ၿငိမ္းခ်မ္းေရးႏွင့္ သယံဇာတ

by Yangon Press International on Saturday, October 27, 2012 at 4:39am ·

ေမာ္ကြန္း မဂၢဇင္းအမွတ္(၂)တြင္ ပါရွိေသာ ေဆာင္းပါးကိုျပန္လည္ေဖာ္ျပျခင္းျဖစ္ပါသည္။

ကိုရင္လွ      

   ႏုိင္ငံဖြံ႕ၿဖိဳးေရးႏွင့္ ျပည္သူမ်ားစား၀တ္ေနေရးဖူလံုႂကြယ္ ၀ရန္ မရွိမျဖစ္လိုအပ္ေသာ အခ်က္မ်ားတြင္ သဘာ၀သယံဇာတ မ်ား ေပါမ်ားႂကြယ္၀ျခင္းႏွင့္ ႏိုင္ငံအတြင္း ပဋိပကၡမ်ားကင္းေ၀းလ်က္ တည္ၿငိမ္ေသာႏိုင္ငံေရး၊ လူမႈေရးႏွင့္ စီးပြားေရးအေျခအ ေနတို႔လည္း ပါ၀င္ပါသည္။

          ပဋိပကၡမ်ားဆုိရာတြင္ စစ္မက္ျဖစ္ပြားျခင္းသာမက ႏိုင္ငံ အတြင္းရွိ လူမ်ဳိးတစ္စုႏွင့္တစ္စု၊ အဖြဲ႕အစည္းတစ္ဖြဲ႕ႏွင့္တစ္ဖြဲ႕၊ ယံု ၾကည္ကိုးကြယ္ရာဘာသာ မတူညီၾကသူတစ္ဖက္ႏွင့္တစ္ဖက္၊ ႏိုင္ငံေရးပါတီတစ္ခုႏွင့္တစ္ခု၊ အုပ္ခ်ဳပ္သူအစိုးရႏွင့္ အုပ္ခ်ဳပ္ခံ ျပည္သူျပည္သားတို႔အၾကား အျပန္အလွန္ေလးစားမႈ ပ်က္ျပား ျခင္း၊ ယံုၾကည္မႈေလ်ာ့ပါးျခင္း၊ သံသယမ်ားေနျခင္းတုိ႔္ျဖစ္ပါ သည္။ ထုိပဋိပကၡမ်ားတည္ရွိေနသမွ် ႐ုပ္ပိုင္းဆုိင္ရာအေျခ အေနမ်ား မည္မွ်တည္ၿငိမ္ေနပါေစ စိုးရိမ္ေၾကာင့္ၾကမႈမ်ား ျဖစ္ ေပၚလ်က္ ၿငိမ္းခ်မ္းမႈပ်က္ျပားရပါသည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္ ၿငိမ္းခ်မ္း ျခင္းဆိုသည္မွာ လူသားတုိင္း၏ စိတ္ပိုင္းႏွင့္ ႐ုပ္ပိုင္းဆုိင္ရာ အေျခအေနႏွစ္ရပ္လံုး တည္ၿငိမ္ေအးခ်မ္းစြာ ျဖစ္တည္ေနျခင္း ႏွင့္ စိုးရိမ္ေၾကာင့္ၾကမႈမရွိျခင္းျဖစ္သည္ဟု အဓိပၸာယ္ဖြင့္ဆိုလို ပါသည္။

သဘာ၀သယံဇာတမ်ားကို အေၾကာင္းျပဳ၍ ကၽြန္ျဖစ္ခဲ့ရျခင္း

          ၁၇ ရာစုခန္႔က အဂၤလိပ္တုိ႔၏ စီးပြားေရးအင္ပါယာသည္ ပင္လယ္ေရေၾကာင္းသြားလာေရးအေပၚ မူတည္သည္။ ထုိ႔ ေၾကာင့္  သေဘၤာမ်ားတည္ေဆာက္ရန္ အထူးေကာင္းမြန္ေသာ ျမန္မာ့ကၽြန္းသစ္မ်ားကို စိတ္၀င္စားခဲ့ၾကသျဖင့္ ၁၈၂၄-၂၆ ခု ႏွစ္၊ ပထမအဂၤလိပ္-ျမန္မာစစ္အၿပီး ရခုိင္ႏွင့္တနသၤာရီကို သိမ္း ပုိက္ၿပီးေသာအခါ  ေမာ္လၿမိဳင္ကိုအေျချပဳ၍ သံလြင္ျမစ္တစ္ ေလွ်ာက္ရွိ သစ္ေတာမ်ားမွ သစ္စတင္ထုတ္ယူခဲ့သည္။

          ၁၈၅၂-၅၃ ခုႏွစ္၊ ဒုတိယအဂၤလိပ္-ျမန္မာစစ္အၿပီးတြင္ ပဲခူး႐ုိးမမွသစ္မ်ားကို ရႏုိင္သမွ်ထုတ္ယူရန္ သရက္ၿမိဳ႕အထိ နယ္စပ္မ်ဥ္းကို သတ္မွတ္ခဲ့သည္။ အထက္ျမန္မာႏုိင္ငံသစ္ေတာ မ်ားမွ သစ္မ်ားကိုလည္း ျမန္မာဘုရင္မ်ားႏွင့္ စာခ်ဳပ္မ်ားခ်ဳပ္ ဆုိကာ ထုတ္ယူခဲ့ၾကသည္။

          မင္းတုန္းမင္းလက္ထက္မွ စတင္ခဲ့ေသာသစ္ကန္ထ႐ုိက္လုပ္ငန္းသည္ သီေပါမင္းလက္ထက္ထိ ကန္ထ႐ုိက္စာခ်ဳပ္မ်ား အေကာက္အခြန္ေတာ္ဥပေဒမ်ားႏွင့္ စနစ္တက်လုပ္ေဆာင္ခဲ့ ေသာ္လည္း ထုိသစ္လုပ္ငန္းေၾကာင့္ပင္ ျမန္မာတုိ႔ ကၽြန္ျဖစ္ခဲ့ရသည္။

