ဦးျမင့္၏ အဂတိလိုက္စားမႈ ကုထံုးစာတမ္း
|
10:25 PM |
No မွတ္ခ်က္ |
ဤစာတမ္းတြင္ ေဖာ္ျပလိုသည္မွာ ''တိုင္းျပည္၏ ဖြံ႔ၿဖိဳးတိုးတက္မႈ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲေရး ဆိုင္ရာ လုပ္ငန္းစဥ္ ခ်မွတ္ အေကာင္အထည္ ေဖာ္ရာတြင္ အဂတိ လိုက္စားမႈ ျပႆနာကို အေလးေပး ထည့္သြင္း စဥ္းစားဖို႔ လိုလိမ့္မည္'' ဆိုေသာ အမွာစကား ျဖစ္ပါသည္။
အထူးသျဖင့္ ထိန္းခ်ဳပ္မႈအတန္အသင့္ရွိေနဆဲျဖစ္ၿပီး၊ ဗဟိုမွ သတ္မွတ္ေပးေသာ စီးပြားေရးဆိုင္ရာ ညႊန္ၾကားခ်က္ မ်ားႏွင့္လည္း မကင္းတတ္ေသးေသာ ဖြံ႔ၿဖိဳးမႈေနာက္က်သည့္ႏိုင္ငံတစ္ခုတြင္ အဂတိလိုက္စားမႈ၏ အေၾကာင္းရင္း
ခံႏွင့္ အက်ိဳးဆက္မ်ားကို ေဆြးေႏြး တင္ျပထားပါသည္။
ဤသို႔ေသာ ႏုိင္ငံမ်ိဳးတြင္ ပြင့္လင္းျမင္သာမႈႏွင့္ တာဝန္ခံမႈတို႔ ခ်ိဳ႕တဲ့ေနတတ္ကာ ေပၚလစီေရွ႕ေနာက္ မညီမႈမ်ား
လည္း ရွိေနတတ္ၿပီး၊ ဥပေဒျပဳေရးလို၊ တရားစီရင္ေရးလို အဖြဲ႔အစည္းမူေဘာင္(institutions) မ်ားပါ အားနည္းေန
ေလ့ရွိပါသည္။ ဤသို႔ေသာ အေထြေထြအားနည္းခ်က္မ်ားသည္ပင္ ''အထူးလုပ္ပိုင္ခြင့္အက်ိဳး အျမတ္ရွာေဖြမႈမ်ား''
(rent seeking) ရွင္သန္ၾကီးထြားေရးအတြက္ အခြင့္ေကာင္းမ်ား ေပၚထြန္းလာႏိုင္ပါသည္။ ထိုမွ်မက တရားမဝင္ စီးပြားေရးမ်ား အားေကာင္းေမာင္းသန္လာျခင္း၊ အဂတိလိုက္စားမႈေၾကာင့္ လူမႈေရး၊ ဝင္ေငြခြဲေဝမႈ၊ စားသံုးမႈပံုစံ၊ ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံမႈ၊ အစိုးရဘတ္ဂ်တ္ႏွင့္ စီးပြားေရး ျပဳျပင္ေျပာင္း လဲမႈမ်ားအေပၚ ေဘးသင့္ေစႏိုင္ေသာ အက်ိဳး သက္ေရာက္မႈမ်ား ျဖစ္ေပၚေစႏိုင္ပါသည္။
ECP_umyint
ဤအေၾကာင္းမ်ားကိုလည္း စဥ္းစား ခ်င့္ခ်ိန္ႏိုင္ရန္ စာတမ္းတြင္ ထည့္သြင္း ေဆြးေႏြးထားပါသည္။ ထို႔ျပင္ လာဘ္ေပး လာဘ္ယူမႈမ်ား၏ ေရာင္းလိုအားဘက္(တစ္နည္း-လာဘ္ေပးသည့္ဘက္) အထူးသျဖင့္ ျပည္ပႏိုင္ငံကုမၸဏီၾကီးမ်ားမွ လာဘ္ေပး သည့္ကိစၥႏွင့္ အဂတိလုိက္စားမႈျပႆနာကို မည္သို႔ကိုင္တြယ္ထိန္းခ်ဳပ္ဖို႔လိုလိမ့္မည္ဆိုေသာ စဥ္းစားခ်က္ တို႔ကိုပါ စာတမ္းတြင္ တင္ျပထားပါသည္။
အပိုင္း (၁)
ေနာက္ခံကား
(က) အဂတိလိုက္စားမႈႏွင့္ စပ္လ်ဥ္း၍ တစ္ကမၻာလံုးႏွင့္ အာရွေဒသတြင္ပါ စိုးရိမ္ပူပန္မႈမ်ား ျမင့္မားလာျခင္း
၁။ ယခုအခါ အဂတိလိုက္စားမႈႏွင့္ပတ္သက္ေသာ စိုးရိမ္မကင္းျဖစ္ရမႈမ်ားမွာ ကမၻာတဝွမ္း တိုးပြားျမင့္မားလွ်က္ ရွိေနၿပီ ျဖစ္ပါသည္။ ဤသို႔ျဖစ္ေစသည့္ အေၾကာင္းရင္းခံအခ်က္ (၃)ခ်က္ ရွိပါ သည္။
၂။ ပထမ အေၾကာင္းရင္းခံမွာ ''အဂတိလိုက္စားမႈမွာ ေလာကလံုးသေဘာ ေဆာင္လာၿပီ'' ဆိုေသာ အမ်ားညီ အျမင္ ျဖစ္ပါသည္။ ဖြံ႔ၿဖိဳးၿပီးေရာ၊ ဖြံ႔ၿဖိဳးဆဲေရာ တိုင္းျပည္ အားလံုးသည္ပင္ အဂတိလိုက္စား မႈမ်ားႏွင့္ မကင္းႏိုင္ေတာ့ သလို၊ အစိုးရက႑ေရာ၊ ပုဂၢလိကက႑တြင္ပါ အဂတိလိုက္စားမႈမ်ားကို အႏွံ႔အျပား ဆိုသလို ေတြ႔လာရပါသည္။ ထို႔အျပင္ အျမတ္အတြက္မဟုတ္ေသာ ပရဟိတအဖြဲ႕အစည္း မ်ားမွာပင္ ဤအတိုင္း ျဖစ္ေနသည္ကို ေတြ႔ရွိရပါသည္။
၃။ ဒုတိယ အေၾကာင္းရင္းခံမွာ အဂတိလိုက္စားမႈႏွင့္ ပတ္သက္ေသာ စြပ္စြဲခ်က္မ်ား၊ တရားစြဲဆိုမႈမ်ားႏွင့္ ဆိုင္ပါ သည္။ ယခုအခါ အဆိုပါ တရားတေဘာင္ ကိစၥမ်ားမွာ မည္သည့္ေခတ္၊ မည္သည့္ အခါကမွႏွင့္ မတူေအာင္ ႏိုင္ငံ
ေရး ဘဝ၏ ဗဟိုအခ်က္အခ်ာ အခန္းသို႔ ပို၍ ေရာက္ရွိလာေနၿပီ ျဖစ္သည္။ အဂတိ လိုက္စားမႈေၾကာင့္ပင္ အစိုးရအဖြဲ႔ မ်ား ျပဳတ္က် ကုန္သလို၊ ကမၻာသိ ထင္ရွားေက်ာ္ၾကားသူမ်ား၏ သက္ေမြးမႈ လုပ္ငန္းမ်ားလည္း ပ်က္စီးၿပိဳက် လာရ သည္။ လူအမ်ား၏ ေလးစား တန္ဖိုးထားမႈကိုခံရေသာ အဖြဲ႔အစည္းမ်ားႏွင့္ စီးပြားေရး လုပ္ငန္းမ်ား၏ ၾသဇာတိကၠမ
မ်ား ဆိုလွ်င္လည္း ဆိုးဆိုးရြားရြားပင္ က်ဆင္းလာရသည္။ ဤတြင္ ဆိုခဲ့ပါျဖစ္စဥ္ျဖစ္ရပ္မ်ားမွာ ႏိုင္ငံတကာ သတင္း မီဒီယာမ်ားအတြက္ ခံတြင္းေတြ႔စရာမ်ား ျဖစ္လာေလေတာ့သည္။
အထူးသျဖင့္ ရာထူးဂုဏ္သိန္ ျမင့္မားသူမ်ား၏ မေလ်ာ္ကန္ေသာ အျပဳအမူမ်ား၊ မေကာင္းသတင္းမ်ား ဆိုလွ်င္၊ အႀကီးအက်ယ္ ေပါက္ႏိုင္သည့္ ''သတင္းႀကီး'' မ်ားအျဖစ္ သေဘာယူလာၾကရာ အားႀကိဳးမာန္တက္ စံုစမ္း
ေထာက္လွမ္းမႈေတြ လုပ္လာၾကပါသည္။ အဂတိလိုက္စားမႈကို ႏိုင္ငံေရး အတိုက္အခံမ်ား အေပၚ အယံုအၾကည္
ကင္းမဲ့ လာေစေရးအတြက္ လက္နက္တစ္ခုလို အသံုးျပဳလာၾကေသာ တူ႐ူခ်က္မွာလည္း သိသိသာသာ ေရွ႕ေရာက္ လာပါသည္။ သည္လိုႏွင့္ သိကၡာခ် သတင္းမ်ားမွာ မီဒီယာေလာက ေစ်းကြက္တြင္ အေရာင္းသြက္သည့္ ကုန္ေတြ
ျဖစ္လာသလို မီဒီယာ ပရိသတ္ဘက္မွလည္း ထင္ရွား ေက်ာ္ၾကားသူမ်ား၏ အရွက္တကြဲ အက်ိဳးနည္း ျဖစ္ရပ္ေတြ ကိုသာ ၿမိန္ေရယွက္ေရ ျဖစ္လာၾကေတာ့သည္။ အက်ိဳးဆက္ကား လူ႔သဘာဝ၏ အားနည္းခ်က္ဟု ဆိုႏိုင္ေသာ
ေက်ာ္မေကာင္း ၾကားမေကာင္း အဂတိမကင္းသည့္ အျပဳအမူမ်ားမွာ ႏိုင္ငံတကာ အာ႐ုံစူးစိုက္ရာ ေရပန္းအစားဆံုး ''သတင္းခ်ိဳခ်ိဳ'' ေတြ ျဖစ္လာရပါေတာ့သည္။
၄။ တတိယ အေၾကာင္းရင္းခံမွာ ယခုစာတမ္း၏ အဓိက ျပႆနာလည္း ျဖစ္ပါသည္။ ''တိုင္းျပည္ တစ္ျပည္၏
ေခတ္မီေရးႏွင့္ စီးပြားေရး ဖြံ႔ၿဖိဳးမႈ ျဖစ္စဥ္တြင္ အဂတိလိုက္စားမႈမွာ ပဓာနက်သည့္ ခလုတ္ကန္သင္း ျဖစ္သည္'' ဆိုေသာ ေကာက္ခ်က္ပင္ ျဖစ္သည္။ သို႔ႏွင့္အမွ် တိုင္းျပည္တစ္ျပည္၏ ဖြံ႔ၿဖိဳးေရး လုပ္ငန္းစဥ္တြင္ အဂတိ လိုက္စားမႈ
ျပႆနာကို အာ႐ုံစူးစိုက္ဖို႔ သင့္ၿပီ ျဖစ္ေၾကာင္း ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ား က ထင္ျမင္ယူဆလာၾကၿပီလည္း ျဖစ္ပါသည္။
၅။ ဆိုခဲ့ပါအတိုင္း အဂတိ လိုက္စားမႈမွာ ဖြံ႔ၿဖိဳးေရးကုိ ဆိုးဆိုးရြားရြား ေဘးသင့္ေစႏိုင္ေၾကာင္း ပို၍ သိမွတ္ လက္ခံ လာၾကျခင္းသည္ပင္ ဖြံ႔ၿဖိဳးဆဲႏိုင္ငံမ်ား၏ စိုးရိမ္ပူပန္မႈ အေၾကာင္းရင္းခံ တခု ျဖစ္လာပါသည္။ ဖြံ႔ၿဖိဳးဆဲ ႏိုင္ငံေပါင္း
ေျခာက္ဆယ္ရွိ အဆင့္ျမင့္အရာရွိ (၁၅၀)တို႔၏ သေဘာထားကို စစ္တမ္း ေကာက္ယူေမးခဲ့ရာ မိမိတို႔ မ်က္ေမွာက္ျပဳ
ေနရေသာ ဖြံ႔ၿဖိဳးေရးျဖစ္စဥ္တြင္ ဆိုးဆိုးရြားရြား အတားဆီး ျဖစ္ေနသည္မွာ အဂတိ လိုက္စားမႈပင္ ျဖစ္သည္ဟု အေျဖေပးခဲ့ၾကပါသည္။ ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ အိမ္နီးခ်င္းမ်ား အပါအဝင္ အာရွပစိဖိတ္ ေဒသႏိုင္ငံမ်ား ဆုိလွ်င္ ဤျပႆနာ
ႏွင့္ ပတ္သက္ၿပီး အလြန္စိုးရိမ္မကင္း ျဖစ္ေနၾကသည္။
၎တို႔၏ စီးပြားေရး၊ ႏိုင္ငံေရးႏွင့္ လူမႈေရးဖြံ႔ၿဖိဳးမႈမ်ား ေရွ႕ဆက္ႏိုင္ေရးတြင္ အဟန္႔အတား ျဖစ္ေနေသာ အဓိက အခ်က္မွာ အဂတိ လိုက္စားမႈသာ ျဖစ္ေၾကာင္း သေဘာတူ လက္ခံလာ ၾကသည္။ သို႔ႏွင့္အမွ် အျမင့္ဆံုး အာဏာပုိင္ အဖြဲ႔အစည္းမ်ား အေနႏွင့္ ဤျပႆနာကို အေရးတၾကီး အာ႐ုံစူးစိုက္ေျဖရွင္းဖို႔လုိေၾကာင္း အဆိုျပဳလာၾကသည္။
(ခ) စာတမ္း၏ရည္ရြယ္ခ်က္
၆။ အဂတိ လိုက္စားမႈအေပၚ လူအမ်ား ပို၍စိတ္ဝင္စားလာၿပီး တိုး၍ စိုးရိမ္မကင္း ျဖစ္လာၾကရာမွ ဤဘာသာရပ္
ႏွင့္ ပတ္သက္ေသာ ပညာရပ္ဆိုင္ရာ သုေတသန အေတာ္မ်ားမ်ား ေပၚထြက္လာခဲ့ပါသည္။ သို႔ျဖစ္လင့္ ကစား ဤကိစၥႏွင့္ ပတ္သက္ေသာ လက္ရွိ သတင္းအခ်က္အလက္ႏွင့္ အသိပညာ အေျခအေနတြင္မူ ဆက္လက္ ျဖည့္ ဆည္းစရာ အခ်က္အလက္မ်ားစြာ က်န္ေနေသးသည္ကို ဝန္ခံရမည္ ျဖစ္ပါသည္။
မည္သို႔ပင္ရွိေစ ယခုအခ်ိန္ထိ ေဆာင္ရြက္ၿပီးေသာ သီအိုရီပိုင္း ဆိုင္ရာႏွင့္ လက္ေတြ႔ပုိင္း ဆိုင္ရာ သုေတသနမ်ား အေနႏွင့္ ဤျပႆနာ၏ အတြင္းသေဘာကို သိျမင္ႏိုင္ေသာ အေတြးအျမင္သစ္မ်ားကို ေဖာ္ထုတ္ႏိုင္ခဲ့ၿပီ ျဖစ္ပါသည္။ အဂတိ လိုက္စားမႈ၏ အေျခခံ အေၾကာင္းရင္းခံမ်ားႏွင့္ အက်ိဳးဆက္မ်ားကို သာမက၊ အဂတိ လိုက္စားမႈ တိုက္ဖ်က္
ေရး ဆိုင္ရာ အေတြးအျမင္မ်ားႏွင့္ ခ်ဥ္းကပ္ပံု မ်ားကိုပါ ယခင္ထက္ပို၍ ရွင္းရွင္းလင္းလင္း သိျမင္ နားလည္လာၾကၿပီ
ျဖစ္ပါသည္။ အဂတိ လိုက္စားမႈကို တစ္ကမၻာလံုးက မႏွစ္ၿမိဳ႕ၾကသည့္ၾကားမွ ဤမွ် မ်ားျပားလွေသာ တိုင္းျပည္မ်ား
တြင္ အဆိုပါ အဂတိနတ္ဆိုး ဘာေၾကာင့္ သက္ဆိုးရွည္ ေနရပါသနည္း၊ ဆိုခဲ့ပါနတ္ဆိုးကို ေတာထုတ္ႏိုင္ေရး
အတြက္ ဘာေၾကာင့္ ခက္ခဲေနရပါသနည္း။ ေမးသင့္ ေမးထိုက္ေသာ ဤပုစၧာမ်ား၏ အေၾကာင္းရင္းခံမ်ားႏွင့္
ပတ္သက္လွ်င္လည္း ပိုမိုျပည့္စံုေကာင္းမြန္သည့္ ႐ႈေထာင့္ ျမင္ကြင္းစံုမ်ား ရရွိခဲ့ၾကၿပီး ျဖစ္ပါသည္။
၇။ တစ္ကမၻာလံုးႏွင့္ အာရွေဒသတြင္း အဂတိ လိုက္စားမႈ ဆိုင္ရာ ပုစၧာမ်ားႏွင့္ ပတ္သက္ေသာ လက္ရွိ ေဆြးေႏြး
ျငင္းခုံေနၾကျခင္းမွ ထြက္ေပၚလာသည့္ အေတြးအျမင္ႏွင့္ ျပႆနာတို႔ကို ယခုစာတမ္းတြင္ တင္ျပထားပါသည္။ တိုင္းျပည္ ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားရွိ လူအမ်ား၏ အေလးထား စိတ္ဝင္စားမႈမ်ားကို ဖန္တီးလိုက္သလို ရွိေသာ အဂတိ လိုက္စားမႈ၏ အေၾကာင္းရင္းခံ၊ အက်ိဳးဆက္ႏွင့္ ႏိုင္ငံတကာ ႐ႈေထာင့္ အျမင္မ်ားကိုလည္း သံုးသပ္ တင္ျပထား ပါသည္။ ေျဖရွင္းခ်က္ မပါေသာ ျပႆနာ တင္ျပ႐ုံသက္သက္မွာ အက်ိဳးမ်ားဖြယ္ရာ မရွိလွဟု ယူဆပါသျဖင့္
ျဖစ္တန္ရာ ကုသေရး အစီအစဥ္မ်ားႏွင့္ ပတ္သက္သည့္ စဥ္းစားခ်က္မ်ား အဆိုျပဳခ်က္မ်ားကိုပါ ေဖာ္ျပထားပါသည္။
စာတမ္း၏ရည္ရြယ္ ခ်က္မွာ ျမန္မာလူထုၾကား အဂတိလိုက္စားမႈဘာသာရပ္ႏွင့္ပတ္သက္ၿပီး ပိုမိုျပည့္စံုႂကြယ္ဝေသာ စိတ္ဝင္တစားႏိုးၾကားသိျမင္မူမ်ား ထြက္ေပၚလာေစရန္ ျဖစ္သည္။ ျမန္မာလူထုဟုဆိုရာတြင္ သာမန္ အရပ္သားမ်ား၊ ပညာရွင္မ်ား၊ ပေရာ္ဖက္ရွင္နယ္မ်ား၊ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းရွင္မ်ားႏွင့္ အစိုးရအရာရွိ မ်ားကို ဆိုလိုပါသည္။ ဤသို႔ေသာ စိတ္ဝင္တစားႏိုးၾကားသိျမင္မႈမ်ားအေနႏွင့္ ယခုပင္စတင္ ေလွ်ာက္လွမ္းေနၿပီျဖစ္ေသာ ''ေခတ္မီဖြံ႔ၿဖိဳး တိုးတက္သည့္
ႏိုင္ငံေတာ္သစ္တည္ေဆာက္ေရး ၾကိဳးပမ္း မႈမ်ား'' ကို အေထာက္အကူျပဳလိမ့္မည္ဟု ယံုၾကည္ပါသည္။
အပိုင္း (၂)
အဓိပၸါယ္ဖြင့္ဆိုခ်က္ႏွင့္သေဘာတရားမ်ား
(က) အဓိပၸါယ္ဖြင့္ဆိုခ်က္
၈။ ''အဂတိလိုက္စားမႈဆိုသည္မွာ အမ်ားျပည္သူမ်ား အက်ိဳးေဆာင္ရန္ ေပးအပ္ထားသည့္ အာဏာႏွင့္ အခြင့္အ
ေရး မ်ားကို ပုဂၢလိက အက်ိဳးအျမတ္အတြက္ အသံုးျပဳျခင္း'' ဟု ယခုစာတမ္းတြင္ အဓိပၸါယ္ ဖြင့္ပါသည္။ တစ္နည္း ဆိုရလွ်င္ ''လုပ္ပိုင္ခြင့္ အာဏာ အပ္ႏွင္းခံထားရသူ တစ္ေယာက္က၊ သူတရားဝင္ ရရွိထားေသာ အဆင့္ေနရာႏွင့္ ရာထူးဌာနႏၲရကို သူ႔ကိုယ္က်ိဳး စီးပြားအတြက္ အသံုးျပဳျခင္း''ပင္ ျဖစ္ပါသည္။
ဤအဓိပၸါယ္ ဖြင့္ဆိုခ်က္အရ အဂတိလိုက္စားမႈ ေျမာက္သည့္ အျပဳအမူမ်ားတြင္ အက်ံဳးဝင္သည္မ်ားမွာ
(က) လာဘ္ေပးလာဘ္ယူျခင္း၊
(ခ) ၿခိမ္းေျခာက္ ေငြညႇစ္္ျခင္း၊
(ဂ) လိမ္လည္ျခင္း၊
(ဃ) အလြဲသံုးစား လုပ္ျခင္း၊
(င) ''ေဖာ္လံဖား၍ အက်ိဳးစီးပြား ရွာျခင္း'' (nepotism)
(စ) ''သားတူညီမ်ား ေကာင္းစားေရး ေဆာင္ရြက္ခ်က္ျခင္း'' (cronyism)
(ဆ) အမ်ားျပည္သူပိုင္ ပစၥည္းကို ကိုယ္ပိုင္အျဖစ္ သံုးစြဲျခင္းႏွင့္
(ဇ) ၾသဇာသံုးအႀကံအဖန္လုပ္ျခင္း တို႔ ျဖစ္ပါသည္။
၉။ အထက္တြင္ ေဖာ္ျပထားေသာ အဂတိလိုက္စားမႈ ေျမာက္သည့္ အျပဳအမူမ်ားအနက္ လိမ္လည္ျခင္းႏွင့္ အလြဲသံုးစား လုပ္ျခင္းတို႔ကို ဒုတိယလူ မပါဘဲ လုပ္ပိုင္ခြင့္ အာဏာ ရရွိထားသူ အရာရွိတစ္ဦးတည္း က်ဴးလြန္ႏိုင္
ေပသည္။ သို႔ေသာ္ လာဘ္ေပးလာဘ္ယူျခင္း၊ ၿခိမ္းေျခာက္ ေငြညႇစ္ျခင္းႏွင့္ ၾသဇာသံုး အၾကံအဖန္ လုပ္ျခင္းတို႔လို အျပဳအမူမ်ားတြင္မူ ဘက္ႏွစ္ဘက္ ပါဝင္ရသည္။ အဂတိလိုက္စားမႈ ေျမာက္သည့္ဆက္ဆံေရးတြင္ ပါဝင္ၾကေသာ ''ေပးသူ'' ႏွင့္ ''ယူသူ''တို႔ ျဖစ္ပါသည္။
၁ဝ။ အဆိုပါ ဘက္ႏွစ္ဘက္ ပါဝင္ေသာ အဂတိ လိုက္စားမႈ အမ်ိဳးအစားမွာ အေျခအေန မ်ိဳးစံုမွ ထြက္ေပၚလာႏိုင္ ပါသည္။ ေအာက္ေဖာ္ျပပါ အေၾကာင္းျခင္းရာမ်ားႏွင့္ ဆက္စပ္ ျဖစ္ေပၚေလ့ရွိသည္ကို အေတြ႔ရမ်ား ပါသည္။
၁။ အစိုးရကန္ထ႐ိုက္မ်ား။ ။ တံစိုးလက္ေဆာင္(လာဘ္)မွာ ကန္ထ႐ိုက္ရသူႏွင့္ ကန္ထ႐ိုက္စာခ်ဳပ္ပါ စည္းကမ္းသတ္မွတ္ခ်က္မ်ားအေပၚသာမက၊ စီမံခ်က္အေကာင္ အထည္ေဖာ္ရာတြင္ တဆင့္ခံခ်ထားရသည့္ ဆင့္ပြားကန္ထ႐ိုက္စာခ်ဳပ္မ်ားတြင္ပါရွိ ေသာ စည္းကမ္းသတ္မွတ္ခ်က္မ်ားအေပၚတြင္ပါ ၾသဇာသက္ေရာက္မႈ ရွိႏိုင္ပါသည္။
၂။ အစိုးရအေထာက္အပံ့မ်ား။ ။ လာဘ္မွာ ေငြေၾကးဆိုင္ရာ အစိုးရ အေထာက္အပံ့မ်ား (subsidizes) ခြဲေဝ သတ္မွတ္မႈ အေပၚတြင္လည္း ၾသဇာ ေညာင္းႏိုင္ပါသည္။ ေခ်းေငြ အေထာက္အပံ့မ်ား ရရွိျခင္းႏွင့္ (ေစ်းႏႈန္း ထိန္း
ခ်ဳပ္မႈမ်ားႏွင့္ ေငြလဲလွယ္ႏႈန္း အမ်ိဳးမ်ိဳး ရွိေနေသာ အေနအထားတြင္) အခြင့္သာေသာ ေစ်းႏႈန္းႏွင့္ ေငြလဲလွယ္ႏႈန္း တို႔ကို ရရွိ ျခင္းမ်ား ျဖစ္ပါသည္။ ဝယ္အားျမင့္ၿပီး၊ ေရာင္းအားနည္းေသာ ပစၥည္းမ်ား တင္သြင္းသည့္ အလုပ္လို၊ အက်ိဳးအျမတ္မ်ားသည့္ စီးပြားေရး လုပ္ငန္းမ်ား လုပ္ပိုင္ခြင့္ရေစရန္ လိုအပ္ေသာ လိုင္စင္မ်ား၊ ပါမစ္မ်ား ရရွိေစေရး တြင္လည္း၊ လာဘ္မွာ အေရးႀကီးေသာ အခန္းက႑မွ ပါဝင္ပါသည္။
ထိုမွ်မက (သားသမီးမ်ားကို) အဆင့္ျမင့္ ေက်ာင္းမ်ားတြင္ ထားႏိုင္ရန္၊ ေငြလံုးေငြရင္းျဖင့္ ေထာက္ပံ့ထားေသာ က်န္းမာေရး ေစာင့္ေရွာက္မႈ၊ အေဆာက္အအံု အိမ္ျခံေျမတို႔ကို ခံစားခြင့္ ရရွိေစရန္ႏွင့္ ျပည္သူပိုင္မွ ပုဂၢလိကပိုင္
ေျပာင္းထားေသာ စီးပြားေရး လုပ္ငန္းမ်ားတြင္ အလားအလာ ေကာင္းေသာ အစုရွယ္ယာမ်ား ပိုင္ဆိုင္ခြင့္ ရေစရန္ စသည့္ ႏွစ္လိုဖြယ္ရာ အက်ိဳးအျမတ္မ်ား ရယူႏိုင္ေရး တြင္လည္း လာဘ္ကို အသံုးျပဳႏိုင္ပါသည္။
၃။ အစိုးရအခြန္ဘ႑ာ။ ။ စီးပြားေရး လုပ္ငန္းမ်ားႏွင့္ ပုဂၢလိက တစ္ဦးခ်င္းစီမွ ေကာက္ခံေသာ မီးခြန္၊
ေရခြန္၊ ျမဴနီစပါယ္ခြန္၊ သြင္းကုန္ခြန္တို႔လို အခြန္အေကာက္ မ်ား၊ ဝန္ေဆာင္ခမ်ား၊ ေလွ်ာ့ေပါ့ သက္သာေစေရး အတြက္လည္း လာဘ္ကို အသံုးျပဳ ႏိုင္ပါသည္။
၄။ အခ်ိန္ကုန္ သက္သာေစေရးႏွင့္ စည္းမ်ဥ္းစည္းကမ္း အထိန္းအခ်ဳပ္မ်ားကို ေရွာင္ကြင္း ႏိုင္ေရး။ ။ တရားဝင္ လုပ္ငန္း ေဆာင္ရြက္ႏိုင္ရန္ ခြင့္ျပဳခ်က္၊ လိုင္စင္ႏွင့္ ပါမစ္ တို႔ ရရွိႏိုင္ေအာင္ ႀကိဳးပမ္းရာတြင္ ျမန္ျမန္ဆန္ဆန္ ကိစၥ ၿပီးေစရန္၊ လာဘ္ျဖင့္ အရွိန္ျမႇင့္ ႏိုင္ပါသည္။ ဤအတြက္ေၾကာင့္ပင္ တံစိုးလက္ေဆာင္ႏွင့္ လာဘ္ေငြတို႔ကို ''ေခ်ာဆီ'' ဟုေခၚၾကျခင္း ျဖစ္သည္။ ဗ်ဴ႐ိုကေရစီ ယႏၲရားႀကီး မိမိ ဦးတည္ေစခ်င္ရာသို႔ ျမန္ျမန္ ဆန္ဆန္ ေခ်ာေမြ႔ လည္ပတ္
ႏုိင္ေစရန္ ''ေခ်ာဆီ''ထည့္ေပးရသည့္ သေဘာပင္ ျဖစ္ပါသည္။
စိတ္မသက္သာဖြယ္ရာ စည္းမ်ဥ္း စည္းကမ္းမ်ားႏွင့္ အလြန္႐ႈပ္ေထြးလွေသာ လုပ္ထံုး လုပ္နည္းမ်ား ေအာက္တြင္ ကိုယ္စိတ္ႏွစ္ပါး ဖိစီးမႈမ်ားကို ေရွာင္ကြင္းႏိုင္မည့္ တစ္ခုတည္းေသာ အလုပ္ျဖစ္ႏိုင္စရာ နည္းလမ္းမွာ ေငြေပး႐ုံသာ ရွိေတာ့သည္ကို သေဘာေပါက္လာၾကပါသည္။
