ဗမာ့ႏိုင္ငံေရး သမိုင္းျဖစ္စဥ္အက်ဥ္းႏွင့္ စစ္အာဏာရွင္စနစ္ ေပၚေပါက္လာပံု- အပိုင္း (၁) မ်ဳိးသန္႔
|
8:05 PM |
No မွတ္ခ်က္ |
သမိုင္း သင္တာ ''မအ'' ေအာင္သင္တာ။ သမိုင္း မသိလွ်င္ လူအ၊ လူၿပိန္း ျဖစ္သြားတတ္တယ္။ လူအ၊ လူၿပိန္း မျဖစ္ေစရန္ သမိုင္း သင္ၾကဖို႔ အလြန္အေရးႀကီးတယ္ လို႔ ဆရာႀကီး ပါေမာကၡ ေဒါက္တာ သန္းထြန္း က ေျပာ ခဲ့ဖူးတယ္။ စာေရးသူအေနျဖင့္လည္း မိမိႏိုင္ငံ၏ သမိုင္းေတြကို အေျခခံၿပီး၊ သုေတသနျပဳ ေလ့လာၿပီး၊ အဓိကအခ်က္ေတြကို ျပန္လည္ သံုးသပ္၍ ဆင္ျခင္ႏိုင္ရန္ ဆႏၵ ျဖစ္ ခဲ့တယ္။
စစ္အာဏာရွင္စနစ္၏ ဆိုး၀ါးမႈဒဏ္ေတြကို ျပည္သူေတြက လက္ေတြ႕ ထိေတြ႕ ခံစားေနရ၍ သိရွိေနၾကတယ္။ ဒါေပမယ့္ စစ္အာဏာရွင္စနစ္ဟာ ဘာေၾကာင့္ ဘယ္လို ျဖစ္ၿပီး ေပၚေပါက္လာ ခဲ့တယ္။ ဘာ အေၾကာင္းေတြ အေျခခံ ခဲ့ၿပီး၊ ဘယ္လို အခြင့္အေရးေတြက စစ္အာဏာရွင္စနစ္ေပၚေပါက္လာေရးကို အားေပး ခဲ့တယ္ စသည့္တို႕ကို သိရွိ နားလည္ရန္ လိုအပ္သလို၊ သိရွိနားလည္ၿပီးလ်င္- "အနာ" သိလ်င္ "ေဆး" ရွိမယ္ ဆို စကားအတိုင္ စစ္အာဏာစနစ္ခ်ဳပ္ၿငိမ္ေရးအတြက္ နည္းလမ္းမ်ားကို ရွာ ေဖြရာမွာ အေထာက္အပံ့ျဖစ္မယ္လို႕ ယူဆမိတယ္။
သမိုင္းအမွန္ကို သိရွိဖို႕ၾကေတာ့၊ ႏိုင္ငံ၏ သမိုင္းျဖစ္စဥ္ေတြကို အစဲြမပါ ဘက္လိုက္မႈ ကင္းၿပီး အရွိ အရွိ အတိုင္း၊ ျဖစ္ခဲ့ ပ်က္ခဲ့သည့္ အတိုင္း ေသခ်ာစြာ ေလ့လာၾက သူမ်ားသာလ်င္ ေသခ်ာနားလည္ သိရွိႏိုင္မွာ ျဖစ္တယ္ လို႔ နားလည္ပါတယ္။
ထို႕ေၾကာင့္ စာေရးသူအေနျဖင့္ ပထ၀ီႏိုင္ငံေရးႏွင့္ ဗမာ့ႏိုင္ငံေရး ျဖစ္စဥ္သမိုင္းတို႕ကို စိတ္ပါ၀င္စားစြာ ေလ့လာေနလွ်က္ ရွိၿပီး၊ ယင္းတို႕ေလ့လာေတြ႕ရွိ ခဲ့ရေသာ အခ်က္ေတြ အထဲမွ အဓိက အေၾကာင္းအရင္းမ်ား၊ ၎အေၾကာင္းမ်ားႏွင့္ ျဖစ္ေပၚလာေသာ အက်ဳိးဆက္မ်ားကို ဆက္စပ္ ဆင္ျခင္ေလ့လာႏိုင္ရန္ ရည္ရြယ္တယ္။
