ကမၻာ့အလယ္မွာ ျမန္မာ့ဂုဏ္ကိုေဆာင္ခ့ဲသူ ရခိုင္အမ်ိဳးသမီး ေဒၚျမစိန္ (M.A., B.Litt. Oxford)
ေစာ မင္း ေအာင္
ႏွစ္ဆယ္ရာစု အတြင္း ျမန္မာ အမ်ိဳးသမီးမ်ား၏
ထူးခြၽန္ ထက္ျမက္မႈကို ကမာၻ႔ အလယ္တြင္ ပညာရည္ျဖင့္ ထင္ရွားေစခဲ့သူ
တစ္ဦးမွာ ရခိုင္တိုင္းရင္းသူ သမိုင္းပညာရွင္ ေဒၚျမစိန္ (၁၉ဝ၄-၁၉၈၈)
ျဖစ္သည္။ ကိုလိုနီေခတ္ ျမန္မာ အမ်ိဳးသမီး ေလာကတြင္ ပညာရည္အားျဖင့္
လည္းေကာင္း၊ မ်ိဳး႐ိုး ဂုဏ္ရည္အားျဖင့္ လည္းေကာင္း၊ ပင္ကို ထူးခြၽန္
ထက္ျမက္မႈ အရည္အေသြးအားျဖင့္ လည္းေကာင္း ေဒၚျမစိန္ (M.A., B.Litt. Oxford)
ကို ယွဥ္ႏိုင္သူ မရွိဟုပင္ ဆိုရပါမည္။
ေဒၚျမစိန္သည္ ကိုလိုနီေခတ္ အတြင္း ျမန္မာ အမ်ိဳးသမီးမ်ားထဲမွ
မဟာဝိဇၨာဘြဲ႕ႏွင့္ ေအာက္စဖို႔ဒ္တကၠသိုလ္မွ ဘီလစ္ဘြဲ႕ကို ပထမဦးဆံုး ရခဲ့သူ၊
ျမန္မာ့ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး သမိုင္းကို အဂၤလိပ္ဘာသာျဖင့္ အေစာဆံုး ေရးသားခဲ့သူ၊
၁၉၃၁ ခုႏွစ္၊ ဂ်ီနီဗာတြင္ ႏိုင္ငံေပါင္းခ်ဳပ္ အသင္းႀကီးက ႀကီးမွဴး က်င္းပသည့္ အမ်ိဳးသမီးမ်ား အခြင့္အေရး စိစစ္မႈ ေကာ္မတီသို႔ တက္ေရာက္ခဲ့သူ၊
၁၉၃၁-၃၂ တြင္ လန္ဒန္ၿမိဳ႕၌ က်င္းပသည့္ ျမန္မာ့ ႏိုင္ငံေရးႏွင့္ ပတ္သက္ေသာ မ်က္ႏွာစံုညီ အစည္းအေဝးသို႔ တက္ေရာက္ရသူ စသည္ျဖင့္ ထင္ရွားသည္။
ေဒၚျမစိန္၏ လူသိနည္းေသာ စြမ္းေဆာင္ခ်က္ တရပ္မွာ ဒုတိယ ကမႝာစစ္ၿပီးခ်ိန္ ဖဆပလ အဖြဲ႕ခ်ဳပ္သည္ ျမန္မာ့ လြတ္လပ္ေရး အတြက္ ၿဗိတိသွ် အစိုးရႏွင့္ ေစ့စပ္ အေရးဆိုရေသာ အခါ ျမန္မာ့ သေဘာထား အမွန္ကို ၿဗိတိသွ်တို႔ သေဘာေပါက္ နားဝင္ေစရန္ ေဟာေျပာ ေဆာင္႐ြက္ခဲ့ရျခင္းပင္ ျဖစ္သည္။ ၁၉၄၆ ခုႏွစ္၊ ပါရီ ယူနက္စကို ကြန္ဖရင့္ တက္ေရာက္ခဲ့စဥ္ ၿဗိတိသွ် ေလဘာပါတီ၏ အမတ္အခ်ိဳ႕ႏွင့္ ေတြ႕ဆံု၍ ျမန္မာတို႔၏ လြပ္လပ္ေရးႏွင့္ ပတ္သက္ေသာ သေဘာထားကို ရွင္းလင္း တင္ျပခဲ့သည္။ ေဒၚျမစိန္သည္ ၁၉၄၈ ခုႏွစ္၊ လြတ္လပ္ေရး ရၿပီးေနာက္ ကုလသမဂၢ ညီလာခံ အစည္းအေဝးမ်ားတြင္ ႏိုင္ငံ ကိုယ္စားျပဳ၍ တက္ေရာက္ခဲ့ရရာ သူ၏ ထူးခြၽန္ ထက္ျမက္မႈ၊ အဂၤလိပ္ဘာသာ အေဟာအေျပာ ကြၽမ္းက်င္မႈတို႔ေၾကာင့္ အလြန္ထင္ရွားခဲ့သည္။
ေဒၚျမစိန္ကို ၁၉ဝ၄ ခုႏွစ္၊ ေအာက္တိုဘာလ ၁၃ ရက္ေန႔တြင္ ေမာ္လၿမိဳင္ၿမိဳ႕၌ ဖြားသည္္။ အဖ ျပည္ထဲေရး ဝန္ႀကီးခ်ဳပ္ ဦးေမေအာင္၊ အမိ ေဒၚသိန္းျမ ျဖစ္သည္။
ငယ္ရြယ္စဥ္ကပင္ အိမ္တြင္ အဂၤလိပ္စာႏွင့္ ျပင္သစ္စာကို သီးသန္႔ သင္ခဲ့ရသည္။ ခရစ္ယာန္ ဘာသနာျပဳ ဒိုင္အုိဆီဇင္ မိန္းကေလးေက်ာင္း (Diocesan Girl's High School)တြင္ ၇ တန္း ပထမ ရသည္။
