီအခ်က္နွစ္ခ်က္ဟာ ဆရာေတြရဲ႕ ေက်ာင္းျပင္ပကေန ေ၀ဖန္မႈနဲ႔ပတ္သတ္ၿပီး အဓိကထားထည္႔၀င္စဥ္းစားၾကေလ႔ရွိတဲ႔ အခ်က္တစ္ခ်က္ပဲ။ ဒါေပမယ္႔ ဒီအခ်က္ကုိ တန္ဖုိးစံ တစ္ခုအျဖစ္ထည္႔စဥ္းစားတဲ႔အ ခါမွာ ဆရာေတြဟာ ဒီအခ်က္ကုိ က်ဴးလြန္ရင္အျပစ္ရွိတယ္ဆုိတဲ႔ ယတိျပတ္အေျခအေန အတြင္းကေန စဥ္းစားတာမဟုတ္ဘူး ။ သက္ဆုိင္ရာ အဆက္အစပ္ကုိ အေသအခ်ာသုံးသပ္ႏုိင္ဖုိ႔ရာမွာ အေျခခံက်တဲ႔ တန္ဖုိးစံတစ္ရပ္ အျဖစ္ သုံးသပ္တာျဖစ္တယ္။ တနည္းအားျဖင္႔ဆရာရဲ႕ ထုတ္ေဖာ္ေျပာကားခ်က္ဟာ ေက်ာင္းအုပ္နဲ႔အာဏာပုိင္ ဌာနတစ္ခုလုံးကုိ ဦးတည္ရည္ရြယ္ေျပာဆုိတဲ႔ အတြက္ ရွိရင္းစြဲအေျခအေနတစ္ခုလုံးကုိ ျဖစ္ေစ ၊ အစိတ္အပုိင္္းတစ္ရပ္ကုိ ျဖစ္ေစ ဆရာဆရာမရဲ႕ ေ၀ဖန္မႈက ထိခုိက္ ပ်က္စီးသြားေအာင္လုပ္လုိက္ရင္ေတာင္မွ အေျခအေနေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားမွာ ဒါဟာ ဆရာ ဆရာမရဲ႕ လြတ္လပ္စြာ ေျပာဆုိမႈ အက်ဳိးအျမတ္ ၊ ဒီလုိလြတ္လပ္စြာေျပာဆုိမႈရွိမွာသာလ်င္ ေက်ာင္းတြင္း လည္ပတ္အလုပ္လုပ္မႈေတြနဲ႔ ပတ္သတ္ၿပီး အမ်ားျပည္သူေတြအေနနဲ႔ သတင္းအခ်က္အလက္ရယူႏုိင္မွာျဖစ္ေၾကာင္း ေျပာဆုိႏုိင္ေသးတယ္။ ဥပမာ ဆရာ ဆရာမတစ္ဦးက ေက်ာင္းအုပ္နဲ႔ အာဏာပုိင္ေတြရဲ႕ အက်င္႔ပ်က္ျခစားမႈကုိ အခ်က္အလက္တိတိက်က် နဲ႔ လူသိရွင္ၾကား ဖြင္႔ခ်လုိက္မယ္ဆုိပါစုိ႔။ ေက်ာင္းအုပ္ဟာ ဘ႑ာေရးသုံးစြဲမႈမွာ ဘယ္လုိ ကုိယ္က်ဳိးရွာေနတယ္၊ ေက်ာင္းသားေတြရဲဲ႕ ေက်ာင္း၀င္ခြင္႔ကုိ ဘယ္လုိ လက္သိပ္ထုိးပုိက္ဆံေတာင္းတယ္၊ စာေမးပြဲ ေအာင္ခ်င္ရင္ သူ႔ကုိဘယ္ေလာက္လဘ္ထုိးရတယ္ စသျဖင္႔ ဖြင္႔ခ်လုိက္မယ္ဆုိရင္ ဖြင္႔ခ်သူ ဆရာ ဆရာမနဲ႔ ေက်ာင္းအုပ္ ၊ ေက်ာင္းအာဏာပုိင္ေတြၾကားထဲက ဆက္ဆံေရးဟာ ပ်က္ျပားသြားေလာက္ေအာင္ရွိမွာပါပဲ ။ ဒါေပမယ္႔ လူထုအတြက္ စိတ္၀င္စားစရာ အလြန္ေကာင္းတာက ဒီလုိ ျဖစ္ရပ္မ်ဳိးမွာ တရားရုံးက ဆရာဆရာမရဲ႕ လြတ္လပ္စြာ ေျပာဆုိခြင္႔ကုိ ဘယ္လုိ အကာအကြယ္ေပးမွာလဲ ။ ေက်ာင္းအုပ္ နဲ႔ ေက်ာင္းအာဏာပုိင္ေတြဟာ ဒီဖြင္႔ဟခ်က္အတြက္ ဆရာဆရာမကုိ ဘာမွ မလုပ္ပဲ ေတးမွတ္ထားၿပီး တျခားကိစၥတစ္ခုခုကို အေၾကာင္းျပ အေရးယူနုိင္တာခ်ည္းပဲ။ တကယ္လုိ႔ ဒီလုိ ျဖစ္ရပ္မ်ဳိး ကုိ တရားရုံးေတြက ဆရာဆရာမေတြဘက္ေန မကာကြယ္ေပးႏုိင္သေရြ႕ ၊ ေက်ာင္းဆရာဆရာမေတြဆီက လြတ္လပ္စြာ ထုတ္ေဖာ္ေျပာဆုိခ်က္ဆုိတာကိုလည္းေတြ႔ရမွာ မဟုတ္ဘူး ။ လြတ္လပ္စြာ ေျပာဆုိခြင္႔နဲ႔ ပတ္သတ္ၿပီး ဆရာအခြင္႔အေရး ဆုိတာလည္း ဆုံးရႈံးေနမွာ ျဖစ္တယ္။ တစ္ဖက္မွာလည္း ေက်ာင္းအာဏာပုိင္ေတြ တုိက္ရုိက္ အေရးယူလုိက္တာမ်ဳိးက တရားရုံးကေန အကာအကြယ္ေပးႏုိ္င္ေပးမယ္႔ ေတးမွတ္ထားၿပီး တစ္ဖက္လွည္႔ အေရးယူခ်င္းမ်ဳိးဟာ အကာအကြယ္ေပးရ အလြန္ခက္ေနတာကိုေတြ႔ရမယ္။ ဒါေၾကာင္႔လည္း အေမရိကန္ ႏိုင္ငံလုိ တရားစီရင္ေရးအားေကာင္းၿပီး တရားဥပေဒစုိးမုိးမႈ ရွိတဲ႔ ႏုိင္ငံေတြမွာေတာင္ ဒီလုိအခက္အခဲမ်ဳိးေတြ ၊ ဆရာေတြရဲ႕ လြတ္လပ္စြာ ေ၀ဖန္ေျပာၾကားခြင္႔ေတြကုိ အကာအကြယ္ ေပးဖုိ႔ရာ အတုိင္းအတာတစ္ခုအထိ လစ္ဟာေနတာကုိေတြ႔ေနရရင္ ၊ ျမန္မာႏုိင္ငံလုိ တရားစီရင္းေရးစနစ္မခုိင္မာပဲ ၊ တရားဥပေဒစုိးမုိးမႈအားနည္းေနတဲ႔ ႏုိင္ငံေတြမွာ လြတ္လပ္စြာေျပာဆုိခြင္႔နဲ႔ပတ္သတ္တဲ႔ ဆရာအခြင္႔အေရး ေပ်ာက္ဆုံး ေနတာကုိေတြ႔ရမယ္ ။
အျဖစ္အပ်က္ ၁
ဒါနဲ႔ ပတ္သတ္ၿပီး ထင္ရွားတဲ႔ အျဖစ္အပ်က္ကေလးေတြကုိ ၾကည္႔ၾကရေအာင္ပါ ။ အဲလာဘာမားျပည္နယ္ ဆရာတစ္ဦးက ေက်ာင္းအုပ္တစ္ဦးရဲ႕ နာမည္ကုိ မေဖာ္ထုတ္ပဲ ၊ မုိႀကဳိးမုန္တုိင္းတုိက္စဥ္ကာလက ေက်ာင္းသားကေလး ငယ္ေတြကုိ ေလဆင္နွာေမာင္း ( tornado drill ) အတြက္ သူတုိ႔ကုိ အျပင္ထုတ္ထားေစျခင္းအားျဖင္႔ ကေလးေတြရဲ႕ ရုပ္ပုိင္းဆုိင္ရာအတြက္ အလြန္အကၽြံ အႏၱရာယ္ရွိေစခဲ႔ေၾကာင္းကုိ ထုတ္ေဖာ္ေျပာ ဆုိခဲ႔တယ္။ အဲဒီေနာက္မွာ ေက်ာင္း အုပ္ခ်ဳပ္ေရးအဖြဲ႔က ဆရာလုပ္သူရဲ႕ ကုိယ္ေရးဖုိင္ထဲမွာ စာတစ္ေစာင္ကုိမွတ္တမ္းျပဳထားလုိက္တယ္။ ဒီမွတ္တမ္းက ဆရာ လုပ္သူရဲ႕ ထုတ္ေဖာ္ခ်က္ဟာ က်င္၀တ္ဆုိင္ရာနဲ႔ မညီညြတ္ဘူး ၊ ပေရာ္ဖက္ရွင္နယ္မပီသဘူးရယ္လုိ႔ ေရးသားစြပ္စြဲ ထား တယ္။ ဒါကုိ ဆရာလုပ္သူက ျပန္တရားစြဲ ဆုိခဲ႔တယ္။ ဒီ အျဖစ္အပ်က္နဲ႔ ပတ္သတ္ၿပီးတရားရုံးက
“ ဆရာလုပ္သူရဲ႕ ထုတ္ေဖာ္ေျပာဆုိခ်က္ဟာ အမ်ားျပည္သူဆုိင္ရာ စုိးရိမ္ပူပန္နဲ႔ပတ္သတ္ေနတယ္။ သူ႔ရဲ႕ထုတ္ေဖာ္ေျပာ ဆုိခ်က္ဟာ ပုဂၢဳိလ္ေရးအရ တုိက္ခုိက္မႈမဟုတ္ဘူး။ ကၽြႏု္ုတို႔ရဲ႕အျမင္မွာေတာ႔ တရားရုံးခ်ဳပ္ရဲ႕ စကားအရ အထက္လူႀကီး နဲ႔လက္ေအာက္ခံတုိ႔နွစ္ဘက္အၾကား သဟဇာတျဖစ္ျဖစ္ေနဖုိ႔ ၊ စည္းမ်ဥ္းစည္းကမ္းရွိဖုိ႔ဆုိတာေတြဟာ အလုပ္ခြင္႔ ဆက္ဆံေရး ကုိ ညစ္ႏြမ္းေစႏုိင္မည္႔ ပုဂၢဳိလ္ေရး ရန္ညႈိးရန္စမ်ားေတြမွတစ္ဆင္႔ အမ်ားျပည္သူဆီကုိ လက္လွမ္းလာမႈကုိ တားဆီး ေပးမယ္႔ အရာ အျဖစ္လုိအပ္တဲ႔ အရာျဖစ္တယ္။ ဒါေပမယ္႔ တရားရုံးခ်ဳပ္အေနနဲ႔ အမ်ားျပည္သူလူထုအတြက္ အေရးႀကီးတဲ႔အရာေတြကုိ ဒါဟာ ေက်ာင္း၀န္းထမ္း ၀ါ ဆရာရဲ႕ ပေရာ္ဖက္ရွင္နယ္က်င္႔၀တ္နဲ႔ ညီညြတ္သလား မညီညြတ္သလားရယ္လုိ႔ ေဆြးေႏြးၿပီး ရႈပ္ရႈပ္ေထြးေထြးျဖစ္ေအာင္လုပ္မွာ မဟုတ္ဘူး။ ေသခ်ာတာက ေက်ာင္းကေလးငယ္ ေတြရဲ႕ ရုပ္ပုိင္းဆုိင္ရာလုံၿခဳံမႈ ၊ ေကာင္းမြန္စြာေနထုိင္ႏုိင္မႈေတြဟာ လူထုရဲ႕ စူးစမ္းဆင္ျခင္မႈေ၀ဖန္မႈေတြမွာ ပစ္ကားရင္းအမႈတုန္းက ျဖစ္ခဲ႔သလုိ ေက်ာင္းအားကစားနဲ႔ပညာေရးပရုိဂရမ္ေတြမွာ ဘ႑ာေရးခြဲေ၀မႈ လုိမ်ဳိး အလြန္တရာ အေရးႀကီးတဲ႔ ျပႆနာရပ္ေတြျဖစ္တယ္။ ဒါေၾကာင္႔ တရားရုံးအေနနဲ႔ ေျပာရရင္ ပုိၿပီး