ကခ်င္ျပည္နယ္ ျမစ္ဆံုေဒသ

          ၁၈၈၅၊  ၾသဂုတ္ ၁၁ ရက္တြင္ ေတာင္ငူနယ္၌ သစ္ထုတ္ ခြင့္ရထားေသာ ဘံုေဘဘားမားသစ္ကုမၸဏီက ျမန္မာႏုိင္ငံ အေကာက္႐ံုး၌ သစ္လံုးေရ (၃၀,၀၀၀)ေက်ာ္သာစာရင္းျပထား ၿပီး သစ္လံုးေရ (၅၇,၉၅၈) လံုး ပုိထုတ္ယူထားေသာအမႈတြင္ ျမန္မာအစုိးရက ထုိခုိးထုတ္ထားေသာသစ္မ်ားအတြက္ အခြန္ ေတာ္ႏွင့္ဒဏ္ေငြ ႏွစ္ရပ္ေပါင္း ႐ူပီးႏွစ္သန္းသံုးသိန္း ေပးေလ်ာ္ ေစရန္ ၁၈၈၅၊ ၾသဂုတ္ ၁၂ ရက္တြင္ စီရင္ခ်က္ခ်ခဲ့သည္။

          ျမန္မာအစုိးရ၏ စီရင္ခ်က္ကို ဘံုေဘဘားမားကုမၸဏီက မလုိက္နာသျဖင့္ ၁၈၈၅၊ စက္တင္ဘာ ၁၀ ရက္တြင္ ကုမၸဏီပုိင္ ဆင္ႏွင့္သစ္ေတာပစၥည္းမ်ားကို သိမ္းယူေစရန္ ျမန္မာ တရား ႐ံုးကစီရင္ၿပီး ဆင္(၉၀၀)၊ ကၽြဲ (၁၀,၀၀၀) ခန္႔ႏွင့္ ႏုိင္ငံျခားသို႔ပို႔မည့္ သစ္လံုးေရ (၁၅၀,၀၀၀) ကုိ ျမန္မာအစုိးရက သိမ္းယူခဲ့သည္။

          အဂၤလိပ္အစုိးရသည္ အီတလီႏွင့္ ျပင္သစ္တုိ႔က ျမန္မာအစုိးရအေပၚ တျဖည္းျဖည္း ၾသဇာသက္ေရာက္လာသည္ကို စုိးရိမ္လာျခင္းႏွင့္ တ႐ုတ္ျပည္သုိ႔ ကုန္းလမ္းေဖာက္လုိျခင္းတုိ႔ ေၾကာင့္ သစ္ကိစၥကိုအေၾကာင္းျပဳ၍ သံတမန္နည္းျဖင့္မေျဖရွင္းဘဲ လက္နက္အားကိုးျဖင့္ စစ္ေၾကညာခဲ့သည့္အတြက္ ၁၈၈၆၊ ဇန္န၀ါရီ(၁)ရက္တြင္ ျမန္မာတစ္ႏုိင္ငံလံုး သူ႔ကၽြန္ဘ၀သုိ႔ က်ေရာက္ခဲ့ရပါသည္။

          ဂ်ပန္တုိ႔သည္လည္း ျမန္မာ့သဘာ၀သယံဇာတမ်ားကို သိမ္းပိုက္လုိသည္သာမက ျမန္မာမွတစ္ဆင့္ အိႏိၵယသုိ႔ ကုန္း လမ္းျဖင့္ ၀င္ေရာက္လုိသည့္အတြက္ ျမန္မာႏုိင္ငံကို သံုးႏွစ္ခန္႔ ၀င္ေရာက္ကၽြန္ျပဳခဲ့ပါေသးသည္။

          ျမန္မာႏုိင္ငံ၏ ေပါမ်ားႂကယ္၀ေသာ သစ္သယံဇာတမ်ား ေၾကာင့္ ျမန္မာတုိ႔ သူ႔ကၽြန္ဘ၀တြင္ ႏွစ္ေပါင္းတစ္ရာေက်ာ္(ရခုိင္ ႏွင့္တနသၤာရီ - ၁၂၂ ႏွစ္၊ ေအာက္ျမန္မာျပည္ - ၉၆ ႏွစ္၊ အထက္ ျမန္မာျပည္ - ၆၂ ႏွစ္) ေနခဲ့ရၿပီး ၿငိမ္းခ်မ္းေရးပ်က္ျပားခဲ့ၾက ရပါသည္။

သဘာ၀သယံဇာတမ်ားကိုအေၾကာင္းျပဳ၍ ျပည္တြင္းစစ္မ်ား သက္ ဆုိးရွည္ခဲ့ရျခင္း

          သဘာ၀သယံဇာတ ႂကြယ္၀သည့္ႏုိင္ငံမ်ား၌ ျပည္တြင္း စစ္ျဖစ္ရျခင္းအေၾကာင္းအရင္းမွာ သယံဇာတမ်ားတည္ရွိရာ နယ္ေျမတြင္ ေနထုိင္ၾကေသာ တုိင္းရင္းသားမ်ားႏွင့္ အစုိးရတုိ႔ ၾကား မေက်နပ္ခ်က္မ်ားရွိျခင္း၊ ထုိသယံဇာတမ်ားႏွင့္ပတ္သက္ ၍ ဥပေဒမဲ့ လုပ္ခ်င္သလုိလုပ္ခြင့္ရေနျခင္း၊ ထုိသယံဇာတမ်ားကို လြယ္လြယ္ကူကူလုယူႏုိင္ျခင္း စသည့္အခ်က္မ်ားအားလံုးေပါင္း စည္းျဖစ္ေပၚမႈ၏ရလဒ္ပင္ျဖစ္သည္ဟု စီးပြားေရးပညာရွင္ K.Ballantine က ၎၏ The Political Economy of Armed Conflict, Beyond Greed and Grievance စာတမ္း၌ သံုးသပ္တင္ျပခဲ့သည္။

          တုိင္းရင္းသားအဖြဲ႕အစည္းမ်ားသည္ ႏုိင္ငံသားအခြင့္ အေရးမ်ားႏွင့္ လူမ်ဳိးစုအခြင့္အေရးမ်ားကို အကန္႔အသတ္ျဖင့္ သာရရွိသည္ဟု ယူဆျခင္း၊ ၎င္းတုိ႔ေဒသမ်ားတြင္ တည္ရွိေသာ သဘာ၀သယံဇာတမ်ားကို ဗဟုိအစုိးရက အပုိင္စီး၍ ထုတ္ယူ အသံုးခ်ေနေသာ္လည္း အက်ဳိးအျမတ္ကို ၎င္းတုိ႔အေနျဖင့္  မည္မည္ရရ မခံစားရျခင္း၊ သဘာ၀သယံဇာတ ႂကြယ္၀ပါလ်က္ ဖြံ႕ၿဖိဳးမႈနည္းပါးရျခင္း စသည့္မညီမွ်မႈ နာက်ည္းမႈမ်ားေၾကာင့္ လက္နက္ကိုင္ေတာ္လွန္မႈမ်ား သက္ဆုိးရွည္ခဲ့ၾကရျခင္း ျဖစ္ ပါသည္။