သို႔ေသာ္ ခရစ္ယာန္ ဘာသာဝင္ မဟုတ္၍ ပညာသင္ဆု (Scholarship) မရခဲ့ေခ်။ ထို႔ေၾကာင့္ ဖခင္က ရွင္မာရီေက်ာင္း (St. Mary's SPG High School) သို႔ ေျပာင္းေ႐ႊ႕ ပညာ သင္ေစသည္။
အသက္ ၁၅ ႏွစ္ အ႐ြယ္ ၁၉၁၉ ခုႏွစ္တြင္ ဟုိက္စကူးဖိုင္နယ္ စာေမးပြဲကို ျမန္မာစာ၊ အဂၤလိပ္စာ၊ ရာဇဝင္၊ အပိုသခ်ၤာ၊ အိမ္တြင္းမႈ သိပၸံ ဘာသာရပ္ အားလံုးတြင္ ဂုဏ္ထူးျဖင့္ ေအာင္ျမင္သည္။ တႏိုင္ငံလံုးတြင္ တတိယ ရခဲ့သည္။ ရန္ကုန္ ေကာလိပ္တြင္ ပညာ ဆက္လက္ သင္ၾကားရာ အိုင္ေအ အထက္တန္းကို အဂၤလိပ္၊ သခ်ၤာ၊ ရာဇဝင္၊ ႐ူပေဗဒ ၄ ဘာသာ ဂုဏ္ထူးျဖင့္ ပထမ ရသည္။ ဂ်ားဒင္းဆု (Jardin Prize) ခ်ီးျမႇင့္ ခံရသည္။ ဤဆုကို ဖခင္ ဦးေမေအာင္လည္း ရရွိခဲ့သည္။ ၁၉၂၇ ခုႏွစ္တြင္ ရန္ကုန္ တကၠသိုလ္မွ မဟာဝိဇၨာဘြဲ႕ကို ပထမဆင့္မွ ပထမ ရခဲ့သည္။ ၁၉၂၈-၃ဝ တြင္ အစိုးရပညာေတာ္သင္ အျဖစ္ အဂၤလန္ႏိုင္ငံ ေအာက္စဖို႔ဒ္ တကၠသိုလ္၌ ပညာ ဆက္လက္ ဆည္းပူးရာ ဆရာျဖစ္သင္ ဒီပလုိမာႏွင့္ ဘီလစ္ဘြဲ႕ (B. Litt.) ရခဲ့သည္။
၁၉၄၆ ခုႏွစ္၊ ပါရီ ယူနက္စကို ကြန္ဖရင့္ ကိုယ္စားလွယ္၊ ၁၉၅၁-၆ဝ ရန္ကုန္ တကၠသိုလ္ သမိုင္း ကထိက၊
၁၉၅၄ ခုႏွစ္တြင္ အေမရိကန္ ျပည္ေထာင္စု ေလ့လာေရး အဖြဲ႕ဝင္၊ ၁၉၅၆ ခုႏွစ္တြင္ အာရွေဖာင္ေဒးရွင္း အစီအစဥ္ျဖင့္ အေမရိကန္ တကၠသိုလ္ ေကာလိပ္ ၁၄ ခုတြင္ ျမန္မာ့ေရးရာ ေဟာေျပာ ပို႔ခ်ေရး ပညာရွင္၊
၁၉၆ဝ ခုႏွစ္တြင္ ဝါရွင္တန္ အျပည္ျပည္ ဆိုင္ရာ အမ်ိဳးသမီး ကြန္ဖရင့္ သဘာပတိ မိန္႔ခြန္း ေျပာၾကားသူ၊ အေမရိကန္ ျပည္ေထာင္စု ဆြစ္တာရီ ေကာလိပ္ အေရွ႕ေတာင္အာရွ ဆိုင္ရာ ဧည့္ပါေမာကၡ၊ ကိုလံဘီယာ တကၠသိုလ္တြင္ ျမန္မာ့ ယဥ္ေက်းမႈႏွင့္ သမိုင္း ဧည့္ပါေမာကၡ၊ ၁၉၇ဝ ခုႏွစ္တြင္ အဂၤလန္ႏိုင္ငံ ေအာက္စဖို႔ဒ္ တကၠသိုလ္ စိန္႔ေဟာက္ ေကာလိပ္၌ သုေတသန ပညာရွင္ စသည္ျဖင့္ ေဆာင္႐ြက္ခဲ့သည္။
ဝိဇၨာဘြဲ႕ကို ရာဇဝင္ ဂုဏ္ထူးျဖင့္ ေအာင္ျမင္ၿပီးေနာက္ မဟာဝိဇၨာဘြဲ႕ အတြက္ ဖခင္ ဦးေမေအာင္ႏွင့္ သမိုင္း ပါေမာကၡ ဒီ၊ ဂ်ီ၊ အီး၊ ေဟာ (D. G. E. Hall) တို႔၏ အၾကံေပးခ်က္ အရ ျမန္မာ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး သမိုင္းကို သုေတသနျပဳ စာတမ္း တင္သြင္းခဲ့သည္။ စာတမ္းအမည္မွာ Myothugyiship in Upper Burma "အထက္ျမန္မာျပည္ ၿမိဳ႕သူႀကီးတို႔၏ တာဝန္ ဝတၲရားမ်ား" ျဖစ္သည္။ စာတမ္း အမည္ကို ေၾကးတိုင္မင္းႀကီးေဟာင္း ေဂ်၊ အက္စ္၊ ဖာနီဗယ္ (J. S. Furnival) က ေ႐ြးခ်ယ္ေပးခဲ့သည္။ စာတမ္းအတြက္ ျမန္မာပညာရွိ ပံုဂံဝန္ေထာက္ ဦးတင္၏ မွတ္စုမ်ားႏွင့္ ဘားနာ့ဒ္ ပိဋကတ္တိုက္မွ စစ္တမ္း၊ ေပ၊ ပုရပိုက္ ၃ဝဝ ေက်ာ္ကို ကိုးကား အသံုးျပဳခဲ့သည္။