အေရးႀကီးတဲ႔ အေၾကာင္းအရာတစ္ခု ကုိျပပါဆုိင္ရေတာ႔ “ အမ်ားျပည္သူလူထုနဲ႔ ဆုိင္ရာ ” ကိစၥသာလ်င္ျဖစ္တယ္။ ဒီလုိ အမ်ားျပည္သူဆုိင္၇ာ ကိစၥမ်ဳိးကုိ ျပင္းျပင္းထန္ထန္ျပန္လည္တုံ႔ျပန္တဲ႔ အျပဳအမူမ်ဳိးကုိ ခ်က္ခ်င္းေမးခြန္းထုတ္ရလိမ္႔မယ္။ အာဏာနဲ႔ ျပန္လည္ဖိႏွိပ္တုံ႔ျပန္မႈ မ်ဳိးဟာ အမ်ားျပည္သူဆုိင္ရာ ၀န္ထမ္းေတြအားလုံးဟာ ဖြဲ႔စည္းပုံအေျခခံဥပေဒအမွတ္တစ္ပါး လြတ္လပ္စြာေျပာဆုိခြင္႔ ၊ ထင္ျမင္ယူဆခ်က္ေတြနဲ႔အက်ဳံး၀င္ၿပီး အကာအကြယ္ေပးရမယ္ဆုိတဲ႔ အၿမဲဆန္႔က်င္လြဲဖယ္ေနတယ္။ ”
အျဖစ္အပ်က္ ၂
အျဖစ္အပ်က္ ၂က လည္း ၁နဲ႔ သိပ္မကြာတဲ႔ အလားတူကိစၥျဖစ္တဲ႔ အတြက္ အတုိးခ်ဳံ႕ေျပာရင္ ေက်ာင္းတြင္း ျဖစ္ေပၚခဲ႔တဲ႔ လုယက္မႈ ၊တုိက္ခုိက္ေစာ္ကားခံရမႈနဲ႔ ပတ္သတ္တယ္။ ေက်ာင္း ေကာ္ရစ္တာတစ္ခုမွာ ေက်ာင္းသားကုိ တုိုက္ခုိက္လုယက္မႈျဖစ္ပြားသြားခဲ႔တာနဲ႔ ပတ္သတ္ၿပီး ဆရာလုပ္သူက ေက်ာင္းအုပ္ဆရာနဲ႔ ေက်ာင္းဘုတ္အဖြဲ႔ကုိ ေ၀ဖန္ ေျပာၾကာခဲ႔တာျဖစ္တယ္။ ေက်ာင္းဘုတ္အဖြဲ႔က ေက်ာင္းဆရာကုိ အျပစ္ရွိတယ္ သတ္မွတ္ စစ္ေဆးၿပီး ေက်ာင္းထုတ္ခဲ႔ရာ က တရားရုံးေရာက္လာတဲ႔ အမႈပါပဲ ။ ဒီအမႈမွာလည္း တရားရုံးက ေက်ာင္းဘုတ္အဖြဲ႔အေနနဲ႔ ေက်ာင္းဆရာအေပၚ စစ္ေဆး စုံစမ္းျခင္းကုိ အျပစ္မတင္ေပမယ္႔ ေက်ာင္းအာဏာပုိင္ေတြနဲ႔ ေက်ာင္းဆရာကုိ သူ႔ရဲ႕ ေ၀ဖန္ေျပာၾကားမႈအရ ေက်ာင္းမွ ထုတ္ပယ္လုိက္ျခင္းဟာ ဖြဲ႔စည္းပုံအေျခခံဥပေဒအရ အကာအကြယ္ေပးထားတဲ႔ လြတ္လပ္စြာ ေျပာဆုိခြင္႔ နဲ႔ မညီညြတ္ေၾကာင္း အမိန္႔ခ်မွတ္တယ္။ ေက်ာင္းမွာ အမွန္တကယ္ျဖစ္ေပၚခဲ႔တဲ႔ ရာဇ၀တ္ပစ္မႈတစ္ခုအရ ေက်ာင္းဆရာ အေနနဲ႔ ေက်ာင္းဘုတ္အဖြဲ႔ရဲ႕အားနည္းခ်က္နဲ႔ လုပ္ေဆာင္ခ်က္ေတြကုိ ေ၀ဖန္ေျပာၾကားခဲ႔မႈအတြက္လည္း ေက်ာင္းမွ ထုတ္ပယ္ပစ္ျခင္းဟာ ဆရာတစ္ေယာက္ရဲ႕ တနည္းအားျဖင္႔ လူသားတစ္ေယာက္ရဲ႕အေျခခံအက်ဆုံးအခြင္႔အေရးကုိ ခ်ဳိးေဖာက္ပစ္ျခင္းပဲ ။ ေက်ာင္းဆရာအေနနဲ႔လည္းေ နာင္ ဒီလုိ ေ၀ဖန္ေျပာၾကားမယ္ဆုိ အက်ဳိးအျပစ္ေတြကုိ အေသအခ်ာ ေ၀ဖန္ေျပာၾကားရင္း မွတ္ခ်က္ေပးခဲ႔တာကုိေတြ႔ရမယ္။