သို႔ပါ၍ မိမိ၏ စာဖတ္ ပရိတ္သတ္တို႕ကိုလည္း မိမိေလ့လာမႈမ်ားထဲမွ အခ်က္ အခ်ဴိ႕တို႕ကို ျပန္ေဖါက္သည္ ခ်လိုက္ပါတယ္။ တခ်ဳိ႕အခ်က္အလက္မ်ားက အျငင္းပြားစရာမ်ား ရွိႏိုင္ပါတယ္။ သို႕ေသာ္ ဘက္ႏွစ္ဘက္ ရွိေနလ်င္ ၎ဘက္ႏွစ္ဘက္ စလံုး၏ အျမင္ယူဆခ်က္မ်ားကို အေလးထား လက္ခံေလ့လာ သင့္ေပတယ္။
အေရွ႔ပိုင္းမွာ ျမန္မာႏိုင္ငံကို ပထ၀ီအေနအထားမွ စိန္ေခၚမႈ <https://www.facebook.com/notes/myo-thantျမန္မာႏိုင္ငံကို-ပထ၀ီအေနအထားမွ-စိန္ေခၚမႈ-မ်ဳိးသန္႕/10151511012582593?pnref=story> ေခါင္းစဥ္ျဖင့္ ကၽြန္ေတာ္၏ သုေတသနျပဳ ခ်က္မ်ားကို စာျပန္ ေရးသားၿပီး၊ မိမိႏိုင္ငံကို ျပန္ခြင့္ရ ခဲ့တဲ့ (၈,၈,၈၈) ရွစ္ေလးလံုး (၂၅) ႏွစ္ေျမာက္က မိမိ ေမြးရပ္၏ ၿမိဳ႕နယ္ အဖဲြ႕ခ်ဳပ္ရံုးမွာ ေဟာေျပာပဲြ လုပ္ႏိုင္ ခဲ့တယ္။
တဆက္တည္းမွာ ယခုအခါမွာေတာ့- ဗမာ့ႏိုင္ငံေရး သမိုင္းျဖစ္စဥ္အက်ဥ္းႏွင့္ စစ္အာဏာရွင္စနစ္ ေပၚေပါက္လာပံု ေခါင္းစဥ္ေလးျဖင့္ ေရးဖို႕ျဖစ္လာ ခဲ့ရပါတယ္။ ကၽြန္ေတာ္က ဒီတခါ ျမန္မာအစား ဗမာလိုသာ သံုးထားပါတယ္။ အေၾကာင္းက ႏိုင္ငံ၏ သမိုင္းေၾကာင္းမ်ား ျဖစ္ေနေသာေၾကာင့္ ျမန္မာလို႕ မသံုးထားပါ။ ဗမာလို႕ သံုးလွ်င္ ပို ဆီေလ်ာ္မယ္လို႕ ယူေသာေၾကာင့္ ျဖစ္ပါတယ္။
ကၽြန္ေတာ္ သုေတသနျပဳ ေရးသားထားမႈေတြ ထဲမွ အဓိကက်ေသာ အေၾကာင္းအက်ဳိးသက္ေရာက္မႈေတြကို ေလ့လာၿပီး၊ မိမိ၏ စာဖတ္ ပရိသတ္တို႕ကို မွ်ေ၀ေပးျခင္း ျဖစ္တယ္။ အထူးသျဖင့္ လူငယ္ေတြအတြက္ ရည္ရြယ္ပါတယ္။ ဖတ္သည့္အတြက္ အထူးေက်းဇူးတင္ရွိပါတယ္။ မ်ဳိးသန္႕
~~~~~~~~~~~~~~~~~
ေနာက္ခံ