မဟာဝိဇၨာဘြဲ႕အတြက္ က်မ္းျပဳေနစဥ္ ၁၉၂၆ ခုႏွစ္၊ ဇြန္လ ၅ ရက္ေန႔တြင္ ျပင္ဦးလြင္ၿမိဳ႕၌ ဖခင္ ဦးေမေအာင္ ႐ုတ္တရက္ ကြယ္လြန္ခဲ့သည္။ ၁၉၂၇ ခုႏွစ္တြင္ ေဒၚျမစိန္သည္ မဟာဝိဇၨာဘြဲ႕ကို ဂုဏ္ထူးတန္း ပထမ အဆင့္မွ ပထမ စြဲ၍ ေအာင္ျမင္ခဲ့သည္။ ထို႔ေနာက္ အစိုးရပညာေတာ္သင္ အျဖစ္ အဂၤလန္ႏိုင္ငံ ေအာက္စဖို႔ဒ္ တကၠသိုလ္မွ ဆရာျဖစ္သင္ ဒီပလုိမာႏွင့္ ဘီလစ္ဘြဲ႕ ရရွိခဲ့သည္။ ဘီလစ္ဘြဲ႕ အတြက္ တင္သြင္းသည့္ စာတမ္းမွာ ကိုလိုနီေခတ္ဦး ၿဗိတိသွ် အုပ္ခ်ဳပ္ေရးကို ေလ့လာေသာ Sir Charles Crosthwaite and the Consolidation of Burma "ဆာ ခ်ားလ္ ခေရာ့စ္ဝိတ္ႏွင့္ ျမန္မာျပည္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး အုတ္ျမတ္ခ်ျခင္း" ျဖစ္သည္။ ထိုစာတမ္း အတြက္ ေဒၚျမစိန္သည္ လန္ဒန္ရွိ အိႏၵိယ ေအာ့ဖစ္ (India Office) ႐ံုးႏွင့္ ရန္ကုန္ရွိ အတြင္းဝန္႐ံုး အစိုးရ မွတ္တမ္းမ်ားကို အသံုးျပဳခြင့္ ရခဲ့သည္။
ေဒၚျမစိန္သည္ အဂၤလန္မွ ျပန္လာၿပီးေနာက္ ကိုလိုနီေခတ္ ျမန္မာ့ေက်း႐ြာ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးကို လက္ေတြ႕ ေလ့လာသည္။ ထို႔ေနာက္ စာေတြ႕ ႏွီးေႏွာ၍ အဂၤလိပ္ဘာသာျဖင့္ Administration of Burma "ျမန္မာျပည္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး" စာအုပ္ ေရးသား ျပဳစုသည္။ ယင္းစာအုပ္ကို ၁၉၃၈ ခုႏွစ္တြင္ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕ ဇဗၺဴ႕မိတ္ေဆြ ပိဋကတ္တိုက္မွ ပံုႏွိပ္ ထုတ္ေဝခဲ့သည္။ အမွန္စင္စစ္ ဤစာအုပ္သည္ ေဒၚျမစိန္၏ ရန္ကုန္ တကၠသိုလ္ မဟာဝိဇၨာဘြဲ႕ စာတမ္းႏွင့္ ေအာက္စဖို႔ဒ္ တကၠသိုလ္ ဘီလစ္ဘြဲ႕ စာတမ္း ႏွစ္ေစာင္ကို အေျခခံ၍ စာေတြ႕ လက္ေတြ႕ ညႇိႏိႈင္း တင္ျပထားေသာ ျမန္မာ့ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး သမိုင္း သုေတသန က်မ္းတေစာင္ ျဖစ္သည္။ ထိုစဥ္က ျမန္မာျပည္ဘုရင္ခံ ဆာ အာခ်ီေဘာ ေဒါက္ဂလပ္စ္ (Sir Archibald Douglas Cochrane) က စာအုပ္ကို အမွာ ေရးထားသည္။ ဤစာအုပ္ကို ၁၉၇၃ ခုႏွစ္တြင္ အဂၤလန္ႏိုင္ငံ ေအာက္စဖို႔ဒ္ တကၠသိုလ္ ပံုႏွိပ္တိုက္မွ ထပ္မံ ပံုႏွိပ္ ထုတ္ေဝခဲ့သည္။