          အစုိးရဆန္႔က်င္ဘက္ ျပည္တြင္းလက္နက္ကိုင္အဖြဲ႕အ စည္းမ်ား၏ လႈပ္ရွားမႈမ်ားသည္ ဘ႑ာေငြရွာေဖြက်ားကန္ေပး ႏုိင္ေသာ အခြင့္အလမ္းရွိသည့္ ေနရာေဒသမ်ား၌ ျဖစ္ပြားေလ့ရွိ သည္ဟု ႏုိင္ငံတကာေလ့လာဆန္းစစ္ခ်က္မ်ားအရ ေတြ႕ရွိရ ပါသည္။

          ျမန္မာႏုိင္ငံတြင္လည္း သဘာ၀သယံဇာတမ်ားကို ဆာ ေလာင္မြတ္သိပ္ေနသည့္ အိမ္နီးခ်င္း တ႐ုတ္၊ ထုိင္းႏုိင္ငံတုိ႔ႏွင့္ နယ္နိမိတ္ခ်င္းထိစပ္ေနသည့္ ကခ်င္၊ ကရင္၊ မြန္၊ ရွမ္းျပည္နယ္ ႏွင့္ တနသၤာရီတုိင္းေဒသႀကီးတုိ႔တြင္ ေျခကုပ္ယူထားၾကေသာ တုိင္းရင္းသားလက္နက္ကိုင္ အဖြဲ႕အစည္းတုိ႔သည္ ကၽြန္း၊ သစ္ မာ၊ ေက်ာက္စိမ္း၊ သတၱဳ၊ ကၽြဲ၊ ႏြား စသည္တုိ႔ကို တင္ပို႔ေရာင္း ခ်ျခင္း၊ တစ္ဖက္ႏုိင္ငံမွ ေမွာင္ခုိပစၥည္းႏွင့္ မူးယစ္ေဆး၀ါးမ်ား တင္သြင္းျခင္း၊ တင္ပို႔ေရာင္းခ်သူမ်ားထံမွ အခြန္ေကာက္ျခင္း ႏွင့္ ဘိန္းစုိက္ပ်ဳိးျခင္းတုိ႔မွ ၀င္ေငြမ်ား ရရွိခဲ့ၾကပါသည္။

          လြတ္လပ္ေရးရၿပီးစကပင္ စတင္ခဲ့ေသာ လက္နက္ကိုင္ ပုန္ကန္မႈမ်ားႏွင့္ ထုိပုန္ကန္မႈမ်ားကို ႏွိမ္နင္းရေသာအစုိးရတုိ႔ ႏွစ္ဖက္စလံုးသည္ စစ္လက္နက္၊ ရိကၡာႏွင့္ အေထြေထြေသာကုန္ က်ေငြမ်ားကိုရရွိရန္ ႏုိင္ငံသားအားလံုးပိုင္ဆုိင္ေသာ သဘာ၀ သယံဇာတမ်ားကို တြင္တြင္က်ယ္က်ယ္ အသံုးခ်ခဲ့ၾကသျဖင့္  ျပည္တြင္းစစ္မ်ား သက္ဆုိးရွည္ခဲ့ၾကသည္။ စစ္ေၾကာင့္ သဘာ၀ သယံဇာတတုိ႔သည္ မည္သူ႔ကိုမွ် အက်ဳိိးမျဖစ္ထြန္းေစဘဲ ျပာျဖစ္ ခဲ့ၾကရသည္။

စီမံခန္႔ခြဲမႈအလြဲမ်ားေၾကာင့္ ျဖစ္ေပၚလာေသာ ျပည္သူလူထု၏ စုိးရိမ္ပူပန္မႈမ်ား

          ၁၉၈၈ လူထုအေရးေတာ္ပံုႀကီးေနာက္ပိုင္းတြင္ ျမန္မာ ႏုိင္ငံအတြက္ ေပးအပ္ထားေသာ ႏုိင္ငံတကာအကူအညီမ်ား အားလံုး ရပ္ဆုိင္းခံခဲ့ရသည္။ ဘ႑ာေရးအက်ပ္အတည္းႏွင့္ ရင္ဆုိင္ခဲ့ရေသာ တပ္မေတာ္အစုိးရသည္ ႏိုင္ငံျခားေငြရရွိေရး အတြက္ သဘာ၀သယံဇာတမ်ားကို အိမ္နီးခ်င္းႏုိင္ငံမ်ားသို႔ ေရာင္းခ်ရန္ အာ႐ံုစုိက္ခဲ့ရပါသည္။