၅။ တရားဥပေဒ၏ အဆံုးအျဖတ္အေပၚ ၾသဇာလႊမ္းမိုးေစေရး။ ။ တည္ဆဲဥပေဒႏွင့္ စည္းမ်ဥ္းစည္းကမ္းမ်ားကို ခ်ိဳးေဖာက္က်ဴးလြန္ၾကသူမ်ားအေနႏွင့္ တရားေရးဝန္ထမ္း မ်ားကို ''ႏွာေစး'' ေနေစရန္(သို႔မဟုတ္) တစ္နည္းနည္းျဖင့္ ထြက္ေပါက္ရွာေပးေစရန္ ျဖားေယာင္းေသြးေဆာင္ဖို႔အတြက္ လာဘ္ႏွင့္တံစိုးလက္ေဆာင္တို႔ကို အသံုးျပဳႏိုင္ပါ သည္။
ညစ္ညမ္းမႈထိန္းသိမ္းကာကြယ္ေရး၊ က်န္းမာေရးထိခိုက္ေစသည့္အႏၲရာယ္ မ်ားမွကာကြယ္ေရး၊ အမ်ားျပည္သူ အႏၲရာယ္ ကင္းရွင္းေရးအတြက္ ယာဥ္စည္းကမ္း၊ လမ္းစည္းကမ္းမ်ား ခ်မွတ္ေဆာင္ရြက္ေရး စေသာ အမႈအခင္း မ်ားတြင္ ဤသို႔ေသာ လာဘ္ေပးလာဘ္ယူမႈမ်ားကို အေတြ႔ရမ်ားပါသည္။ အလားတူပင္ တရားစီရင္ေရးတြင္လည္း ဘက္လိုက္မႈမ်ား၊ အဂတိ လိုက္စားမႈမ်ား ျဖစ္ေပၚလာေစရန္ တံစိုးလက္ေဆာင္ႏွင့္ လာဘ္လာဘမ်ား ေပးၾကသည္
သာ ျဖစ္ပါသည္။
(ခ) အထူးစီးပြားေရးအက်ိဳးအျမတ္ (Economic Rent)
၁၁။ ''အထူး စီးပြားေရး အက်ိဳးအျမတ္'' (သို႔မဟုတ္ ''တစ္ဦးတည္း ပိုင္ဆိုင္မႈမွ အက်ိဳးအျမတ္'') ႏွင့္ဆိုင္ေသာ သေဘာတရားသည္ အဂတိ လိုက္စားမႈ ကိစၥတြင္ ဗဟိုအခ်က္အခ်ာ အခန္းမွ ပါဝင္ေနပါသည္။ လူတစ္ေယာက္
တြင္ အမ်ားႏွင့္မတူ တစ္မူထူးေသာ အထူးပိုင္ဆိုင္မႈ တစ္စံုတစ္ရာ ရွိလွ်င္ အထူး စီးပြားေရး အက်ိဳးအျမတ္ ထြက္ေပၚ လာသည္။ အဆိုပါ ''အထူးပိုင္ဆိုင္မႈ တစ္စံုတစ္ရာ'' ဟုဆိုရာတြင္ လူကံုထံ ရပ္ကြက္ရွိ ဇိမ္ခံ ကြန္ဒိုမီနီယံ တစ္ခု၊ ၿမိဳ႕ေတာ္၏ အေရာင္းအဝယ္ အခ်က္အခ်ာ ေနရာတြင္ရွိေသာ ေျမတစ္ကြက္၊ ေရနံတြင္း တစ္တြင္းစသည္တို႔ကို ပိုင္ဆိုင္ျခင္းကို နမူနာ ျပလိုပါသည္။
ေနာက္ဥပမာတစ္ခု ေပးရမည္ဆိုပါက ႐ုပ္ရည္႐ူပကာေျပျပစ္မႈ၊ ခ်စ္စရာေကာင္းမႈတို႔လို ႏွစ္လိုဖြယ္ရာ တစ္ကိုယ္ရည္ အသြင္အျပင္လည္း ျဖစ္ႏိုင္ပါသည္။ ဤသေဘာကို သ႐ုပ္ထင္ႏိုင္ရန္ ''မယ္ခေကြး'' (Miss B) အမည္ရွိ အမ်ိဳးသမီး
ငယ္ တစ္ေယာက္အေၾကာင္း စဥ္းစားၾကည့္ပါမည္။ မယ္ခေကြးမွာ ရင္ခုန္ေလာက္ေသာ ႐ုပ္ရည္၊ ခ်စ္ခင္ႏွစ္သက္ဖြယ္ ကိုယ္ရည္ကိုယ္ေသြးႏွင့္ ထူးထူးျခားျခားကြၽမ္းက်င္ေသာ အက၊အဆို၊ သ႐ုပ္ေဆာင္ပညာတို႔ ပိုင္ဆိုင္ထားသူ တစ္ေယာက္ ျဖစ္ပါသည္။ သူမ၏ အဆိုပါတစ္ကိုယ္ရည္အထူး အရည္အေသြးမ်ားေၾကာင့္ သူမမွာ စူပါစတား တစ္ေယာက္ ျဖစ္လာၿပီး၊ တစ္ႏိုင္ငံလံုးမွ ဆယ္ေက်ာ္သက္မ်ား၏ အသည္းစြဲ ျဖစ္လာသည္။
ဤတြင္ ႐ုပ္ရွင္ ထုတ္လုပ္သူမ်ားက သူတို႔႐ိုက္ကူးမည့္ ဇာတ္ကားတြင္ ေခါင္းေဆာင္မင္းသမီး လုပ္ေပးဖို႔ ကမ္းလွမ္း လာၾကသည္။ ေၾကာ္ျငာ ေအဂ်င္စီမ်ားကလည္း တီဗီြေၾကာ္ျငာ ႐ိုက္ေပးရန္ ခ်ဥ္းကပ္လာၾကသည္။ ေတးသံသြင္း လုပ္ငန္းမ်ားကလည္း သူမ၏သီခ်င္းေတြကို စီးရီးထုတ္ဖို႔ လံုးပမ္းလာၾကသည္။ ေဖ်ာ္ေျဖေရး လုပ္ငန္းရွင္မ်ား က
လည္း မဂၤလာေဆာင္ဧည့္ခံ ပြဲမ်ားတြင္ သူမ၏အႏုပညာ ဝန္ေဆာင္မႈအတြက္ ဆိုခဲ့ပါ အတိုင္း အၾကီးအက်ယ္ အၿပိဳင္အဆိုင္ျဖစ္ လာေတာ့ရာ မယ္ခေကြး အေနႏွင့္ စိတ္ႀကိဳက္ေၾကးေကာင္း ေတာင္းႏိုင္သည့္ အေနအထားသို႔
ေရာက္လာသည္။
သည္လိုႏွင့္ တစ္လလွ်င္ (၁၅)သန္းမွ် ရွာႏိုင္ေဖြႏိုင္လာသည္ ဆိုပါစို႔။ ဤသို႔ဆိုလွ်င္ သူမ၏ အထူး စီးပြားေရး အက်ိဳးအျမတ္မွာ အတိအက် ဘယ္ေလာက္ ျဖစ္မည္နည္း။ ဤေမးခြန္းကို ေျဖဖို႔ဆိုလွ်င္ အကယ္၍သာ မယ္ခေကြး အေနႏွင့္ ယခုလိုစူပါစတား မဟုတ္ခဲ့ပါက၊ သူမလုပ္ႏိုင္ သည့္ ဒုတိယ အေကာင္းဆံုးအ လုပ္ကို သိထားဖို႔ လိုပါလိမ့္ မည္။ မယ္ခေကြးကသာ ဥပေဒ ပညာျဖင့္ ဘြဲ႕ရတစ္ေယာက္ ျဖစ္မည္ဆိုလွ်င္ သူမအတြက္ ဒုတိယ အေကာင္းဆံုး အလုပ္မွာ ေရွ႕ေနအလုပ္ ျဖစ္ပါလိမ့္မည္။ ဤအလုပ္မွ တစ္လဝင္ေငြ က်ပ္တစ္သိန္း ရသည္ ဆိုၾကပါစို႔။ ဤသို႔ဆို
လွ်င္ သူမ၏စူပါ စတားဝင္ေငြႏွင့္ ဒုတိယ အေကာင္းဆံုး အလုပ္(ေရွ႕ေန)မွ ရသည့္ ဝင္ေငြတို႔၏ ျခားနားခ်က္မွာ ၁၄ သန္း ၉ သိန္း ျဖစ္ပါလိမ့္မည္။ ဤသည္ပင္ သူမ၏စီးပြားေရး အထူးအက်ိဳးအျမတ္ ျဖစ္ပါသည္။ တစ္ႏိုင္ငံ လံုးရွိ မည္သည့္ မိန္းမငယ္တြင္မွ မရွိေသာ ထူးျခားလွပသည့္ မ်က္ႏွာ၊ ခ်စ္စဖြယ္ကိုယ္ဟန္ႏွင့္ ထိပ္တန္းအဆင့္
အဆိုအက၊ သ႐ုပ္ေဆာင္ပါရမီတို႔မွ ထြက္ေပၚလာေသာ တစ္ဦးတည္းပိုင္ အက်ိဳးအျမတ္ ျဖစ္ပါသည္။
၁၂။ အစိုးရဝန္ၾကီးဌာန တစ္ခုရွိ လုပ္ငန္းလိုင္စင္ ထုတ္ေပးေသာ ႐ုံးတြင္ အလုပ္လုပ္ေနေသာ အရာရွိငယ္ တစ္ဦး
၏ အေနအထားကိုလည္း အလားတူ စဥ္းစားၾကည့္ႏိုင္ပါသည္။ စီးပြားေရး လုပ္ငန္း တစ္ခုကို စတင္လုပ္ကိုင္ႏိုင္ရန္ လုပ္ငန္းရွင္မ်ား အတြက္ လိုအပ္ေသာ ခြင့္ျပဳမိန္႔ကို ကြန္ျပဴတာစာစီ ေပးျခင္း၊ ႐ုံးတံဆိပ္ ႏွိပ္ေပးျခင္း၊ လိုအပ္ေသာ လက္မွတ္မ်ား ရယူေပးျခင္းႏွင့္ တရားဝင္ ထုတ္ေပးျခင္း စေသာ လုပ္ငန္း အဆင့္ဆင့္ကို အဆိုပါ အရာရွိငယ္က တာဝန္ယူ ေဆာင္ရြက္ရသည္ ဆိုပါစို႔။
စီးပြားေရး လုပ္ငန္းရွင္မ်ား ဘက္က ၾကည့္လွ်င္ သူတို႔အတြက္ အေရးႀကီးေသာ အဆိုပါ အမိန္႔စာမ်ိဳးကို ျမန္ျမန္ ဆန္ဆန္ႏွင့္ မွန္မွန္ကန္ကန္ စာစီစာ႐ိုက္ကာ လိုအပ္သလို တံဆိပ္ေခါင္းကပ္၊ လက္မွတ္ထိုး၊ တံဆိပ္တံုး႐ိုက္ၿပီး သြက္သြက္ လက္လက္ ထုတ္ေပးေစခ်င္ ၾကပါလိမ့္မည္။ ဤသို႔ေသာ အထူးဝန္ေဆာင္မႈ ရဖို႔ဆိုလွ်င္ ေငြေၾကး တစ္စံုတစ္ရာ ေပးလိုၾကမည္သာ ျဖစ္သည္။ ဤသို႔ေသာ အေျခအေနတြင္ ဆိုခဲ့ပါ လုပ္ငန္းစဥ္ အဆင့္ဆင့္ကို တစ္ဦးတည္း လုပ္ပိုင္ခြင့္ ရေနေသာ အရာရွိငယ္ အေနႏွင့္ သူ႔ေဖာက္သည္ လုပ္ငန္းရွင္မ်ား ထံမွ အထူးစီးပြားေရး အက်ိဳးအျမတ္မ်ား ရယူႏိုင္ရန္ သူ၏တရားဝင္ အဆင့္ေနရာကို အသံုးျပဳႏိုင္ပါသည္။
ဤနည္းျဖင့္ သူရွာေဖြရရွိေသာ တစ္လဝင္ေငြမွာ က်ပ္ ၂ သိန္း ရွိသည္ ဆိုပါစို႔။ သူ၏ အထူးစီးပြားေရး အက်ိဳးအျမတ္
ကို တြက္ထုတ္ႏိုင္ဖို႔ ဆိုလွ်င္၊ လိုင္စင္႐ုံးမွ အလုပ္ျပဳတ္သြားပါက သူရွာေဖြရႏိုင္မည့္ဝင္ေငြကို မွန္းဆၾကည့္ၾကရမည္
ျဖစ္သည္။ ထိုအရာရွိငယ္မွာ အစိုးရ အလုပ္ျပဳတ္သြားၿပီး တကၠစီ ေမာင္းရာမွ တစ္လ ၈ ေသာင္း ရွာႏိုင္မည္္ဆိုပါက သူ၏အထူးစီးပြား ေရးအက်ိဳးအျမတ္မွာ (က်ပ္ ၂ဝဝ,ဝဝဝ - ၈ဝ,ဝဝဝ) က်ပ္ ၁၂ဝ,ဝဝဝ ျဖစ္ပါလိမ့္မည္။
၁၃။ အထက္ပါ ေဆြးေႏြးခ်က္မ်ားမွ ရေသာ အသိျဖင့္ စီးပြားေရး ပညာရွင္မ်ားက လာဘ္ေပးလာဘ္ ယူျခင္း၊ လိမ္
လည္ျခင္း၊ အဂတိ လိုက္စားျခင္းႏွင့္ အမ်ားျပည္သူ အက်ိဳးျပဳႏိုင္ရန္ ေပးအပ္ထားေသာ အာဏာႏွင့္ အခြင့္အေရး မ်ားကို တလြဲ အသံုးျပဳျခင္းမ်ား အပါအဝင္ မရွင္းမရွင္း ဆက္ဆံေရးမ်ားကို ''အထူးလုပ္ပိုင္ခြင့္ အက်ိဳးအျမတ္ ရွာေဖြ သည့္ အျပဳအမူမ်ား'' (rent seeking behaviour)လို႔ ရည္ညႊန္း ေလ့ရွိၾကပါသည္။
(ဂ) စည္းမ်ဥ္းစည္းကမ္းမ်ား၊ ပြင့္လင္းျမင္သာမႈႏွင့္ ေရွ႕ေနာက္ညီညြတ္မႈ
၁၄။ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းမ်ားေဆာင္ရြက္ရာတြင္ ေဘာလံုးပြဲလို အားကစားပြဲမ်ားတြင္ ပါဝင္ဆင္ႏႊဲ သကဲ့သို႔ အခိုင္
အမာ ကစားပြဲ စည္းမ်ဥ္းစည္းကမ္းမ်ားကို လိုက္နာေစာင့္ထိန္းၾကဖို႔ လိုပါသည္။ သို႔မွသာလွ်င္ လုပ္ေဆာင္ခ်က္
အားလံုး စနစ္တက်ေရွ႕ဆက္ႏိုင္မည္ ျဖစ္သည္။ မွ်တေသာအားကစား စိတ္ဓါတ္ကို ထိန္းသိမ္းႏိုင္ရန္၊ ခိုက္ရန္
ျဖစ္ပြားမႈမ်ားကို တားဆီးကာကြယ္ႏိုင္ရန္၊ ေလာဘစိတ္၊ အဟိတ္တိရိစၧာန္စိတ္ႏွင့္ မႏွစ္ၿမိဳ႕ဖြယ္ လ႔ူဗီဇစိတ္မ်ားကို ထိန္းခ်ဳပ္စိစစ္ႏိုင္ရန္ႏွင့္ လူမႈေရးအရ မလိုလားအပ္ေသာအက်ိဳးဆက္မ်ားကို ထိန္းထားႏိုင္ရန္အတြက္ စည္းမ်ဥ္း စည္းကမ္းမ်ား လိုပါသည္။
ေယဘူယ်သေဘာဆိုရလွ်င္ အားကစားသမားမ်ားေရာ ဒိုင္လူၾကီးမ်ားပါ အခိုင္အမာအတည္ျပဳလက္ခံ ထားေသာ က်င့္ဝတ္ဆိုင္ရာႏွင့္ အျပဳအမူဆိုင္ရာ''စံ''မ်ားကို အေသအခ်ာလိုက္နာၾကဖို႔ ျဖစ္သည္။ ဤသို႔ လိုက္နာေစာင့္ထိန္း ၾကဖို႔ဆိုလွ်င္ စည္းမ်ဥ္းစည္းကမ္းမ်ား ပြင့္လင္းျမင္သာဖို႔ လိုပါသည္။ ဆိုလိုသည္မွာ စည္းကမ္းမ်ားကို ရွင္းရွင္း
လင္းလင္း သတ္မွတ္ထားၿပီး ပါဝင္ပတ္သက္သူအားလံုးကို ၾကိဳတင္အသိေပးထားရမည္ ျဖစ္သည္။ သို႔မွသာလွ်င္ ကစားပြဲတြင္ပါဝင္သူမ်ားအေနႏွင့္ အဆိုပါ စည္းမ်ဥ္းစည္းကမ္းမ်ားကို အသိရွိရွိ လိုက္နာႏိုင္ပါလိမ့္မည္။ ကစားသမား မ်ားဘက္မွ သူတို႔အျပစ္ ေပးခံရႏိုင္သည့္ျပစ္မႈမွာ ဘယ္လိုဟာမ်ိဳး ျဖစ္သည္ကို သဲသဲကြဲကြဲ မသိလွ်င္(သို႔မဟုတ္) ဒိုင္ကိုယ္တိုင္က ဘယ္လို အေျခအေနမ်ိဳးတြင္ ဝီစီမႈတ္ရမည္ကို မေသခ်ာလွ်င္ ကစားပြဲကို စနစ္တက် ေရွ႕ဆက္ႏိုင္
မည္ မဟုတ္ပါ။
ကစားပြဲ စည္းမ်ဥ္းမ်ားကို ရွင္းရွင္းလင္းလင္း သတ္မွတ္ထားဖို႔ လို႐ုံ မွ်မက၊ ၎တို႔ကို က်င့္သံုးသည့္ အခါတြင္လည္း ကစားသမား အားလံုးကို ဘယ္သူ႔မွ မ်က္ႏွာမလိုက္ဘဲ သမာသမတ္က် ဖို႔လိုပါသည္။ ထို႔ထက္ စည္းမ်ဥ္း စည္းကမ္း မ်ားကို စိတ္ထင္သလို အႀကိမ္ႀကိမ္ေျပာင္းေနလို႔လည္း မျဖစ္ပါ။ တစ္သမတ္တည္း ျဖစ္ဖို႔ ေရွ႕ေနာက္ ညီညြတ္ဖို႔ လိုပါသည္။ ကစားေနစဥ္အတြင္း စည္းကမ္းေတြ အၾကိမ္ၾကိမ္ေျပာင္းၿပီး ဒိုင္လုပ္သူကလည္း သူ႔ဝီစီကို စိတ္ကူးေပါက္ သလို ေလွ်ာက္မႈတ္ေနလွ်င္ ကစားပြဲ ဆက္ႏိုင္ေတာ့မည္ မဟုတ္ပါ။ ကစားသမားေတြ ကိုယ္တိုင္ ပြဲသိမ္းၿပီး၊ ကြင္းထဲ
က ထြက္ကုန္ ၾကပါလိမ့္မည္။
(ဃ) လိုအပ္လွ်င္ လိုအပ္သလို ကိုယ္ပိုင္ဆံုးျဖတ္ခြင့္
၁၅။ လိုအပ္လွ်င္ လိုအပ္သလို ကိုယ္ပိုင္ဆံုးျဖတ္ခြင့္ (discretionary powers) ရွိေရးမွာ အဂတိ လိုက္စားမႈ အေၾကာင္း ေဆြးေႏြးရာတြင္ ေသာ့ခ်က္က်ေသာ ေနာက္ထပ္သေဘာတရားတစ္ခု ျဖစ္ပါသည္။ အေၾကာင္းမွာ မည္သည့္စည္းမ်ဥ္းစည္းကမ္းကိုမွ ေရပက္မဝင္ေအာင္ အမွားကင္းေအာင္ မဖန္တီးႏိုင္ ေသာေၾကာင့္ ျဖစ္သည္။ အထူးသျဖင့္ စီးပြားေရးလုပ္ေဆာင္မႈမ်ားကို လမ္းညႊန္တည့္မတ္ေစဖို႔ ၾကိဳးစားရာတြင္ ႐ုတ္တရက္ ေပၚေပါက္လာ တတ္ေသာ အေရးေပၚကိစၥမ်ားကို ကိုင္တြယ္ေျဖရွင္းႏိုင္ မည့္ျပဌာန္းခ်က္မ်ိဳးသည္ သတ္မွတ္ထားသည့္ စည္းမ်ဥ္း စည္းကမ္းမ်ားတြင္ အခါခပ္သိမ္း မပါဝင္ ႏိုင္ေသာေၾကာင့္ ျဖစ္ပါသည္။
သို႔အတြက္ စည္းမ်ဥ္း စည္းကမ္းမ်ားကို အဓိပၸါယ္ေကာက္ရာတြင္ ေသာ္လည္းေကာင္း၊ လက္ေတြ႔ အေကာင္အထည္
ေဖာ္ရာတြင္ ေသာ္လည္းေကာင္း တာဝန္ရွိသူမ်ားကို လိုအပ္လွ်င္ လိုအပ္သလို ကိုယ္ပိုင္ ဆံုးျဖတ္ခြင့္ႏွင့္ ေျပာင္းလြယ္
ျပင္လြယ္ႏိုင္ခြင့္အခ်ိဳ႕ ေပးအပ္ဖို႔လိုပါ လိမ့္မည္။ ေျပာရလွ်င္ ေဘာလံုးပြဲမွာပင္ ဒိုင္လူၾကီးကို လိုအပ္သလို ဆံုးျဖတ္ခြင့္ အာဏာ ေပးထား ရပါသည္။ ပင္နတီေပးသည္လိုမ်ိဳး၊ ျပစ္ဒဏ္က်ဴးလြန္ေသာ ကစားသမားမ်ားကို အဝါကဒ္၊ အနီကဒ္
ျပသည္မ်ိဳးလို မွန္ကန္ေသာဆံုးျဖတ္ခ်က္မ်ားခ်ႏိုင္ဖို႔ အထိုက္အသင့္ လြတ္လပ္ခြင့္ေပးၾကရပါသည္။ ကစားပြဲ၏
ေနာက္ဆံုး ရလဒ္(အ႐ံႈးအႏိုင္)ကိုလည္း အဆိုပါဒိုင္လူၾကီး၏ ဆံုးျဖတ္ခ်က္မ်ားက အဓိက ျဖစ္လာႏိုင္ပါသည္။
၁၆။ အထက္ပါအခ်က္ကို ပို၍က်ယ္က်ယ္ျပန္႔ျပန္႔ ေဖာ္ျပႏိုင္ရန္၊ အေကာက္ခြန္ဆိုင္ရာ စီမံခန္႔ခြဲမႈ သေဘာပါ
ေသာ ျပႆနာတစ္ရပ္ကို စဥ္းစားၾကည့္ပါမည္။ ေယဘူယ်အားျဖင့္ ျပည္တြင္းသို႔ဝင္လာ ေသာ လူသံုးကုန္ အီလက္ထေရာနစ္ ပစၥည္းမ်ား အားလံုးအေပၚ ၂၅% အခြန္ေတာ္ စည္းၾကပ္ရန္ သတ္မွတ္ထားသည္ ဆိုၾကပါစို႔။ ဤသတ္မွတ္ခ်က္ကို အေကာင္အထည္ ေဖာ္ႏိုင္ရန္ အေကာက္ခြန္ အရာရွိမ်ားကို လမ္းညႊန္ခ်က္မ်ား ေပးထားရ
မည္ ျဖစ္ပါသည္။ အခြန္ေကာက္ခံရန္ရည္ရြယ္ခ်က္ျဖင့္ အဆိုပါပစၥည္းမ်ားကို ဘယ္လိုတန္ဖိုးျဖတ္ရမည္ဆိုေသာ လမ္းညႊန္ခ်က္မ်ိဳး ျဖစ္ပါသည္။
ဤကိစၥကို ကိုင္တြယ္ရန္ ဟာကြက္ မရွိေလာက္သည့္ နည္းလမ္းတစ္ခုမွာ ျပည္တြင္းသို႔ တင္သြင္းလာႏိုင္စရာ
ရွိသည့္ လူသံုးကုန္ အီလက္ထေရာနစ္ ပစၥည္းအားလံုး၏ ေစ်းႏႈန္းကို စာရင္းျပဳစုထားေသာစာအုပ္ တစ္အုပ္ ထုတ္ေပးဖို႔ပင္ ျဖစ္သည္။ သို႔ေသာ္ လူသံုးကုန္အီလက္ထေရာနစ္ပစၥည္းမ်ားမွာ ေထာင္ႏွင့္ ခ်ီရွိ႐ုံမွ်မက ပစၥည္း တစ္ခုခ်င္းစီမွာလည္း တံဆိပ္အမ်ိဳးမ်ဳိး၊ ထုတ္လုပ္သည့္ႏိုင္ငံအမ်ိဳးမ်ိဳး၊ မိုဒယ္ အမ်ိဳးမ်ိဳး၊ ထူးျခားမႈအမ်ိဳးမ်ိဳး၊ နည္းပညာ အေသးစိတ္ သတ္မွတ္ခ်က္ အမ်ိဳးမ်ဳိးႏွင့္ ေစ်းႏႈန္းအမ်ိဳးမ်ိဳး ရွိၾကပါသည္။ ထိုမွ်မက အဆိုပါ လုပ္ငန္း နယ္ပယ္၏ နည္းပညာတိုးတက္မႈမ်ားမွာ အလြန္ျမန္လွ သည္ျဖစ္ရာ မိုဒယ္ေဟာင္းေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားမွာ ေခတ္မမီေတာ့၍ ဆက္မထုတ္ေတာ့ဘဲ ရပ္ဆိုင္းသြားၾကပါသည္။
ဤအခ်ိန္တြင္ မိုဒယ္သစ္မ်ားႏွင့္ လံုးဝသစ္လြင္ေသာ ပစၥည္းသစ္မ်ားမွာ ေစ်းကြက္ ထဲသို႔ ေန႔စဥ္ဝင္လွ်က္ ရွိေနပါ
သည္။ ဤမွ်ျမန္ဆန္ေသာ ဆက္စပ္ အေျခအေနႏွင့္ ဤမွ်သည္းသန္ ျပင္းထန္ေသာ ၿပိဳင္ဆိုင္မႈမ်ား၏ ေအာက္တြင္
ေစ်းႏႈန္းမ်ားမွာလည္း အၾကိမ္ၾကိမ္ ေျပာင္းေနေတာ့ သည္။ ဥပမာအားျဖင့္ ကြန္ျပဴတာပစၥည္းအခ်ိဳ႔၏ ေစ်းႏႈန္းဆိုလွ်င္ လအနည္းငယ္အတြင္းမွာပင္ မၾကားဖူးေလာက္ေအာင္ ထိုးက်သြားသည္မ်ားလည္း ေတြ႔ရွိပါသည္။ ဤအေျခအေန
တြင္ ဆိုခဲ့ပါ အေရးေပၚအေျပာင္းအလဲအားလံုးကို ထည့္သြင္းၿပီး ျပည့္စံုတိက်႐ုံမွ်မက၊ ေနာက္ဆံုးေစ်းႏႈန္းမ်ားကိုပါ
ေဖာ္ျပေပးႏိုင္မည့္ စာအုပ္တစ္အုပ္ ျပဳစုဖို႔ဆိုသည္မွာ လြယ္လိမ့္မည္ မဟုတ္ပါ။ ဤစာအုပ္မွာ စာမ်က္ႏွာေပါင္း
ေထာင္ခ်ီရွိလိမ့္မည္ျဖစ္ၿပီး၊ ပံုႏွိပ္ၿပီးပါကလည္း ျပင္ပအေျပာင္းအလဲမ်ားကို အမွီ မလိုက္ႏိုင္၍ ေခတ္ေနာက္က်ဖို႔သာ မ်ားပါလိမ့္မည္။ ဤသို႔ေသာ အခ်ိန္ကုန္၊ အလုပ္ပ်က္၊ စရိတ္ တက္စာအုပ္မ်ဳိး ျပဳစုရသည့္ကုန္က်စရိတ္မွာ သြင္းကုန္ မ်ားအေပၚမွ ေကာက္ခံရရွိေသာ အခြန္ေတာ္ ဝင္ေငြထက္ပင္ ပိုမ်ားႏိုင္စရာရွိပါသည္။
၁၇။ ဆိုခဲ့ၿပီးေသာျပႆနာအျပင္ သြင္းကုန္ပစၥည္းတစ္ခုအေနႏွင့္ မည္သည့္အေကာက္ခြန္အမ်ိဳး အစားတြင္ ပါဝင္ သည္ ဆိုသည္ကို ဆံုးျဖတ္ႏိုင္ေရးမွာလည္း ခက္ခဲသိမ္ေမြ႔ေသာ အလုပ္ ျဖစ္ပါသည္။ ဥပမာအေနႏွင့္ ေအာ္ဒီယို
ကက္ဆက္တစ္လံုးကို ''တည္'' ၿပီး စဥ္းစားၾကည့္ပါမည္။ ဤကက္ဆက္ကို လူခ်မ္းသာမိသားစု၏ ဧည့္ခန္းေဆာင္ တြင္ ေခတ္ေပၚသီခ်င္းေတြ နားေထာင္ဖို႔ အသံုးျပဳလွ်င္ ဇိမ္ခံ ပစၥည္းအျဖစ္သတ္မွတ္ၿပီး၊ အခြန္ႏႈန္းျမင့္ျမင့္ ေကာက္ခံ
ရပါမည္။ အဆိုပါ ကက္ဆက္ကိုပင္ ႏိုင္ငံျခား ဘာသာသင္ တကၠသိုလ္တြင္ ဘာသာစကား သင္ၾကားေနေသာ
ေက်ာင္းသူေက်ာင္းသားေတြ အသံုးျပဳပါက ပညာေရး အေထာက္အကူျပဳ ပစၥည္း ျဖစ္သြားၿပီး၊ အခြန္ႏႈန္း နည္းနည္း သာ ေကာက္ခံရေတာ့မည္ ျဖစ္ပါသည္။
ထိုကက္ဆက္ကိုပင္ ဘာသာေရး တရားပြဲတစ္ခုတြင္ ေဟာၾကားေသာ ဆရာေတာ္ၾကီး တစ္ပါး၏ တရားေတာ္ကို အသံလႊင့္ဖို႔ အသံုးျပဳမည္ဆိုပါက အဓိပၸါယ္ တစ္မ်ိဳး ေျပာင္းသြားပါေတာ့သည္။ လူထုအတြက္ ဘာသာေရး အဆံုး