ေဒၚျမစိန္သည္ ကိုလိုနီေခတ္ အမ်ိဳးသမီးမ်ား၏ လူမႈေရး၊ ႏိုင္ငံေရး လႈပ္ရွားမႈတြင္ ပါဝင္ ေဆာင္႐ြက္ခဲ့ရာ ၁၉၃၁ ခုႏွစ္တြင္ အိႏိၵယႏိုင္ငံ လာဟိုၿမိဳ႕၌ က်င္းပေသာ အာရွ အမ်ိဳးသမီး ကြန္ဖရင့္သို႔ လည္းေကာင္း၊ ႏိုင္ငံေပါင္းခ်ဳပ္ အသင္းမွ ႀကီးမွဴး က်င္းပေသာ ဂ်ီနီဗာ အမ်ိဳးသမီး ကြန္ဖရင့္သို႔ လည္းေကာင္း၊ လန္ဒန္ၿမိဳ႕ ျမန္မာႏိုင္ငံ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးႏွင့္ ပတ္သက္ေသာ မ်က္ႏွာစံုညီ အစည္းအေဝးသို႔ လည္းေကာင္း တက္ေရာက္ ေဆြးေႏြးခဲ့သည္။ ပထမအႀကိမ္ ျမန္မာႏိုင္ငံလံုး ဆိုင္ရာ လန္ဒန္ မ်က္ႏွာစံုညီ အစည္းအေဝး (The Round Table Conference) သို႔ ျမန္မာႏိုင္ငံံမွ ကိုယ္စားလွယ္ ၂၄ ဦး တက္ေရာက္ခဲ့ရာ ေဒၚျမစိန္သည္ တဦးတည္းေသာ အမ်ိဳးသမီး ကိုယ္စားလွယ္ ျဖစ္သည္။
စစ္အတြင္း အိႏိၵယ၌ ေနထိုင္စဥ္ ဆင္းမလား စစ္ေျပး အစိုးရ ထုတ္ေဝေသာ Burma To-Day Vol. 1, No. 8 (June 1944) တြင္ ျမန္မာ အမ်ိဳးသမီး ဘဝကို ေဖာ္က်ဴးေသာ Little Lovely Diamond: the story of Kin Sein Hla ဝတၴဳတို႔ကို ေရးဖြဲ႕သည္။ ေဒၚမန္စမစ္ ဦးေဆာင္ေသာ ျမန္မာျပည္ စစ္ေျပး အစိုးရ၏ ျမန္မာျပည္ ဆိုင္ရာ အၾကံေပး အျဖစ္ ေဆာင္႐ြက္၍ Burma၊ ျပည္ျမန္မာႏွင့္ The Future of Burma ျမန္မာျပည္၏ အနာဂတ္ စာအုပ္ငယ္ ႏွစ္အုပ္ကို အဂၤလိပ္ ဘာသာျဖင့္ ေရးသားခဲ့သည္။
ျပည္ျမန္မာကို Oxford Pamphlets on Indian Affairs စာစဥ္အမွတ္ (၁၇) အျဖစ္ အိႏိၵယႏိုင္ငံ ဘံုေဘၿမိဳ႕မွ ၁၉၄၃ ခုႏွစ္တြင္ ဒုတိယ အႀကိမ္ ထပ္မံ ထုတ္ေဝရသည္။ "ျမန္မာျပည္၏ အနာဂတ္" စာအုပ္ကို အိႏိၵယႏိုင္ငံ ဘံုေဘၿမိဳ႕ ေအာက္စဖို႔ဒ္ ယူနီဗာစီတီ ပံုႏွိပ္တိုက္မွ ၁၉၄၅ ခုႏွစ္တြင္ ပံုႏွိပ္ ထုတ္ေဝသည္။ ယင္းစာအုပ္ငယ္တြင္ ျမန္မာ့ လြတ္လပ္ေရးႏွင့္ ပတ္သက္၍ ျမန္မာတို႔၏ ဆႏၵသေဘာထားကို ေဖာ္ထုတ္ ေဆြးေႏြး တင္ျပထားသည္။
၁၉၄၈ ခုႏွစ္၊ လြတ္လပ္ေရးရၿပီး ေနာက္ပိုင္းတြင္မူ ေဒၚျမစိန္သည္ ရန္ကုန္ တကၠသိုလ္ သမိုင္းဌာန ကထိက အျဖစ္ ေဆာင္႐ြက္သည္။ ၁၉၆ဝ ျပည့္ႏွစ္တြင္ ဝန္ထမ္းဘဝမွ အၿငိမ္းစား ယူခဲ့သည္။
ထို႔ေနာက္ သက္ႀကီး တကၠသိုလ္တြင္ သမိုင္း ကထိက အျဖစ္ ေခတၲ ေဆာင္႐ြက္၍ ဥေရာပႏွင့္ အေမရိက တကၠသိုလ္မ်ားတြင္ အေရွ႕အာရွ သမိုင္းႏွင့္ ျမန္မာ့ ယဥ္ေက်းမႈ ဆိုင္ရာ ဧည့္ပါေမာကၡ အျဖစ္ ေဟာေျပာ ပို႔ခ်သည္။ ထိုသို႔ ေဆာင္႐ြက္ေနစဥ္ လန္ဒန္မွ ထုတ္ေဝေသာ Asian Affairs (London) အာရွေရးရာ စာေစာင္တြင္ Towards Independence in Burma; The role of women (ျမန္မာႏိုင္ငံ လြတ္လပ္ေရး ႀကိဳးပမ္းမႈတြင္ အမ်ိဳးသမီးမ်ား၏ အခန္းက႑)၊ Hemisphere စာေစာင္တြင္ Pagodas of Pagan (Bagan) (ပုဂံဘုရားမ်ား စာတမ္း) မ်ား ေရးသားခဲ့သည္။