          ၁၉၈၈၊ စက္တင္ဘာ ၁၈ ရက္တြင္ မဆလ အစုိးရထံမွ အာဏာသိမ္းယူခဲ့ေသာ တပ္မေတာ္အစုိးရကို ပထမဆံုးအသိ အမွတ္ျပဳခဲ့ၿပီး နယ္စပ္ကုန္သြယ္ေရးဆုိင္ရာ သေဘာတူညီခ်က္ မ်ားကို လက္မွတ္ေရးထုိးႏုိင္ခဲ့ေသာႏုိင္ငံသည္ တစ္ခ်ိန္က ဗမာ ျပည္ကြန္ျမဴနစ္ပါတီကို အားေပးအားေျမႇာက္ျပဳခဲ့ေသာ တ႐ုတ္ ႏုိင္ငံျဖစ္သည္။ ထုိ႔ျပင္ နယ္စပ္ေဒသရွိ တုိင္းရင္းသားလက္နက္ကုိင္အဖြဲ႕မ်ားႏွင့္ ဆက္စပ္မႈမ်ားစြာရွိေနေသာ ထုိင္းႏိုင္ငံသည္ လည္း ၁၉၈၈၊ ဒီဇင္ဘာမွစတင္၍ နယ္စပ္ေဒသတစ္ေလွ်ာက္ သစ္ထုတ္လုပ္ငန္းမ်ားကို လုပ္ကုိင္ခြင့္ရရွိသြားသည္။                        ျပည္ပႏုိင္ငံႀကီးမ်ား၊ အဖြဲ႕အစည္းမ်ားက သယံဇာတႂကြယ္ ၀သည့္ႏုိင္ငံ၏ ျပည္တြင္းေရး၊ စီးပြားေရး၊ ႏုိင္ငံေရးႏွင့္ သယံဇာ တစီမံခန္႔ခြဲေရး စသည္တုိ႔ကို ၀င္ေရာက္ျခယ္လွယ္ ႀကီးစိုးစြက္ ဖက္ကာ ေသြးခြဲစကားဆုိေလ့ရွိသည္။ ထုိအခါ သယံဇာတႂကြယ္ ၀ေသာႏုိင္ငံမ်ားရွိ လက္နက္ကိုင္ေဆာင္ေသာအုပ္စုမ်ားႏွင့္ မကိုင္ေဆာင္ေသာအုပ္စုမ်ားကလည္း ၎င္းတုိ႔အလုိက် သိလ်က္ ႏွင့္ျဖစ္ေစ၊ မသိဘဲႏွင့္ျဖစ္ေစ ကျပအသံုးေတာ္ခံၾကရင္း ျပည္ တြင္းစစ္မ်ားျဖစ္ၾကရသည္။ ျပည္တြင္းလက္နက္ကိုင္ အဖြဲ႕အ စည္းမ်ားကို ျပည္ပႏုိင္ငံႀကီးမ်ားက ကူညီေထာက္ပံ့ျခင္း ေၾကာင့္ အဓိကျဖစ္သည္ဟု ေဘာဂေဗဒပညာရွင္ Ross က ျပည္တြင္းစစ္ျဖစ္ပြားေနေသာ ႏုိင္ငံ ၁၃ ႏုိင္ငံကို ေလ့လာၿပီး How Do Natural Resources Influence Civil War စာတမ္းတြင္ ေရးသားခဲ့ပါသည္။ အလားတူ ျမန္မာ၏ သယံဇာ တမ်ားျဖင့္ ၎င္းတုိ႔၏လုိအပ္ခ်က္မ်ားကို ျဖည့္ဆည္းလိုေသာ အိမ္နီးခ်င္းႏုိင္ငံမ်ားသည္ ျမန္မာ၏ ျပည္တြင္းပဋိပကၡမ်ားကို အသံုးခ်၍ ၀င္ေရာက္လႊမ္းမုိးျခယ္လွယ္ခဲ့ၾကပါသည္။

          ကၻာေပၚတြင္ လူဦးေရအမ်ားဆံုး တ႐ုတ္ျပည္သည္ ေဒသတြင္း စက္မႈဖြံ႕ၿဖိဳးေသာႏုိင္ငံျဖစ္သည့္အျပင္ ၎င္းတို႔ႏုိင္ငံ အတြင္း ေတြ႕ႀကံဳခံစားခဲ့ရမႈမ်ားေၾကာင့္ သစ္ေတာထိိန္းသိမ္း ေရးကို အေလးထားေဆာင္ရြက္ေနသည့္အတြက္ ၁၉၉၈ မွစ၍ သစ္ခုတ္ျခင္းကို အျပင္းအထန္တားျမစ္ထားသည္။

          ျမန္မာႏုိင္ငံႏွင့္ဆက္စပ္ေနေသာ ယူနန္ျပည္နယ္တြင္မူ ၁၉၉၆ ကတည္းက တားျမစ္ခဲ့သည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္ ““၁၉၉၉ ခုႏွစ္ တြင္ ယူနန္ျပည္နယ္၌ သစ္ေတာအရင္းအျမစ္မ်ားကို ဖ်က္ဆီး ျခင္း၊ ေတာ႐ုိင္းတိရၦာန္မ်ားကို သတ္ျဖတ္ျခင္းဆုိင္ရာ အမႈ ေပါင္း ၁၀,၀၀၀ ေက်ာ္ ေတြ႕ရွိခဲ့ၿပီး လူေပါင္း ၁၆,၀၀၀ ေက်ာ္ကို သစ္ေတာရဲတုိ႔က အေရးယူခဲ့ၾကသည္”” ဟု ဆင္ဟြာသတင္း ဌာနက Yunnan has most reserves in China ေဆာင္းပါး တြင္ ေဖာ္ျပခဲ့ဖူးသည္။

          ၁၉၈၈၊ ဒီဇင္ဘာ ၁၄ ရက္၌ ထုိင္းႏုိင္ငံမွ ကာကြယ္ေရး ဦးစီးခ်ဳပ္ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ႀကီး ခ်ာဗာလစ္ေလာင္ခ်ဳိင္ယု အလည္အပတ္ လာၿပီးေနာက္ပုိင္းတြင္ ထိုင္း-ျမန္မာနယ္စပ္တစ္ေလွ်ာက္ သစ္ ထုတ္ခြင့္ကို ထုိင္းကုမၸဏီ (၃၅)ခုက သစ္ထုတ္ခြင့္ (၄၇)ခုရရွိ သြားၿပီး ထုိလုပ္ငန္းမွ ႏွစ္စဥ္ ေဒၚလာ ၁၂၂ သန္းမွ သန္း ၂၀၀ အထိ ရရွိေစခဲ့ပါသည္။ ထုိပမာဏသည္ တရား၀င္ ႏုိင္ငံျခား ၀င္ေငြစုစုေပါင္း၏ ၄၂ ရာခုိင္ႏႈန္းအထိ ရွိခဲ့သည္။

          ၁၉၈၉၊ ဒီဇင္ဘာတြင္ ယူနန္ျပည္နယ္၏ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးမွဴး ဟီဇီက်င္းေခါင္းေဆာင္ေသာ ကိုယ္စားလွယ္အဖြဲ႕သည္ ျမန္မာ ႏုိင္ငံသုိ႔ေရာက္ရွိလာခဲ့ၿပီး သစ္လုပ္ငန္းအပါအ၀င္ ကုန္သြယ္ေရး ဆုိင္ရာသေဘာတူညီခ်က္ (၁၁)ခုကို လက္မွတ္ေရးထုိးႏုိင္ခဲ့ သည္။ စစ္အစုိးရ၏ စီမံဘ႑ာ၀န္ႀကီး ဗုိလ္မွဴးခ်ဳပ္ေအဘယ္ ကလည္း ၁၉၉၁ တြင္ ယူနန္ျပည္နယ္သုိ႔သြားေရာက္ၿပီး ေရႊ၊ သတၱဳ၊ ေက်ာက္စိမ္းႏွင့္ သစ္ေတာဆုိင္ရာလုပ္ငန္းမ်ားကို ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ရန္ ဖိတ္ေခၚခဲ့ပါသည္။