ၿဗိတိသွ်ေတြက ဗမာျပည္ကို စစ္ (၃) ႀကိမ္ဆင္ႏဲြ႕၍ ၎တို႕၏ အင္ပါယာအတြင္း သြတ္သြင္း ခဲ့ၿပီးေနာက္မွာ-အိႏၵိယျပည္ကဲသို႕ ၿဗိတိသွ်အစိုးရက ဗမာျပည္ကို တိုက္ရိုက္အုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့တာ မဟုတ္ဘဲ၊ အိႏၵိယျပည္၏အစိတ္အပိုင္းအျဖစ္ ထည့္သြင္း ခဲ့ေပတယ္။
ထို႕ေၾကာင့္ ဗမာျပည္သူျပည္သားမ်ားမွာ ၿဗိတိသွ်ေတြရဲ႕ ကၽြန္၏ ကၽြန္အျဖစ္- ကၽြန္သားေပါက္ဘ၀အျဖစ္ေရာက္ရွိ ခဲ့ေလတယ္။ ထုိ ကၽြန္သားေပါက္အျဖစ္မွ လြတ္ေျမာက္ေရး အတြက္ ဗမာျပည္ရွိတိုင္းရင္းသားမ်ားက နည္းမ်ဳိးစံုျဖင့္ ေတာ္လွန္ပုန္ကန္ ခဲ့ၾကရာ- ၿဗိတိသွ်ေတြကအိႏိၵယလူမ်ဳိးႏွင့္ ေဂၚလခါးတပ္ေတြကို သံုး၍ ႏွိမ္နင္း ခဲ့ေလတယ္။
ၿဗိတိသွ်တို႕၏ ကိုလိုနီအုပ္ခ်ဳပ္ေရးက ဗမာျပည္အတြက္ အေျပာင္းအလဲမ်ားစြာ ျဖစ္ေပၚလာေစ ခဲ့တယ္။ ဘုရင္အုပ္ခ်ဳပ္တဲ့ စနစ္ကိုဖ်က္သိမ္းလိုက္ၿပီး၊ သီေပါဘုရင္ကို အေ၀းသို႕ ပို႕ ခဲ့တယ္။ အစိုးရႏွင့္ ဘာသာေရးကို ခြဲျခားေသာ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးအျဖစ္ ေျပာင္းလဲ ခဲ့ေတာ့၊ ဗုဒၶဘာသာ ဘုန္းေတာ္ႀကီးမ်ားအတြက္ မ်ားစြာမွ ထိခိုက္ေစ ခဲ့တယ္။ အေၾကာင္းက ဗုဒၶဘာသာဘုန္းေတာ္ႀကီးမ်ားက ဘုရင္၏ အလ်ဴဒါနကို မွီခိုအားထားေန ခဲ့ရတာျဖစ္တယ္။
ဗမာျပည္၏ ေနာက္ဆံုးဘုရင္ သီေပါမင္းႏွင့္ မိဖုရား စုဖုရားလတ္ႏွင့္ စုဖုရားႀကီးၿဗိတိသွ်တို႕ကဗမာျပည္အတြင္း နယ္ေျမစိုးမိုးေရးအတြက္ ၎တို႕ကို ေတာ္လွန္ ပုန္ကန္သူမ်ားကို လိုက္လွံရွာေဖြ ခဲ့ၿပီး၊ မသကၤာဖြယ္ရာ ရွိသည့္ ရြာမ်ားကို မီးရြံ႕ ဖ်က္ဆီး ခဲ့တယ္။ ေနာက္ၿပီး အျခားရြာမ်ားႏွင့္ အဆက္အသြယ္ ပ်က္သြားေစရန္ ထို႕ရြာသူရြာသားမ်ားကို သူတို႕၏ ေခါင္းေဆာင္မ်ားႏွင့္အတူ ေအာက္ဗမာျပည္သို႔ ေျပာင္းေရြ႕ေစ ခဲ့တယ္။
ျပႆနာလုပ္သူမ်ားႏွင့္ ၿဗိတိသွ်တို႕ကို သစၥာမခံ သူမ်ားကို အဓမၼနည္းျဖင့္ ရြာေတြမွ ဖယ္ရွားေစ ခဲ့ၿပီး၊ ၿဗိတိသွ်တို႕ ေထာက္ခံခ်က္ျဖင့္ လူစိမ္းမ်ားကို ေနရာခ်ေျပာင္းေရြ႕လာေစ ခဲ့တယ္။