၁၉၃၃ ခုႏွစ္တြင္ အိုင္စီအက္ ဦးေ႐ႊေဘာ္
(Ph.D., M.A.B.L.) ႏွင့္ လက္ထပ္၍ သားတဦး (ဦးျမေဘာ္)၊ သမီးတဦး (ေဒၚျမသႏၱာ) ထြန္းကားခဲ့သည္။ ၁၉၃၇ ခုႏွစ္တြင္ ခင္ပြန္းသည္ႏွင့္ ျပတ္စဲ၍ ပညာေရး၊ လူမႈေရး၊ စာေပးေရးရာ လုပ္ငန္းမ်ားတြင္ တက္တက္ၾကြၾကြ ဦးေဆာင္ ပါဝင္ခဲ့သည္။
၁၉၈၈ ခုႏွစ္၊ ႏိုဝင္ဘာ ၁ဝ ရက္ေန႔တြင္ ကြယ္လြန္ခဲ့သည္။
Credit >ၿငိမ္းလဲ့
ျမန္မာ့ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး သမိုင္းကို အဂၤလိပ္ဘာသာျဖင့္ အေစာဆံုး ေရးသားခဲ့သူ၊
၁၉၃၁ ခုႏွစ္၊ ဂ်ီနီဗာတြင္ ႏိုင္ငံေပါင္းခ်ဳပ္ အသင္းႀကီးက ႀကီးမွဴး က်င္းပသည့္ အမ်ိဳးသမီးမ်ား အခြင့္အေရး စိစစ္မႈ ေကာ္မတီသို႔ တက္ေရာက္ခဲ့သူ၊
၁၉၃၁-၃၂ တြင္ လန္ဒန္ၿမိဳ႕၌ က်င္းပသည့္ ျမန္မာ့ ႏိုင္ငံေရးႏွင့္ ပတ္သက္ေသာ မ်က္ႏွာစံုညီ အစည္းအေဝးသို႔ တက္ေရာက္ရသူ စသည္ျဖင့္ ထင္ရွားသည္။
ေဒၚျမစိန္၏ လူသိနည္းေသာ စြမ္းေဆာင္ခ်က္ တရပ္မွာ ဒုတိယ ကမႝာစစ္ၿပီးခ်ိန္ ဖဆပလ အဖြဲ႕ခ်ဳပ္သည္ ျမန္မာ့ လြတ္လပ္ေရး အတြက္ ၿဗိတိသွ် အစိုးရႏွင့္ ေစ့စပ္ အေရးဆိုရေသာ အခါ ျမန္မာ့ သေဘာထား အမွန္ကို ၿဗိတိသွ်တို႔ သေဘာေပါက္ နားဝင္ေစရန္ ေဟာေျပာ ေဆာင္႐ြက္ခဲ့ရျခင္းပင္ ျဖစ္သည္။ ၁၉၄၆ ခုႏွစ္၊ ပါရီ ယူနက္စကို ကြန္ဖရင့္ တက္ေရာက္ခဲ့စဥ္ ၿဗိတိသွ် ေလဘာပါတီ၏ အမတ္အခ်ိဳ႕ႏွင့္ ေတြ႕ဆံု၍ ျမန္မာတို႔၏ လြပ္လပ္ေရးႏွင့္ ပတ္သက္ေသာ သေဘာထားကို ရွင္းလင္း တင္ျပခဲ့သည္။ ေဒၚျမစိန္သည္ ၁၉၄၈ ခုႏွစ္၊ လြတ္လပ္ေရး ရၿပီးေနာက္ ကုလသမဂၢ ညီလာခံ အစည္းအေဝးမ်ားတြင္ ႏိုင္ငံ ကိုယ္စားျပဳ၍ တက္ေရာက္ခဲ့ရရာ သူ၏ ထူးခြၽန္ ထက္ျမက္မႈ၊ အဂၤလိပ္ဘာသာ အေဟာအေျပာ ကြၽမ္းက်င္မႈတို႔ေၾကာင့္ အလြန္ထင္ရွားခဲ့သည္။
ေဒၚျမစိန္ကို ၁၉ဝ၄ ခုႏွစ္၊ ေအာက္တိုဘာလ ၁၃ ရက္ေန႔တြင္ ေမာ္လၿမိဳင္ၿမိဳ႕၌ ဖြားသည္္။ အဖ ျပည္ထဲေရး ဝန္ႀကီးခ်ဳပ္ ဦးေမေအာင္၊ အမိ ေဒၚသိန္းျမ ျဖစ္သည္။
ငယ္ရြယ္စဥ္ကပင္ အိမ္တြင္ အဂၤလိပ္စာႏွင့္ ျပင္သစ္စာကို သီးသန္႔ သင္ခဲ့ရသည္။ ခရစ္ယာန္ ဘာသနာျပဳ ဒိုင္အုိဆီဇင္ မိန္းကေလးေက်ာင္း (Diocesan Girl's High School)တြင္ ၇ တန္း ပထမ ရသည္။
သို႔ေသာ္ ခရစ္ယာန္ ဘာသာဝင္ မဟုတ္၍ ပညာသင္ဆု (Scholarship) မရခဲ့ေခ်။ ထို႔ေၾကာင့္ ဖခင္က ရွင္မာရီေက်ာင္း (St. Mary's SPG High School) သို႔ ေျပာင္းေ႐ႊ႕ ပညာ သင္ေစသည္။