ဒီျဖစ္ရပ္ႏွစ္ခုစလုံးကုိ ၾကည္႔ရင္ ေက်ာင္းျပင္ပ သတင္းစာ ၊ ဂ်ာနယ္ေတြကေန တစ္ဆင္႔ ဆရာေတြရဲ႕ ေက်ာင္းအာဏာပုိင္ေတြကုိ ေ၀ဖန္ေျပာၾကားမႈအေပၚ ေက်ာင္းအာဏာပုိင္ေတြအေနနဲ႔ အျပစ္ရွိတယ္လုိ႔ ထင္ျမင္မႈရယ္၊ တန္ဖုိးအေျခခံဆုံးျဖတ္ခ်က္ရယ္ နဲ႔ တရားရုံးေတြရဲ႕ ဆုံးျဖတ္ခ်က္ေတြဟာ ကြဲျပားျခားနားေနတာကုိေတြ႔ရမယ္။ ေက်ာင္း အာဏာပုိင္ေတြက ပေရာ္ဖက္ရွင္နယ္ျဖစ္မႈကုိ အေျခခံရင္း သူတိုိ႔နဲ႔ဆက္ဆံေရးပုံစံမွာ ၁။ ပုဂၢဳိ္လ္ေရးအရသစၥာရွိမႈ ၂။ ယုံၾကည္ရမႈဆုိတာကုိ ေတာင္းဆုိတာကုိေတြ႔ရမယ္။ တရားရုံးခ်ဳပ္ကေတာ႔ အမ်ားျပည္သူဆုိင္ရာ ဆုိတာနဲ႔ ဖြဲ႔စည္းပုံ အေျခခံဥပေဒကေန ေပးအပ္ထားတဲ႔ အခြင္႔အေရး သက္ဆုိင္ရာ အဆက္အစပ္အရ ၾကည္႔ၿပီး ဆုံးျဖတ္ခ်က္ခ်တာကုိ ေတြ႔ ႏုိင္တယ္ ။ ေက်ာင္းအာဏာပုိင္ေတြဘက္ကလည္း ပုဂၢဳိ္လ္ေရးသစၥာရွိမႈ နဲ႔ ယုံၾကည္စိတ္ခ်ရမႈသာမရွိရင္ အထက္လူႀကီးနဲ႔ ေအာက္လက္ငယ္သားေတြၾကားထဲ ဆက္ဆံေရးဟာ ပ်က္ျပားသြားမွာျဖစ္ၿပီး အလုပ္ခြင္အေျခအေနကုိ ထိခုိက္သြားေစ မယ္ ဆုိတဲ႔ တရားမွ်တေၾကာင္းရွာေဖြျပပုံကုိ အသုံးခ်ၾကတယ္။ အေသအခ်ာေလ႔လာၾကည္႔ရင္ တျခားေသာ လုပ္ငန္းအေျခ အေနေတြမွာ ပုဂၢဳိလ္ေရးအရသစၥာရွိမႈနဲ႔ ယုံၾကည္ရမႈဟာ သူတုိ႔ရဲ႕ လုပ္ငန္းခြင္ ဆက္ဆံေရးုကုိ မထိခုိက္ဖုိ႔ရာ အေရးႀကီးေပမယ္႔ ေက်ာင္းအာဏာပုိ္င္နဲ႔ ဆရာေတြရဲ႕ ဆက္ဆံမႈမွာေတာ႔ ကြဲျပားျခားနားတာကုိေတြ႔ရမယ္။ ဒီနွစ္ခုမရွိတဲ႔အတြက္ ဆက္ဆံေရးုကုိ ၿပဳိပ်က္သြားလိမ္႔မယ္လုိ႔ေတာ႔ ယူဆလုိ႔မရဘူး။ အဓိကအခ်က္က ဆရာေတြရဲ႕ တာ၀န္ဟာ ႀကီးမားၿပီး