          သဘာ၀သယံဇာတမ်ားတည္ရွိရာ ေ၀းလံေခါင္ဖ်ားေသာ ေနရာမ်ားကို တုိင္းရင္းသား လက္နက္ကိုင္အဖြဲ႕အစည္းမ်ားက ထိန္းခ်ဳပ္ထားသျဖင့္ ထုိကိစၥကို ကိုင္တြယ္ေျဖရွင္းလိုျခင္းအပါအ၀င္ ျပည္တြင္းၿငိမ္းခ်မ္းေရးအတြက္ တပ္မေတာ္အစုိးရ အေနျဖင့္ ၁၉၈၉ မွစတင္၍ လက္နက္ကိုင္အဖြဲ႕အစည္းမ်ားႏွင့္ အပစ္အခတ္ရပ္စဲေရး သေဘာတူညီခ်က္မ်ား ျပဳလုပ္ခဲ့သည္။

          ထိုအပစ္အခက္ရပ္စဲေရး သေဘာတူညီခ်က္မ်ားတြင္ ႏုိင္ငံေရးသေဘာတူညီခ်က္မ်ားမပါရွိေသာ္လည္း သက္ဆုိင္ရာ ေဒသမ်ားတြင္ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းမ်ား လုပ္ကိုင္ခြင့္ကိုမူ ရရွိခဲ့ပါ သည္။ အပစ္အခတ္ရပ္စဲေရး သေဘာတူညီခ်က္မ်ား၏ အစိတ္ အပိုင္းတစ္ရပ္အျဖစ္ တပ္မေတာ္အစုိးရသည္ နယ္စပ္ေဒသဖြံ႕ ၿဖိဳးတုိးတက္ေရးအစီအစဥ္မ်ားကို ျပဳလုပ္ခဲ့ရာတြင္ ဖြံ႕ၿဖိဳးတုိး တက္ေရးဆုိင္ရာ အေျခခံအေဆာက္အအံုမ်ား တည္ေဆာက္ ေရးကို အေလးထားခဲ့သည္။ ထိုလုပ္ငန္းမ်ားတြင္ အဓိကေဆာင္ ရြက္မႈမ်ားမွာ လမ္းမ်ားႏွင့္တံတားမ်ား တည္ေဆာက္ေရးသာ ျဖစ္သည္။ နယ္စပ္ေဒသမ်ား ဖြံ႕ၿဖိဳးတုိးတက္ေစရန္ လုပ္ေဆာင္ခဲ့ ေသာလမ္းႏွင့္ တံတားမ်ားေၾကာင့္ သယံဇာတေပါမ်ားႂကယ္၀ ေသာ ေဒသမ်ားကို ပုိမိုလက္လွမ္းမီသြားေစခဲ့သည္။

          ထုိ႔ေၾကာင့္ အပစ္အခတ္ရပ္စဲ၍ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းမ်ားကို အထူးလုပ္ကုိင္ခြင့္ရရွိထားေသာ တုိင္းရင္းသားလက္နက္ကိုင္အဖြဲ႕အစည္းမ်ားႏွင့္ တပ္မေတာ္အစိုးရ၏မ်က္ႏွာသာေပးျခင္း ခံရေသာ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းရွင္မ်ား၊ အဖြဲ႕အစည္းမ်ားသည္ ေရရွည္ဖြံ႕ၿဖိဳးတုိးတက္ေရးအတြက္ အလြန္အေရးပါေသာ သဘာ၀ပတ္၀န္းက်င္ႏွင့္ ေဂဟစနစ္တုိ႔ ပ်က္ျပားသည္အထိ သစ္ထုတ္လုပ္ေရး၊ ေက်ာက္စိမ္းႏွင့္ ေရႊတူးေဖာ္ေရး စသည့္ လုပ္ငန္းမ်ားကို အလြန္အကၽြံျပဳလုပ္ခဲ့ၾကသည္။

ဧရာ၀တီျမစ္အတြင္းေတြ႕ရေသာ သစ္လံုးမ်ားတင္ေဆာင္ထားေသာ တြဲသေဘၤာတစ္စီး

          ထုိ႔ေၾကာင့္ ““အရည္အေသြးေကာင္းမြန္ေသာ သစ္မ်ဳိး စိတ္ေပါင္းမ်ားစြာကို ျမန္မာႏုိင္ငံမွ ေစ်းခ်ဳိခ်ဳိႏွင့္ရႏုိင္သည္။ ဒုတိ ယအခ်က္အေနႏွင့္ တ႐ုတ္ျပည္တြင္းေစ်းကြက္မွ ၀ယ္လုိအား ျမင့္မားေနသည္ကို ထုိသစ္မ်ားျဖင့္ ျဖည့္ဆည္းေပးႏုိင္သည္။ ဤနည္းျဖင့္ တ႐ုတ္ျပည္ အေနာက္ေတာင္ဘက္တြင္ သစ္ေတာ မ်ား ခုတ္လွဲေနေသာအေရအတြက္ကို ေလွ်ာ့ခ်ႏုိင္သည္။ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔၏ သဘာ၀ပတ္၀န္းက်င္ကုိ ကာကြယ္ႏုိင္မည္။ တတိယအခ်က္အေနႏွင့္ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔သည္ သစ္အေခ်ာထည္ဆုိင္ရာလုပ္ငန္းမ်ားကို ဖြံ႕ၿဖိဳးတုိးတက္ေအာင္ လုပ္ႏုိင္သည္။ ေဒသဆုိင္ရာ စီးပြားေရးဖြံ႕ၿဖိဳးတုိးတက္မႈကို ကူညီႏုိင္သည္။ တင္သြင္းခဲ့ေသာသစ္မ်ားအတြက္ ျမန္မာႏုိင္ငံသည္ (ယြမ္ေငြ ျဖင့္ တုိက္႐ုိက္ေပးေခ်ႏုိင္သျဖင့္) ႏုိင္ငံျခားေငြ (ေဒၚလာ) ျဖင့္ မေပးရေသာ တစ္ခုတည္းေသာႏုိင္ငံ ျဖစ္သည္။ ””ဟု ၁၉၉၃ ခုႏွစ္တြင္ တ႐ုတ္ပညာရွင္ ဇူခ်င္ေ၀ ေရးသားေသာ  The Choice Beyond Cross-border Trade တြင္ ရင္နာစရာ ဖတ္႐ႈခဲ့ရသည္။

          ၁၉၉၄ ဒီဇင္ဘာ ၂၅ ရက္က ျပည္ေထာင္စုျမန္မာႏုိင္ငံ ေတာ္အစုိးရအဖြဲ႕၊ အမိန္႔ေၾကာ္ျငာစာအမွတ္(၂၆/၉၄) ျဖင့္ ခ်မွတ္ခဲ့ေသာ ျမန္မာႏုိင္ငံ၏ သဘာ၀ပတ္၀န္းက်င္ထိန္းသိမ္း ေရးမူ၀ါဒတြင္ . . .