အမႏွင့္ စိတ္ဓါတ္ေရးရာ က်င့္ဝတ္ဆိုင္ရာ ႏႈန္းစံမ်ား ျမင့္မားေစသည္ျဖစ္၍၊ အခြန္လြတ္ တင္သြင္းခြင့္ ျပဳရမည္
ျဖစ္ပါသည္။ ဤတြင္ေျပာလိုသည္မွာ ကြၽႏုပ္တို႔ အေနႏွင့္ မည္မွ်ပင္ အၾကံေကာင္း ဥာဏ္ေကာင္းျဖင့္ စည္းမ်ဥ္း စည္းကမ္းမ်ားကို ဒီဇိုင္းဆင္ ထားသည္ ျဖစ္ေစ၊ ဝိဝါဒကြဲစရာ ေပ်ာ့ကြက္ဟာကြက္မ်ား ရွိေနမည္သာ ျဖစ္ပါသည္။ သို႔အတြက္ အဆိုပါ စည္းမ်ဥ္းစည္းကမ္းမ်ားကို စီမံခန္႔ခြဲ အေကာင္အထည္ေဖာ္ရမည့္ တာဝန္ခံ အရာရွိကို လိုအပ္
လွ်င္ လိုအပ္သလို လြတ္လြတ္လပ္လပ္ ကိုယ္ပိုင္ဆံုးျဖတ္ပိုင္ခြင့္ ေပးၾကရမည္သာ ျဖစ္ပါသည္။ ဤသို႔ မဟုတ္လွ်င္ အရာရာစာအုပ္ၾကီးအတိုင္း လုပ္ၾကပါက စီမံခန္႔ခြဲမႈယႏၲရားၾကီးတစ္ခုလံုး တံု႔ဆိုင္းသြား ကာ တျဖည္းျဖည္းအရွိန္ေသ ထိုးရပ္သြားပါလိမ့္မည္။
(င) တာဝန္ခံမႈ
၁၈။ ေနာက္ဆံုးအေနႏွင့္ တာဝန္ခံမႈႏွင့္ပတ္သက္ၿပီး မွတ္ခ်က္အနည္းငယ္ ေပးလိုပါသည္။ အဂတိလိုက္စားမႈ
ျပႆနာႏွင့္ပတ္သက္ၿပီး စဥ္းစားခ်င့္ခ်ိန္ၾကရာတြင္ တာဝန္ခံမႈမွာလည္း အေရးၾကီး ေသာအခန္းက႑မွ ပါဝင္
ေနသည္ျဖစ္၍၊ ဤကိစၥအေၾကာင္း ေဖာ္ျပဖို႔လိုအပ္ပါသည္။ တာဝန္ခံမႈမွာ စည္းမ်ဥ္းစည္းကမ္းမ်ားကို သင့္တင့္
ေလ်ာက္ပတ္စြာ လိုက္နာေစာင့္ထိန္းရမႈႏွင့္ ပတ္သက္သည္။ အဆိုပါ စည္းမ်ဥ္းစည္းကမ္းမ်ားကို စီမံခန္႔ခြဲ ရသူမ်ား အေနႏွင့္ သူတို႔၏လုပ္ေဆာင္မႈမ်ားကို တာဝန္ ယူၾကရမည္ျဖစ္သလို တာဝန္ခံၾကရမည္လည္း ျဖစ္ပါသည္။
ဤကိစၥႏွင့္ ပတ္သက္ၿပီး ေက်ာင္း အုပ္ခ်ဳပ္ေရးအဖြဲ႔ႏွင့္ ေက်ာင္းသား မိဘမ်ား၏ ဆက္ဆံေရးကို ဥပမာျပဳ ေဆြးေႏြး သြားပါမည္။ ႏိုင္ငံအေတာ္ မ်ားမ်ားတြင္ ကေလးသူငယ္မ်ား ပညာသင္ၾကားရာ စာသင္ေက်ာင္းမ်ားအတြက္ လိုအပ္
ေသာစီမံခ်က္ မ်ားကို ေဆာင္ရြက္ႏိုင္ရန္ ေက်ာင္းသားမိဘမ်ားထံမွ ဘ႑ာေရးအကူအညီယူၾကရသည္မွာ သာမန္ လုပ္႐ိုးလုပ္စဥ္ပင္ ျဖစ္သည္။ မ်ားေသာအားျဖင့္ ဤသို႔ေသာစီမံခ်က္မ်ားကို လူသိရွင္ၾကားေဆာင္ရြက္ ၾကရပါမည္။ စီမံခ်က္၏ရည္မွန္းခ်က္မ်ား၊ အက်ိဳးေက်းဇူးမ်ား၊ လုပ္ငန္းအစီအစဥ္ႏွင့္ ခန္႔မွန္းကုန္က် စရိတ္မ်ားကို အလႉရွင္
ေက်ာင္းသား မိဘမ်ားသို႔ အေသးစိတ္ ရွင္းျပၾကရမည္။
စီမံခ်က္ အေကာင္ အထည္ေဖာ္ေနစဥ္ ကာလအတြင္း ကာလအေလ်ာက္ အစီရင္ခံစာမ်ား တင္ျပၾကရသလို၊ စီမံခ်က္ၿပီးဆံုး သြားေသာအခါတြင္လည္း ေနာက္ဆံုးအစီရင္ခံစာ တင္ျပၾကရပါသည္။ အဆိုပါ ေနာက္ဆံုး အစီရင္ ခံစာတြင္ စီမံခ်က္ရည္မွန္းခ်က္မ်ား မည္ေရြ႔မည္မွ်ေအာင္ျမင္သည္ကို မီးေမာင္းထုိးျပရသည္။ ထုိမွ် မက စုစုေပါင္း ရရွိေသာအလႉေငြ၊ လက္ေတြ႔အသံုးျပဳလိုက္ရေသာ ကုန္က်စရိတ္တို႔ႏွင့္ ပတ္သက္၍ လည္း တိတိက်က် စာရင္းစစ္ ထားေသာ ေငြစာရင္းရွင္းတမ္းမ်ားကို အျပည့္အစံုေဖာ္ထုတ္တင္ျပၾက ရသည္။ ဤကိစၥအားလံုးကို ေက်ာင္း အာဏာပိုင္မ်ားဘက္မွ မေလ်ာ္ကန္ေသာ သတင္း အခ်က္အလက္မ်ားႏွင့္ မတိက်ေသာ စာရင္းအင္းမ်ားကို တင္ျပလာလွ်င္ ေမးခြန္းထုတ္စရာမ်ား အမွန္ပင္ရွိလာ ပါလိမ့္မည္။
ဤသို႔ျဖစ္လာလွ်င္ ေက်ာင္းအာဏာပိုင္မ်ား အေနႏွင့္ ရွင္းလင္းတင္ျပရမည္ ျဖစ္သလို အမွားအယြင္း ရွိပါကလည္း
ျပဳျပင္တည့္မတ္မႈမ်ား ျပဳလုပ္ေပးၿပီး အမ်ား ေက်နပ္ေစေအာင္ လိုအပ္ သလို ေဆာင္ရြက္ေပးၾကရမည္ ျဖစ္သည္။
ေျပာရလွ်င္ ေက်ာင္းအာဏာပိုင္မ်ားဘက္မွ တက္လာ သမွ်ေစာဒကမ်ားကို တုန္႔ျပန္ေျဖရွင္းဖို႔ တာဝန္ရွိ ပါသည္။ သို႔မွသာလွ်င္ သံသယ အားလံုး ဖယ္ရွား ႏိုင္မည္ျဖစ္ၿပီး၊ သက္ဆိုင္သူ အားလံုး စိတ္ေက်နပ္မႈ ရေစရန္ လိုအပ္ သလိုကုစားျခင္း၊ စည္းကမ္း အရအေရးယူျခင္း စသည္တို႔ကို ဆက္လက္ေဆာင္ရြက္ႏိုင္မည္ ျဖစ္ပါသည္။
၁၉။ အျခားတစ္ဖက္တြင္ သားသမီးမ်ားကို မူၾကိဳေက်ာင္းဝင္ခြင့္ေပးမည္ဆိုေသာ မက္လံုးျဖင့္ မိဘ မ်ားထံမွ အလႉေငြအေျမာက္အျမား ေကာက္ခံၾကသည္မ်ားလည္း ရွိပါသည္။ ေက်ာင္းအေထာက္ အကူပစၥည္းမ်ား အဆင့္ျမႇင့္ရန္ႏွင့္ ေက်ာင္းသား၊ ဆရာ၊ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးပိုင္းႏွင့္ ဝန္ထမ္းပိုင္း၏ သက္သာေခ်ာင္ခ်ိေရးအတြက္ အဆိုပါအလႉေငြမ်ားကို အသံုးျပဳပါမည္ဟုလည္း ကတိေပးေတာင္းခံ ၾကပါသည္။ ထိုသို႔ အလႉေငြမ်ား ေကာက္ခံ ရရွိေၾကာင္း ေျပစာလည္းထုတ္မေပး၊ ဘ႑ာေရးရွင္းတမ္း လည္းထုတ္ျပန္မႈမရွိ၊ ရရွိသည့္အလႉေငြမ်ားကို မည္သို႔
မည္ပံု အသံုးျပဳမည္ဆိုသည္ကိုလည္း တရား ဝင္စာရင္းအင္းမ်ား ထုတ္ျပန္ေဖာ္ျပျခင္း မရွိလွ်င္ ေက်ာင္းအာဏာ
ပိုင္မ်ားဘက္မွ တာဝန္ခံမႈမရွိဟု ဆိုရပါမည္။
အပိုင္း (၃)
အေၾကာင္းအရင္းခံ၊ သက္ေရာက္မႈ အတိုင္းအတာႏွင့္ အဂတိလိုက္စားမႈ ပံုသ႑ာန္မ်ား
(က) အဂတိလိုက္စားမႈညီမွ်ျခင္း
၂ဝ။ အထက္တြင္ ေဖာ္ျပခဲ့ေသာ သေဘာတရားမ်ားကို အေျခခံၿပီး အဂတိ လိုက္စားမႈ ညီမွ်ျခင္းကို ေအာက္ပါ အတိုင္း ေဖာ္ထုတ္ႏိုင္ပါသည္။
C = R + D - A
၂၁။ ညီမွ်ျခင္းတြင္ပါေသာ C မွာ အဂတိလိုက္စားမႈ ျဖစ္ပါသည္။ R မွာ စီးပြားေရးအထူးအက်ိဳး အျမတ္ျဖစ္၍၊
D မွာ ကိုယ္ပိုင္ဆံုးျဖတ္ခြင့္ ျဖစ္သည္။ A က တာဝန္ခံမႈကို ညႊန္းပါသည္။ ညီမွ်ျခင္း ၏ဆိုလိုခ်က္အရ တိုင္းျပည္ တစ္ျပည္တြင္ စီးပြားေရးအထူးအက်ိဳးအျမတ္ R အတြက္ အခြင့္အလမ္း ပိုမ်ားေလ၊ အဂတိလိုက္စားမႈ ပိုၾကီးေလ
ျဖစ္သည္။ အလားတူ စီမံအုပ္ခ်ဳပ္သူမ်ားကို ကိုယ္ပိုင္ ဆံုးျဖတ္ခြင့္အာဏာ D ပိုေပးေလ၊ အဂတိလိုက္စားမႈမ်ား ပိုၾကီးထြားေလ ျဖစ္ပါသည္။ သို႔ေသာ္ စီမံ အုပ္ခ်ဳပ္သူမ်ား မိမိတို႔အလုပ္အေပၚတာဝန္ခံမႈ A ပိုမ်ားေလ၊ အဂတိ လိုက္စားမႈ ပိုနည္းေလျဖစ္ သည္။ သို႔အတြက္ A ၏ေရွ႕တြင္ အႏႈတ္လကၡဏာ ထည့္ထားျခင္း ျဖစ္သည္။
၂၂။ အထက္ပါညီမွ်ျခင္း၏ဆိုလိုခ်က္ကို ေနာက္တစ္မ်ိဳးေဖာ္ျပရလွ်င္ ''တိုင္းျပည္တစ္ျပည္တြင္ ေအာက္ပါ
အေျခအေန သံုးရပ္ရွိေနပါက တစ္ခြင္တစ္ျပင္လံုး သေဘာေဆာင္သည့္ အဂတိလိုက္စားမႈ စနစ္တစ္ရပ္ ရွင္သန္
ႀကီးထြားလာမည္ ျဖစ္ပါလိမ့္မည္''။ ယင္းတို႔မွာ -
၁။ ပုဂၢလိကစီးပြားေရးလုပ္ေဆာင္မႈမ်ားကို ထိန္းခ်ဳပ္ရန္ ဥပေဒ၊ စည္းမ်ဥ္းစည္းကမ္းႏွင့္ အမိန္႔ညႊန္ၾကားခ်က္ အမ်ားအျပားရွိေနျခင္း။ ဤသို႔ရွိေနသည့္အတြက္ အထူးစီးပြား ေရးအက်ိဳးအျမတ္မ်ား ရယူႏိုင္ရန္ ၾကီးမားေသာ အခြင့္အလမ္း ေပၚေပါက္ေနျခင္း။ အထူးသျဖင့္ အဆိုပါထိန္းခ်ဳပ္ေရး အစီအစဥ္မ်ားမွာ ႐ႈပ္ေထြးၿပီးနားလည္ရန္ ခက္ခဲျခင္း၊ စည္းမ်ဥ္းစည္းကမ္းဥပေဒမ်ားကို ကိုင္တြယ္အသံုးျပဳရာတြင္လည္း လို၊လိုသလို/မလို၊မလိုသလို က်င့္သံုးျခင္း၊ လွ်ိဳ႕ဝွက္က်င့္သံုးျခင္း၊ ေရွ႕ေနာက္မညီ ျခင္း၊ ပြင့္လင္းျမင္သာမႈမရွိျခင္း။
၂။ စည္းမ်ဥ္းစည္းကမ္းမ်ားကို ဖြင့္ဆိုရာတြင္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးအာဏာပိုင္မ်ားကို ကိုယ္ပိုင္ ဆံုးျဖတ္ခြင့္အာဏာ လြန္ကဲစြာေပးထားျခင္း။ ဥပေဒစည္းမ်ဥ္းစည္းကမ္းမ်ားကို လက္ေတြ႔ကိုင္တြယ္ အသံုးျပဳရာတြင္လည္း ဘယ္သူ႔ကို ဘယ္ပံုက်င့္သံုးရမည္ဆိုသည္ ကအစ စိတ္ၾကိဳက္ဆံုးျဖတ္ႏိုင္ရန္ လြတ္လပ္ခြင့္ေပးထားျခင္း။ တည္ဆဲ ဥပေဒမ်ားကို
ေျပာင္းလဲျပင္ဆင္ျဖည့္စြက္ ပယ္ဖ်က္ခြင့္အာဏာမ်ား ေပးထားျခင္း။ ထိန္းခ်ဳပ္ေရး၊ အမိန္႔ႏွင့္ ညႊန္ၾကားခ်က္
အသစ္မ်ား၊ လုပ္ထံုးလုပ္နည္းအသစ္မ်ား စိတ္တိုင္းက် ေဖာ္ထုတ္ႏိုင္ျခင္း။
၃။ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးအာဏာပိုင္မ်ားအေနျဖင့္ မိမိတို႔၏လုပ္ေဆာင္ခ်က္မ်ားအေပၚ တာဝန္ခံမႈ ရွိလာေစရန္၊ တည့္မတ္
ေပးေသာ ထိေရာက္သည့္ လုပ္ထံုးလုပ္နည္းမ်ားႏွင့္ အဖြဲ႕အစည္း မူေဘာင္အစီအမံမ်ား မရွိျခင္းတို႔ ျဖစ္ပါသည္။
(ခ) အဂတိလိုက္စားမႈအဆင့္မ်ား
၂၃။ အဂတိလိုက္စားမႈမွာ အဆင့္မ်ိဳးစံုရွိႏိုင္ေသာ္လည္း မ်ားေသာအားျဖင့္ အဆင့္ႏွစ္ခုကိုသာ ဂ႐ုဓမၼထားေလ့ ရွိပါသည္။ အထက္ဆင့္ႏွင့္ ေအာက္ဆင့္တို႔ ျဖစ္သည္။ ဤႏွစ္ဆင့္မွာလည္း အျပန္အလွန္ အားျဖည့္ေနပါသည္။
၂၄။ အထက္ဆင့္ (တစ္နည္း) အဆင့္ျမင့္အဂတိလိုက္စားမႈဆိုရာတြင္ တိုင္းျပည္ေခါင္းေဆာင္မ်ား ႏွင့္ ထိပ္ပိုင္း ဗ်ဴ႐ိုကရက္မ်ား၏ မသမာမူမ်ားကို ရည္ညႊန္းပါသည္။ အဆိုပါပုဂၢိဳလ္မ်ားမွာ ေယဘူယ် အားျဖင့္ ခ်မ္းသာႂကြယ္ဝၿပီး၊ သူတို႔တာဝန္ယူထားေသာ ရာထူးဌာနႏၲရမ်ားႏွင့္ ဆက္စပ္ေနသည့္ အထူးအခြင့္အေရးမ်ား အေျမာက္အမ်ား ရရွိၾက သူေတြ ျဖစ္သည္။ သို႔အတြက္ သူတို႔တေတြ၏အက်င့္ ပ်က္အျပဳအမူမ်ားကို လခနည္းေသာေၾကာင့္၊ မိသားစု စားဝတ္ေနေရးေၾကာင့္ စသျဖင့္ ဆင္ေျခေပးလုိ႔ မရပါ။ ''ေလာဘ''သည္သာ အရင္းခံ အေၾကာင္းတရား ဟု ယူဆရမည္ ျဖစ္ပါသည္။ သို႔ႏွင့္တိုင္ အျခားေသာေစ့ေဆာ္မႈမ်ား ရွိႏိုင္သည္ကိုလည္း သိမွတ္လက္ခံဖို႔ လိုပါလိမ့္မည္။
ဥပမာ- လက္ရွိ ရာထူးတြင္ ျမဲလိုျခင္းမွာ ပဓာနက်ေသာ တြန္းအားတစ္ခု ျဖစ္ႏိုင္သည္။ ျပန္လည္ ေရြးေကာက္ တင္ေျမႇာက္ခံရေရးအတြက္ ေရြးေကာက္ပြဲမဲဆြယ္စရိတ္မ်ား ျမင့္မားလာေနရာ ႏိုင္ငံအခ်ိဳ႕မွာဆိုလွ်င္ ေရြးေကာက္ပြဲ မဲဆြယ္ ဘ႑ာေရးႏွင့္ ဆက္စပ္ေနေသာ အဂတိ လိုက္စားမႈမ်ားမွာ အလြန္ၾကီးမားေသာ ႏိုင္ငံေရး ျပႆနာတစ္ရပ္
ျဖစ္ေနပါသည္။ ႏိုင္ငံေရး မဟာမိတ္မ်ား၊ လုပ္ေဖာ္ကိုင္ဖက္မ်ားႏွင့္ လက္ေအာက္ငယ္သားမ်ား မိမိအေပၚ သစၥာရွိ
ေစရန္၊ မိမိႏွင့္ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ေစရန္ သူတို႔တေတြ စိတ္ခ်မ္းသာ ေပ်ာ္ရႊင္ေစရန္ အထူးအခြင့္အေရးမ်ား ေပးဖို႔ လိုအပ္ရာမွ၊ ဤလိုအပ္ခ်က္ကို ျဖည့္ဆည္း ႏိုင္ရန္ အဂတိ လိုက္စားလာၾကသည္မ်ားလည္း ရွိပါသည္။
ထို႔အျပင္ အခ်ိဳ႕ေသာ လူ႔အဖြဲ႔အစည္းမ်ားတြင္ ေရြးေကာက္တင္ေျမႇာက္ ခံရေသာ ကိုယ္စားလွယ္ တစ္ဦးအေနႏွင့္ သူ႔ကို ေရြးေကာက္ တင္ေျမႇာက္လိုက္ေသာ မဲဆႏၵနယ္ရွိ လူထု၏ သာေရးနာေရးကို ျဖည့္ဆည္းေပးရသည့္ အစဥ္အလာမ်ိဳးရွိေန တတ္သည္။ ဥပမာအားျဖင့္ ႏိုင္ငံေရးသမားတစ္ေယာက္မွာ သူ႔မဲဆႏၵနယ္ရွိ ေထာက္ခံသူ တစ္ဦးဦးႏွင့္ ပတ္သက္ေနသည့္ မဂၤလာေဆာင္ဆိုလွ်င္ ေစ်းၾကီးၾကီးလက္ဖြဲ႔ရသည့္ ထံုးတမ္းစဥ္လာမ်ိဳး ႏိုင္ငံအခ်ိဳ႕
တြင္ ရွိသည္။ ဤသို႔ေသာ လူမႈ႔အဖြဲ႔အစည္းမ်ားတြင္ မဂၤလာေဆာင္မ်ား၊ ေမြးေန႔ပြဲမ်ား၊ ႏွစ္ပတ္လည္ ပြဲေတာ္မ်ား၊ ႐ိုးရာဓေလ့ဆိုင္ရာပြဲမ်ား၊ ရန္ပံုေငြရွာေဖြသည့္အခမ္းအနားမ်ား မနည္းမေနာရွိေနတတ္ရာ အဆိုပါပြဲလမ္းမ်ား
အတြက္ စရိတ္စကမွာ ေရြးေကာက္တင္ေျမႇာက္ခံရေသာ ႏိုင္ငံေရးသမားအတြက္ ေလးလံေသာ ဘ႑ာေရး ဝန္ထုပ္ဝန္ပိုးၾကီး ျဖစ္ေနေတာ့သည္။
ရာထူးၾကီးေလ အလႉေငြမ်ားမ်ားထည့္ ေလဟု ေမွ်ာ္လင့္ၾကသည္မွာ အဆိုပါေဒသမ်ား၏ ထံုးစံပင္ျဖစ္သည္။
သို႔အတြက္ အဆင့္ျမင့္ဗ်ဴ႐ို ကရက္မ်ားႏွင့္ ႏိုင္ငံေရး ေခါင္းေဆာင္မ်ားကို အထူးလုပ္ပိုင္ခြင့္ အက်ိဳးအျမတ္ ရွာေဖြမႈမ်ားထဲသို႔ တြန္းေပးလိုက္သလိုရွိေသာ စီးပြားေရး၊ ႏိုင္ငံေရး၊ လူမူေရးႏွင့္ ယဥ္ေက်းမႈဓေလ့ဆိုင္ရာ
အေၾကာင္း အရင္းမ်ားရွိသည္ကို သိမွတ္လက္ခံၾကရမည္ ျဖစ္ပါသည္။
၂၅။ ထိုသည္၏အျခားတစ္ဖက္တြင္ ေအာက္အဆင့္ (တစ္နည္း) အဆင့္နိမ့္အဂတိလိုက္စားမႈမ်ား လည္းရွိသည္။ ယာဥ္ေမာင္းလိုင္စင္ ျမန္ျမန္ရခ်င္၍ သက္ဆိုင္ရာစာေရးကို လက္သိပ္ထိုး လက္ဖက္ ရည္ဖိုးေပးျခင္းမ်ိဳး ျဖစ္ပါသည္။ အဆိုပါ အဆင့္နိမ့္အဂတိလိုက္စားမႈတြင္လည္း သူ႔ျပႆနာႏွင့္သူ ရွိသည္သာ ျဖစ္ပါသည္။ ဤကိစၥႏွင့္ ပတ္သက္ၿပီး
ေယဘူယ်လက္ခံထားၾကသည္မွာ လုပ္ခလစာ နည္းေသာ အစိုးရ ဝန္ထမ္းမ်ားအေနႏွင့္ မိသားစု စားဝတ္ေနေရး ကို ျဖည့္ဆည္းႏိုင္ရန္ မလႊဲမေရွာင္သာ အဂတိ လိုက္စားရသည္ဟူ၍ ျဖစ္သည္။ သူတို႔ကိုသာ လုပ္ခလစာ တိုးေပး လိုက္လွ်င္ ဤသို႔ေသာ တရားမဝင္လုပ္ရပ္မ်ား ေလ်ာ့နည္းလာပါလိမ့္မည္ဟု တင္ျပၾကသည္မ်ားလည္း ရွိပါသည္။
ဤအဆို မွာ က်ိဳးေၾကာင္းဆီေလ်ာ္မႈရွိသည္ဟု ဆိုႏိုင္ပါလိမ့္မည္။ အေၾကာင္းမွာ အစိုးရဝန္ထမ္းမ်ားကို လခ
ေကာင္းေကာင္း ေပးထားသည့္ႏိုင္ငံမ်ားတြင္ လစာႏႈန္းထားနိမ့္ပါးေသာႏိုင္ငံမ်ားထက္ အစိုးရက႑ အဂတိ လိုက္စားမႈမ်ား အေတြ႔ရနည္းေသာေၾကာင့္ ျဖစ္ပါသည္။ သို႔ျဖစ္လင့္ကစား ေအာက္ေျခ ဝန္ထမ္းမ်ားမွာ အထက္ လူၾကီးေတြေလာက္ ေလာဘမၾကီးဆိုေသာ အယူအဆသည္ကား ခိုင္မာေသာ သက္ေသ အေထာက္အထားျပရန္ မလြယ္ကူပါ။ လိုအပ္ခ်က္က တြန္းပို႔ေသာ အဂတိလိုက္စားမႈ (need driven) ႏွင့္ ေလာဘက တြန္းပို႔ေသာ အဂတိလိုက္စားမႈ (greed driven) ၾကား တိတိက်က်ခြဲျခားသတ္ မွတ္ရန္မလြယ္ပါ။
ဤအဂတိလိုက္စားမႈႏွစ္မ်ိဳးၾကား ဘယ္မွာဆံုး၍ ဘယ္ကစသည္ကို သတ္မွတ္ဖို႔ ခက္ပါသည္။ သို႔ႏွင့္အမွ် အျခား
ေသာ တြဲဖက္ အစီအစဥ္မ်ား မပါဘဲ လစာတိုးေပး႐ုံ သက္သက္မွ်ျဖင့္ အဂတိလိုက္စားမႈကို ထိထိေရာက္ေရာက္
ေလွ်ာ့ခ်ႏိုင္မည္ မဟုတ္ဟု အဆိုျပဳခ်က္မ်ားလည္း ရွိေနသည္။ ဆန္႔က်င္စြာပင္ ဝန္ထမ္းလစာ တိုးေပးလိုက္ရသည့္ အတြက္ တိုးလာေသာ ေငြေၾကးေဖာင္းပြမႈ (inflation) က အဂတိလိုက္စားမႈ ေလ်ာ့နည္းသြားရာမွ ရႏိုင္စရာရွိေသာ အက်ိဳးအျမတ္ထက္ ပို၍ပင္ ၾကီးမားေသာ ဆိုးက်ိဳးမ်ား ျဖစ္ေပၚႏိုင္ပါသည္။ ေငြေၾကး ေဖာင္းပြမႈ ဖိအားကို ထိန္းခ်ဳပ္ႏိုင္ေရး အတြက္ လိုအပ္သလို အားမထုတ္လွ်င္ ေစ်းဆိုင္ပိုင္ရွင္မ်ားအေနႏွင့္ ဝန္ထမ္းလစာ တိုးသည္ကို ၄င္းတို႔အတြက္ ေစ်းတင္ေရာင္းရန္ အခ်က္ျပခ်က္ဟုယူဆၿပီး ကုန္ေစ်းႏႈန္းမ်ားကို ျမႇင့္တင္ပါလိမ့္မည္။
ဝန္ထမ္း လစာတိုးရာမွ ကုန္ေစ်းႏႈန္းေတြတက္၊ ထိုမွတစ္ဖန္ လူေနမႈစရိတ္ေတြ ျမင့္မားလာလွ်င္ အစိုးရဝန္ထမ္း
မ်ား၏ အစစ္အမွန္လစာမွာ တိုးရာေရာက္ေတာ့မည္ မဟုတ္ပါ။ သူတို႔တေတြ၏ လူမႈဘဝလည္း အမွန္တကယ္
ျမင့္မားလာမည္ မဟုတ္ပါ။ ဝန္ထမ္းလစာတိုးရာမွ အေထြေထြကုန္ေစ်းႏႈန္းမ်ားျမင့္ တက္သြားၿပီး လူတိုင္း၏
စီးပြားေရး အေျခအေနပင္ ပိုမို ဆိုးရြားသြားႏိုင္စရာ ရွိပါသည္။ ဤအခ်က္က ေဖာ္ျပေနသည္မွာ ေငြေၾကး ေဖာင္းပြ
မႈကို ထိန္းခ်ဳပ္ရန္၊ မက္ခ႐ိုစီးပြားေရးတည္ၿငိမ္မႈကိုထိန္းသိမ္းရန္ႏွင့္ မတည္မၿငိမ္ျဖစ္ေနေသာ ေစ်းကစားမႈမ်ား၏ အေၾကာင္းရင္းခံမ်ားကို ကိုင္တြယ္ေျဖရွင္းရန္စသည္တို႔ အထူးလိုအပ္ေၾကာင္းပင္ ျဖစ္ပါသည္။
၂၆။ လုပ္ခလစာ နည္းပါးျခင္းမွာ အဂတိ လိုက္စားမႈကို အားေပး႐ုံမွ်မက အစိုးရဝန္ထမ္းမ်ား၏ လုပ္ရည္ကိုင္ရည္
ႏွင့္ သေဘာထားအျမင္မ်ားအေပၚတြင္ပါ ဆိုးက်ိဳး သက္ေရာက္မႈမ်ား ျဖစ္ေပၚေစပါသည္။ လခနည္းသျဖင့္ အလုပ္ ႀကိဳးစားလိုသည့္ မက္လံုးမ်ား က်ဆင္းလာၿပီး၊ က်င့္ဝတ္ပိုင္းတြင္ နိမ့္ပါးလာသည္။ စြမ္းေဆာင္ရည္ ဘက္တြင္လည္း
ေလ်ာ့ပါးလာသည္။ အပိုဝင္ေငြရႏိုင္မည့္ ေဘးပန္း အလုပ္မ်ား လုပ္ကိုင္လာၾကၿပီး၊ အလုပ္ခြင္ပ်က္ကြက္မႈမ်ား မ်ားလာသည္။ မိမိကိုယ္ကိုေလးစား တန္ဖိုးထားမႈႏွင့္ ဂုဏ္သိကၡာပိုင္းကိုပါ ထိခိုက္လာရေတာ့သည္။ အက်ိဳးဆက္