အသက္ ၁၅ ႏွစ္ အ႐ြယ္ ၁၉၁၉ ခုႏွစ္တြင္ ဟုိက္စကူးဖိုင္နယ္ စာေမးပြဲကို ျမန္မာစာ၊ အဂၤလိပ္စာ၊ ရာဇဝင္၊ အပိုသခ်ၤာ၊ အိမ္တြင္းမႈ သိပၸံ ဘာသာရပ္ အားလံုးတြင္ ဂုဏ္ထူးျဖင့္ ေအာင္ျမင္သည္။ တႏိုင္ငံလံုးတြင္ တတိယ ရခဲ့သည္။ ရန္ကုန္ ေကာလိပ္တြင္ ပညာ ဆက္လက္ သင္ၾကားရာ အိုင္ေအ အထက္တန္းကို အဂၤလိပ္၊ သခ်ၤာ၊ ရာဇဝင္၊ ႐ူပေဗဒ ၄ ဘာသာ ဂုဏ္ထူးျဖင့္ ပထမ ရသည္။ ဂ်ားဒင္းဆု (Jardin Prize) ခ်ီးျမႇင့္ ခံရသည္။ ဤဆုကို ဖခင္ ဦးေမေအာင္လည္း ရရွိခဲ့သည္။ ၁၉၂၇ ခုႏွစ္တြင္ ရန္ကုန္ တကၠသိုလ္မွ မဟာဝိဇၨာဘြဲ႕ကို ပထမဆင့္မွ ပထမ ရခဲ့သည္။ ၁၉၂၈-၃ဝ တြင္ အစိုးရပညာေတာ္သင္ အျဖစ္ အဂၤလန္ႏိုင္ငံ ေအာက္စဖို႔ဒ္ တကၠသိုလ္၌ ပညာ ဆက္လက္ ဆည္းပူးရာ ဆရာျဖစ္သင္ ဒီပလုိမာႏွင့္ ဘီလစ္ဘြဲ႕ (B. Litt.) ရခဲ့သည္။
၁၉၄၆ ခုႏွစ္၊ ပါရီ ယူနက္စကို ကြန္ဖရင့္ ကိုယ္စားလွယ္၊ ၁၉၅၁-၆ဝ ရန္ကုန္ တကၠသိုလ္ သမိုင္း ကထိက၊
၁၉၅၄ ခုႏွစ္တြင္ အေမရိကန္ ျပည္ေထာင္စု ေလ့လာေရး အဖြဲ႕ဝင္၊ ၁၉၅၆ ခုႏွစ္တြင္ အာရွေဖာင္ေဒးရွင္း အစီအစဥ္ျဖင့္ အေမရိကန္ တကၠသိုလ္ ေကာလိပ္ ၁၄ ခုတြင္ ျမန္မာ့ေရးရာ ေဟာေျပာ ပို႔ခ်ေရး ပညာရွင္၊
၁၉၆ဝ ခုႏွစ္တြင္ ဝါရွင္တန္ အျပည္ျပည္ ဆိုင္ရာ အမ်ိဳးသမီး ကြန္ဖရင့္ သဘာပတိ မိန္႔ခြန္း ေျပာၾကားသူ၊ အေမရိကန္ ျပည္ေထာင္စု ဆြစ္တာရီ ေကာလိပ္ အေရွ႕ေတာင္အာရွ ဆိုင္ရာ ဧည့္ပါေမာကၡ၊ ကိုလံဘီယာ တကၠသိုလ္တြင္ ျမန္မာ့ ယဥ္ေက်းမႈႏွင့္ သမိုင္း ဧည့္ပါေမာကၡ၊ ၁၉၇ဝ ခုႏွစ္တြင္ အဂၤလန္ႏိုင္ငံ ေအာက္စဖို႔ဒ္ တကၠသိုလ္ စိန္႔ေဟာက္ ေကာလိပ္၌ သုေတသန ပညာရွင္ စသည္ျဖင့္ ေဆာင္႐ြက္ခဲ့သည္။
ဝိဇၨာဘြဲ႕ကို ရာဇဝင္ ဂုဏ္ထူးျဖင့္ ေအာင္ျမင္ၿပီးေနာက္ မဟာဝိဇၨာဘြဲ႕ အတြက္ ဖခင္ ဦးေမေအာင္ႏွင့္ သမိုင္း ပါေမာကၡ ဒီ၊ ဂ်ီ၊ အီး၊ ေဟာ (D. G. E. Hall) တို႔၏ အၾကံေပးခ်က္ အရ ျမန္မာ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး သမိုင္းကို သုေတသနျပဳ စာတမ္း တင္သြင္းခဲ့သည္။ စာတမ္းအမည္မွာ Myothugyiship in Upper Burma "အထက္ျမန္မာျပည္ ၿမိဳ႕သူႀကီးတို႔၏ တာဝန္ ဝတၲရားမ်ား" ျဖစ္သည္။ စာတမ္း အမည္ကို ေၾကးတိုင္မင္းႀကီးေဟာင္း ေဂ်၊ အက္စ္၊ ဖာနီဗယ္ (J. S. Furnival) က ေ႐ြးခ်ယ္ေပးခဲ့သည္။ စာတမ္းအတြက္ ျမန္မာပညာရွိ ပံုဂံဝန္ေထာက္ ဦးတင္၏ မွတ္စုမ်ားႏွင့္ ဘားနာ့ဒ္ ပိဋကတ္တိုက္မွ စစ္တမ္း၊ ေပ၊ ပုရပိုက္ ၃ဝဝ ေက်ာ္ကို ကိုးကား အသံုးျပဳခဲ့သည္။