          ““ႏုိင္ငံတစ္ႏုိင္ငံ၏ ႂကြယ္၀ခ်မ္းသာမႈသည္ ယင္းႏုိင္ငံ၏ျပည္သူမ်ား၊ ယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစ္မ်ား၊ ပတ္၀န္းက်င္ႏွင့္ သဘာ၀သယံဇာတမ်ားပင္ ျဖစ္ၾကသည္။ ျမန္မာႏုိင္ငံ၏ ပတ္ ၀န္းက်င္ေရးရာ မူ၀ါဒရည္မွန္းခ်က္မွာ ျပည္သူတစ္ရပ္လံုး၏ လူေနမႈဘ၀အဆင့္အတန္းကို ျမႇင့္တင္ေပးေရးအတြက္ ဖြံ႕ၿဖိဳး ေရးလုပ္ငန္းစဥ္မ်ားတြင္ ပတ္၀န္းက်င္ေရးရာကိစၥရပ္မ်ားကို ထည့္သြင္းေပါင္းစပ္ျခင္းအားျဖင့္ ပတ္၀န္းက်င္ႏွင့္ သဟဇာ တျဖစ္မႈ၊ ဟန္ခ်က္ညီမႈတုိ႔ကို ရရွိေစေရးပင္ျဖစ္သည္။ ႏုိင္ငံတုိင္း သည္ အျခားႏုိင္ငံမ်ား၏ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာပိုင္မႈကို မထိပါး ေစရန္(သို႔မဟုတ္) အက်ဳိးစီးပြားကို မထိခုိက္ေစရန္ အထူး အေလးထား၍ မိမိႏုိင္ငံ၏ ပတ္၀န္းက်င္ေရးရာမူ၀ါဒမ်ားႏွင့္ အညီ မိမိႏုိင္ငံပုိင္ သဘာ၀သယံဇာတမ်ားကို ထုတ္ယူသံုးစြဲႏုိင္ သည့္ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာပိုင္ခြင့္ရွိသည္။ ပစၥဳပၸန္ႏွင့္ အနာဂတ္ မ်ဳိးႏြယ္ဆက္မ်ား၏အက်ဳိးငွာ  သဘာ၀သယံဇာတပစၥည္းမ်ားကို ကာကြယ္ထိန္းသိမ္းေရးသည္ ႏုိင္ငံေတာ္ႏွင့္ ႏုိင္ငံသားတုိင္း၏ တာ၀န္ျဖစ္သည္။ ဖြံ႕ၿဖိဳးေရးလုပ္ငန္းမ်ား ေဆာင္ရြက္ရာတြင္ ပတ္၀န္းက်င္ေရးရာကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္မႈကို ပဓာနက်ေသာ ရည္မွန္းခ်က္အျဖစ္ ထာ၀စဥ္ထားရွိရမည္ျဖစ္သည္”” ဟု ေဖာ္ျပ ထားပါသည္။

          သုိ႔ေသာ္ ႏိုင္ငံတကာမ်က္ႏွာစာတြင္ ျပည္တြင္းၿငိမ္းခ်မ္း ေရးတည္ေဆာက္ႏိုင္ေၾကာင္း ျပသရန္ ၁၉၈၉ မွ ၁၉၉၇ အတြင္း ယခင္တပ္မေတာ္အစိုးရသည္ တုိင္းရင္းသားလက္နက္ကိုင္အဖြဲ႕အစည္း (၁၇) ဖဲြ႕ႏွင့္ေတြ႕ဆံုေဆြးေႏြးၿပီး လက္နက္ႏွင့္     ၿငိမ္းခ်မ္း ေရးလဲလွယ္ခဲ့သည္။ ထုိ႔ေနာက္ အဆုိပါအဖြဲ႕အစည္းမ်ားကို ၎င္း တုိ႔အေျခခ်ရာေဒသမ်ားတြင္ တရား၀င္စီးပြားေရးလုပ္ပိုင္ခြင့္ မ်ားကို အထူးအခြင့္အေရးအေနႏွင့္ ေပးအပ္ခဲ့သည္။                           ႏိုင္ငံ၏ ႂကြယ္၀ခ်မ္းသာသမွ်ေသာ သဘာ၀သယံဇာတ မ်ားကို အစိုးရအဆက္ဆက္က ျပ႒ာန္းထားခဲ့သည့္ ဥပေဒမ်ား ကိုေက်ာ္လြန္ၿပီး အမိန္႔မ်ား၊ ေၾကညာခ်က္မ်ားထုတ္ျပန္ကာ အလိုရွိသည့္အတုိင္း ထုတ္ယူအသံုးခ်ခဲ့ၾကျခင္းေၾကာင့္လည္း ေကာင္း၊ လုပ္ငန္းတည္ရွိရာေနရမ်ားရွိ ေဒသခံျပည္သူလူထု အမ်ားစုမွာ ၎င္းတို႔၏မူရင္းေဒသမ်ားမွ အတင္းအက်ပ္ ဖယ္ရွား ခံရျခင္းႏွင့္ အဓမၼေစခိုင္းခံရျခင္းတို႔ကိုေတြ႕ႀကံဳခဲ့ရျခင္းေၾကာင့္လည္းေကာင္း၊ သဘာ၀ပတ္၀န္းက်င္ဆုိင္ရာ ညစ္ညမ္းမႈမ်ားႏွင့္ နစ္နာဆံုး႐ံႈးမႈမ်ားျဖစ္ေပၚလာသည္ကိုပင္ မသိက်ဳိးကၽြံျပဳေနၾကသည့္အတြက္ေၾကာင့္လည္းေကာင္း၊ ျပည္သူလူထု၏ စိုးရိမ္ေၾကာင့္ၾကမႈမ်ား ျမင့္တက္လာေနရပါသည္။

          ျမန္မာႏုိင္ငံသည္ ကမၻာတြင္ စတုတၳေျမာက္ သစ္ေတာ  အျပဳန္းတီးဆံုးႏိုင္ငံႏွင့္ အေရွ႕ေတာင္အာရွ အဖြဲ႕၀င္ႏိုင္ငံမ်ား အတြင္း သစ္ေတာျပဳန္းတီးမႈႏႈန္း အျမင့္မားဆံုးႏိုင္ငံအျဖစ္သုိ႔ ေရာက္ရွိေနသည္။