ကြဲျပားျခားမႈမ်ဳိးစုံရွိေနတဲ႔ ေက်ာင္းအဆက္အစပ္အတြင္းမွာ ေကာင္းမြန္စြာ ေဆာင္ရြက္ႏုိင္ဖုိ႔ပဲ။ သူ႔ရဲ႕အလုပ္အကုိင္က ဆရာတစ္ေယာက္ကုိ လုိအပ္ရတဲ႔ အေၾကာင္းက သူကၽြမ္းက်င္တဲ႔ဘာသာရပ္ကုိ စာသင္ခန္း ၀န္းက်င္ အတြင္း ခ်မွတ္ထားတဲ႔ ပရုိဂရမ္ေအာက္မွာ အေကာင္းဆုံးလုပ္ေဆာင္ႏုိ္င္ဖုိ႔ပဲ။ ဒီအတြက္ ေက်ာင္းအုပ္နဲ႔ ေက်ာင္း အာဏာ ပုိင္းေတြက တုိက္ရုိက္၀င္ေရာက္စြက္ဖက္ခြင္႔မရွိဘူး။ သူတုိ႔ေတြနဲ႔ ဆက္ဆံမႈဟာ တစ္ေန႔တအတြင္းအကန္႔ အသတ္ ရွိတဲ႔ အခ်ိန္အတုိင္းအတာကေလးတစ္ခုမွာသာလ်င္ျဖစ္တယ္။ ဒါေၾကာင္႔ သစၥာရွိမႈ ၊ ယုံၾကည္မႈကုိ အေျခခံၿပီး ေတာင္းဆုိထားတဲ႔ လုပ္ငန္းခြင္ဆက္ဆံေရးဆုိတာဟာ ဆရာေတြအတြက္ အမ်ားျပည္သူ အက်ဳိး၊ ေက်ာင္းသားေတြရဲ႕ အက်ဳိးဆုိတာထက္ ခပ္ေ၀းေ၀းမွာ ေနရမယ္႔အရာသာလ်င္ျဖစ္တယ္။ တရားမွ်တေၾကာင္႔ထုတ္ေဖာ္ေျပာဆုိရမယ္႔အရာ မဟုတ္ဘူး။ ပေရာ္ဖက္ရွင္က်င္႔၀တ္နဲ႔ မညီဘူးလုိ႔ စြပ္စြဲ ေျပာဆုိရမယ္႔ အရာ မဟုတ္ဘူး။ ထပ္ၿပီး ရွင္းလင္းေအာင္ဆုိုရရင္ ေက်ာင္းဌာနတစ္ခုရဲ႕အဖြဲ႔၀င္နဲ႔ ဘုတ္အဖြဲ႔ရဲ႕ ဆက္ဆံေရးဟာ အစဥ္အလာ ပုံသဏၭာန္မွာေတာင္မွ ေက်ာင္းဌာန( faculty ) ရဲ႕ ဒီမုိကေရစီ နည္းက်ေပးအပ္တဲ႔ မဲအေရအတြက္အေပၚမွွီခုိၿပီးတည္ ရွိေနတယ္။ တစ္ခါရံ ေဆြးေႏြးစရာမလုိဘဲနဲ႔ ဆုံးျဖတ္ခ်က္ေတြ ခ်မွတ္ႏုိင္သလုိ ၊ တစ္ခါတစ္ရံ ေက်ာင္းဌာနနဲ႔ ဘုတ္အဖြဲ႔ တုိ႔ အျပင္းအထန္းေဆြးေႏြးၿပီးမွသာလ်င္ ဆုံးျဖတ္ခ်က္ေတြ ထြက္လာတာမ်ဳိးျဖစ္တယ္။ ႔ေက်ာင္းနဲ႔ တကၠသုိလ္ ေတြမွာက သူတုိ႔ရဲ႕ကုိယ္ပုိ္င္လြတ္လပ္ခြင္႔ အကဲဒမစ္ လြတ္လပ္ခြင္႔ ( academic freedom ) နဲ႔ ကုိယ္ပုိင္အုပ္ခ်ဳပ္ခြင္႔ ဆုိတာနဲ႔ ရပ္တည္ေနတာ။ ဌာနခြဲနဲ႔ ဌာနခ်ဳပ္ ဥကၠဌ ေတြဟာ အၿမဲတမ္းတစ္ဖက္နဲ႔ တစ္ဖက္ေ၀ဖန္စစ္ေၾကာေနျခင္းအေပၚမွာ အေျခခံေနရတာ ျဖစ္တယ္။