ကား အဆိုပါဝန္ထမ္း မ်ားထဲမွအခ်ိဳ႕မွာ လူထုႏွင့္ဆက္ဆံရာတြင္ ႐ိုင္းျပေမာက္မာ ဂ႐ုမစိုက္သလို ျပဳမူလာျခင္း မ်ားပင္ ျဖစ္လာတတ္ပါသည္။
သို႔ႏွင့္အမွ် သာမန္လူထု၏အျမင္တြင္လည္း ဆိုခဲ့ပါဝန္ထမ္းမ်ားမွာ စိတ္ကုန္ စရာ၊ ၿငိဳျငင္စရာ ျဖစ္လာရေတာ့သည္။ ဤအေျခအေနေအာက္တြင္ ဝန္ထမ္းအခ်ိဳ႕အေနျဖင့္ ပိုမို စိတ္ဝင္စားစရာေကာင္းေသာ စိန္ေခၚခ်က္မ်ားကို ရင္ဆိုင္
ရန္၊ ပို၍လုပ္ခလစာေကာင္းေသာအလုပ္ မ်ားကိုရွာေဖြရန္ ပုဂၢလိကက႑သို႔ ေျပာင္းေရႊ႔လာၾကပါမည္။ သို႔မဟုတ္
ႏိုင္ငံရပ္ျခားသုိ႔ ထြက္ခြာ ကုန္ၾကသည္။ ဤတြင္ အစိုးရက႑မွာ ဝန္ထမ္းေကာင္းမ်ား ရႏိုင္ဖို႔၊ ရခဲ့လွ်င္လည္း ဆက္ထိန္းထား ႏိုင္ဖို႔ ခက္ခဲလာေလေတာ့သည္။
သို႔အတြက္ ဤကိစၥကို အဂတိလိုက္စားမႈ႐ႈေထာင့္မွ သာမကဘဲ ပိုမို က်ယ္ျပန္႔သည့္ ျပည္သူ႔ဝန္ေဆာင္မႈ ဆိုင္ရာ
ျပဳျပင္ ေျပာင္းလဲေရး အစီအစဥ္တစ္ရပ္အေနႏွင့္ စဥ္းစားၾကဖို႔လိုၿပီ ျဖစ္ပါသည္။ ဤအစီအစဥ္တြင္ ပွ်မ္းမွ် မိသားစု တစ္စု၏ စားဝတ္ေနေရးအသံုး စရိတ္ႏွင့္ကာမိေစရန္ လုပ္ခလစာမ်ားကို ခ်ိန္ညိႇၾကရမည္ ျဖစ္သည္။ တစ္ၿပိဳင္နက္ တည္းမွာပင္ ျဖစ္တန္ရာ ေငြေၾကးေဖာင္းပြမႈမ်ားကိုလည္း ထိန္းခ်ဳပ္ႏိုင္ဖို႔ လိုပါသည္။ တိုင္းျပည္တြင္ ဤသို႔ေသာ အေျခအေနမ်ား အႏွံ႔အျပား ရွိေနၿပီဆိုပါက ဂ႐ုတစိုက္ႏွင့္ လိုအပ္သည့္စီးပြားေရးျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈ မ်ားကို အေလး အနက္ အာ႐ုံျပဳ အေကာင္အထည္ေဖာ္ၾကရေတာ့မည္ ျဖစ္ပါသည္။
(ဂ) အက်ိဳးသက္ေရာက္မႈအတိုင္းအတာ
၂၇။ အဂတိလိုက္စားမႈ၏ အက်ိဳးသက္ေရာက္မႈအတိုင္းအတာမွာ လူ႔အဖြဲ႕အစည္းတစ္ခုႏွင့္တစ္ခု မတူညီပါ။ အၾကမ္းအားျဖင့္ ျဖစ္ေတာင့္ျဖစ္ခဲအဂတိလိုက္စားမႈ၊ အႏွံ႔အျပားသေဘာေဆာင္ေသာ အဂတိလိုက္စားမႈႏွင့္ စနစ္တစ္ခုလံုးလိုပင္ျဖစ္ေနေသာအဂတိလိုက္စားမႈဟူ၍ သံုးမ်ိဳးခြဲႏိုင္ပါသည္။ အဂတိလိုက္စားမႈမွာ တစ္ခါတစ္ရံမွ သာေပၚေပါက္ေသာ ျဖစ္ေတာင့္ျဖစ္ခဲအသြင္ေဆာင္လွ်င္ ေထာက္ လွမ္းဖို႔၊ ထိန္းခ်ဳပ္ဖို႔၊ အျပစ္ေပးဖို႔ လြယ္ပါသည္။ အဂတိလိုက္စားမႈမွာ အႏွံ႔အျပားသေဘာေဆာင္ လာလွ်င္မူ ထိန္းခ်ဳပ္ဖို႔ေရာ ရင္ဆိုင္ေျဖရွင္းဖုိ႔ပါ ပိုခက္လာသည္။
သို႔ေသာ္ အဆိုးရြားဆံုးကား စနစ္ တစ္ခုလံုး (Systemic corruption)လို ျဖစ္တည္ေနေသာ အဂတိ လိုက္စားမႈပင္
ျဖစ္သည္။ တိုင္းျပည္ တစ္ျပည္တြင္ အဂတိလိုက္စားမႈမွာစနစ္တစ္ခုလို ျဖစ္တည္သြားသည့္အခါ အဖြဲ႕အစည္း မူေဘာင္မ်ား၊ စည္းမ်ဥ္းစည္းကမ္းမ်ားႏွင့္ လူတို႔၏အျပဳအမူႏွင့္ သေဘာထားအျမင္မ်ားမွာ မသမာနည္းမ်ားျဖင့္ အသားက်သြားပါေတာ့သည္။ အဂတိလိုက္စားမႈသည္ပင္ ဘဝေနနည္းလို ျဖစ္လာရေတာ့သည္။ ဤသို႔ေသာ အဂတိလိုက္စားမႈမ်ိဳးကို ေက်ာ္လႊားဖို႔ခက္ၿပီး၊ စီးပြားေရးကိုလည္း အလြန္ယိုယြင္းပ်က္စီး ေစပါသည္။
(ဃ) စနစ္က်က် ႏွင့္ ပရမ္းပတာ အဂတိလိုက္စားမႈ
၂၈။ ေနာက္ထပ္အသံုးဝင္ေသာခြဲျခားပံုတစ္ခုမွာ စနစ္က်က်စည္း႐ုံးဖြဲ႔စည္းထားေသာ အဂတိလိုက္ စားမႈႏွင့္ ပရမ္းပတာ အဂတိလိုက္စားမႈတို႔ ျဖစ္သည္။ စနစ္က်က် အဂတိလိုက္စားမႈတြင္ စီးပြားေရး လုပ္ငန္းရွင္ အလုပ္ အမႈေဆာင္မ်ား အေနႏွင့္ ဘယ္သူ႔ကို လာဘ္ေပးရမည္၊ ဘယ္ေလာက္ေပးရမည္ ဆိုသည္ကို ေကာင္းစြာသိၾက
ပါသည္။ ဤသို႔ေပးလိုက္ေသာ လာဘ္မွ မည္သို႔ေသာ အခြင့္အေရးမ်ား ရရွိႏိုင္သည္ကိုလည္း တိက်စြာ တြက္ဆ
ႏိုင္ပါသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ အဂတိလိုက္စားမႈ၏ကသီလင္တ ျဖစ္ရမႈအမ်ိဳးမ်ိဳးႏွင့္ မေသခ်ာ မေရရာမူေတြကိုပါ
ေက်ာ္လႊားႏိုင္ၿပီး လာဘ္ေပးသူမ်ားအေနျဖင့္ ေပးရ ျခင္းနပ္သည္ဟု ေကာက္ခ်က္ခ်မႈမ်ားလည္း ရွိခဲ့ပါသည္။
ထိုမွတဆင့္ လာဘ္ယူသူမ်ားသည္ မိမိ တို႔ႏွင့္ အဆက္အသြယ္ ေျပျပစ္သည့္ စီးပြားေရး လုပ္ငန္းရွင္မ်ား၊ ကုမၸဏီ
မ်ားႂကြယ္ဝခ်မ္းသာၿပီး အေျခခိုင္လာသည္ႏွင့္အမွ် မိမိတို႔အတြက္ ေရရွည္တြင္ ပံုမွန္ဝင္ေငြ စဥ္ဆက္မျပတ္ ရႏိုင္ သည္ကို သေဘာေပါက္လာၾကပါသည္။ သို႔ႏွင့္အမွ် တစ္ေန႔ေရႊဥ တစ္လံုး ဥေပးေနေသာငန္းၾကီးကို ဆက္လက္ ရွင္သန္ရန္ ေဆာင္ရြက္သြားမည္ ျဖစ္ပါသည္။
၂၉။ အထက္ပါပံုစံႏွင့္ဆန္႔က်င္ဘက္မွာ ပရမ္းပတာအဂတိလိုက္စားမႈ ျဖစ္ပါသည္။ ဤပံုစံ ေအာက္တြင္ ႐ႈပ္ေထြး
မႈ မ်ားစြာရွိၿပီး ဘယ္သူ႔ကိုဘယ္ေလာက္ေပးရမည္ကို ဘယ္သူမွ တိတိက်က် မသိၾကပါ။ လုပ္ပိုင္ခြင့္ အာဏာႏွင့္ တာဝန္ယူမူတို႔ မရွင္းမလင္း ရွိေနသည့္ အတြက္ လာဘ္သာေပး လိုက္ရေသာ္လည္း ေမွ်ာ္မွန္းသည့္ အထူးအခြင့္ေရး ရ၊မရ မေသခ်ာေပ။ ထို႔ျပင္ လာဘ္ယူသူမ်ား ဘက္မွလည္း လာဘ္အတိုင္းအတာႏွင့္ ပတ္သက္ၿပီး အခ်င္းခ်င္း
ညိႇႏိႈင္းမႈ မရွိ၊ ဝန္ထမ္းတစ္ေယာက္က အျခားတစ္ေယာက္ မည္ေရြ႔မည္မွ်ယူသည္ကို မသိ။ ဒီလိုႏွင့္ အလြန္အကြၽံ
ေတာင္းခံမႈမ်ား ျဖစ္ေပၚ လာတတ္ပါသည္။ ဤသို႔ ျဖစ္လာေသာအခါ ေရႊဥဥေပးရသည့္ ငန္းၾကီးမွာ စိတ္ဓါတ္က်
လာၿပီး၊ ေနာက္ထပ္ေရႊဥသာမက ဘာဥမွမဥေတာ့ပါ။
အပုိင္း (၄)
လာဘ္ေပးသည့္ဘက္ႏွင့္ႏိုင္ငံတကာ႐ႈေဒါင့္
(က) လာဘ္ေပးသည့္ဘက္မွျပႆနာ
၃ဝ။ ယခုအခ်ိန္အထိ အဂတိလိုက္စားမႈႏွင့္ပတ္သက္ေသာ ေဆြးေႏြးခ်က္မ်ားမွာ ကိုယ္က်ိဳးစီးပြား အတြက္ အလြဲသံုးစားလုပ္ေနၾကေသာ အစိုးရဝန္ထမ္းမ်ားအေၾကာင္းတြင္သာ ဝဲလည္လိုက္ေနခ့ဲ ပါသည္။ ျပႆနာကို လာဘ္ယူသည့္ဘက္ (တစ္နည္း) လာဘ္ေပးလာဘ္ယူမႈ၏ ဝယ္လိုအားဘက္ မွသာ စဥ္းစားေနျခင္းျဖစ္ပါသည္။ ဤသို႔ေဆာင္ရြက္ျခင္းသည္ မမွ်တပါ။ ဤသို႔ျပႆနာကို ဝယ္လိုအားဘက္တစ္ခုတည္းမွ ၾကည့္ျမင္ျခင္းသည္ အျမင္ေသြလြဲမႈ ျဖစ္ေပၚေစႏိုင္ပါသည္။
လာဘ္ေပးလာဘ္ယူမႈမ်ားတြင္ ေပးသူေရာယူသူပါ အက်ိဳးအျမတ္ ရႏိုင္ၾကပါသည္။ အမ်ားျပည္သူ ကိုလိမ္ညာရန္ သူတို႔ႏွစ္ဦးပူးေပါင္းၾကံစည္ၾကျခင္းသာ ျဖစ္သည္။ ေျပာရလွ်င္ လာဘ္ေပးလာဘ္ယူ မႈကို ေရာင္းလိုအားဘက္က
လည္း အလြယ္တကူစတင္ႏိုင္ပါသည္။ အထူးသျဖင့္ ျပည္တြင္းမွ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းၾကီးမ်ားႏွင့္ ဖြံ႔ၿဖိဳးၿပီးႏုိင္ငံမ်ား မွ ႏိုင္ငံစံုေကာ္ပိုေရးရွင္းၾကီးမ်ား (multinational corporations) ျဖစ္ပါသည္။ ဆင္းရဲေသာ ႏုိင္ငံမ်ားမွ အရာရွိမ်ား
ျငင္းဖို႔ခက္ေလာက္ေအာင္ မက္ေမာ စရာေကာင္းေသာ ကိုယ္က်ိဳးအတြက္ အသံုးက်သည့္ကမ္းလွမ္းခ်က္မ်ားကို အဆိုျပဳႏိုင္ၾကသူမ်ားမွာ ထိုကုမၸဏီၾကီးမ်ားပင္ ျဖစ္ပါသည္။
၃၁။ ဤကိစၥကို ဥပမာတစ္ခုႏွင့္ ရွင္းျပပါမည္။ ဖြံ႔ၿဖိဳးဆဲႏိုင္ငံငယ္ေလးတစ္ခုမွ က်န္းမာေရးဝန္ၾကီး ဌာနအေနႏွင့္ အလႉရွင္အဖြဲ႔အစည္းမ်ားမွ ေထာက္ပံ့ကူညီေငြ ေဒၚလာတစ္သန္း ရသည္ဆိုပါစို႔။ မၾကာခင္ကျဖစ္ပြားခဲ့ေသာ လူမ်ိဳးစု အၾကမ္းဖက္ပဋိပကၡေၾကာင့္ မိမိတို႔ဇာတိရပ္ရြာမွ ထြက္ေျပးခဲ့ရၿပီး၊ အာဟာရခ်ိဳ႕တဲ့မႈ႔ဒဏ္ခံေနရေသာ ကေလးငယ္ မ်ားအတြက္ အေရးေပၚရိကၡာအကူအညီအျဖစ္ အဆိုပါ ေဒၚလာတစ္သန္း ရရွိခဲ့ျခင္း ျဖစ္ပါသည္။ ဤတြင္ ဥေရာပ စားေသာက္ကုန္လုပ္ငန္းကုမၸဏီၾကီး တစ္ခုက ထိုႏိုင္ငံ၏က်န္းမာေရးဝန္ၾကီးႏွင့္ ပူးေပါင္းၾကံစည္ၿပီး သက္တမ္း သတ္မွတ္ခ်က္ေက်ာ္လြန္ ေနေသာႏို႔မႈန္႔မ်ားကို ေစ်းခ်ိဳခ်ိဳႏွင့္ဝယ္ၿပီး ေဒၚလာတစ္သန္းစာရင္းျပကာ ဆိုခဲ့ပါႏိုင္ငံသို႔ ပံ့ပိုးခဲ့သည္။
ထိုသို႔ ေစ်းေပါေပါႏွင့္ ဝယ္ရာမွ ရရွိေသာ အျမတ္အစြန္းေတြကို ကုမၸဏီက အိတ္ထဲထည့္ၿပီး ထိုအထဲမွ ေဝစုအခ်ိဳ႕
ကို ဝန္ၾကီး၏ ႏုိင္ငံျခားဘဏ္ စာရင္းသို႔ လႊဲလိုက္ပါသည္။ ကုမၸဏီေရာ၊ ဝန္ၾကီးပါ အက်ိဳးအျမတ္မ်ားစြာ ရခဲ့ၾက
ေသာ္လည္း၊ ဒုကၡသည္ ကေလးငယ္ေတြမွာ သက္တမ္းလြန္ႏို႔မႈန္႔အပ်က္ေတြ ေသာက္သံုးမိ၍ အာဟာရ မျဖစ္႐ုံ မွ်မက ေရာဂါတိုးရေလေတာ့သည္။
၃၂။ ဤဥပမာက ဘာကို ေဖာ္ျပေနသနည္း ဆိုလွ်င္ ဆင္းရဲႏိုင္ငံမ်ား၏ အဂတိ လိုက္စားမႈ တိုက္ဖ်က္ေရးကို ကူညီရာတြင္ ဝယ္လိုအားဘက္ တစ္ခုတည္းမွ ျပႆနာမ်ားကို ၾကည့္ျမင္႐ုံမွ်ျဖင့္ မလံုေလာက္ ဆိုေသာအခ်က္
ျဖစ္ပါသည္။ ဤအခ်က္ကို ဖြံ႔ၿဖိဳးၿပီးႏိုင္ငံမ်ားကိုယ္တိုင္က ပို၍သေဘာေပါက္လာ ဟန္လည္း ရွိပါသည္။ ပို၍ လက္ေတြ႔ၾကၿပီး မွ်တေသာ အျမင္ျဖစ္ဖို႔ဆိုလွ်င္ ဖြံ႔ၿဖိဳးၿပီးႏိုင္ငံႀကီးမ်ား အေနႏွင့္ မိမိတို႔ႏိုင္ငံမွ ျပည္ပသို႔ လာဘ္ေပး သည့္ကုမၸဏီၾကီးမ်ားကို အေလးထားေစာင့္ၾကည့္ဖို႔ လိုပါသည္။
(ခ) ႏိုင္ငံတကာ႐ႈေထာင့္
၃၃။ ဤေနရာတြင္ ေမးသင့္ေမးထိုက္ေသာ ပုစၧာတစ္ရပ္ ရွိလာပါသည္။ ''ေရွ႕တန္းေရာက္ ႏိုင္ငံႀကီးမ်ား အေနႏွင့္ ဆင္းရဲႏိုင္ငံမ်ားရွိ အဂတိ လိုက္စားမႈမ်ားကို အဘယ့္ေၾကာင့္ ဤမွ် စိုးရိမ္မကင္း ျဖစ္ေန ၾကပါသနည္း''။ ဤေမးခြန္း အတြက္ အေျဖေကာင္းတစ္ခုမွာ ယခုလို ျဖစ္သည္။ ''စစ္ေအးတိုက္ပြဲ ဆံုးခန္းတိုင္သြားသည့္ အခ်က္က အဓိက အလႉရွင္ႏိုင္ငံမ်ား အတြက္ ယခင္စစ္ေအး ေခတ္ကလို ႏိုင္ငံေရး ႐ႈေဒါင့္မ်ားအေပၚ အေျခခံၿပီး အကူအညီ ေပးဖို႔ မလိုအပ္ေတာ့ျခင္း ျဖစ္ပါသည္''။
သို႔ႏွင့္အမွ် အျခားေသာ ႐ႈေဒါင့္မ်ားမွာလည္း ေရွ႕ေရာက္လာ ရေတာ့သည္။ ''မိမိတို႔ ေပးလိုက္ေသာ ေထာက္ပံ့ ကူညီ ေငြမ်ားကို သင့္တင့္ ေလ်ာက္ပတ္စြာ အသံုးျပဳၾကပါ၏ေလာ''၊ ''ထိုေထာက္ပံ့ ကူညီေငြမ်ားမွာ မိမိတို႔ ရည္ရြယ္ေသာ အမွန္တကယ္ လိုအပ္သည့္ ဆင္းရဲသားမ်ားအတြက္ အက်ိဳးမ်ားေစပါ၏ေလာ'' စသည့္ ႐ႈေဒါင့္မ်ား
ေခတ္စားလာပါသည္။ အလႉရွင္မ်ားၾကား သေဘာညီလာၾကေသာ အျမင္တစ္ခုမွာ ''ေထာက္ပံ့ ကူညီမႈမ်ားမွာ အဂတိလိုက္စားမႈေၾကာင့္ ထိေရာက္သင့္သေလာက္မထိေရာက္ ျဖစ္ေနရ သည္''ဟူ၍ ျဖစ္သည္။ သည္လိုႏွင့္ အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာေငြေၾကးရံပံုေငြအဖြဲ႔ (IMF) ႏွင့္ ကမၻာ့ဘဏ္ (World Ban) အပါအဝင္ အလႉရွင္ႏုိင္ငံၾကီးမ်ားမွာ ကူညီေထာက္ပံ့မႈ၏ အက်ိဳးသက္ေရာက္မႈကို ပိုေကာင္းမြန္ထိေရာက္ေစရန္ အဂတိလိုက္စားမႈျပႆနာေျဖရွင္းရန္ အထူးဂ႐ုစိုက္လာခဲ့ၾကပါသည္။
၃၄။ ေထာက္ပံ့ကူညီမႈမ်ား၏ ထိေရာက္မႈအျပင္ အျခားျပႆနာတစ္ခုလည္း ရွိပါေသးသည္။ ကမၻာ့ေငြေၾကး
ေစ်းကြက္မ်ား ပို၍ၾကီးၾကီးမားမား ေပါင္းစပ္လာျခင္းႏွင့္ ေခတ္မီနည္းပညာမ်ားက ကြန္ျပဴတာေမာက္စ္ (mouse) တစ္ခ်က္ႏွိပ္လုိက္႐ုံျဖင့္ သန္းႏွင့္ခ်ီေသာ ေဒၚလာေငြမ်ားကို ႏိုင္ငံတစ္ခုမွ အျခားႏိုင္ငံ တစ္ခုသို႔ လႊဲေျပာင္းေပး လာႏိုင္သည့္ အခ်က္ ျဖစ္ပါသည္။ ထိုမွအက်ိဳးဆက္အျဖစ္ အဂတိ လိုက္စားမႈမွာလည္း ႏိုင္ငံတကာ သေဘာ
ေဆာင္လာၿပီး အဆင့္ျမင့္နည္းပညာမ်ား သံုးစြဲလာပါသည္။
သို႔ႏွင့္အမွ် အၾကမ္းဖက္ဝါဒ၊ မူးယစ္ေဆး အႏၲရာယ္၊ အိတ္(ဒ္,စ္)ေရာဂါ၊ သဘာဝပတ္ဝန္းက်င္ယို ယြင္းမႈစသည္
တို႔လို အဂတိ လိုက္စားမႈသည္လည္း တိုင္းျပည္ နယ္နိမိတ္မ်ားကို ေလးစား လိုက္နာမႈ မရွိသည့္ ျပႆနာၾကီး တစ္ခု ျဖစ္လာေတာ့သည္။ ဤသည္ပင္ အဂတိလိုက္စားမႈျပႆနာကို ႏိုင္ငံတ ကာမွ တံု႔ျပန္ေဆာင္ရြက္ဖို႔ လိုအပ္လာၿပီျဖစ္ေၾကာင္း အသိအမွတ္ျပဳလာၾကပါသည္။
(ဂ) ကမၻာလံုး အတိုင္းအတာ အဂတိလိုက္စားမႈတိုက္ဖ်က္ေရး ေျခလွမ္းမ်ား
၃၅။ အဂတိလိုက္စားမႈျပႆနာကို ႏိုင္ငံတကာမ်က္ႏွာစာမ်ားကပါ တိုး၍သိမွတ္လက္ခံလာၾကရာ ဖြံ႔ၿဖိဳးၿပီး
ႏုိင္ငံမ်ားသည္လည္း ဤကိစၥကို ကိုင္တြယ္ေျဖရွင္းဖို႔ ပဏာမေျခလွမ္းမ်ား စတင္လာၾက သည္။ အထူးသျဖင့္ ၄င္းတို႔တိုင္းျပည္ရွိ လာဘ္ေပးေသာ ကုမၸဏီၾကီးမ်ားကို ပို၍တင္းတင္းက်ပ္က်ပ္ ခ်ဳပ္ကိုင္လာသည္။ ဤေျခလွမ္း
မ်ားကို အပိုင္းေလးပိုင္းခြဲၿပီး အက်ဥ္းမွ် ေဖာ္ျပသြားပါမည္။
၃၆။ ပထမ။ ။ ေရွ႕တန္းေရာက္စက္မႈႏိုင္ငံမ်ားမွ သတင္းမီဒီယာမ်ားႏွင့္ ဥပေဒအက်ိဳးေဆာင္အဖြဲ႕ မ်ားက လာဘ္ေပးလာဘ္ယူမႈမ်ားကို စံုစမ္းေဖာ္ထုတ္ႏိုင္ရန္ ၾကိဳးပမ္းလာၾကပါသည္။ သူတို႔တေတြ ၏ၾကိဳးပမ္းမႈေၾကာင့္ပင္ မိမိႏိုင္ငံတြင္းရွိလူထုက ျပႆနာကို သေဘာေပါက္သိျမင္လာၾကၿပီး၊ ကုထံုး ဆိုင္ရာ အစီအမံမ်ား ခ်မွတ္ လုပ္ေဆာင္ေရး အထိ ဦးတည္လာပါသည္။ ဆိုခဲ့ပါ စံုစမ္းေထာက္လွမ္းမႈမ်ား၏ အဓိက ပစ္မွတ္မွာ ျပည္တြင္း အ႐ႈပ္ေတာ္ပံုမ်ားမွ အစပ်ိဳးခဲ့ေသာ္လည္း၊ ႏိုင္ငံရပ္ျခားရွိ မသမာ မႈမ်ားအထိပါ အလြယ္တကူ ကူးစက္လာခဲ့သည္။
ဤကိစၥႏွင့္ပတ္သက္လွ်င္ အထင္ရွားဆံုးဥပမာ တစ္ခုမွာ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စု၏ ၁၉၇ဝ ျပည့္လြန္ႏွစ္မ်ားက အေတြ႔အၾကံဳ ျဖစ္ပါသည္။ ထိုတိုင္းျပည္၏ Securities and Exchange Commission ႏွင့္ Senate's Subcommittee on Multinational Corporations တို႔ ဖြင့္ခ်ေဖာ္ထုတ္ခဲ့ေသာ ''ဝါးတားဂိတ္ကိစၥ'' (Watergate affair) ႏွင့္ ''ႏိုင္ငံစံု
ေကာ္ပိုရိတ္ အ႐ႈပ္ေတာ္ပံုမ်ား'' ျဖစ္သည္။ ဤအေတြ႔အၾကံဳမ်ားကပင္ ''၁၉၇၈ ႏိုင္ငံရပ္ျခား အဂတိ လုပ္ရပ္ ဆိုင္ရာ ဥပေဒ'' (1978 Foreign Corrupt Practices Act) အတည္ျပဳျပဌာန္းႏိုင္ေရး အတြက္ တြန္းအားျဖစ္ခဲ့သည္။ ဤဥပေဒအရ အေမရိကန္ ကုမၸဏီမ်ား၏ ႏိုင္ငံရပ္ျခားတြင္ က်ဴးလြန္ေသာ လာဘ္ေပးလာဘ္ယူ မႈမ်ားကို ရာဇဝတ္
မႈ အျဖစ္ သတ္မွတ္ခဲ့ပါသည္။
၃၇။ ဒုတိယ။ ။ အေမရိကန္ ျပည္ေထာင္စု၏ အဆိုပါ ဥပမာကို ဖြံ႔ၿဖိဳးၿပီး ႏုိင္ငံမ်ားက က်ယ္က်ယ္ ျပန္႔ျပန္႔ လက္ခံလာၾကသည္။ ၁၉၉၇ ခုႏွစ္၊ ဒီဇင္ဘာလတြင္ ''စီးပြားေရး ပူးေပါင္း ေဆာင္ရြက္မႈႏွင့္ ဖြံ႔ၿဖိဳးေရးအဖြဲ႔'' (OECD) အဖြဲ႔ဝင္ ၂၉ ႏိုင္ငံမွ အစိုးရမ်ားက ''ႏိုင္ငံတကာ ေငြေပးေငြယူ ကိစၥမ်ားတြင္ ႏိုင္ငံျခား အစိုးရအရာရွိမ်ား၏ လာဘ္ေပး လာဘ္ယူမႈမ်ားတိုက္ဖ်က္ေရးဆိုင္ရာ ကြန္ဗင္းရွင္း'' (Combating Bribery of Foreign Public Officials in
ဤကြန္ဗင္းရွင္းႀကီးကပင္ ၁၉၉၈ ခုႏွစ္တြင္ ႏိုင္ငံျခား လာဘ္ေပးလာဘ္ယူ မႈမ်ားကို ရာဇဝတ္မႈအျဖစ္ သတ္မွတ္
ႏုိင္မည့္ ဥပေဒတစ္ရပ္ အတည္ျပဳျပဌာန္းရန္ ဆိုခဲ့ပါ အစိုးရမ်ားသုိ႔ ေတာင္းဆိုခဲ့သည္။ ဤသို႔ေသာ အစိုးရပိုင္း၏
ေဆာင္ရြက္ခ်က္မ်ားအျပင္ ပုဂၢလိက က႑ကပါ ေျခလွမ္းမ်ား စတင္လာခဲ့သည္။ မၾကာေသးမီကပင္ ''ႏိုင္ငံတကာ ကုန္သည္ၾကီးမ်ား အသင္း'' (International Chamber of Commerce) က လာဘ္ေပးလာဘ္ယူမႈ တိုက္ဖ်က္ေရး ဆိုင္ရာ စံႏႈန္း အသစ္မ်ားကို ခ်မွတ္ခဲ့သည္။ ေျပာရလွ်င္ ႏိုင္ငံစုံေကာ္ပိုေရးရွင္းအမ်ားစုအေနႏွင့္ ကမၻာတစ္ဝွမ္း လာဘ္ေပးမႈမ်ားလုပ္ေနခဲ့ၾကသည္မွာ ဆယ္စုႏွစ္မ်ားႏွင့္ခ်ီ၍ ၾကာျမင့္လွၿပီျဖစ္ရာ၊ ဤသို႔ေသာအက်င့္ ဆိုးမ်ားကို
ေျပာင္းလဲပစ္ဖို႔ဆိုသည္မွာ (အၾကီးစားဗ်ဴ႐ိုကေရစီ မ်ားမွာလိုပင္) လြယ္ကူလိမ့္မည္ေတာ့ မဟုတ္ပါ။
သို႔ႏွင့္တိုင္ အားတက္ဖို႔ေကာင္းသည္မွာ ကမၻာ့အၾကီးဆံုး ႏုိင္ငံစံု ကုမၸဏီၾကီးမ်ား၏ အလုပ္အမႈေဆာင္မ်ား ကိုယ္တိုင္