          တ႐ုတ္ႏိုင္ငံ စြမ္းအင္ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံမႈ ေကာ္ပိုေရးရွင္းႏွင့္ ျမန္မာႏုိင္ငံ အမွတ္ ၁ လွ်ပ္စစ္စြမ္းအား၀န္ႀကီးဌာန (ယခင္အ ေခၚအေ၀ၚ) တို႔ ပူးတြဲေဆာင္ရြက္သည့္ ျမစ္ႀကီးနားၿမိဳ႕အထက္ ဧရာ၀တီျမစ္ဆံုေဒသအတြင္း ေရအားလွ်ပ္စစ္ထုတ္လုပ္မည့္ ျမစ္ဆံုဆည္စီမံကိန္းတြင္ ဆည္ေပါင္း (၇) ခုတည္ေဆာက္မည့္ မဟာစီမံကိန္းေၾကာင့္ ကခ်င္တုိင္းရင္းသားတို႔အေလးအျမတ္ ျပဳရာ၊ မ်ားျပားလွစြာေသာ ဇီ၀မ်ဳိးစံုမ်ဳိးကြဲတို႔တည္ရွိရာ ဧရာတီ ျမစ္ဖ်ားခံရာ ျမစ္ဆံုေဒသ ေပ်ာက္ဆံုးသြားႏိုင္ၿပီး    ေဒသခံမ်ား၏ မူရင္းေနထုိင္ရာေက်းရြာမ်ားႏွင့္ လယ္ယာေျမမ်ားစြာ ေရလႊမ္း မိုး ေပ်ာက္ကြယ္သြားႏိုင္သည္။ ျမန္မာျပည္၏အသက္ေသြးေၾကာသမုိင္းေၾကာင္းဟုဆုိႏုိင္သည့္ ျမစ္ႀကီးတစ္စင္းလံုးကိုပါ ေပ်ာက္ကြယ္သြားႏုိင္ေသာ အေျခအေနမ်ားေၾကာင့္ ျမန္မာ တစ္ႏုိင္ငံလံုးရွိ ပညာရွင္မ်ားႏွင့္ ျပည္သူမ်ားက ၀ိုင္း၀န္း ကန္႔ကြက္ခဲ့ၾကသည္။

          ၎၏ရလဒ္အျဖစ္ လက္ရွိသမၼတ ဦးသိန္းစိန္က ၎င္းအစိုး ရသက္တမ္းအတြင္း ထုိစီမံကိန္းအား ရပ္ဆုိင္းထားမည္ဟု ေၾကညာခဲ့သည္။ သို႔ေသာ္ အၿပီးတုိင္ရပ္ဆုိင္းသည္ဟု မဆိုေပ။ ထုိစီမံ ကိန္းအပါအ၀င္ ကခ်င္တုိင္းရင္းသားတုိ႔၏ အျခားေသာ သဘာ ၀အရင္းအျမစ္မ်ား နစ္နာဆံုး႐ံႈးမႈကိုသာ အေၾကာင္းျပဳကာ ကခ်င္ျပည္နယ္အတြင္း ေသနတ္သံမ်ား ယေန႔တုိင္မစဲေသး သျဖင့္ စစ္ေျပးဒုကၡသည္အေရအတြက္မွာ  သိန္းဂဏန္းသုိ႔ တိုး ျမင့္ေရာက္ ရွိေနၿပီျဖစ္သည္။

          ယခင္အစုိးရလက္ထက္က ျပဳလုပ္ရန္ သေဘာတူထား ေသာ စီမံကိန္းမ်ားအားလံုးသည္ သဘာ၀ပတ္၀န္းက်င္ဆုိင္ရာ ႏွင့္ လူမႈေရးဆုိင္ရာ ထိခိုက္နစ္နာေျခမ်ားကို စိစစ္သည့္ (Environmental Impact Assessment, Social Impact Assessment) မ်ား ႀကိဳတင္ျပဳလုပ္ထားမႈမ်ား မရွိခဲ့ၾကေသာ ေၾကာင့္ တုိင္းျပည္အႏွံ႔အျပား ေဒသခံမ်ားႏွင့္ စီမံကိန္းလုပ္ ေဆာင္သူမ်ားအၾကား ပဋိပကၡမ်ားကို ေတြ႕ျမင္ေနရသည္။

ဒီမုိကေရစီနည္းက်ေျဖရွင္းရန္

          အဆိုပါျပႆနာမ်ားကိုေက်ာ္လႊားႏုိင္ရန္ သဘာ၀သယံ ဇာတမ်ားႏွင့္သက္ဆုိင္သည့္ အျငင္းပြားမႈမ်ား၊ အလဲြအသံုးခ်မႈ မ်ားႏွင့္ စီမံခန္႔ခြဲမႈအလြဲမ်ားရပ္တန္႔သြားရန္ လိုအပ္လ်က္ရိွေနပါ သည္။ ဥပေဒျပဳေရး၊ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးႏွင့္တရားစီရင္ေရး အာဏာတုိ႔ သီးျခားစီ အမွန္တကယ္ရပ္တည္ႏိုင္ေအာင္ ေဆာင္႐ြက္ေပးရန္ ႏွင့္ စစ္မွန္ေသာျပည္ေထာင္စုစနစ္၊ ဒီမုိကေရစီစနစ္ အျမန္ဆံုး ထြန္းကာလာေစရန္မွာလည္း မ်ားစြာအေရးႀကီးသည္။

          ၂၀၁၂ မတ္ ၃၀ ရက္တြင္ ျပည္ေထာင္စုလႊတ္ေတာ္က အတည္ျပဳျပ႒ာန္းၿပီးျဖစ္ေသာ ပတ္၀န္းက်င္ထိန္းသိမ္းေရး ဥပေဒ အမွန္တကယ္အသက္၀င္လာေစရန္ နည္းဥပေဒမ်ားကို အျမန္ဆံုးအတည္ျပဳျပ႒ာန္းေပးၿပီး အျပန္အလွန္ေစာင့္ၾကည့္မႈေပးႏိုင္ရန္ လြတ္လပ္စြာေရးသားထုတ္ေဖာ္ခြင့္ရွိသည့္ စတုတၳမ႑ိဳင္ေပၚေပါက္လာေစေရးကိုလည္း ေရွး႐ႈရမည္ျဖစ္သည္။