မဟာဝိဇၨာဘြဲ႕အတြက္ က်မ္းျပဳေနစဥ္ ၁၉၂၆ ခုႏွစ္၊ ဇြန္လ ၅ ရက္ေန႔တြင္ ျပင္ဦးလြင္ၿမိဳ႕၌ ဖခင္ ဦးေမေအာင္ ႐ုတ္တရက္ ကြယ္လြန္ခဲ့သည္။ ၁၉၂၇ ခုႏွစ္တြင္ ေဒၚျမစိန္သည္ မဟာဝိဇၨာဘြဲ႕ကို ဂုဏ္ထူးတန္း ပထမ အဆင့္မွ ပထမ စြဲ၍ ေအာင္ျမင္ခဲ့သည္။ ထို႔ေနာက္ အစိုးရပညာေတာ္သင္ အျဖစ္ အဂၤလန္ႏိုင္ငံ ေအာက္စဖို႔ဒ္ တကၠသိုလ္မွ ဆရာျဖစ္သင္ ဒီပလုိမာႏွင့္ ဘီလစ္ဘြဲ႕ ရရွိခဲ့သည္။ ဘီလစ္ဘြဲ႕ အတြက္ တင္သြင္းသည့္ စာတမ္းမွာ ကိုလိုနီေခတ္ဦး ၿဗိတိသွ် အုပ္ခ်ဳပ္ေရးကို ေလ့လာေသာ Sir Charles Crosthwaite and the Consolidation of Burma "ဆာ ခ်ားလ္ ခေရာ့စ္ဝိတ္ႏွင့္ ျမန္မာျပည္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး အုတ္ျမတ္ခ်ျခင္း" ျဖစ္သည္။ ထိုစာတမ္း အတြက္ ေဒၚျမစိန္သည္ လန္ဒန္ရွိ အိႏၵိယ ေအာ့ဖစ္ (India Office) ႐ံုးႏွင့္ ရန္ကုန္ရွိ အတြင္းဝန္႐ံုး အစိုးရ မွတ္တမ္းမ်ားကို အသံုးျပဳခြင့္ ရခဲ့သည္။
ေဒၚျမစိန္သည္ အဂၤလန္မွ ျပန္လာၿပီးေနာက္ ကိုလိုနီေခတ္ ျမန္မာ့ေက်း႐ြာ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးကို လက္ေတြ႕ ေလ့လာသည္။ ထို႔ေနာက္ စာေတြ႕ ႏွီးေႏွာ၍ အဂၤလိပ္ဘာသာျဖင့္ Administration of Burma "ျမန္မာျပည္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး" စာအုပ္ ေရးသား ျပဳစုသည္။ ယင္းစာအုပ္ကို ၁၉၃၈ ခုႏွစ္တြင္ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕ ဇဗၺဴ႕မိတ္ေဆြ ပိဋကတ္တိုက္မွ ပံုႏွိပ္ ထုတ္ေဝခဲ့သည္။ အမွန္စင္စစ္ ဤစာအုပ္သည္ ေဒၚျမစိန္၏ ရန္ကုန္ တကၠသိုလ္ မဟာဝိဇၨာဘြဲ႕ စာတမ္းႏွင့္ ေအာက္စဖို႔ဒ္ တကၠသိုလ္ ဘီလစ္ဘြဲ႕ စာတမ္း ႏွစ္ေစာင္ကို အေျခခံ၍ စာေတြ႕ လက္ေတြ႕ ညႇိႏိႈင္း တင္ျပထားေသာ ျမန္မာ့ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး သမိုင္း သုေတသန က်မ္းတေစာင္ ျဖစ္သည္။ ထိုစဥ္က ျမန္မာျပည္ဘုရင္ခံ ဆာ အာခ်ီေဘာ ေဒါက္ဂလပ္စ္ (Sir Archibald Douglas Cochrane) က စာအုပ္ကို အမွာ ေရးထားသည္။ ဤစာအုပ္ကို ၁၉၇၃ ခုႏွစ္တြင္ အဂၤလန္ႏိုင္ငံ ေအာက္စဖို႔ဒ္ တကၠသိုလ္ ပံုႏွိပ္တိုက္မွ ထပ္မံ ပံုႏွိပ္ ထုတ္ေဝခဲ့သည္။
ေဒၚျမစိန္သည္ ကိုလိုနီေခတ္ အမ်ိဳးသမီးမ်ား၏ လူမႈေရး၊ ႏိုင္ငံေရး လႈပ္ရွားမႈတြင္ ပါဝင္ ေဆာင္႐ြက္ခဲ့ရာ ၁၉၃၁ ခုႏွစ္တြင္ အိႏိၵယႏိုင္ငံ လာဟိုၿမိဳ႕၌ က်င္းပေသာ အာရွ အမ်ိဳးသမီး ကြန္ဖရင့္သို႔ လည္းေကာင္း၊ ႏိုင္ငံေပါင္းခ်ဳပ္ အသင္းမွ ႀကီးမွဴး က်င္းပေသာ ဂ်ီနီဗာ အမ်ိဳးသမီး ကြန္ဖရင့္သို႔ လည္းေကာင္း၊ လန္ဒန္ၿမိဳ႕ ျမန္မာႏိုင္ငံ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးႏွင့္ ပတ္သက္ေသာ မ်က္ႏွာစံုညီ အစည္းအေဝးသို႔ လည္းေကာင္း တက္ေရာက္ ေဆြးေႏြးခဲ့သည္။ ပထမအႀကိမ္ ျမန္မာႏိုင္ငံလံုး ဆိုင္ရာ လန္ဒန္ မ်က္ႏွာစံုညီ အစည္းအေဝး (The Round Table Conference) သို႔ ျမန္မာႏိုင္ငံံမွ ကိုယ္စားလွယ္ ၂၄ ဦး တက္ေရာက္ခဲ့ရာ ေဒၚျမစိန္သည္ တဦးတည္းေသာ အမ်ိဳးသမီး ကိုယ္စားလွယ္ ျဖစ္သည္။