က အဂတိ လိုက္စားမႈျပႆနာကို ပို၍ စိတ္ဝင္တစား ရွိလာၾကၿပီး၊ ဤနယ္ပယ္ရွိ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲေရး ေျခလွမ္းမ်ား ကို ေထာက္ခံလာၾကျခင္း ျဖစ္သည္။ အလားတူ အေရးၾကီး သည့္ ျဖစ္ထြန္းမႈ တစ္ခုမွာ ''ႏိုင္ငံတကာ ပြင့္လင္း
ျမင္သာေရး အဖြဲ႕'' (Transparency International) အမည္ရွိ NGO တစ္ခု၏လႈပ္ရွားမႈမ်ားပင္ ျဖစ္သည္။ ဤအဖြဲ႔က
ႏုိင္ငံတကာ အဂတိ လိုက္စားမႈမ်ားကို ''ေစာင့္ၾကပ္မႉး''အေနျဖင့္ ေဆာင္ရြက္လွ်က္ ရွိပါသည္။
ဤအဖြဲ႔ စတင္ လႈပ္ရွားလာသည္မွာ ၁၉၉ဝ ျပည့္လြန္ႏွစ္မ်ား၏ အေစာပိုင္း ကာလမ်ားေလာက္က ျဖစ္ၿပီး၊ ယခု
ဆိုလွ်င္ ကမၻာတစ္လႊား ႏုိင္ငံေပါင္း ၇ဝ တြင္ ႐ုံးခြဲမ်ား ရွိေနၿပီ ျဖစ္သည္။ အထက္တြင္ ေဖာ္ျပခဲ့ေသာ OECD လာဘ္ေပးလာဘ္ယူ ဆန္႔က်င္ေရး ကြန္ဗင္းရွင္းသာ အသက္ဝင္လာလွ်င္ ဤကြန္ဗင္းရွင္းၾကီး၏ လက္ေတြ႔
အေကာင္အထည္ ေဖာ္ေဆာင္ရြက္မႈမ်ားကို ေစာင့္ၾကည့္ရာတြင္ ''ႏိုင္ငံတကာ ပြင့္လင္းျမင္သာေရး အဖြဲ႔''အေနႏွင့္ အေရးၾကီးေသာအခန္းမွ ပါဝင္လိမ့္မည္ဟု ေမွ်ာ္လင့္ရပါသည္။
၃၈။ တတိယ။ ။ ႏိုင္ငံတကာေငြေၾကးခဝါခ်မႈ(money laundering) မွာ ကမၻာလံုးအတိုင္းအတာ အဂတိ လိုက္စားမႈကို အားျဖည့္ကူညီေပးေနပါသည္။ သို႔အတြက္ အဆိုပါ ေငြေၾကးခဝါခ်မႈမ်ားကို တိုက္ဖ်က္ဖို႔လိုပါသည္။ အကယ္၍သာ ဆင္းရဲႏိုင္ငံတစ္ခုမွ အရာရွိတစ္ေယာက္အေနႏွင့္ သူ႔အတြက္ လိုအပ္ေသာ အေရွာင္အတိမ္း အလုပ္ မ်ားကို ကူညီေျဖရွင္းေပးရန္၊ သူရရွိေသာခိုးရာပါ ပစၥည္းေဝစုကို ႏိုင္ငံျခားဘဏ္ စာရင္းတစ္ခုတြင္ တိုးတိုးတိတ္တိတ္ အပ္ႏွံႏိုင္ရန္ ကမၻာ့ထိပ္တန္း အဆင့္ ႏိုင္ငံစုံေကာ္ပို ေရးရွင္းၾကီးမ်ား၏ ႐ုံးဌာနႏွင့္ ကြၽမ္းက်င္မႈ ပညာခန္းကို ရယူ အားျပဳႏိုင္မည္ ဆိုလွ်င္ လာဘ္ေပးလာဘ္ ယူမႈမွာ ပို၍ဆြဲေဆာင္အားေကာင္းလာပါလိမ့္မည္။ ပို၍အျမတ္အစြန္း ရႏိုင္သလို ပို၍လည္းလံုျခံဳ စိတ္ခ်ရပါလိမ့္မည္။
ဤသို႔ေသာကမၻာတစ္ဝန္း ေငြေၾကးခဝါခ်ၾကသည့္ မ႐ိုးမေျဖာင့္ နည္းလမ္းမ်ားမွာ ေရွ႕တန္းေရာက္ ႏိုင္ငံတကာ ဘဏ္ၾကီးမ်ားကိုပင္၊ အ႐ႈပ္ေတာ္ပံုမ်ားထဲ ပါဝင္ေစခဲ့သည္။ အမွန္စင္စစ္ အဆိုပါဘဏ္ၾကီးမ်ားသည္လည္း အျပစ္ကင္းလွသည္ ေတာ့မဟုတ္ပါ။ ေျပာရလွ်င္ ေငြေၾကးခဝါခ် လုပ္ငန္း၏ အတိုင္းအတာပမာဏမွာ အလြန္ၾကီး
သည္။ ၁၉၉၈ ခုႏွစ္ကေျပာၾကားခဲ့ေသာ ထိုစဥ္က IMF ဦးေဆာင္ညႊန္ၾကားေရးမႉး Mr Michel Camdessus ၏ မိန္႔ခြန္းတစ္ခုတြင္ သူက ''ယခုေလာ ေလာဆယ္ ေငြေၾကးခဝါခ်မႈပမာဏႏွင့္ပတ္သက္ေသာ ခန္႔မွန္းခ်က္မွာ ထင္ထားသည္ထက္အမ်ား ၾကီးပိုသည္။
တစ္ကမၻာလံုး GNP ၏ ၂% မွ ၅% အထိ ရွိသည္''ဟု ဆိုပါသည္။ ကမၻာ့ဘဏ္ ခန္႔မွန္းခ်က္အရ ၁၉၉၇ ခုႏွစ္ ကမၻာ့ GNP မွာ ေဒၚလာ ၂၉,၉၂၆ ဘီလီယံ ရွိသည္။ ဤေငြပမာဏ ၏ ၂% မွ ၅% အထိ ဆိုလွ်င္ အၾကမ္းအားျဖင့္
ေဒၚလာ ၆ဝဝ ဘီလီယံ မွ ေဒၚလာ ၁၅ဝဝ ဘီလီယံဝန္းက်င္ ရွိပါလိမ့္မည္။
ဤႏွစ္အတြက္ ဝင္ေငြနိမ့္ႏိုင္ငံမ်ား၏ စုစုေပါင္း ြၿဏ မွ ေဒၚလာ ၇၂၂ ဘီလီယံမွ်သာ ရွိလိမ့္မည္ဟု ခန္႔မွန္းရသည္။ ဤကိန္းဂဏန္းမ်ားက ဘာကိုေဖာ္ျပေနသနည္း ဆိုလွ်င္ ''ဆင္းရဲႏိုင္ငံမ်ားမွ အရာရွိမ်ားရသည့္ေဝစုမွာ ကမၻာလံုး အတိုင္းအတာ ေငြေၾကးခဝါခ်မႈမ်ား တြင္ပါဝင္ေသာ အလြန္ၾကီးမားသည့္ေငြပမာဏ၏ အလြန္ေသးငယ္လွေသာ ရာခိုင္ႏႈန္းမွ်သာရွိသည္'' ဆိုေသာအခ်က္ ျဖစ္ပါသည္။ ကမၻာ့ကုန္သြယ္ေရး၊ ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံမႈႏွင့္ ဘ႑ာေရး ကိစၥမ်ား မွာလိုပင္ ႏိုင္ငံတကာေငြေၾကးခဝါခ်လုပ္ငန္းတြင္လည္း ဖြံ႔ၿဖိဳးၿပီးႏိုင္ငံမ်ားသည္သာ ခဝါခ်ေပးသူေရာ၊ ခဝါခ်လို သူေတြအတြက္ပါ အေကာင္းဆံုးေဖာက္သည္မ်ား ျဖစ္ေကာင္းျဖစ္ႏိုင္ပါသည္။
သို႔အတြက္ေၾကာင့္ပင္ ဤႏိုင္ငံၾကီးမ်ားတြင္ ေငြေၾကးခဝါခ်မႈ ဆိုင္ရာ စံုစမ္းေထာက္လွမ္းမႈမ်ားကို အားျဖည့္ႏိုင္ရန္
ႏွင့္ ေငြေၾကးခဝါခ်မႈနယ္ပယ္ကို ကန္႔သတ္ႏိုင္ေရးအတြက္ ဘ႑ာေရးအဖြဲ႔အစည္းမ်ားအေပၚ ပိုမိုတိုးတက္
ေကာင္းမြန္ စြာ ၾကီးၾကပ္ႏိုင္ဖုိ႔ ထိန္းခ်ဳပ္ေရးအစီအမံသစ္မ်ား တီထြင္မႈရွိရွိ ေဆာင္ရြက္ေနၾကျခင္း ျဖစ္ပါလိမ့္မည္။ သို႔ျဖစ္လင့္ကစား အေကာင္းဆံုး တီထြင္ထားပါသည္ ဆိုေသာ ထိန္းခ်ဳပ္ေရး အစီအစဥ္မ်ားထက္ အဂတိ လိုက္စား
မႈ ကသာ အျမဲတမ္းလိုႏွာတစ္ဖ်ားသာေနဆဲ ျဖစ္ပါသည္။ သို႔ႏွင့္အမွ် အဂတိ လိုက္စားမႈ တိုက္ဖ်က္ေရးမွာလည္း
ေတာင္ကုန္းထိပ္တပ္စြဲထားေသာရန္သူကို တက္တိုက္ရ သလို ခက္ခဲေနအုံးမည္သာ ျဖစ္ပါသည္။
၃၉။ စတုတၳ(ေနာက္ဆံုး)အပိုင္း။ ။ ကမၻာလံုးအတိုင္းအတာ အဂတိလိုက္စားမႈကို တိုက္ဖ်က္ ႏိုင္ရန္ ကုန္သြယ္ေရးႏွင့္ အစိုးရဝယ္ယူမႈမ်ားကို တိုက္႐ိုက္စီမံေဆာင္ရြက္ဖို႔ လိုပါလိမ့္မည္။ ''ကမၻာ့ ကုန္သြယ္ေရးအဖြဲ႔'' (WTO) ကိုယ္တိုင္က ဤျပႆနာကို ပိုအာ႐ုံျပဳလာဟန္ ရွိသည္။ ''အဂတိလိုက္ စားမႈမွာ တရားမွ်တမႈမရွိ၊ ကစားကြက္တြင္ ပါဝင္သူမ်ားအတြက္ ေျမညီကြင္းကို ဖန္တီးမေပး'' စသျဖင့္ ၾကည့္ျမင္လာသည္။ OECD ၏ လာဘ္ေပးလာဘ္ယူကို တိုက္ဖ်က္ေရးကြန္ဗင္းရွင္း အသက္ဝင္လာၿပီး အစိုးရကိုယ္တိုင္က အျခားႏိုင္ငံမ်ားတြင္ လာဘ္ေပးမႈျပဳေနၾကေသာကုမၸဏီမ်ားကို အျပစ္ေပးမည့္ေပၚလစီမ်ား တရားဝင္ခ်မွတ္က်င့္သံုးလာၾကလွ်င္ WTO အေနႏွင့္ ဤျပႆနာကို ထိထိေရာက္ေရာက္ ကိုင္တြယ္လိမ့္မည္ဟု ေမွ်ာ္လင့္ရပါသည္။
အပိုင္း (၅)
စီးပြားေရးအက်ိဳးဆက္မ်ား
(က) အၾကီးစားအဂတိလိုက္စားမႈ
၄ဝ။ အဂတိလိုက္စားမႈ၏ အက်ိဳးဆက္မ်ားကို စဥ္းစားသည့္ အခါတိုင္း အၾကီးစား အဂတိ လိုက္စားမႈမ်ား၏ ဆိုးက်ိဳးမ်ားမွာ ေရွ႕တန္းတြင္ရွိေနေၾကာင္း ေတြ႔ရွိရပါသည္။ အာဏာရွင္အခ်ိဳ႕ႏွင့္ အေပါင္း အပါမ်ားက ျပည္သူ႔ ဘ႑ာမ်ားကို အလြဲသံုးစားလုပ္ၾကျခင္း၊ စီမံခန္႔ခြဲမႈလြဲေခ်ာ္ျခင္း၊ ျဖဳန္းတီးျခင္း၊ မွ်တမႈမရွိျခင္းႏွင့္ လူမႈအနိဌာ႐ုံမ်ား
မွာ အၾကီးစား အဂတိလိုက္စားမႈႏွင့္ ဆက္စပ္ ျဖစ္ေပၚေနေသာ ဆိုးက်ိဳးမ်ား ျဖစ္ပါသည္။ အက်င့္ပ်က္ အရာရွိၾကီး မ်ားက ေငြေၾကးႏွင့္ အဖိုးတန္ရတနာတို႔ကို လွ်ိဳ႕ဝွက္ ထားၾကျခင္း၊ ေဒၚလာေငြသန္းခ်ီသံုးၿပီး ႏိုင္ငံျခားတြင္ အိမ္ၿခံ
ေျမမ်ား ဝယ္ၾကျခင္း၊ ႏိုင္ငံျခားဘဏ္ စာရင္းဖြင့္စုေဆာင္းၾကျခင္းစသည္မ်ားမွာ လူေျပာမ်ားသည့္ ဇာတ္လမ္းေတြ
ျဖစ္ပါသည္။
ဤသို႔ေသာ အတိုင္းအတာ ၾကီးၾကီးျဖင့္ က်ဴးလြန္ၾကေသာ မသမာမႈမ်ား အေနႏွင့္ အျမဲတေစလို ႏိုင္ငံျခားေငြ
ရွားပါးမႈႏွင့္ ရင္ဆိုင္ေနၾကရေသာ ဆင္းရဲႏိုင္ငံမ်ား အတြက္ အထူး ထိခိုက္နစ္နာေစသည္ကို အလြယ္တကူ သိျမင္ႏိုင္ၾကသည္ျဖစ္၍ အက်ယ္ခ်ဲ႕ မေဖာ္ျပေတာ့ပါ။ သုိ႔ႏွင့္တိုင္ အဂတိ လိုက္စားမႈသည္ အၾကီးစား အဆင့္
ရွိမွသာ ဆိုးရြားေသာ ထိခိုက္ပ်က္စီးမႈမ်ားကို ျဖစ္ေပၚေစသည္ေတာ့ မဟုတ္ပါ။ ဆင္းရဲႏိုင္ငံမ်ားအေပၚ ထိခိုက္
ေစသည့္ အျခားေသာဆိုးက်ိဳးမ်ားလည္း ရွိပါသည္။ ဤအေၾကာင္း မ်ားကို ေအာက္တြင္ေဖာ္ျပသြားပါမည္။
(ခ) ေျမေအာက္စီးပြားေရးၾကီးမားလာျခင္း
၄၁။ ေျမေအာက္စီးပြားေရးမွာ ႏိုင္ငံတိုင္းတြင္ ရွိပါသည္။ ယင္းသည္ ပံုစံ(၂)မ်ိဳး အသြင္ေဆာင္ပါ သည္။ ပထမအ မ်ိဳးအစားမွာ မူးယစ္ေဆးဝါးအေရာင္းအဝယ္ (သို႔မဟုတ္) ေမွာင္ခိုစီးပြားေရးစသည့္ တရားမဝင္ လုပ္ငန္းမ်ား ျဖစ္ပါ သည္။ ဒုတိယအမ်ိဳးအစားမွာ တရားဝင္လုပ္ငန္းျဖစ္ေသာ္လည္း အခြန္ေရွာင္လိုေသာေၾကာင့္ ေသာ္လည္းေကာင္း၊ အျခားအေၾကာင္းမ်ားေၾကာင့္ ေသာ္လည္းေကာင္း၊ တရားဝင္မွတ္တမ္းတင္မထားသည့္ အလုပ္မ်ိဳးျဖစ္သည္။ အဂတိလိုက္စားမႈက ဤႏွစ္မ်ိဳးလံုးကိုျဖစ္ ေပၚေစ႐ုံသာမက၊ ယင္းတို႔ကို အားေကာင္းလာေစေရးအတြက္လည္း တိုက္႐ိုက္ျဖည့္ဆည္းေပးႏိုင္စြမ္း ရွိပါသည္။
၄၂။ ထိုသို႔ အဂတိ လိုက္စားမႈေၾကာင့္ က်ယ္ျပန္႔လာေသာ ေျမေအာက္ စီးပြားေရး လုပ္ေဆာင္မႈမ်ားမွ ဆိုးက်ိဳး အမ်ားအျပား ေပၚေပါက္လာႏိုင္ပါသည္။ အဘယ့္ေၾကာင့္ဆိုေသာ္ စီးပြားေရးအစိတ္အပိုင္း အမ်ားစု ေျမေအာက္
ေရာက္သြားလွ်င္ တရားဝင္ ထုတ္ျပန္ထားသည့္ စီးပြားေရး အခ်က္အလက္မ်ားမွာ မွန္ကန္ေတာ့မည္ မဟုတ္ပါ။ ဥပမာအေနႏွင့္ တရားဝင္ ထုတ္ျပန္ထားေသာ ႏိုင္ငံျခားကုန္သြယ္မႈ ဆိုင္ရာ စာရင္းဇယားမ်ားကို ၾကည့္ႏိုင္ပါသည္။ ဤစာရင္းဇယားမ်ားမွာ ပို႔ကုန္ သြင္းကုန္တို႔၏ အစစ္ အမွန္ပမာဏကိုေရာ၊ တန္ဖိုးကိုပါ ထင္ဟပ္ေဖာ္ျပႏိုင္စြမ္း မရွိၾကပါ။
ရွင္သန္ အားေကာင္းေနေသာ ေမွာင္ခိုကုန္သြယ္ေရးေၾကာင့္ ကုန္စည္ႏွင့္ဝန္ေဆာင္မႈအေတာ္မ်ားမ်ားတို႔သည္ တရားဝင္ေကာက္ယူထားေသာစာရင္းမ်ားတြင္ မပါေတာ့ပါ။ အလားတူ တရားဝင္ထုတ္ျပန္ေၾကျငာ ထားေသာ
ေငြလဲလွယ္ႏႈန္း (official
ဤအတိုင္းပင္ တရားဝင္ ဘဏ္လုပ္ငန္းရွင္မ်ားအတြက္ တရားဝင္သတ္မွတ္ထားသည့္အတိုးႏႈန္းမွာလည္း အမွန္တကယ္ကုန္က် ေသာအရင္းစရိတ္ကို မထင္ဟပ္ႏိုင္ ျဖစ္လာပါသည္။ အျခားေသာေသာ့ခ်က္က်သည့္ မက္ခ႐ိုစီးပြား ေရးညႊန္ကိန္းမ်ားႏွင့္ ပတ္သက္လွ်င္လည္း အလားတူျပႆနာမ်ား ေပၚထြက္လာပါသည္။ ဤသို႔ ေသာအေျခအေနမ်ားတြင္ သင့္တင့္ေလ်ာက္ပတ္ေသာ စီးပြားေရးစာရင္းအင္းမ်ားျပဳစုရန္ႏွင့္ မက္ခ႐ို စီးပြားေရးစီမံခန္႔ခြဲမႈတို႔မွာ ခက္ခဲလာသည္။
ယံုၾကည္စိတ္ခ်ရေသာအခ်က္အလက္၊ ပြင့္လင္းျမင္သာ ေသာေပၚလစီႏွင့္ သင့္တင့္ေလ်ာက္ပတ္ေသာ မက္ခ႐ုိ စီးပြားေရးစီမံခန္႔ခြဲမႈတို႔ မရွိသည့္အေနအထား တြင္ စီးပြားေရးဖြံ႔ၿဖိဳးမႈ၊ ေခတ္မီေရးႏွင့္ ေစ်းကြက္စီးပြားေရး စနစ္
တစ္ရပ္ေပၚထြက္ဖို႔သည္ လြယ္ကူ မည္မဟုတ္ပါ။
(ဂ) ဝင္ေငြခြဲေဝမႈ
၄၃။ အဂတိလိုက္စားသည့္စနစ္ေအာက္တြင္ အခြင့္ထူးခံမ်ားႏွင့္ အဆက္အသြယ္ေကာင္းသူမ်ားသာ အထူး
စီးပြားေရး အက်ိဳးအျမတ္ကို ခံစားရၾကပါသည္။ အထူးစီးပြားေရးအက်ိဳးအျမတ္ဆိုသည္မွာ သာမန္ထက္လြန္ကဲ
ေသာ လက္ဝါၾကီးအုပ္အျမတ္အစြန္းျဖစ္ေသာေၾကာင့္ ခံစားခြင့္ရွိသူမ်ားအေနျဖင့္ အၾကီးအက်ယ္အက်ိဳးအျမတ္ ရရွိၾကပါသည္။ ဤအေျခအေနတြင္ ဓနမွာ လက္တစ္ဆုပ္စာ လူတစ္စု လက္ထဲတြင္ စုျပံဳလာသည့္ တူ႐ူခ်က္
တစ္ခု ထြက္ေပၚလာပါသည္။
သို႔ႏွင့္အမွ် ဝင္ေငြခဲြေဝမႈ (
ေစာင့္ေရွာက္မႈ ရရွိရန္၊ ေရ၊ မီး၊ မိလႅာစနစ္၊ အမႈိက္စြန္႔ပစ္ေရးစနစ္တို႔လို အစိုးရက အေထာက္အပံ့ျပဳသည့္ ဝန္ေဆာင္မႈမ်ား လံုလံုေလာက္ေလာက္ရႏိုင္ရန္ လိုအပ္ေသာလာဘ္လာဘမ်ား ေပးႏိုင္ၾကသည္ မဟုတ္ပါ။
ထို႔ေၾကာင့္ အဂတိလိုက္စားမႈဒဏ္ကို အမ်ားဆံုးခံၾကရသူမ်ားမွာ သူတို႔တေတြသာ ျဖစ္ေန ပါသည္။
ဥပမာ လာဘ္ေပးၿပီး တရားမဝင္ ဆက္သြယ္သည့္ ေရလိုင္းမွ လူကံုထံမ်ား အပန္းေျဖ အနားယူရာ ေဂါက္ကြင္းရွိ
့ျမက္ခင္းေတြ ထာဝရစိမ္းေနရန္ တေနကုန္ ေရျဖန္းေပးေနစဥ္ လမ္းတစ္ဖက္တြင္ ေနထိုင္ၾကေသာ ေက်းရြာသား
မ်ားမွာကား မိသားစု ေသာက္သံုးေရပင္ လံုလံုေလာက္ေလာက္ မရရွိၾက ပါ။ ထိုနည္းတူစြာ ညတြင္လည္း လာဘ္
ေပးၿပီး တရားမဝင္ မီးလိုင္းမ်ားေၾကာင့္ ထိန္ထိန္လင္းေနစဥ္ အနီးအနား ေက်းရြာမွ ကေလးငယ္မ်ားမွာ အစိုးရ၏ စြမ္းအင္ေခြၽတာေရး အစီအစဥ္အရ ဖေယာင္းတိုင္ မီးျဖင့္ စာက်က္ေနၾကရပါသည္။
(ဃ) စားသံုးမႈပံုစံ
၄၄။ ဝင္ေငြခြဲေဝမႈမမွ်တျခင္းမွ ပံုပ်က္စားသံုးမႈပံုသ႑ာန္မ်ား ေပၚေပါက္လာတတ္ပါသည္။ ယင္း တို႔မွာ အလြန္ ခ်မ္းသာႂကြယ္ဝေသာ ေခတ္ပ်က္ သူေ႒းမ်ား၏ ''ဘဝဟန္ပန္''ကို ျဖည့္ဆည္းရန္ ရည္ရြယ္သည့္ စားသံုးမႈ ပံုသ႑ာန္
ျဖစ္ပါသည္။ ဤပံုစံတြင္ ႏိုင္ငံျခားမွ တင္သြင္းရေသာ ဇိမ္ခံပစၥည္း မ်ိဳးစံု ပါဝင္ပါသည္။ ေနာက္ဆံုးေပၚ အဆင့္ျမင့္
ေမာ္ေတာ္ကား၊ ပရိေဘာဂ၊ အိမ္သံုးပစၥည္း၊ ဖက္ရွင္ အဝတ္အထည္၊ အဖိုးတန္ ေရေမႊးနံ႔သာ၊ စားေသာက္ဖြယ္ရာ အမ်ိဳးစံု၊ အေကာင္းစားဝုိင္ႏွင့္အရက္ စသည္တို႔ ပါဝင္ပါသည္။
ယင္းတို႔မွာ အာရွစီးပြားေရးစန္းပြင့္ခ်ိန္ကာလက ခ်မ္းသာႂကြယ္ဝေသာ အာရွၿမိဳ႕ေတာ္ၾကီးမ်ားရွိ စူပါမားကတ္ႏွင့္ ဒီပတ္တမင့္စတိုးမ်ားတြင္သာ ေတြ႔ႏိုင္ေသာပစၥည္းမ်ား ျဖစ္ ပါသည္။ ဤပစၥည္းအမ်ားစုမွာ ၿမိဳ႔ျပေရာ၊ ေက်းလက္ တြင္ပါ ေနထိုင္ၾကသည့္ သာမန္အရပ္သားမ်ား လက္လွမ္းမမီႏိုင္ပါ။ တတ္ႏိုင္ေၾကာင္းႂကြားဝါရန္ သံုးျဖဳန္းျပသည့္ အေနျဖင့္ အဖိုးတန္ ေမာ္ေတာ္ကား ၾကီးမ်ားကို ဖုန္တေထာင္းေထာင္းထေနေသာ လမ္းေတြေပၚ လွည့္ပတ္ ေမာင္း
ေနၾကျခင္းႏွင့္ ဆင္းရဲ ႏြမ္းပါးလွေသာ ပတ္ဝန္းက်င္မွ ထိုးထြက္လာေနၾကေသာ ဇိမ္ခံမိုး ေမွ်ာ္တိုက္ၾကီးမ်ား တို႔ သည္လည္း ခ်မ္းသာႂကြယ္ဝမႈကို က်ယ္က်ယ္ျပန္႔ျပန္႔ မမွ်ေဝႏိုင္ေသးေၾကာင္း၏ သာဓကမ်ားပင္ ျဖစ္ပါသည္။
(င) ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံမႈအေပၚအက်ိဳးသက္ေရာက္ပံု
၄၅။ ျပည္တြင္းျပည္ပ ပုဂၢလိကရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံမႈမ်ားအေပၚ အဂတိလိုက္စားမႈ၏ ဆိုးရြားေသာသက္ ေရာက္မႈမ်ားမွာ ဖြံ႔ၿဖိဳးဆဲႏိုင္ငံမ်ားအတြက္ အထူးထိခိုက္နစ္နာေစသည္ဟု ယူဆရပါသည္။ ရင္းႏွီး ျမႇဳပ္ႏွံမႈမစတင္မီ ညိႇႏႈိင္းေဆြးေႏြး သည့္အဆင့္မွာပင္ လာဘ္မ်ား ၾကိဳေပးထားႏွင့္ရပါသည္။ လုပ္ငန္း ထူေထာင္ဖို႔ စတင္ၿပီဆိုသည္ႏွင့္ ပို၍မ်ားျပား
ေသာ လာဘ္ေငြမ်ား ေပးရျပန္သည္။
ေျမေနရာႏွင့္ အေဆာက္အအံုတို႔ ငွားရမ္းရယူႏိုင္ရန္ ၾကိဳးစားရျခင္း၊ ထုတ္လုပ္မႈ၊ သယ္ယူပို႔ေဆာင္မႈ၊ သိုေလွာင္မႈ၊
ေစ်းကြက္တင္ေရာင္းခ်မႈ၊ ျဖန္႔ခ်ီမႈ၊ တင္သြင္းမႈ၊ တင္ပို႔မႈမ်ားလုပ္ႏိုင္ရန္စသည္တို႔အတြက္ ခြင့္ျပဳခ်က္ ေတာင္းခံ ရပါသည္။ ေရ၊ မီး၊ လွ်ပ္စစ္ဓါတ္အားႏွင့္ တယ္လီဖုန္းအဆက္အသြယ္မ်ား ရရွိေစရန္ တို႔ကိုလည္း ေလွ်ာက္ထား ရပါသည္။
ထို႔အျပင္ တဲလက္(စ)၊ ဖက္(စ)ႏွင့္ အီးေမး(လ) စသည္မ်ား အသံုးျပဳႏိုင္ရန္ ေဆာင္ရြက္ရပါသည္။ အဆိုပါလုပ္ငန္း အဆင့္တိုင္းတြင္လည္း မနည္းလွေသာလာဘ္ လာဘမ်ား ေပးရျပန္သည္။ ထိုလုပ္ငန္းစဥ္မ်ားႏွင့္ပတ္သက္ေသာ စည္းမ်ဥ္းစည္းကမ္းမ်ား၊ လုပ္ထံုး လုပ္နည္းမ်ားမွာ ႐ႈပ္ေထြးလွသည္ျဖစ္ရာ၊ ၎တုိ႔ကို အဆင္ေျပေျပ ျဖတ္ေက်ာ္
ႏုိင္ရန္ လုပ္ငန္းကြၽမ္း က်င္သည့္ ပြဲစားမ်ား၏ ဝန္ေဆာင္မႈကို လုိအပ္ပါသည္္။ အဆိုပါ ပြဲစားမ်ားမွာ ျပႆနာ ေျဖရွင္း
ရန္ အကူအညီ ေပးရမည့္အစား ျပႆနာေတြကို ပို႐ႈပ္ေထြးေအာင္ ေဆာင္ရြက္တတ္ပါသည္။ သူတို႔ကိုေပး ရေသာ ဝန္ေဆာင္ခမွာ နည္းလွသည္ မဟုတ္ပါ။
သို႔ႏွင့္အမွ် စီးပြားေရးလုပ္ၾကရာတြင္ မလြဲမေရွာင္ သာၾကံဳေတြ႔ေနရသည့္ ကုန္က်စရိတ္ႏွင့္ ႐ႈပ္ေထြးမႈမ်ားကို ထိုပြဲစားမ်ားက ''ဗူးေလးရာ ဖ႐ုံဆင့္'' ေစသလို ျဖစ္ေနရတတ္ပါသည္။ ဆက္လက္၍ လုပ္ငန္းအေျခတည္ၿပီး စတင္လည္ပတ္သည္ဆို သည္ႏွင့္ အက်င့္ပ်က္အရာရွိၾကီးမ်ားက အသင့္ေစာင့္ေနျပန္သည္။ ထိုမွ်မက အဆိုပါအရာရွိဆိုးမ်ား ႏွင့္ ဆက္ဆံေရးမပ်က္ျပားေစရန္ မိမိလုပ္ငန္း အဆင္ေျပေျပေရွ႕ဆက္ႏိုင္ရန္ စီးပြားေရး