          ႏိုင္ငံေတာ္မွေဆာင္ရြက္ဆဲႏွင့္ ဆက္လက္ေဆာင္ရြက္ရန္ ရွိေသာ အထူးစီမံကိန္းႀကီးမ်ားမျပဳလုပ္မီ သဘာ၀ပတ္၀န္းက်င္ အေပၚ အက်ဳိးသက္ေရာက္မႈအား ဆန္းစစ္ေလ့လာမႈ (Environmental Impact Assessment)? ထုိေဒသရွိေဒသခံ တုိ႔၏ လူမႈဘ၀အေပၚ အက်ဳိးသက္ေရာက္မႈအား ဆန္းစစ္ေလ့ လာမႈ(Social Impact Assessment)  မ်ားကို ႏုိင္ငံတကာစံ ႏႈန္းမ်ားအတုိင္း ျပဳလုပ္ေပးရန္ႏွင့္ ေတြ႕ရွိမႈရလဒ္မ်ားကို အမ်ား ျပည္သူအား အမွန္အတုိင္း၊ အရွိအတုိင္းခ်ျပၿပီးမွ ျပည္သူလူထု ၏ သေဘာတူညီမႈရွိမွသာ ဆက္လက္ေဆာင္ရြက္ေစသင့္သည္။ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းမ်ားေၾကာင့္ ပတ္၀န္းက်င္ထိခိုက္ပ်က္ျပားမႈ မ်ား ေလ်ာ့နည္းေစရန္ သဘာ၀ပတ္၀န္းက်င္ထိန္းသိမ္းေရးႏွင့္ ဆက္စပ္ပတ္သက္ေနေသာ က႑မ်ားအတြက္ ဥပေဒမ်ားကို လည္း ေခတ္ႏွင့္ေလ်ာ္ညီစြာ ျပင္ဆင္ျပ႒ာန္းေပးရမည္ျဖစ္သည္။

          ႏိုင္ငံေတာ္အဆင့္ ပတ္၀န္းက်င္ထိန္းသိမ္းေရးေကာ္မတီႏွင့္ တုိင္းေဒသႀကီးအဆင့္ႏွင့္ ျပည္နယ္အဆင့္ ပတ္၀န္းက်င္ ထိန္းသိမ္းေရးေကာ္မတီမ်ားကို အစိုးရ၀န္ထမ္းမ်ားႏွင့္အတူ အရပ္ဘက္ႏုိင္ငံသား ပညာရွင္မ်ားပါ၀င္၍ ဖြဲ႕စည္းေပးၿပီး ျမန္မာႏိုင္ငံပိုင္နက္အတြင္း မည္သည့္ပုဂၢိဳလ္၊ မည္သည့္အဖဲြ႕ အစည္းကမွ် ပတ္၀န္းက်င္ထိန္းသိမ္းေရးဆုိင္ရာ ျပ႒ာန္းထား ေသာဥပေဒမ်ားကိုေက်ာ္လြန္၍ သဘာ၀သယံဇာတမ်ားကို    ထုတ္ယူသံုးစြဲျခင္းမျပဳႏုိင္ေစရန္ ႀကီးၾကပ္ရမည္။

          ပတ္၀န္းက်င္ထိန္းသိမ္းေရးဆုိင္ရာသင္ခန္းစာမ်ားကို အေျခခံပညာအဆင့္မွစ၍ ထည့္သြင္းသင္ၾကားေပးၿပီး ေဒသခံ ျပည္သူမ်ားကိုလည္း သဘာ၀ပတ္၀န္းက်င္ ထိန္းသိမ္းေရးဆုိင္ ရာ အသိပညာေပးလုပ္ငန္းမ်ားအား ထိေရာက္စြာျပဳလုပ္ေပး ျခင္းတုိ႔ကို အစိုးရ၊ ျပည္တြင္းျပည္ပ အဖြဲ႕အစည္းအသီးသီးႏွင့္ သက္ဆုိင္ရာပညာရွင္မ်ားက ၀ိုင္း၀န္းေဆာင္႐ြက္ေပးၾကပါရန္တုိက္တြန္းေရးသားလိုက္ပါသည္။

က်မ္းကိုး

-         ကခ်င္လူမႈဖြံ႕ၿဖဳိးေရးအဖြဲ႕ - ဧရာ၀တီျမစ္ကို ပိတ္ဆုိ႔ေရကာ 

          တာတည္ေဆာက္ျခင္း၊ ၂၀၁၁

-         ေရႊႏြယ္ - သယံဇာတႏွင့္ ျပည္တြင္းစစ္၊ အတြဲ-၂၊ အမွတ္-

          ၈၄၊ ျပည္သူ႔ေခတ္ဂ်ာနယ္၊ ၁/မတ္/၂၀၀၈

-         ဦး၀င္းမ်ဳိးသူ - ဧရာ၀တီအတြက္ ေမးခြန္း (၂၀) ၊ ၂၀၁၁

-         ေဒါက္တာတုိးလွ - ျမန္မာ့သစ္ေတာႏွင့္ ျမန္မာ့လူမႈအဖြဲ႕

          အစည္း၊ ၂၀၀၉

-         ပအုိ႔၀္လူငယ္အစည္းအ႐ံုး - အဆိပ္သင့္မုိးတိမ္၊ ၂၀၁၁

-         ျပည္ေထာင္စုျမန္မာႏုိင္ငံေတာ္ အစုိးရအဖြဲ႕၊ အမိန္႔ေၾကာ္

          ျငာစာအမွတ္(၂၆/၉၄)၊ ၁၉၉၄

-     Global Witness; A Conflict of Interests;

          October, 2003

(ကုိရင္လွသည္ ၁၉၉၂ တြင္ သစ္ေတာတကၠသိုလ္ (ေရဆင္း) မွ သစ္ေတာသိပၸံဘြဲ႕ရရွိခဲ့ၿပီး ၁၉၉၃ မွ ၁၉၉၅ ထိ ရခုိင္ျပည္နယ္၊ သစ္ေတာဦးစီးဌာနတြင္ ေတာအုပ္ႀကီးရာထူးျဖင့္ တာ၀န္ထမ္း ေဆာင္ခဲ့သည္။ ၁၉၉၆ မွ ၂၀၀၀ အထိ UNDP, FAO ႏွင့္ FREDA အသင္းမ်ားတြင္ သစ္ေတာကၽြမ္းက်င္သူအျဖစ္ ေဆာင္ရြက္ခဲ့ၿပီး  ျပည္တြင္းျပည္ပ လူမႈေရးႏွင့္ ဖြံ႕ၿဖဳိးေရး အဖြဲ႕ အစည္းမ်ား၊ သဘာ၀ပတ္၀န္းက်င္ထိန္းသိမ္းေရး အဖြဲ႕ အစည္းမ်ားႏွင့္ ပူးတြဲ ေဆာင္ရြက္ေနသူျဖစ္သည္။)