စစ္အတြင္း အိႏိၵယ၌ ေနထိုင္စဥ္ ဆင္းမလား စစ္ေျပး အစိုးရ ထုတ္ေဝေသာ Burma To-Day Vol. 1, No. 8 (June 1944) တြင္ ျမန္မာ အမ်ိဳးသမီး ဘဝကို ေဖာ္က်ဴးေသာ Little Lovely Diamond: the story of Kin Sein Hla ဝတၴဳတို႔ကို ေရးဖြဲ႕သည္။ ေဒၚမန္စမစ္ ဦးေဆာင္ေသာ ျမန္မာျပည္ စစ္ေျပး အစိုးရ၏ ျမန္မာျပည္ ဆိုင္ရာ အၾကံေပး အျဖစ္ ေဆာင္႐ြက္၍ Burma၊ ျပည္ျမန္မာႏွင့္ The Future of Burma ျမန္မာျပည္၏ အနာဂတ္ စာအုပ္ငယ္ ႏွစ္အုပ္ကို အဂၤလိပ္ ဘာသာျဖင့္ ေရးသားခဲ့သည္။
ျပည္ျမန္မာကို Oxford Pamphlets on Indian Affairs စာစဥ္အမွတ္ (၁၇) အျဖစ္ အိႏိၵယႏိုင္ငံ ဘံုေဘၿမိဳ႕မွ ၁၉၄၃ ခုႏွစ္တြင္ ဒုတိယ အႀကိမ္ ထပ္မံ ထုတ္ေဝရသည္။ "ျမန္မာျပည္၏ အနာဂတ္" စာအုပ္ကို အိႏိၵယႏိုင္ငံ ဘံုေဘၿမိဳ႕ ေအာက္စဖို႔ဒ္ ယူနီဗာစီတီ ပံုႏွိပ္တိုက္မွ ၁၉၄၅ ခုႏွစ္တြင္ ပံုႏွိပ္ ထုတ္ေဝသည္။ ယင္းစာအုပ္ငယ္တြင္ ျမန္မာ့ လြတ္လပ္ေရးႏွင့္ ပတ္သက္၍ ျမန္မာတို႔၏ ဆႏၵသေဘာထားကို ေဖာ္ထုတ္ ေဆြးေႏြး တင္ျပထားသည္။
၁၉၄၈ ခုႏွစ္၊ လြတ္လပ္ေရးရၿပီး ေနာက္ပိုင္းတြင္မူ ေဒၚျမစိန္သည္ ရန္ကုန္ တကၠသိုလ္ သမိုင္းဌာန ကထိက အျဖစ္ ေဆာင္႐ြက္သည္။ ၁၉၆ဝ ျပည့္ႏွစ္တြင္ ဝန္ထမ္းဘဝမွ အၿငိမ္းစား ယူခဲ့သည္။
ထို႔ေနာက္ သက္ႀကီး တကၠသိုလ္တြင္ သမိုင္း ကထိက အျဖစ္ ေခတၲ ေဆာင္႐ြက္၍ ဥေရာပႏွင့္ အေမရိက တကၠသိုလ္မ်ားတြင္ အေရွ႕အာရွ သမိုင္းႏွင့္ ျမန္မာ့ ယဥ္ေက်းမႈ ဆိုင္ရာ ဧည့္ပါေမာကၡ အျဖစ္ ေဟာေျပာ ပို႔ခ်သည္။ ထိုသို႔ ေဆာင္႐ြက္ေနစဥ္ လန္ဒန္မွ ထုတ္ေဝေသာ Asian Affairs (London) အာရွေရးရာ စာေစာင္တြင္ Towards Independence in Burma; The role of women (ျမန္မာႏိုင္ငံ လြတ္လပ္ေရး ႀကိဳးပမ္းမႈတြင္ အမ်ိဳးသမီးမ်ား၏ အခန္းက႑)၊ Hemisphere စာေစာင္တြင္ Pagodas of Pagan (Bagan) (ပုဂံဘုရားမ်ား စာတမ္း) မ်ား ေရးသားခဲ့သည္။
၁၉၃၃ ခုႏွစ္တြင္ အိုင္စီအက္ ဦးေ႐ႊေဘာ္
(Ph.D., M.A.B.L.) ႏွင့္ လက္ထပ္၍ သားတဦး (ဦးျမေဘာ္)၊ သမီးတဦး (ေဒၚျမသႏၱာ) ထြန္းကားခဲ့သည္။ ၁၉၃၇ ခုႏွစ္တြင္ ခင္ပြန္းသည္ႏွင့္ ျပတ္စဲ၍ ပညာေရး၊ လူမႈေရး၊ စာေပးေရးရာ လုပ္ငန္းမ်ားတြင္ တက္တက္ၾကြၾကြ ဦးေဆာင္ ပါဝင္ခဲ့သည္။
၁၉၈၈ ခုႏွစ္၊ ႏိုဝင္ဘာ ၁ဝ ရက္ေန႔တြင္ ကြယ္လြန္ခဲ့သည္။
Credit >ၿငိမ္းလဲ့
0 comments:
Post a Comment