လုပ္ငန္း ရွင္မ်ားမွာ ကိုယ့္အလုပ္ႏွင့္ဘာမွမဆိုင္ေသာ အလႉေငြအမ်ိဳးမ်ိဳး ထည့္ဝင္ၾကရပါေသးသည္။
၄၆။ လာဘ္ေပးရသည္မွာ လုပ္ငန္းခြန္ေဆာင္ရသလိုမ်ိဳး ျဖစ္ပါသည္။ လာဘ္ေပးလာဘ္ယူ အလုပ္ဆိုသည္မွာ ခိုးေၾကာင္ခိုးဝွက္လုပ္ၾကရသည္ျဖစ္ရာ လာဘ္ေပးသူမ်ားအေနႏွင့္ လာဘ္ယူသူမ်ား ဘက္မွ ၾကိဳတင္ ညိႇႏႈိင္းထား
သည့္ အတိုင္း ေသခ်ာေပါက္ေဆာင္ရြက္ေပးလိမ့္မည္ဟု အခါခပ္သိမ္း ေမွ်ာ္လင့္ႏိုင္သည္ မဟုတ္ပါ။ လာဘ္သည္ ဆင္းရဲသူကိုပိုေကာက္ၿပီး၊ ခ်မ္းသာသူကိုေလ်ာ့ေကာက္ သည့္ ''ႏႈန္းေလ်ာ့ခြန္'' လိုမ်ိဳးလည္း ျဖစ္ပါသည္။
လာဘ္ေပးလာဘ္ယူမူ၏ ဝန္ထုပ္ဝန္ပိုးမွာ ပံုမွန္ အားျဖင့္ ႏိုင္ငံေရးအရ ဆက္သြယ္ပံ့ပိုးမႈ မရႏိုင္ေသာ ကုန္သြယ္
ေရးႏွင့္ ဝန္ေဆာင္မႈ က႑မွ လုပ္ငန္းရွင္ ေလးမ်ားအေပၚတြင္သာ ပို၍ေလးေလးလံလံ က်ေရာက္တတ္ပါသည္။ သို႔ႏွင့္အမွ် အဂတိ လိုက္စားမႈ မွာ ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံမႈ၏ ကနဦး ကုန္က်စရိတ္မ်ားကို ျမင့္မားေစ႐ုံမွ်မက၊ စြန္႔စားမႈႏွင့္ မကင္းေသာ စီးပြား ေရးလုပ္ငန္းမ်ား၏ မေရရာမေသခ်ာမႈအႏၲရာယ္ကိုလည္း အလြန္ျမင့္တက္ေစပါသည္။ ဤအခ်က္က ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံဖို႔မက္လံုးကို သိသိသာသာက်ဆင္းေစႏိုင္ပါသည္။
၄၇။ အစြမ္းအစရွိေသာ ျပည္တြင္း စီးပြားေရး လုပ္ငန္းရွင္မ်ား၊ မန္ေနဂ်ာမ်ား၊ စြန္႔ဦး တီထြင္သူမ်ားႏွင့္ စက္မႈ လုပ္ငန္းရွင္မ်ားမွာ ဆင္းရဲေသာ ႏုိင္ငံတစ္ခုအတြက္ ရွားပါး အဖိုးတန္ေသာ အရင္းအျမစ္ ျဖစ္ပါသည္။ သူတို႔
တစ္ေတြ၏ အစြမ္းအစမ်ားကို အထူးစီးပြားေရးအက်ိဳးအျမတ္ ရွာေဖြသည့္အလုပ္ မ်ားတြင္ အခ်ည္းအႏွီး မျဖစ္ေစ သင့္ပါ။ အက်ိဳးမ်ားေစမည့္လုပ္ငန္းမ်ားကို လုပ္ကိုင္ေဆာင္ရြက္ေစဖို႔ လိုပါသည္။ ဤသို႔ အက်ိဳးမ်ားေစမည့္ လုပ္ငန္းမ်ားတြင္ သူတို႔ေတြ ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံမႈ ပါဝင္လာေစရန္ ႏိုင္ငံေရးတည္ျငိမ္မႈသာမက၊ စီးပြားေရးတည္ျငိမ္မႈပါ ရွိဖို႔လိုပါသည္။
ထိုမွ်မက ၾကိဳတင္ခန္႔မွန္း တြက္ဆႏိုင္ေသာအစီအမံတစ္ရပ္ ရွိဖို႔လိုသလို အစိုးရဘက္မွာလည္း ႐ိုးသားဖုိ႔လိုသည္။ စစ္တမ္း ေကာက္ယူေလ့လာခ်က္မ်ားအရ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းရွင္မ်ားအတြက္ အစိုးရအရာရွိၾကီးမ်ား၊ ဗ်ဴ႐ို ကရက္
မ်ားႏွင့္ ေတြ႔ဆံုခြင့္ရရန္ ေစာင့္ဆိုင္းရသည့္အခ်ိန္၊ သူတို႔ႏွင့္ေဆြးေႏြးညိႇႏႈိင္းရသည့္အခ်ိန္တို႔မွာ အဂတိ လိုက္စားမႈ နည္းေသာႏိုင္ငံမ်ားမွာထက္ မ်ားေသာႏိုင္ငံမ်ားတြင္ ပိုအခ်ိန္ျဖဳန္းရသည့္ ဝန္စလယ္ ၾကီးတစ္ခုျဖစ္တတ္သည္ဟု ဆိုပါသည္။
၄၈။ ႏိုင္ငံျခားတိုက္႐ိုက္ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံမႈ Foreign Direct Investment (FDI) အေနႏွင့္ ဖြံ႔ၿဖိဳးဆဲႏိုင္ငံ မ်ားအတြက္ အက်ိဳးေက်းဇူးမ်ားစြာ ေဆာင္ၾကဥ္းေပးႏိုင္သည္ကို သိၾကၿပီးျဖစ္ပါသည္။ ဆင္းရဲႏိုင္ငံ အတြက္ အထူးလိုအပ္ေသာ အရင္းအႏွီးအရင္းအျမစ္မ်ားကို FDI က ကူညီတိုးပြားေပးေစပါသည္။ ပို၍အေရးၾကီးသည္မွာ တိုင္းျပည္၏
ႏုိင္ငံတကာယွဥ္ၿပိဳင္စြမ္းရည္ကို တိုးတက္ျမင့္မားေစေသာနည္း ပညာ၊ ကြၽမ္းက်င္ပိုင္ႏိုင္မႈႏွင့္ စီမံခန္႔ခြဲမႈ၊ ေရာင္းဝယ္
ေဖာက္ကားမႈစသည့္ ကြၽမ္းက်င္မႈမ်ားကိုပါ ေဆာင္ၾကဥ္းေပးႏိုင္သည့္အခ်က္ပင္ ျဖစ္ပါသည္။
တစ္ၿပိဳင္နက္တည္းမွာပင္ ႏိုင္ငံျခားေစ်းကြက္ရရွိ ေရးႏွင့္ ဆက္သြယ္မႈမ်ားကိုလည္း အက်ိဳးျပဳေစပါသည္။
ထို႔ေၾကာင့္ စီးပြားေရးအသိုင္းအဝိုင္း၏ အျမင္ကိုပါ က်ယ္ျပန္႔ေစပါသည္။ ထိုမွ်မက ႏိုင္ငံျခား ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံမႈ
အေနႏွင့္ အလုပ္ အကိုင္အခြင့္ အလမ္းမ်ားကို ျမင့္မားေစႏိုင္ၿပီး အလုပ္သမားမ်ား၏ ကြၽမ္းက်င္မႈကိုလည္း
ျမႇင့္တင္ေပးႏိုင္ပါသည္။ ျပည္တြင္း ေစ်းကြက္အတြက္ အသံုးဝင္သည့္ ကုန္စည္ႏွင့္ ဝန္ေဆာင္မႈမ်ား၊ ေခတ္မီ အေျခခံအေဆာက္အအံု ဆိုင္ရာ အေထာက္အကူမ်ား၊ စိတ္ခ်ရေသာစြမ္းအင္ထုတ္လုပ္မႈမ်ားႏွင့္ ျဖန္႔ျဖဴးေရး
စနစ္မ်ား တည္ေဆာက္ရာတြင္လည္း FDI မွာ အေရးၾကီးေသာအခန္းမွာ ပါဝင္ပါသည္။
အဆင့္ျမင့္နည္း ပညာသံုး ဆက္သြယ္ေရးကြန္ယက္မ်ား တည္ေထာင္ရာတြင္ေသာ္လည္းေကာင္း၊ ျပည္ပႏိုင္ငံ
မ်ားႏွင့္ ထိေရာက္ေသာသယ္ယူပို႔ေဆာင္ေရးလမ္းေၾကာင္းမ်ား ေဖာ္ထုတ္ရာတြင္ေသာ္လည္းေကာင္း FDI က ကူညီျဖည့္ဆည္းေပးႏိုင္ပါသည္။ ထို႔ထက္ ေခတ္မီဖြံ႔ၿဖိဳးသည့္ႏိုင္ငံျဖစ္လာေစေရးတြင္ အလြန္အေရး ၾကီးေသာ အရင္းအႏွီးေစ်းကြက္ (capital market) ႏွင့္ စီးပြားေရးဘ႑ာေရးဆိုင္ရာဝန္ေဆာင္မႈမ်ား ဖြံ႔ၿဖိဳးေရးကိုလည္း ကူညီပံ့ပိုးပါသည္။ အခ်ဳပ္ဆိုရလွ်င္ တိုင္းျပည္တစ္ျပည္ေခတ္မီၿပီး ထုတ္လုပ္မႈ အလားအလာ ဖြံ႔ၿဖိဳးလာေစေရး
အတြက္ ကူညီအားျဖည့္ရာတြင္ FDI မွာ အေရးၾကီးေသာအခန္းက႑မွ ပါဝင္ပါလိမ့္မည္။
၄၉။ အထက္ပါအက်ိဳးေက်းဇူးမ်ားကိုရရွိရန္ သက္ဆိုင္ရာတိုင္းျပည္အေနႏွင့္ FDI ျပန္႔ပြားရွင္သန္ ႏိုင္ေသာ ပတ္ဝန္းက်င္တစ္ရပ္ကို ဖန္တီးေပးဖို႔လိုပါလိမ့္မည္။ ေပၚလစီမူဝါဒမ်ားမွာ ရွင္းရွင္းလင္း လင္းမရွိဘဲ ေရွ႕ေနာက္
မညီ၊ ခိုင္မာေသာစီးပြားေရးဆံုးျဖတ္ခ်က္မ်ား ခ်မွတ္ႏိုင္ရန္ စိတ္ခ်ယံုၾကည္ ရေသာသတင္းအခ်က္အလက္မ်ား ရဖို႔ခက္ခဲ၊ အစိုးရ၏ စီးပြားေရးလုပ္ေဆာင္ခ်က္မ်ားႏွင့္ အစီအမံ မ်ားမွာ ၾကိဳတင္မွန္းဆဖို႔လည္းမလြယ္လွ်င္ ဤသို႔ေသာႏိုင္ငံမ်ဳိးသို႔ FDI အလံုးအရင္းႏွင့္ ဝင္လာ လိမ့္မည္မဟုတ္ပါ။
ဤအေျခအေနမ်ိဳးတြင္ ေရရွည္ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံဖို႔ ဆံုးျဖတ္ခ်က္မ်ား ခ်မွတ္ေဆာင္ ရြက္ၾကမည္ မဟုတ္ပါ။ ဤအေန အထားက ျပည္တြင္းသို႔ဝင္လာေသာ ႏိုင္ငံျခားအရင္းအႏွီး၏ အေရအတြက္ေရာ၊ အရည္အေသြးကိုပါ ထိခိုက္
ေစႏိုင္ပါသည္။ ဤသို႔ေသာ မေရရာမေသခ်ာသည့္ စီးပြားေရးပတ္ဝန္းက်င္မ်ိဳးတြင္၊ ႏိုင္ငံျခားသားမ်ား တာဝန္ယူ
ေဆာင္ရြက္ခ်င္ၾကမည့္ ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံမႈ ပံုစံမွာ တိုင္းျပည္၏သယံဇာတမ်ားကို ထုတ္ယူအသံုးခ်ရန္ႏွင့္ ဆူလြယ္နပ္
လြယ္ လုပ္ငန္းမ်ားေလာက္ သာ ျဖစ္ပါလိမ့္မည္။ ဤလုပ္ငန္းမ်ားမွာ အျခားလုပ္ငန္းနယ္ပယ္မ်ားသို႔ အက်ိဳးရွိရွိ ပ်ံ႕ႏွံ႔သြားႏိုင္ သည္မ်ိဳးမဟုတ္၍ ''ဝင္ကစြပ္ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံမႈ''ဟု ေခၚၾကပါသည္။
ဤအတြက္ ဥပမာေကာင္းတစ္ခုမွာ ျပည္ပမွတင္သြင္းယူရေသာ အစိတ္အပိုင္းမ်ားကို ျပန္လည္ တင္ပို႔ရန္ ျပည္တြင္း တြင္ တပ္ဆင္ထုတ္ပိုး တံဆိပ္ကပ္႐ုံသာလုပ္ေသာ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းမ်ားတြင္ ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံၾကျခင္း ျဖစ္ပါသည္။
ဤလုပ္ ငန္းမ်ိဳးမွာ ျပည္တြင္း ''တစ္ဆင့္တိုးတန္ဖိုး'' (value added) ကို အနည္းငယ္မွ်သာ ျဖည့္ဆည္းေပး ႏိုင္ပါ
သည္။ ဆင္းရဲႏိုင္ငံတစ္စု၏ စက္မႈထူေထာင္ေရးၾကိဳးပမ္းမႈကို ကူညီျဖည့္ဆည္းေပးႏိုင္ေလာက္ သည့္ကြၽမ္းက်င္မႈႏွင့္ နည္းပညာကိုလည္း မယ္မယ္ရရ ရႏိုင္သည္မဟုတ္ပါ။
၅ဝ။ အေျခခံက်က်ေျပာရလွ်င္ အဂတိလိုက္စားမႈအေနႏွင့္ ဝင္ေငြနိမ့္ႏိုင္ငံတစ္ခုကို ျပည္တြင္း ျပည္ပ လက္ခံႏိုင္
ေလာက္မည့္ ကစားပြဲစည္းမ်ဥ္းစည္းကမ္းမ်ား ခ်မွတ္ေဆာင္ရြက္ဖို႔မလြယ္ေအာင္ အခက္အခဲမ်ားစြာ ဖန္တီးေပး သလိုရွိေနသည္ဟု ဆိုရပါလိမ့္မည္။ ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံမႈႏွင့္စီးပြားေရး လုပ္ေဆာင္မႈတို႔ကို စနစ္တက်ႏွင့္ သင့္တင့္ေလ်ာက္ ပတ္စြာ ေဆာင္ရြက္ႏိုင္ေရးတြင္ အဆိုပါစည္းမ်ဥ္း စည္းကမ္းမ်ားမွာ မလြဲမေသြရွိရမည့္လိုအပ္ခ်က္မ်ား ျဖစ္သည္။ ဖြံ႔ၿဖိဳးမႈေနာက္အက်ဆံုးႏိုင္ငံမ်ား ဆင္းရဲမြဲေတေနၾကရသည့္ အေရးၾကီးေသာအေၾကာင္းရင္းခံတစ္ခုမွာ အဆိုပါ အားနည္းခ်က္ေၾကာင့္ဟု ယံုၾကည္ၾကပါသည္။ ဤႏိုင္ငံမ်ားထဲမွ အခ်ိဳ႔ ယခုထက္တုိင္ ဆင္းရဲတြင္းမွ မတက္ႏိုင္ေသး သည္မွာလည္း ဤအေၾကာင္းေၾကာင့္ပင္ျဖစ္သည္ဟု ေကာက္ခ်က္ခ်ၾကပါသည္။
(စ) အစိုးရဘတ္ဂ်တ္အေပၚသက္ေရာက္ပံု
၅၁။ အဂတိလိုက္စားမႈ၏ မလိုလားအပ္ေသာ အက်ိဳးဆက္မ်ားတြင္ အစိုးရဘတ္ဂ်တ္၏ အခြန္ ဝင္ေငြကိုေရာ၊ အသံုးစရိတ္ကိုပါ ထိခိုက္ေစျခင္းတို႔ပါဝင္ပါသည္။ အခြန္ဝင္ေငြအေပၚ ထိခိုက္ေစမႈကို ပိုထင္ရွားၿပီး အသိမ်ားပါ
သည္။ အခြန္၊ အခႏွင့္ အေကာက္တို႔ ေလ်ာ့ပါးသက္သာေစရန္ လာဘ္ေပး ၾကသည္မွာ ႏိုင္ငံေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ား တြင္ ေတြ႔ရွိေနရပါသည္။ ေသာက္သံုးေရ၊ လွ်ပ္စစ္ဓါတ္အားႏွင့္ တယ္လီဖုန္းအဆက္အသြယ္မ်ားကိုလည္း တရားဝင္ဝန္ေဆာင္ခမေပးဘဲ လာဘ္ေပးၿပီး၊ တရားမဝင္ ရယူသံုးစြဲေနၾကသည္မ်ားလည္း ရွိသည္။ ဤသုိ႔ေသာ လာဘ္ေပးလာဘ္ယူအျပဳအမူမ်ားေၾကာင့္ အစိုးရ၏ဝင္ေငြမွာ ထိခိုက္က်ဆင္းရပါသည္။ ထို႔အျပင္ လိမ္လည္မႈ၊ အလြဲသံုးစားမႈမ်ားကလည္း ျပည္သူ႔ဘ႑ာေငြကို က်ဆင္းေစပါသည္။
၅၂။ အဂတိလိုက္စားမႈသည္ အစိုးရဘတ္ဂ်က္အသံုးစရိတ္ဖြဲ႔စည္းပံုကို ထိခိုက္ေစႏိုင္ပါသည္။ ဤသို႔ျဖစ္ရသည္မွာ အသံုးစရိတ္ပိုင္းႏွင့္ဆက္စပ္ေနေသာ အဂတိလိုက္စားမႈမ်ားမွ အက်ိဳးအျမတ္မ်ား စြာရႏိုင္ေသာေၾကာင့္ ျဖစ္ပါသည္။ အထူးသျဖင့္ ကုန္က်စရိတ္ကမ်ား၊ ရွင္းလင္းျမင္သာမႈလည္းမရွိ၊ ထို႔အျပင္ ႏိုင္ငံ၏လံုျခံဳေရးစေသာ ဦးစားေပးၿပီး သိုသိုသိပ္သိပ္ေဆာင္ရြက္ရမည့္ စီမံခ်က္မ်ိဳးဆိုလွ်င္ အဂတိလိုက္စားသူမ်ားအတြက္ အခြင့္အေရးေကာင္း တစ္ရပ္ ပင္ ျဖစ္ပါသည္။
ထို႔ေၾကာင့္ ကုန္က် စရိတ္ခန္႔မွန္းရန္ခက္ၿပီး၊ ၾကီးမားသည့္ပေရာဂ်က္ေတြကို ႏိုင္ငံေတာ္ဘက္ဂ်တ္တြင္ ထည့္သြင္း
လို ၾကျခင္း ျဖစ္ပါသည္။ ေက်ာင္းဆရာ/ဆရာမမ်ားကုိလခေပးရန္၊ ေက်ာင္းသုံးစာအုပ္မ်ားဝယ္ရန္၊ ေက်းလက္ က်န္းမာေရး ေစာင့္ေ႐ွာက္မႈ အစီအစဥ္မ်ား ေဆာင္႐ြက္ရန္၊ ကြၽမ္းက်င္မႈဆုိင္ရာသင္တန္းမ်ား ဖြင့္လွစ္ရန္ စေသာ လုပ္ငန္းမ်ားမွာ ေငြရေပါက္လမ္း မ်ားမည္မဟုတ္၍ စိတ္မဝင္စားၾကပါ။
သုိ႔ႏွင့္ အမွ် အက်င့္ပ်က္အစိုးရမ်ားမွာ ဘတ္ဂ်က္အသုံးစရိတ္တြင္ ပေရာဂ်က္ၾကီးမ်ားကုိသာ အေရးေပးၿပီး၊ ပညာေရးႏွင့္ က်န္းမာေရး လုပ္ငန္းမ်ားအတြက္မူ အသံုးစရိတ္ အနည္းငယ္သာ ခြဲေဝေပးေလ့ ရွိပါသည္။
ယင္းအစား စီးပြားေရးလုပ္ငန္းမ်ားတြင္ ၾကန္႔ၾကာေစတတ္ေသာ အပိတ္အဆို႔မ်ားကို ေက်ာ္လႊားႏိုင္ ေရးႏွင့္ သာမန္လူထု၏ နိစၥဓူဝဘဝမ်ားတြင္ ၾကံဳေတြ႔ေနၾကရေသာ အခက္အခဲမ်ားကို ကူညီေျဖရွင္း ေပးေရးတို႔မွာ အထူးဦးစားေပးလုပ္ငန္းမ်ား ျဖစ္ဖို႔ေကာင္းပါသည္။
(ဆ) လူမူေရးနစ္နာမႈမ်ား
၅၃။ မည္သည့္လူ႔အဖြဲအစည္းတြင္မဆို လူမႈေရးရည္မွန္းခ်က္မ်ားကို ျဖည့္ဆည္းႏိုင္ရန္ႏွင့္ ျပည္သူလူထု
အက်ိဳးကို ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္ရန္ က်င့္ထံုးမ်ား၊ သဘာဝပတ္ဝန္းက်င္ထိန္းသိမ္းေရး ဆိုင္ရာျပ႒ာန္းခ်က္မ်ား၊ ယာဥ္စည္းကမ္း၊ လမ္းစည္းကမ္းမ်ား၊ ဘဏ္လုပ္ငန္းဆိုင္ရာထိန္းခ်ဳပ္ေရး အစီအစဥ္မ်ားလို ဥပေဒ စည္းမ်ဥ္း စည္းကမ္းမ်ား ခ်မွတ္ထားရပါသည္။ ယင္းဥပေဒႏွင့္စည္းမ်ဥ္းမ်ား ကို မသမာေသာနည္းလမ္းျဖင့္ ခ်ိဳးေဖာက္ေသာ
အခါ ဆိုးရြားသည့္ လူမႈေရးထိခိုက္နစ္နာမႈမ်ား ျဖစ္ေပၚလာႏိုင္ပါသည္။ ဤသို႔ေသာသာဓကမ်ိဳး အာရွႏွင့္ ပစိဖိတ္
ေဒသတစ္လႊားတြင္ အေတာ္မ်ားမ်ား ေတြ႔ရွိခဲ့ရပါသည္။
၅၄။ ဥပမာ- တရားမဝင္ သစ္ခုတ္မႈမ်ားေၾကာင့္ ေျမဆီလႊာ တိုက္စားကုန္ရာမွ တစ္ရြာလံုး ေတာင္က်ေရတြင္
ေမ်ာပါသြားၿပီး (သို႔မဟုတ္) ေတာင္ၿပိဳေျမပိၿပီး အသက္ႏွင့္အိုးအိမ္မ်ားစြာ ဆံုး႐ႈံးရသည့္ အျဖစ္ေတြ အေျမာက္အျမား ရွိခဲ့ပါသည္။ အိမ္နီးခ်င္း ႏိုင္ငံအခ်ဳိ႕မွာ ဆိုလွ်င္ အက်င့္ပ်က္ အရာရွိမ်ား ႏွင့္ ေဆာက္လုပ္ေရး ကန္ထ႐ိုက္တာမ်ား အျမတ္မ်ားမ်ား ရရွိရန္၊ အေဆာက္အဦး ဆိုင္ရာ သတ္မွတ္ခ်က္မ်ားကို ခ်ိဳးေဖာက္ၾကျခင္းေၾကာင့္ တိုက္ခန္းမ်ား၊ ဒီပတ္တမင့္စတိုးမ်ားႏွင့္ ဟုိတယ္ၾကီးမ်ား ၿပိဳက်ခဲ့သည္မ်ားႏွင့္ ၾကံဳေတြ႔ခဲ့ရပါသည္။
ဝန္ပို တင္ေဆာင္ထားေသာ ေရယာဥ္မ်ား၊ ခရီးသည္တင္ သေဘာၤမ်ား ဆိုလွ်င္လည္း ေဒသအႏွံ႔ ျမစ္မ်ား၊ ပင္လယ္ မ်ားတြင္ နစ္ျမဳပ္ကုန္က်သည္။ သင့္တင့္ေလ်ာက္ ပတ္ေသာ မီးေဘးကာကြယ္မႈႏွင့္ လံုျခံဳေရး အစီအမံမ်ားကို
စစ္ေဆး စိစစ္ဖို႔ ပ်က္ကြက္ရာမွ စူပါမားကတ္မ်ား၊ ဟိုတယ္မ်ားႏွင့္ ဒစ္စကိုခန္းမမ်ား မီးေလာင္ၿပီး၊ ျပည္သူလူထု အမ်ားအျပား အသက္ဆံုး႐ႈံးရသည့္ သတင္းေတြလည္း အျမဲၾကားေနရပါသည္။ ထိန္းသိမ္း ျပင္ဆင္မႈ အားနည္း
ေသာ ေမာ္ေတာ္ယာဥ္မ်ားကို လာဘ္ထုိးၿပီး တရားဝင္ေမာင္းႏွင္ၾကရာမွ အေဝးေျပးလမ္းမေပၚ ယာဥ္တိုက္ မႈေတြ မၾကာခဏေတြ႔ေနရသည္။ ဘတ္(စ)ကားမ်ားဆုိလွ်င္လည္း စက္ခ်ိဳ႕ယြင္းကာ ေခ်ာက္ထဲ ထိုးက်ခဲ့ၾကပါသည္။ ဤသည္တို႔မွာ ႏိုင္ငံေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားတြင္ ေတြ႔ေနရေသာ အဂတိလိုက္စား ျခင္း၏ လူမႈေရးႏွင့္ ပတ္သက္သည့္ ဆိုးက်ိဳးမ်ား ျဖစ္ပါသည္။
၅၅။ ေရကာတာႏွင့္တံတားပေရာဂ်က္ေတြမွာလည္း အဂတိလိုက္စားမႈႏွင့္ပတ္သက္၍ စိုးရိမ္မကင္း ျဖစ္ရမႈမ်ား
ႏွင့္ ေတြ႔ၾကံဳေနရပါသည္။ ဥပမာ-ေဒၚလာဘီလီယံ ၇ဝ ေက်ာ္ ကုန္က်လိမ့္မည္ဟု ခန္႔မွန္းရေသာ ေရကာတာ ပေရာဂ်က္ၾကီး တစ္ခုဆိုလွ်င္ အထူးစိုးရိမ္စရာ ျပႆနာၾကီး ျဖစ္ေနပါသည္။ လုပ္ငန္း စြမ္းေဆာင္ရည္ ည့ံဖ်င္းျခင္း၊ အဆင့္မမီ ကုန္ၾကမ္းမ်ား အသံုးျပဳျခင္း၊ သင့္ေလ်ာ္ေသာ ဒီဇိုင္းႏွင့္ အင္ဂ်င္နီယာ ဆိုင္ရာ သတ္မွတ္ခ်က္မ်ားကို အေလးမထားျခင္း စသည္တို႔မွာ မ်ားေသာအားျဖင့္ အဂတိ လိုက္စားမႈႏွင့္ ဆက္စပ္ေနပါသည္။ ဤအားနည္းခ်က္ မ်ား၏ အက်ိဳးဆက္ေၾကာင့္ တံတားက်ိဳး၊ ဆည္ၿပိဳက်သည့္ျပႆနာမ်ားေၾကာင့္ အသက္အိုးအိမ္္ အေျမာက္အျမား ဆံုး႐ႈံးၾကပါသည္။
၅၆။ ၾကီးၾကပ္ကြပ္ကဲမႈ အားနည္းေသာ ဘ႑ာေရးစနစ္မွ ေပၚထြက္လာေသာ ထင္သာ ျမင္သာမရွိသည့္ အေရာင္းအဝယ္မ်ား၊ ေငြေရးေၾကးေရး ေစ်းကစားၾကသူမ်ားမွာလည္း ဆိုးရြားေသာ စီးပြားေရးႏွင့္ လူမႈေရး အက်ိဳးဆက္မ်ား ေပၚထြက္လာႏိုင္ပါသည္။ ဤသို႔ေသာ ဘ႑ာေရးအက်ပ္အတည္း မတည္ ၿငိမ္မႈမ်ားေၾကာင့္ လူေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားမွာ တစ္သက္တာ စုေဆာင္းထားသည့္ေငြမ်ား ဆံုး႐ႈံးကုန္ၾက သည္။ ထို႔ေၾကာင့္ အေရွ႕ ဥေရာပႏိုင္ငံေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားတြင္ လမ္းေပၚဆႏၵျပမႈေတြ၊ ျပည္တြင္းမၿငိမ္ သက္မႈေတြ ျဖစ္ေပၚလာခဲ့ပါသည္။ ထို႔အျပင္ ပြင့္လင္းျမင္သာမႈခ်ိဳ႕တဲ့ျခင္းႏွင့္ အဂတိလိုက္စားမႈ ေၾကာင့္ ၁၉၉၇-၁၉၉၈ ခုႏွစ္တြင္ အာရွႏိုင္ငံမ်ားကို ဝင္ေမႊသြားေသာ ဘ႑ာေရးႏွင့္မက္ခ႐ုိစီးပြား ေရးအက်ပ္အတည္း၏ အေၾကာင္းအရင္းခံမ်ားတြင္ ပါဝင္ေနပါသည္။
(ဇ) ေစ်းႏႈန္းထိန္းခ်ဳပ္မႈ၊ အေထာက္ပံ့ခံကုန္စည္ႏွင့္ ေမွာင္ခိုေစ်းကြက္မ်ား
၅၇။ ဖြံ႔ၿဖိဳးဆဲႏိုင္ငံအမ်ားစုတြင္ ေစ်းႏႈန္းထိန္းခ်ဳပ္မႈမ်ား လုပ္ေလ့ရွိပါသည္။ အေျခခံကုန္စည္ႏွင့္ ဝန္ေဆာင္မႈ
မ်ားကို အစိုးရက ေထာက္ပံ့ေၾကးေပး၍ ေစ်းေလွ်ာ့ေရာင္းေလ့ရွိၾကပါသည္။ ဆန္လို အဓိက ရိကၡာ ဆိုပါက ျဖစ္သင့္
ျဖစ္ထိုက္သည္ထက္ ေစ်းေလွ်ာ့သတ္မွတ္ကာ လယ္သမားမ်ားထံမွ ဝယ္ယူပါသည္။ အလားတူ ဓါတ္ဆီ၊ လွ်ပ္စစ္ မီတာခ၊ အိမ္လခ၊ ယာဥ္စီးခႏွင့္ အျခားေသာ ဝန္ေဆာင္မႈမ်ားဆိုလွ်င္လည္း အစိုးရ အေထာက္အပံ့ ျဖင့္ပင္ ေစ်း
ေလွ်ာ့ သတ္မွတ္ေလ့ ရွိပါသည္။
အဆိုပါ အေထာက္အပံ့ခံကုန္စည္ႏွင့္ဝန္ေဆာင္မႈမ်ားမွ အမ်ားဆံုးအက်ိဳးခံစားသူမ်ားမွာ ၿမိဳ႕ေန စားသံုးသူမ်ား
ျဖစ္ပါသည္။ ဤသို႔ၿမိဳ႕ျပကို အထူးအခြင့္အေရး ေပးထားၾကသည္မွာလည္း ႏိုင္ငံေရး ႐ႈေဒါင့္မွ လိုအပ္ခ်က္ကို အေလးေပးေဆာင္ရြက္ေသာေၾကာင့္ ျဖစ္ပါသည္။ ၿမိဳ႕ေနလူထု၊ အထူးသျဖင့္ ၿမိဳ႕ေန ဆင္းရဲသားမ်ားမွာ ႏိုင္ငံေရး
ႏိုးၾကားမႈရွိၿပီး၊ ပိုမိုစည္း႐ုံးလႈပ္ရွားတတ္သည္။ ေတာေနဆင္းရဲသားမ်ားထက္ မၿငိမ္မသက္မႈမ်ားျဖစ္လာေအာင္ ပို၍ အလြယ္တကူလႈံ႕ေဆာ္ႏိုင္စြမ္း ရွိပါသည္။ တိုင္းျပည္မၿငိမ္သက္မႈမ်ားသည္လည္း အမ်ားအားျဖင့္ ၿမိဳ႕ျပေဒသ ဆႏၵျပမႈမ်ားမွ စတင္ ေပၚေပါက္တတ္ပါသည္။
၅၈။ ေစ်းႏႈန္းရွိသင့္သည္ထက္ ေလွ်ာ့သတ္မွတ္ျခင္းမွာ အေထာက္အပံ့ခံကုန္စည္မ်ား (subsidized goods)
အတြက္ ဝယ္အားက ေရာင္းအားထက္ ပိုမ်ားေစပါသည္။ သို႔ႏွင့္အမွ် ရွားပါးမႈမ်ား၊ ခြဲတမ္းခ် ေရာင္းခ်ရသည္မ်ား၊ အဂတိလုိက္စားမႈမ်ားႏွင့္ ေမွာင္ခိုေစ်းကြက္မ်ား ေပၚထြက္လာရပါေတာ့သည္။ ထိုမွတဆင့္ မလိုလားအပ္သည့္ အက်ိဳးဆက္မ်ား ေအာက္ပါအတိုင္း ျဖစ္ေပၚလာႏိုင္ပါသည္။
၅၉။ ပထမအခ်က္မွာ အစိုးရဝင္ေငြေလ်ာ့ပါးႏိုင္သည့္ အလားအလာ ျဖစ္ပါသည္။ ဤသေဘာကို မွန္းဆႏိုင္ရန္ ဥပမာျဖင့္ ရွင္းပါမည္။ အစိုးရအရာရွိမ်ားလို၊ ကားပိုင္ရွင္မ်ားလို၊ အေထာက္ပံ့ခံ ဓါတ္ဆီကို ေစ်းခ်ိဳခ်ဳိ ရေနသူမ်ား အေနႏွင့္ ေမွာင္ခိုေစ်းကြက္တြင္ ထုတ္ေရာင္းလုိက္လွ်င္ တရားဝင္ ေစ်းထက္ အဆမ်ားစြာပုိရသျဖင့္ အျမတ္မ်ားစြာ ရပါသည္။
အကယ္၍သာ အစုိးရက ဓါတ္ဆီေစ်းကုိ ေငြေၾကးေထာက္ပံ့မႈမေပးဘဲ ေစ်းကြက္ေပါက္ေစ်းျဖင့္ေရာင္းလွ်င္ အဆုိပါ အျမတ္အစြန္းမွာ အစုိးရ၏ ဝင္ေငြ ျဖစ္လာပါလိမ့္မည္။ ဓါတ္ဆီကုိ သတ္မွတ္ေစ်းျဖင့္ ေရာင္းခ်လုိက္ရသျဖင့္ စြန္႔လႊတ္လိုက္ရ ေသာေစ်းကြက္ေပါက္ေစ်း (တစ္နည္း) ''အခြင့္အလမ္းစရိတ္'' (opportunity cost) နစ္နာသြား
သည့္ သေဘာ ျဖစ္ပါသည္။
၆ဝ။ ဒုတိယအခ်က္ကို ဆက္ပါမည္။ ၿမိဳ႕ေနလူထု ေစ်းႏႈန္းခ်ိဳသာစြာ စားသံုးႏိုင္ရန္ ဆန္ႏွင့္ အျခားလယ္ယာ
ထြက္ကုန္မ်ားကို လယ္သမားဆီမွ ေစ်းႏွိမ္ဝယ္ယူသည့္အဓိပၸါယ္မွာ ၿမိဳ႕ေနလူထုကို လယ္သမားမ်ားက ေထာက္ပံ့
ေနရသည့္ သေဘာပင္ ျဖစ္ပါသည္။ အလားတူ ဓါတ္ဆီႏွင့္ စြမ္းအင္ကို ေစ်းႏွိမ္ သတ္မွတ္လိုက္ျခင္းေၾကာင့္ အစိုးရ ဘတ္ဂ်တ္လိုေငြကို ပိုတိုးေစရာ ေရာက္သည္။ အဆိုပါ လိုေငြကို အေထြေထြ ဘတ္ဂ်တ္မွ က်ခံရသည္ ျဖစ္ရာ ၿမိဳ႕ေနလူထု ေစ်းခ်ဳိေသာကုန္စည္ႏွင့္ဝန္ေဆာင္မႈ မ်ားရရွိေစရန္ တစ္ႏိုင္ငံလံုး (အထူးသျဖင့္) ေက်းလက္လူထုက မွ်ခံေနရသည့္ သေဘာ ျဖစ္ပါသည္။
၆၁။ တတိယအခ်က္။ ျပည္တြင္းျပည္ပမွ ထုတ္လုပ္တင္သြင္းရသည့္ အျခားပစၥည္းမ်ား (ဥပမာ-ဓါတ္ေျမၾသဇာ)
ေစ်းေျမာက္ေနခ်ိန္တြင္ ဆန္ႏွင့္ လယ္ယာ ထြက္ကုန္မ်ားကို ေစ်းနိမ့္ သတ္မွတ္လိုက္ပါက လယ္သမားမ်ားအတြက္ ထိခိုက္နစ္နာေစေသာ ''ကုန္သြယ္မႈဆႏႈန္း'' (terms of trade) ျဖစ္ လာပါသည္။ ဤအခ်က္က လယ္သမားမ်ား၏ အလုပ္ၾကိဳးစားလိုေသာ မက္လံုးကို ထိခိုက္ေစၿပီး၊ လယ္ယာကုန္ထြက္ကို က်ဆင္းေစႏိုင္ပါသည္။
၆၂။ စတုတၳအခ်က္။ စြမ္းအင္ေစ်းႏႈန္း သတ္မွတ္ေလွ်ာ့ခ်ထားသည့္အတြက္ေၾကာင့္ ဤနယ္ပယ္ရွိ အစိုးရ လုပ္ငန္းမ်ားမွာ ၾကီးမားေသာဆံုး႐ႈံးမႈမ်ားႏွင့္ ရင္ဆိုင္ေနၾကရသည္။ သို႔ႏွင့္အမွ် အေထာက္အကူ ပစၥည္းသစ္မ်ား အတြက္ ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံမႈမလုပ္ႏိုင္သလို အပိုပစၥည္းမ်ားလည္း မဝယ္ႏိုင္ပါ။ တာရွည္ပစ္ထား၍ ယိုယြင္းေနေသာ လက္ရွိအသံုးျပဳေနရသည့္ စက္ယႏၲရားႏွင့္ ကိရိယာတန္ဆာ ပလာမ်ားကိုပင္ ေကာင္းစြာမထိန္းသိမ္းႏိုင္ ျဖစ္ေန
ရသည္။
ယခုအခ်ိန္အထိ ဆက္လက္အသံုးျပဳေန ရေသာ စက္ယႏၲရားအခ်ိဳ႕ႏွင့္ ဓါတ္အားလိုင္းမ်ားဆိုလွ်င္ သက္တမ္းကုန္ ခဲ့သည္မွာ ၾကာလြန္လွ ပါသည္။ အက်ိဳးဆက္ကား မၾကာခဏမီးပ်က္ျခင္း၊ ယံုၾကည္စိတ္ခ်စြာသံုးစြဲလို႔မရျခင္းႏွင့္ အလြန္ညံ့ ဖ်င္းေသာဝန္ေဆာင္မႈတို႔ကို ျဖစ္ေပၚေစပါသည္။ ထုတ္လုပ္မႈစြမ္းေဆာင္ရည္ေရာ၊ စြမ္းအင္အရည္ အေသြးပါ လိုအပ္ခ်က္ျပည့္မီဖို႔ မစြမ္းေဆာင္ႏိုင္ေတာ့ပါ။
၆၃။ ေနာက္ဆံုးေဖာ္ျပလိုသည္မွာ စြမ္းအင္ေစ်းႏႈန္းေလွ်ာ့ခ် သတ္မွတ္ထားသည့္အတြက္ေၾကာင့္ ျဖစ္ေပၚလာ
ေသာ အျခားထိခိုက္နစ္နာမႈမ်ားအေၾကာင္း ျဖစ္ပါသည္။ ေစ်းေပါေသာေၾကာင့္ စြမ္းအင္ သံုးစြဲမႈပိုင္းတြင္
ေခြၽေခြၽတာတာမရွိေတာ့ဘဲ၊ အေလအလြင့္ေတြမ်ားလာသည္။ ထို႔ထက္ စြမ္းအင္ေစ်း ႏႈန္းကို ထုတ္လုပ္မႈ စရိတ္ေအာက္တြင္ ခ်ထားခဲ့သည့္ကာလ ၾကာျမင့္လာေသာအခါ သံုးစြဲသူမ်ားအေန ႏွင့္ စြမ္းအင္ ေခြၽတာႏိုင္ေသာ နည္းပညာႏွင့္ ထုတ္လုပ္မႈနည္းနာမ်ားကို က်င့္သံုးဖို႔ မက္လံုးမရွိသလို ျဖစ္ေနေတာ့သည္။
သည္လိုႏွင့္ ျပည္တြင္းျပည္ပေရွာ့(ခ) (shocks)မ်ားေၾကာင့္ စြမ္းအင္ေစ်းႏႈန္းကို ထိန္းမထားႏိုင္ေတာ့ဘဲ သင့္တင့္ သည့့္ေစ်းႏႈန္းျမင့္ျမင့္ကို သတ္မွတ္ရပါေတာ့သည္။ အက်ိဳးဆက္ ကား ထုတ္လုပ္မႈမ်ား အက်ပ္အတည္းေတြႏွင့္ ရင္ဆိုင္ရၿပီး၊ ျမင့္မားလာေသာစြမ္းအင္ခကို ေရွာင္ကြင္း ႏိုင္ရန္ လာဘ္ေပးမႈမ်ား ပိုမ်ားလာဖြယ္ရွိပါသည္။ ထိုမွ်မက
ျမင့္မားလာေသာစြမ္းအင္စရိတ္ေၾကာင့္ ေစ်းႏႈန္းေတြျမင့္တက္လာၿပီး၊ စားသံုးသူမ်ားအေပၚ ဂယက္႐ိုက္မႈမ်ား
ေပၚေပါက္လာပါသည္။
၆၄။ ေစ်းႏႈန္းထိန္းခ်ဳပ္မႈ၊ ေထာက္ပံ့ေၾကးေပးမႈ၊ အဂတိလိုက္စားမႈမ်ားႏွင့္ ၄င္းတို႔ေၾကာင့္ေပၚထြန္း လာေသာ
ေမွာင္ခိုေစ်းကြက္မ်ားမွ မလိုလားအပ္ေသာ လူမႈေရးႏွင့္စီးပြားေရး အက်ိဳးဆက္မ်ားျဖစ္လာ ႏိုင္ေစပါသည္။ သို႔ႏွင့္ အမွ် ေစ်းႏႈန္း ထိန္းခ်ဳပ္မႈမ်ား ဖ်က္သိမ္းေရး၊ ေထာက္ပံ့ေၾကးမ်ားကို စြန္႔လႊတ္ေရး၊ ေစ်းႏႈန္း ကေမာက္ကမ ျဖစ္မႈ
မ်ားကို ကာကြယ္ တားဆီးေရးႏွင့္ ေယဘူယ်အားျဖင့္ ေစ်းႏႈန္းမွန္ျဖစ္ေစေရးတို႔မွာ စီးပြားေရး ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈႏွင့္
ေစ်းကြက္ စီးပြားေရး စနစ္ ပီပီျပင္ျပင္တည္ေဆာက္ႏိုင္ ေရးတို႔အတြက္ ေသာ့ခ်က္က်သည့္ လုပ္ငန္းစဥ္မ်ားျဖစ္
ေၾကာင္း ထင္ရွားလာပါသည္။
(ဇ) စီးပြားေရးျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈအေပၚအက်ိဳးသက္ေရာက္ပံု
၆၅။ စီးပြားျပဳျပင္ေျပာင္းလဲေရးအေပၚ အဂတိလိုက္စားမႈက ဆိုးက်ိဳးမ်ားသက္ေရာက္ပါမည္။ အဘယ့္ေၾကာင့္
ဆိုေသာ္ စီးပြားေရးျပဳျပင္ေျပာင္းလဲရန္ ပြင့္လင္းျမင္သာမႈ၊ တာဝန္ခံေဆာင္မႈ၊ မွ်တစြာ ယွဥ္ၿပိဳင္မႈ၊ အေထြေထြ ထိန္းခ်ဳပ္မႈမ်ားေလွ်ာ့ခ်ေရး၊ ေစ်းကြက္အင္အားစုမ်ားႏွင့္ ပုဂၢလိကပိုင္းကိုအားျပဳ ေရးစသည္တို႔လိုအပ္ပါသည္။ တစ္ၿပိဳင္ထဲမွာပင္ လိုအပ္သလိုကိုယ္ပိုင္ဆံုးျဖတ္ခြင့္အာဏာ၊ အထူး အက်ိဳးစီးပြားမ်ားႏွင့္ ေစ်းႏႈန္း ကေမာက္ကမ
ျဖစ္ရပ္မ်ားကိုလည္း ကန္႔သတ္ထိန္းခ်ဳပ္ ၾကရမည္ျဖစ္ပါ သည္။
ဤလုပ္ငန္းစဥ္အားလံုးက အဂတိလိုက္စားမႈကိုအက်ိဳးျပဳေသာ အထူးစီးပြားေရးအက်ိဳးအျမတ္ အခြင့္အလမ္း (economic rent) မ်ားကို က်ဆင္းေစပါမည္။ ထို႔ေၾကာင့္ပင္ အက်င့္ပ်က္စနစ္မွ အထူး စီးပြားေရး အက်ိဳးအျမတ္
မ်ား ခံစားေနၾကေသာလူခ်မ္းသာႏွင့္ ပါဝါၾကီးသူမ်ားက ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈကို ဆန္႔က်င္မည္ ျဖစ္ပါသည္။
အပိုင္း (၆)
ကုထံုးမ်ား
(က) အဂတိလိုက္စားမႈႏွင့္ဆင္းရဲႏိုင္ငံမ်ား
၆၆။ အဂတိလိုက္စားမႈမွာႏိုင္ငံအားလံုးတြင္ရွိေသာ္လည္းဝင္ေငြနိမ့္ႏိုင္ငံမ်ားတြင္ ပို၍ပ်ံ႕ႏွ႔ံပါသည္။ ဤသို႔ျဖစ္ရသည္
မွာ ဆင္းရဲႏိုင္ငံမ်ားမွလူေတြက ခ်မ္းသာႏိုင္ငံမ်ားမွလူေတြထက္ ပိုအက်င့္ပ်က္ၾက ေသာေၾကာင့္ မဟုတ္ပါ။ ဆင္းရဲႏိုင္ငံမ်ားမွ အေျခအေနမ်ားမွာ အဂတိလိုက္စားမႈ ရွင္သန္ၾကီးထြား ဖို႔အတြက္ အခြင့္အလမ္း ပိုမ်ားေသာ
ေၾကာင့္ ျဖစ္ပါသည္။ လာဘ္ေပးလာဘ္ယူမႈႏွင့္ အဂတိလိုက္စား မႈမွာ ဝါသနာေၾကာင့္ မဟုတ္ဘဲ၊ ေသခ်ာစြာ တြက္ခ်က္ၿပီးမွ က်ဳးလြန္ၾကရေသာလုပ္ေဆာင္မႈမ်ား ျဖစ္ ပါသည္။ အကယ္၍ ရမည့္အက်ိဳးအျမတ္ကမ်ားၿပီး၊ အဖမ္းခံရမည့္အႏၲရာယ္ကနည္းကာ၊ ျပစ္ဒဏ္ မ်ားက လည္းေပါ့ပါးလွ်င္ လူေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားအေနႏွင့္ အဂတိလိုက္စားမႈကို အားေပးၾကမည္ ျဖစ္ပါသည္။
၆၇။ ဝင္ေငြနိမ့္ႏိုင္ငံမ်ား၏စီးပြားေရးမွာ မ်ားေသာအားျဖင့္ တင္းက်ပ္စြာထိန္းခ်ဳပ္ ခံရေလ့ရွိပါသည္။ ဤအေန အထားက လက္ဝါးၾကီးအုပ္အက်ိဳးအျမတ္မ်ားစြာ ျဖစ္ထြန္းေစပါသည္။ ဤႏိုင္ငံမ်ားရွိ တာဝန္ခံမႈမွာလည္း
ေယဘူယ်အားျဖင့္ အားနည္းပါသည္။ ႏိုင္ငံေရးယွဥ္ၿပိဳင္မႈႏွင့္ အရပ္ဘက္လြတ္ လပ္ခြင့္မွာ ကန္႔သတ္ခ်ဳပ္ခ်ယ္ ခံရေလ့ရွိပါသည္။ အစိုးရ၏က်င့္ဝတ္အေျခခံမူမ်ားႏွင့္ ဥပေဒေလးစား လိုက္နာမႈမွာလည္း အားနည္းပါသည္။ တရားဥပေဒအတိုင္းေဆာင္ရြက္ရန္ တာဝန္ယူထားေသာအဖြဲ႔ အစည္းမ်ားအေနႏွင့္ လိုအပ္ေသာ လုပ္ငန္းတာဝန္
မ်ားကို ကိုင္တြယ္ေျဖရွင္းရန္ ေပ်ာ့ကြက္မ်ား ရွိေနပါ သည္။
စံုစမ္းေထာက္လွမ္းေရးအဖြဲ႔၊ စာရင္းစစ္အဖြဲ႔၊ သတင္းမီဒီယာ၊ အရပ္ဘက္အဖြဲ႔အစည္း စသည့္ ေစာင့္ၾကပ္ ၾကည့္႐ႈ႔
ေရးအဖြဲ႔မ်ားမွာ ပီပီျပင္ျပင္မရွိသည့္အျပင္ အဖိႏွိပ္ခံထားရမႈႏွင့္ ၾကံဳေတြ႔ရေလ့ရွိပါ သည္။ ဤအဖြဲ႔မ်ားမွာ လာဘ္ေပး လာဘ္ယူမႈ ဆန္႔က်င္ေရးလုပ္ငန္းမ်ားအတြက္ လိုအပ္ေသာစံုစမ္း ေထာက္လွမ္းမႈႏွင့္ ဥပေဒေရးရာ သတင္း အခ်က္အလက္မ်ားကို စုေဆာင္းရွာေဖြေပးၾကရသည့္အဖြဲ႔ အစည္းမ်ား ျဖစ္ပါသည္။ ထို႔အျပင္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးမႉးမ်ား
၏ ကိုယ္ပိုင္လုပ္ပိုင္ခြင့္အာဏာ အေတာ္မ်ား မ်ားခံစားခြင့္ရွိၿပီး၊ စည္းမ်ဥ္းစည္းကမ္းမ်ားမွာ တိက်စြာ သတ္မွတ္ထား
ျခင္း မရွိ၊ အျမဲတမ္းေျပာင္းေန တတ္ကာ ယင္းတို႔ႏွင့္ပတ္သက္သည့္အခ်က္အလက္မ်ားကို ျဖန္႔ေဝရာတြင္ အားနည္း ပါသည္။ ဤသို႔ ကန္႔သတ္ခ်ဳပ္ခ်ယ္သည့္ အေနအထား ေအာက္တြင္ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈမ်ားကို ေဆာင္ရြက္ၾက ရမည္ ျဖစ္ပါသည္။
(ခ) အဆုိးျမင္႐ႈ႔ေထာင့္
၆၈။ အဆိုးျမင္သူမ်ားက အဂတိလိုက္စားမႈႏွင့္ပတ္သက္ၿပီး ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈလုပ္ရန္ အလြန္ပင္ ခက္ခဲမည္ဟု ယူဆၾကပါသည္။ အဘယ့္ေၾကာင့္ဆိုေသာ္ ထိပ္တန္းေခါင္းေဆာင္မ်ား၊ အာဏာရႏိုင္ငံ ေရးအၾကီးအကဲမ်ားႏွင့္ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းရွင္ၾကီးမ်ား ေပါင္းဖက္ကာ အက်ိဳးအျမတ္မ်ားစြာ ခံစားေန ၾကသည္ျဖစ္၍၊ အေျပာင္းအလဲ
ေပၚထြက္လာဖို႔ အလွမ္းေဝးလွပါသည္ဟု ဆိုပါသည္။ ၿဗိတိန္ႏိုင္ငံ မွာပင္ အဂတိလိုက္စားမႈကို ထိန္းခ်ဳပ္ႏိုင္ရန္
ႏွစ္ေပါင္းတစ္ရာေက်ာ္ အခ်ိန္ယူခဲ့ရသည္ဟု အဆိုးျမင္ ဝါဒီမ်ားက ေထာက္ျပၾကပါသည္။
ထိုမွ်မက ယခုအာရွႏိုင္ငံအေတာ္မ်ားမ်ားတြင္ ေဆာင္ရြက္ေန ၾကေသာ အဂတိ လိုက္စားမႈ တိုက္ဖ်က္ေရး လုပ္ငန္း စဥ္မ်ားမွ သိသိသာသာ အက်ိဳးသက္ေရာက္မႈမ်ား မေတြ႔ရွိရေသးေၾကာင္းကို ေထာက္ျပၾကပါသည္။ ဥပမာအားျဖင့္ အိမ္နီးခ်င္းႏိုင္ငံတစ္ခုတြင္ ထိပ္တန္းေခါင္းေဆာင္မ်ားဦးေဆာင္၍ အဂတိလိုက္စားမႈအေပၚ အေရးေပး တိုက္ပြဲ ဆင္လာခဲ့သည္မွာ ဆယ္ႏွစ္နီးပါးၾကာျမင့္ၿပီျဖစ္ေသာ္လည္း ေမွ်ာ္လင့္ထားသည့္ေအာင္ျမင္မႈ မရေသးပါ။ ထိုႏိုင္ငံ
တြင္ ၁၉၉၈ ခုႏွစ္အတြင္း အဂတိလိုက္စားမႈေပါင္း ၃၅,ဝ၈၄ မႈကို စံုစမ္းစစ္ေဆးခဲ့ၿပီး၊ ၂၆,၈၃၄ မႈကို အေရးယူ ခဲ့သည္ဟု ဆိုပါသည္။ဋထိုမွ်မက အဂတိလိုက္စားမႈေၾကာင့္ ပါတီႏွင့္အစိုးရအဖြဲ႔ထဲမွ ထင္ ရွားေသာ ေခါင္းေဆာင္ မ်ားႏွင့္ စီးပြားေရးေလာကမွပုဂၢိဳလ္ၾကီးမ်ားကို ဖမ္းဆီးအေရးယူခဲ့သည္ဟု သိရ ပါသည္။ သို႔ေသာ္ ျပႆနာကို ထိထိေရာက္ေရာက္ေျဖရွင္းႏိုင္စြမ္း မရွိခဲ့ပါ။
ဤေက်နပ္ဖြယ္မရွိသည့္ ရလဒ္ကို ေခါင္းေဆာင္မ်ား ကိုယ္တိုင္ ဝန္ခံခဲ့ပါသည္။ သို႔အတြက္ ထိုႏိုင္ငံ၏ ဝန္ၾကီးခ်ဳပ္
က အဂတိ လိုက္စားမႈ တိုက္ဖ်က္ေရးကို ေရွ႕လာမည့္ႏွစ္မ်ား အတြင္း အေကာင္အထည္ ေဖာ္ေဆာင္ရြက္မည့္ အဓိက အမ်ိဳးသားေရး ရည္မွန္းခ်က္ ေလးရပ္ထဲတြင္ ေရြးခ်ယ္သတ္မွတ္ လိုက္ပါသည္။
၆၉။ အဂတိ လိုက္စားမႈ တိုက္ပြဲအေနျဖင့္ ေမွ်ာ္မွန္းထားသည့္ ေအာင္ျမင္မႈမရ ျဖစ္ေနခ်ိန္တြင္ အေျခအေနကို ပို၍ ဆိုးရြားေစေသာျဖစ္ရပ္မ်ား ေပၚေပါက္လာခဲ့ပါသည္။ ဥပမာေပးရမည္ဆိုပါက ႏိုင္ငံ အခ်ိဳ႔တြင္ အစိုးရ အရာရွိမ်ား အေနႏွင့္ စည္းမ်ဥ္းစည္းကမ္းမ်ားကို မိမိတို႔ ဝင္ေငြ တိုးပြားလာေရး အတြက္ နည္းနာ တစ္ရပ္အျဖစ္ သေဘာထား လာၾကပါသည္။
ဝင္ေငြ တိုးရေရးအတြက္ စည္းမ်ဥ္းသစ္မ်ားကို ခ်မွတ္၍၊ တည္ဆဲ စည္းမ်ဥ္းမ်ားကို မိမိတို႔ အက်ိဳးအတြက္ ေျပာင္းလဲ သတ္မွတ္မႈမ်ား ျပဳလုပ္ၾကပါ သည္။ ထို႔အျပင္ လူထုႏွင့္ ဆက္ဆံရေသာ အစိုးရ႐ုံး အခ်ိဳ႔တြင္ ေငြကို ေပၚေပၚတင္တင္
ေတာင္းဆိုျခင္း ႏွင့္ လူေတြ မလိုခ်င္၊ သိပ္လည္းမလိုအပ္ေသာ ၄င္းတို႔ဌာနမွထုတ္သည့္ ျပကၡဒိန္၊ မဂၢဇင္းႏွင့္ မွတ္စု စာအုပ္မ်ားကို ဝယ္ၾကရပါသည္။
၇ဝ။ ဤသို႔စနစ္ တစ္ရပ္ အဂတိလိုက္စားမႈ (systemic corruption) ႏွင့္ ပတ္သက္ေသာ အေျခခံ က်သည့္ အခက္အခဲ တစ္ခုမွာ လူထု၏ အေျခအေနအရ သေဘာထားအျမင္ ေျပာင္းလဲသြားျခင္း ျဖစ္ပါသည္။ အဂတိ လိုက္စားမႈ မရွိလွ်င္ အမ်ားအတြက္ ပိုေကာင္းမည္ ျဖစ္သည့္တိုင္၊ လူတစ္ဦး အေနျဖင့္ ဤစနစ္ၾကီးကို ေရွာင္မရ
ျဖစ္ေနပါသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ၾကိတ္မွိတ္သည္းခံကာ အဆိုးထဲမွအေကာင္း ဆံုးအျဖစ္ လာဘ္ေပးျခင္းျဖင့္သာ ေနထိုင္
ၾကရပါေတာ့သည္။ ''ေျပာင္းလို႔ မရတဲ့ကိစၥကို ဘာ့ေၾကာင့္ ဒုကၡခံေျပာင္းေနမွာလဲ''၊ ''ဘာ့ေၾကာင့္ အုတ္နံရံကို
ေခါင္းနဲ႔ေဆာင့္ရမွာလဲ''၊ ''ဘာ့ေၾကာင့္ကြၽဲပါးေစာင္းတီး မွာလဲ''စသည့္ သေဘာထား အေတြးအေခၚတို႔မွာ ဤကဲ့သို႔ လူ႔အဖြဲ႔အစည္းတြင္ ေရပန္းစားလာပါသည္။
(ဂ) အေကာင္းျမင္႐ႈေထာင့္
၇၁။ ''ဝင္ေငြနိမ့္ႏိုင္ငံမ်ားတြင္ အဂတိလိုက္စားမႈသည္ ထိုႏိုင္ငံမ်ားႏွင့္ သဘာဝက်ၿပီး၊ သူတို႔၏ ကံၾကမၼာသာ
ျဖစ္သည္'' ဆိုေသာအျမင္ကို လက္မခံသည့္သူမ်ား ရွိပါသည္။ ထိုအေကာင္းျမင္သူ မ်ားက ''ယေန႔ကမၻာေပၚတြင္ စက္မႈႏိုင္ငံေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားထက္ပင္၊ လာဘ္ေပးလာဘ္ယူမႈ ေလ်ာ့ နည္းေသာ ေဘာ့စဝါနာ(Botswana) လို၊ ခ်ီလီ(Chile) လို ဖြံ႔ၿဖိဳးဆဲႏိုင္ငံမ်ား ရွိပါသည္'' ဟု ေစာဒက တက္ၾကသည္။
အလားတူ ေဟာင္ေကာင္ႏွင့္ စကာၤပူလိုဖြံ႔ၿဖိဳးဆဲႏိုင္ငံမ်ားသည္ ၄င္းတို႔၏ ယခင္ အေတာ္ အဂတိ လိုက္စားသည့္ အေျခအေနမွ အထုိက္အသင့္သန္႔ရွင္းေသာ အေနအထားသို႔ တိုေတာင္း သည့္ကာလအတြင္း ေျပာင္းလဲႏိုင္ခဲ့ ၾကသည္ကို ေထာက္ျပၾကပါသည္။ ထုိမွ်မက ယခုေလာေလာ ဆယ္ ဖြံ႔ၿဖိဳးဆဲႏိုင္ငံ အေတာ္မ်ားမ်ားတြင္ ေဆာင္ရြက္
ေနၾကသည့္ ပီပီျပင္ျပင္ၿပိဳင္ဆိုင္မႈရွိသည့္ ေစ်း ကြက္စီးပြားေရးစနစ္ႏွင့္ ဒီမိုကေရစီ ဖြဲ႕စည္းပံု မူေဘာင္မ်ား ေဆာက္
တည္ရန္ ႀကိဳးပမ္းေနမႈမ်ားကိုပါ သာဓကတင္ျပၾကပါသည္။
ဤၾကိဳးပမ္းမႈမ်ားက အဂတိလိုက္စားမႈမွဆင္းသက္လာေသာ စီးပြားေရး အထူးအက်ိဳးအျမတ္အခြင့္အလမ္းမ်ားကို ဖယ္ရွားေလွ်ာ့ခ်ပစ္မည္ဟု လက္ခံသေဘာေပါက္လွ်က္ ဤ သို႔ၾကိဳးပမ္းေဆာင္ရြက္ေနၾကျခင္း ျဖစ္သည္ဟု သံုးသပ္ၾကပါသည္။ အာရွပစိဖိတ္ေဒသရွိထိပ္တန္း ေခါင္းေဆာင္မ်ား၏ ဤကိစၥႏွင့္ပတ္သက္၍ ပြင့္ပြင့္လင္းလင္း ထုတ္ေဖာ္ေျပာၾကားခ်က္မ်ားက အဆိုပါအေကာင္းျမင္သမားမ်ားအတြက္ အားတက္ဖြယ္ရာ ျဖစ္ပါသည္။ ထိုေခါင္းေဆာင္မ်ားဆိုလွ်င္ သူတို႔သက္ဆိုင္ရာႏိုင္ငံမ်ားရွိ အဂတိလိုက္စားမႈအေၾကာင္းကို ပြင့္ပြင့္လင္းလင္းပင္ ထုတ္ေဖာ္ေဆြးေႏြး ေနၾကပါသည္။ အဂတိလိုက္စားမႈက သူတို႔လူ႔အဖြဲ႔အစည္း၏ လူမႈေရးႏွင့္စိတ္ဓါတ္ဆိုင္ရာ အႏွစ္သာ ရမ်ားကို ဒဏ္သင့္ေစၿပီး၊ သူတို႔၏အဖြဲ႔အစည္းမူေဘာင္မ်ားကိုပါ အႏၲရာယ္ျပဳေနသည္ဟူ၍ ထုတ္ ေဖာ္ဝန္ခံၾကပါသည္။
သုိ႔ႏွင့္အမွ် အဂတိလိုက္စားမႈတိုက္ဖ်က္ေရးမွာ ထိထိေရာက္ေရာက္ ကိုင္တြယ္ ေျဖရွင္းၾကရမည့္ အေရးႀကီး
ျပႆနာဟူ၍ လက္ခံလာၾကပါသည္။ အေကာင္းျမင္ဝါဒီမ်ားအေနႏွင့္ အဂတိလိုက္စားမႈတိုက္ဖ်က္ေရးကို ''ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမႈ၊ ငတ္မြတ္ေခါင္းပါးမႈ၊ ေရာဂါဘယထူေျပာမႈႏွင့္ မတရားမႈ ဆန္႔က်င္ေရး တိုက္ပြဲမ်ား''ႏွင့္ပါ ႏိႈင္းယွဥ္
ေထာက္ျပၾကပါသည္။ ဤတိုက္ပြဲမ်ားဆင္ႏႊဲလာ ခဲ့ၾကသည္မွာ ဆယ္စုႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ ၾကာျမင့္ခဲ့ၿပီျဖစ္သည့္တိုင္၊ ကမၻာ့ႏိုင္ငံအေတာ္မ်ားမ်ားတြင္ ယင္းတို႔ႏွင့္ပတ္သက္၍ ေက်နပ္ဖြယ္ရာ ေအာင္ျမင္မႈ မရရွိေသးပါ။
ဤသို႔ေအာင္ျမင္မႈမရရွိ၍ ထိုတိုက္ပြဲမ်ားကို ရပ္ဆိုင္းပစ္ရေတာ့မည္လားဟု ေမးခြန္းထုတ္ႏိုင္ပါသည္။ အဂတိ
လိုက္စားမႈ တိုက္ဖ်က္ေရးကိုလည္း အလားတူစဥ္းစားရမည္ဟု ဆိုပါသည္။ အဂတိလိုက္စားမႈကို အၿပီးတိုင္ ဖယ္ရွားႏိုင္လိမ့္မည္ မဟုတ္ပါ။ သို႔ေသာ္ အေကာင္းျမင္ဝါဒီမ်ားအေနႏွင့္ ဤျပႆနာ၏ဆိုးက်ိဳး မ်ားကို လံုးဝပေပ်ာက္ေအာင္ မေဆာင္ရြက္ႏိုင္ေသာ္လည္း တတ္အားသမွ်ထိန္းခ်ဳပ္သင့္သည္ဟု ယူဆၾကပါသည္။ အမွန္တကယ္လည္း တိုင္းျပည္၏ဖြံ႔ၿဖိဳးတိုးတက္ေရးကို အဟန္႔အတားမျဖစ္ရန္ ထိန္းခ်ဳပ္ႏိုင္သည္ဟု ယံုၾကည္ၾက ပါသည္။
(ဃ) ကုထံုးဆိုင္ရာအစီအမံမ်ား
၇၂။ အဂတိလိုက္စားမႈတိုက္ဖ်က္ေရးအတြက္ အေကာင္းျမင္ဝါဒီမ်ားတင္ျပသည့္ အေတြးအျမင္ႏွင့္ အဆိုျပဳခ်က္ တို႔ကို ေအာက္တြင္ေဖာ္ျပထားပါသည္။
၁။ ေခါင္းေဆာင္မႈ ။ ။ အိမ္တစ္ေဆာင္ ျပင္ေတာ့မည္ဆိုလွ်င္၊ ေခါင္ကစသင့္ ပါသည္။ ထို႔အတြက္ေၾကာင့္ နာမည္ၾကီးသည့္ မေလးရွားႏိုင္ငံမွ ပါေမာကၡ Syed Hussein Alatas အပါအဝင္ စီးပြားေရးပညာရွင္မ်ားက အဂတိလိုက္စားမႈတိုက္ဖ်က္ ေရးတြင္ သက္ဆိုင္ရာတိုင္းျပည္၏ေခါင္းေဆာင္မ်ားက ေသာ့ခ်က္အခန္းမွပါဝင္သင့္ သည္ဟု အၾကံျပဳၾကပါသည္။ ေခါင္းေဆာင္မ်ားကို ေလးစားတန္ဖိုးထားတတ္သည္ မွာ အာရွလူ႔အဖြဲ႔အစည္းမ်ားတြင္ အစဥ္အလာတစ္ရပ္ ျဖစ္ပါသည္။ သို႔အတြက္ ထိပ္ဆံုးကေခါင္းေဆာင္မွာ ႐ိုးသားေျဖာင့္မတ္မႈတြင္ေရာ၊ စြမ္းေဆာင္ရည္ႏွင့္ ဝီရိယ ပိုင္းတြင္ပါ စံျပျဖစ္ဖို႔လိုပါသည္။ အဂတိလိုက္စားမႈတိုက္ဖ်က္ေရးတြင္ ခက္ခဲေသာ ဆံုးျဖတ္ခ်က္မ်ား ခ်မွတ္ဖို႔လိုမည္ျဖစ္ရာ၊ ေခါင္းေဆာင္မႈမွာ ခိုင္မာဖုိ႔ လိုပါသည္။ ႏိုင္ငံေရးအရေျပာင္းလိုသည့္
ဆႏၵရွိၿပီး၊ လိုအပ္ေသာျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈမ်ားကို ဇြဲရွိရွိ ျဖင့္လုပ္ေဆာင္ရန္ သံဓိ႒ာန္ခ်ထားဖို႔လည္း လိုပါလိမ့္မည္။ သို႔ေသာ္ ႐ိုးသားေျဖာင့္ မတ္ေသာေခါင္းေဆာင္ လိုအပ္သည့္အျပင္ အဂတိလိုက္စားမႈကို တိုက္ဖ်က္ရန္ အျခားေသာ လိုအပ္ခ်က္ အေတာ္မ်ားမ်ားကိုလည္း ျဖည့္ဆည္းၾကရမည္ ျဖစ္ပါသည္။
၂။ အမ်ားယံုၾကည္လက္ခံႏိုင္မႈ။ ။ အဂတိလိုက္စားမႈတိုက္ဖ်က္ေရး ေအာင္ျမင္မႈ ရဖို႔ဆိုလွ်င္ တိုင္းသူျပည္သား
မ်ား ယံုၾကည္လက္ခံႏိုင္မႈ ရွိဖို႔လိုပါသည္။ အက်င့္ပ်က္ ဆက္ဆံေရး၏ ဝယ္လိုအားဘက္ေရာ၊ ေရာင္းလိုအားဘက္
တြင္ ပါရွိသည့္ က်ဴးလြန္ သူမ်ားအေနႏွင့္ အဂတိလိုက္စားမႈတိုက္ဖ်က္ေရးကို အစိုးရကိုယ္တိုင္က အေလးအနက္
ေဆာင္ရြက္ေနေၾကာင္း လက္ခံယံုၾကည္ဖို႔ လိုပါသည္။ ဤလိုအပ္ခ်က္ ျဖည့္ဆည္းႏိုင္ဖို႔အတြက္ အၾကံျပဳခ်က္
တစ္ခုမွာ ''ငါးၾကီးၾကီးတခ်ိဳ႕ကိုေၾကာ္လိုက္ရန္'' ျဖစ္ပါသည္။ တိုင္းျပည္ရွိ လူသိထင္ရွားေသာ အက်င့္ပ်က္ပုဂၢိဳလ္
အခ်ိဳ႕ကို ႐ုံးတင္ စစ္ေဆးအျပစ္ေပးျပဖုိ႔ကို ဆိုလိုပါသည္။
အိမ္နီးခ်င္းႏိုင္ငံအေတာ္မ်ားမ်ားမွာဆိုလွ်င္ နာမည္ၾကီးအရာရွိၾကီးမ်ားႏွင့္ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းရွင္ၾကီးမ်ားကို အဂတိ လိုက္စားမႈစြဲ ခ်က္ျဖင့္ လူသိရွင္ၾကား ႐ုံးတင္စစ္ေဆးၿပီး ျပစ္ဒဏ္ က်ခံေစသည္မ်ားကို ျပဳလုပ္ေနေၾကာင္း ေတြ႔ရွိ
ေနရပါသည္။ သို႔ႏွင့္တိုင္ ႏိုင္ငံေရးရန္သူမ်ားကို အဂတိလိုက္စားမႈ စြပ္စြဲခ်က္ျဖင့္ သိကၡာခ်ၾကသည္မ်ားလည္း ရွိေနရာ ေနာက္ထပ္အၾကံျပဳခ်က္တစ္ခုမွာ ''ေၾကာ္လိုက္ေသာငါးၾကီးမ်ားမွာ ကိုယ့္ကန္ထဲကျဖစ္သင့္ပါသည္'' ဟူ၍ျဖစ္ပါသည္။
၃။ လူထုပါဝင္မႈ။ ။ အဂတိလိုက္စားမႈ၏ဆိုးက်ိဳးမ်ားကို က်ယ္က်ယ္ျပန္႔ျပန္႔သိျမင္ နားလည္လာေစရန္ လူသိရွင္ၾကား ထုတ္ေဖာ္ေျပာဆိုျခင္း၊ ဤအက်င့္ဆိုးၾကီးကို ထိန္းခ်ဳပ္ဖို႔လိုအပ္ေၾကာင္း ျပတ္ျပတ္သားသား ထုတ္ေဖာ္ေၾကျငာျခင္း စသည္တို႔မွာ အဂတိလိုက္စားမႈတိုက္ဖ်က္ေရးကို အေထာက္အကူမ်ားစြာ ျပဳေစႏိုင္ပါသည္။ အဂတိ လိုက္စားမႈႏွင့္ပတ္သက္လွ်င္ သာမန္လူထုတြင္ အေတြ႔အၾကံဳမ်ားစြာ ရွိၾကသည္ျဖစ္၍၊ သူတို႔တေတြမွာ အလြန္အားကိုးရမည့္ သတင္းရင္းျမစ္ေတြ ျဖစ္ပါသည္။
အဂတိ လိုက္စားမႈတိုက္ဖ်က္ေရးလုပ္ငန္းမ်ား ေအာင္ျမင္မႈရရွိေစရန္အတြက္ လူထု၏အကူ အညီႏွင့္ ပူးေပါင္း
ပါဝင္မႈတို႔ အထူးလိုအပ္ပါသည္။ အဂတိလိုက္စားမႈကို ႐ိုးသားစြာ ႏွင့္ အမွန္တကယ္ တိုက္ဖ်က္ေနေၾကာင္း လူထုကသေဘာေပါက္လွ်င္ လိုလိုခ်င္ခ်င္ ပူးေပါင္းပါဝင္လာ ၾကပါလိမ့္မည္။ သူတို႔တေတြ၏ ေျပာေရးဆိုခြင့္ကို အနည္းငယ္မွ် ဖြင့္ေပးလိုက္လွ်င္ပင္ ဤကိစၥႏွင့္ပတ္သက္ေသာ သတင္းအခ်က္အလက္မ်ား၊ စဥ္း စားခ်က္မ်ားႏွင့္ အဆိုျပဳခ်က္မ်ား အံ့ၾသေလာက္ေအာင္ ေပၚထြက္လာပါလိမ့္မည္။
၄။ တာဝန္သိမီဒီယာ။ ။ တာဝန္သိမီဒီယာ၏သတင္းစုေဆာင္းမႈ၊ သ႐ုပ္စိစစ္မႈ၊ ဖြဲ႔စည္းတင္ျပမႈႏွင့္ သတင္း
ျဖန္႔ခ်ီမႈ တို႔မွာ အဂတိလိုက္စားမႈျပႆနာကို က်ယ္က်ယ္ ပ်ံ႕ပ်ံ႕ သိျမင္နားလည္ လာေစေရးႏွင့္ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈ
မ်ား အရွိန္အဟုန္ျမင့္မားလာ ေစေရးတို႔အတြက္ အထူးအေရးႀကီးပါသည္။
အဂတိလိုက္စားမႈ၏ အဓိကအေၾကာင္း ရင္းခံတစ္ခုမွာ ပြင့္လင္းျမင္သာမႈ မရွိျခင္းေၾကာင့္ျဖစ္သျဖင့္၊ ဤျပႆနာ
ကို ေျဖရွင္း ရာတြင္ ဖြံ႔ၿဖိဳးၿပီးႏွင့္ဖြံ႔ၿဖိဳးဆဲႏိုင္ငံမ်ားရွိ တာဝန္သိသတင္းမီဒီယာမ်ား၏ စံုစမ္းေဖာ္ ထုတ္မႈမ်ားမွာ အေရးပါေသာ အခန္းက႑မွ ပါဝင္ေဆာင္ရြက္ေနပါသည္။ ထို႔အျပင္ အဂတိလိုက္စားမႈကို ကန္႔သတ္ႏိုင္ေရး
အတြက္ မီဒီယာက ''ေစာင့္ၾကပ္မႉး'' တာဝန္ မ်ားကိုလည္း ထမ္းေဆာင္ရပါသည္။ မီဒီယာမ်ား၏ တာဝန္သိသိ ထမ္းေဆာင္ေရး တြင္ ေပ်ာ့ကြက္မ်ားရွိခဲ့ေသာ္လည္း၊ မသမာမႈမ်ားကို ထိန္းေက်ာင္းေပးႏိုင္သည့္ သူတို႔၏အာနိသင္ကိုမူ ေလွ်ာ့မတြက္သင့္ပါ။
၅။ ''ေစာင့္ၾကပ္မႉး''အဖြဲ႔အစည္းမ်ား ။ ။ အဂတိလိုက္စားမႈႏွင့္ ပတ္သက္ေသာ ေစာင့္ၾကပ္ၾကည့္႐ႈ႔ေရး
အဖြဲ႕မ်ား (သို႔မဟုတ္) ''ေစာင့္ၾကပ္မႉးအဖြဲ႔မ်ား''၏ ထိေရာက္မႈ ႏွင့္ပတ္သက္၍ အျမင္ အမ်ိဳးမ်ိဳး ရွိေနေၾကာင္း ေတြ႔ရ ပါသည္။ ဤအဖြဲ႔အစည္းမ်ား၏ အသံုးဝင္မႈကိုေဖာ္ျပေသာ သာဓကမ်ား ရွိပါသည္။ ဥပမာအားျဖင့္ ေဟာင္ေကာင္၏ ''လြတ္လပ္ေသာ အဂတိလိုက္စားမႈ ဆန္႔က်င္ေရးေကာ္မရွင္'' ႏွင့္ ေဘာ့စဝါနာ (Botswana)၊ ခ်ီလီ (Chile)၊ မေလးရွားႏွင့္ စကာၤပူရွိ အလားတူအဖြဲ႔အစည္းမ်ားသည္ အဂတိလိုက္စားမႈတိုက္ဖ်က္ေရး ေဆာင္ရြက္ခ်က္မ်ား
တြင္ ထိေရာက္သည္ဟု အသိအ မွတ္ျပဳခံရပါသည္။
သို႔ေသာ္ အစိုးရအရာရွိမ်ားႏွင့္ အရပ္ဘက္အဖြဲ႔အစည္းဝင္မ်ား အေနျဖင့္ အဆိုပါ အဖြဲ႔အစည္းမ်ား အေပၚ ေမွ်ာ္လင့္
ခ်က္ သိပ္မထားၾကသည္ကို ေတြ႔ရွိ ရပါသည္။ ထိုအဖြဲ႔အစည္းမ်ား ထိထိေရာက္ေရာက္ ေဆာင္ရြက္ႏိုင္ေရး အတြက္ ေခါင္းေဆာင္မ်ားဘက္မွ႐ိုးသားၿပီး ဝန္ထမ္းမ်ားကို ႏိုင္ငံေရးစြက္ဖက္မႈမ်ားမွ အကာ အကြယ္ေပးကာ၊ အဂတိလိုက္စားမႈမ်ားမွေရွာင္ရွားႏိုင္ရန္ ပိုမိုေကာင္းမြန္ေသာမက္လံုး မ်ားလည္း လိုလိမ့္မည္ဟု ဆိုပါသည္။ ဤသုိ႔ေသာ ႏိုင္ငံေရးအေျခအေနမဖန္တီး ႏိုင္လွ်င္ ေစာင့္ၾကပ္မႉးအဖြဲ႔မ်ားမွာ သိပ္အသံုးဝင္လိမ့္မည္မဟုတ္ပါ။ ထိုအခါ ႏိုင္ငံ ေရးအက်ိဳးအျမတ္အတြက္ အသံုးခ်ခံရသည္မ်ားႏွင့္ပင္ ၾကံဳရႏိုင္သည္။ ထို႔ေၾကာင့္ မလိုလားအပ္ေသာ အေျခအေနတစ္ရပ္ေပၚထြက္လာကာ ေစာင့္ၾကပ္မႉးအဖြဲ႔ကို ေစာင့္ ၾကပ္ရန္ ေနာက္ထပ္ေစာင့္ၾကပ္မႉးအဖြဲ႔တစ္ရပ္ ဖြဲ႔စည္းေပးရန္ပင္ လိုအပ္လာပါလိမ့္ မည္။
၆။ အဖြဲ႔အစည္းမူေဘာင္ (institutions) မ်ား တိုးတက္ေကာင္းမြန္ေစေရး။ ။ အဂတိ လိုက္စားမႈကိစၥမွာ အလြန္ က်ယ္ျပန္႔သည့္နယ္ပယ္ၾကီးျဖစ္ေလရာ၊ ဆက္စပ္ေနေသာ ျပႆနာအခ်ိဳ႕ကိုသာ အက်ဥ္းမွ်ေဖာ္ျပႏိုင္ပါသည္။ ဤသို႔ေသာဆက္စပ္ျပႆနာမ်ား ထဲတြင္ တရားဥပေဒေဘာင္ တိုးတက္ေကာင္းမြန္ေစေရးမွာ အေရးၾကီးသည္။
တရား ႐ုံးခ်ဳပ္၏စီမံအုပ္ခ်ဳပ္မႈႏွင့္ တရား႐ုံးမ်ား၏လုပ္ငန္းေဆာင္ရြက္မႈတြင္ အခ်ိန္မကုန္ ဝန္ေလးမႈ မရွိေစဘဲ၊
ေခ်ာေခ်ာေမြ႔ေမြ႔လည္ပတ္ေစဖို႔ လိုပါသည္။ ရဲတပ္ဖြဲ႕၏ ထိေရာက္ စြမ္းေဆာင္ရည္ကို ျမႇင့္တင္ေပးဖို႔လိုသလို၊ စာရင္းစစ္ခ်ဳပ္႐ုံးကိုလည္း ပိုမို ခိုင္မာအားေကာင္းလာေစရန္ အားျဖည့္ေပးရပါလိမ့္မည္။ ထို႔ျပင္ အဂတိလိုက္စားမႈ မ်ားကို စံုစမ္းေဖာ္ထုတ္အေရးယူႏိုင္ခြင့္ အာဏာႏွင္းအပ္ခံရေသာ တာဝန္ရွိစံုစမ္း စစ္ေဆးေရးမႉးခ်ဳပ္တစ္ဦး ခန္႔ထားဖို႔လည္း လိုပါလိမ့္မည္။
အပိုင္း (၇)
နိဂံုး
(က) အေပၚယံလကၡဏာမ်ားႏွင့္ဇာစ္ျမစ္မ်ား
၇၃။ အဂတိလိုက္စားမႈျပႆနာႏွင့္ပတ္သက္ၿပီး ယခုေလာေလာဆယ္ ေဆြးေႏြးျငင္းခုန္ေနၾကသည္ မ်ားမွ အသံုးဝင္ေသာ နိဂံုးေကာက္ခ်က္တစ္ခု ထြက္ေပၚလာပါသည္။ ''အဂတိလိုက္စားမႈမွာ တိုင္းျပည္တစ္ျပည္တြင္ အေျခခံက်သည့္စီးပြားေရး၊ ႏိုင္ငံေရးႏွင့္ အဖြဲ႔အစည္းမူေဘာင္ဆိုင္ရာ အားနည္းခ်ိဳ႕ယြင္းခ်က္မ်ား၏ အေပၚယံ လကၡဏာတစ္ခုသာ ျဖစ္သည္'' ဆိုေသာ ေကာက္ခ်က္ျဖစ္ပါ သည္။ သို႔အတြက္ ထိေရာက္ေသာ အဂတိ လိုက္စားမႈတိုက္ဖ်က္ေရး အစီအစဥ္တစ္ရပ္ ျဖစ္ဖို႔ဆိုလွ်င္ အေပၚယံလကၡဏာရပ္မ်ားကို မဟုတ္ဘဲ ေအာက္ခံ အေၾကာင္းတရားမ်ားကို ကိုင္တြယ္ေျဖရွင္းၾက ရမည္ ျဖစ္ပါသည္။
စီးပြားေရး၊ လူမႈေရး၊ ႏိုင္ငံေရးႏွင့္ အဖြဲ႔အစည္းမူေဘာင္ဆိုင္ရာ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲ မႈမ်ားကို တာဝန္ယူေဆာင္ရြက္ၿပီး၊ အရင္းခံအေၾကာင္းတရား မ်ားကို အေရးယူကိုင္တြယ္ျခင္းျဖင့္ အဂတိလုိက္စားမႈ ကာကြယ္တားဆီးေရးကို အက်ိဳးျပဳပါမည္။ အေျခခံက်ေသာ အေၾကာင္းအရင္းခံ မ်ားကို မေျဖရွင္းႏိုင္ပါက၊ ေစာင့္ၾကပ္မႉးအဖြဲ႔မ်ား၊ သန္စြမ္း
ေသာရဲတပ္ဖြဲ႕ႏွင့္ စြမ္းေဆာင္ရည္ပိုျမင့္ ေသာ တရား႐ုံးမ်ားလုိ အဂတိလိုက္စားမႈတိုက္ဖ်က္ေရးအစီအမံမ်ားမွာ ထိေရာက္လိမ့္မည္ မဟုတ္ပါ။
၇၄။ ေနာက္ထပ္အသံုးတည့္သည့္ အကဲျဖတ္ခ်က္တစ္ခုကို ဆက္ပါမည္။ ''ႏိုင္ငံေရးမတည္ျငိမ္မႈ၊ ဗ်ဴ႐ုိကေရစီ
ႀကိဳးနီ စနစ္ႏွင့္ အားနည္းေသာဥပေဒျပဳေရး၊ တရားစီရင္ေရးစနစ္မ်ားလို အျခားေသာ အဖြဲ႔အစည္းမူေဘာင္ဆိုင္ရာ အားနည္းခ်က္ပံုသ႑ာန္မ်ားရွိသည့္ႏိုင္ငံမ်ားတြင္ အဂတိလိုက္စားမႈ ပို၍ ပ်ံ႕ႏွံ႔ရွင္သန္ေလ့ရွိပါသည္'' ဆိုေသာ
ေလ့လာစိစစ္ခ်က္ျဖစ္သည္။ ဤေနရာတြင္ အေရးၾကီးသည္မွာ အဂတိလုိက္စားမႈႏွင့္ အဆိုပါ ဖြဲ႔စည္းပံု မူေဘာင္
ဆိုင္ရာ အားနည္းခ်က္မ်ားမွာ နီးကပ္စြာဆက္စပ္ ေနၿပီး အျပန္အလွန္ ေက်းဇူးျပဳေနၾကသည့္အခ်က္ ျဖစ္ပါသည္။
ဥပမာအားျဖင့္ ၾကိဳးနီစနစ္က အဂတိလိုက္စားမႈကို ျဖစ္ေပၚေစသလို အက်င့္ပ်က္အရာရွိမ်ားကလည္း ၄င္းတုိ႔ လာဘ္လာဘတိုးေစဖို႔ ၾကိဳးနီေတြထပ္တိုးရန္ ၾကိဳးစားေဆာင္ရြက္ၾကပါမည္။ တိုင္းျပည္တစ္ျပည္အေနႏွင့္ အဂတိ လိုက္စားမႈ မ်ားကို ဖယ္ရွားႏိုင္လွ်င္ အျခားေသာဖြဲ႔စည္းပံုမူေဘာင္ဆိုင္ရာ အားနည္းခ်က္မ်ားကို ေက်ာ္လႊားႏိုင္ စရာရွိၿပီး၊ အဆိုပါဖြဲ႔စည္းပံုမူေဘာင္ဆိုင္ရာ အားနည္းခ်က္မ်ားကို ကုစားႏိုင္သည္ႏွင့္အမွ် အဂတိ လိုက္စားမႈကို
လည္း ထိန္းခ်ဳပ္လာႏိုင္မည္ ျဖစ္ပါသည္။
၇၅။ အဓိကအက်ဆံုး ေကာက္ခ်က္ျဖင့္ နိဂံုးခ်ဳပ္ပါမည္။ အဖြဲ႔အစည္းမူေဘာင္ဆိုင္ရာ အားနည္း ခ်က္မ်ားကို ကုစား၍ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈမ်ား (စီးပြားေရးေရာ၊ ႏိုင္ငံေရးကိုပါ) ေဆာင္ရြက္ျခင္းသည္ အဂတိ လိုက္စားမႈ ထိန္းခ်ဳပ္
မႈကို အက်ိဳးျပဳပါမည္။ ထိုျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈမ်ားေၾကာင့္ေတာ့ အဂတိ လိုက္စားမႈ ပေပ်ာက္သြားလိမ့္မည္ မဟုတ္ပါ။ သို႔ေသာ္ ယင္းျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈမ်ားက အဂတိ လိုက္စားမႈကို တတ္အားသမွ်ထိန္းခ်ဳပ္ႏိုင္မွ ရည္မွန္းထားသည့္
ေခတ္မီဖြံ႔ၿဖိဳးတိုးတက္သည့့္ ႏိုင္ငံေတာ္ကို တည္ေဆာက္သြားႏိုင္ပါလိမ့္မည္။
0 comments:
Post a Comment