မည္သည့္ ရာဇာ၀တ္မႈမ်ား ျပဳလုပ္ ခဲ့သူမွန္သမွ်- တရားစီရင္ ခဲ့ရာတြင္ လူစိမ္းမ်ားကို တရားသူႀကီးႏွင့္ တရားေရးဆိုင္ရာတို႕ကို စီရင္ဆံုးျဖတ္ေစ ခဲ့ၿပီး၊ ျပစ္မႈက်ဴးလြန္ေၾကာင္း စြပ္စဲြခံ ခဲ့ရသူ မွန္သမွ်ကို တရားစီရင္ရာတြင္ တရားမွ်တေသာ တရားစီရင္မႈမ်ား မရရွိ ခဲ့ၾကေပ။
ၿဗိတိသွ်အိႏိၵယအစိုးရ၏ အုပ္ခ်ဳပ္မႈေအာက္တြင္ ဗမာျပည္ကို ေအာက္ပိုင္းတြင္ တိုင္း (၄) တိုင္းအျဖစ္ ခဲြျခား ခဲ့ၿပီး၊ (၁) တနလၤာရီတိုင္း (ေတာင္ငူ၊ သထံု၊ က်ဳိက္ခမီ၊ သံလြင္၊ ထား၀ယ္ႏွင့္ ၿမိတ္)၊ (၂) ရခိုင္တိုင္း (စစ္ေတြ၊ ရခိုင္ေျမာက္ပိုင္း၊ ရခိုင္ေတာင္တန္းေဒသ၊ ေက်ာက္ျဖဴႏွင့္ သံတဲြ)၊ (၃) ပဲခူးတိုင္း (ရန္ကုန္ၿမိဳ႕၊ ဟံသာ၀တီ၊ ပဲခူး၊သာယာ၀တီႏွင့္ ျပည္)၊ (၄) ဧရာ၀တီတိုင္း (ပုသိမ္၊ ဟသၤာတ၊ သရက္၊ မအူပင္၊ေျမာင္းျမႏွင့္ ဖ်ားပံု) အထိျဖစ္ ခဲ့ၿပီး၊ အထက္ပိုင္းတြင္ (မႏၱာေလး၊စစ္ကိုင္းႏွင့္ မေကြေဒသမ်ား) ပါ၀င္ ခဲ့တယ္။
နယ္စပ္ေဒသမ်ားကို (၃) ပိုင္း ခဲြၿပီး၊ (၁) ရွမ္းျပည္မ်ား (ေစာ္ဘြားအလိုက္ အုပ္ခ်ဳပ္ေသာ နယ္ေျမမ်ား)(၂) ခ်င္းေတာင္တန္းမ်ား၊ (၃) ကခ်င္နယ္ေဒသမ်ားအျဖစ္ ပိုင္းျခား၍ အုပ္ခ်ဳပ္ေသာ ဖဲြ႕စည္းပံုစနစ္ျဖင့္ ထားရွိ ခဲ့တယ္။
ကိုလိုနီေခတ္ အေစာဆံုး လႈပ္ရွားမႈမ်ား
ဗုဒၶဘာသာ ကလ်ာဏ ယု၀အသင္း (၀ုိင္အမ္ဘီေအ)
ကိုလိုနီအုပ္ခ်ဳပ္ေရးက ဗမာျပည္၏ ဗုဒၶဘာသာ ဘုန္းႀကီးေက်ာင္းပညာေရးကေန ေလာကီေရးရာ အတတ္ပညာေရးမ်ားကိုပါ သင္ၾကားေပးေသာ ေက်ာင္းေတြေပၚေပါက္လာ ခဲ့ၿပီး၊ ထိုေက်ာင္းေတြတြင္ အဂၤလိပ္ႏွင့္ ဗမာ(၂) ဘာသာျဖင့္ သင္ၾကားေပးသည့္ ေက်ာင္းမ်ားကို ဖြင့္လွစ္လာ ခဲ့တယ္။ ထိုနည္းတူ ခရစ္ယာန္ သာသနာျပဳ မ်ားကိုလည္း ဗမာျပည္သို႕ လာေရာက္၍ မစ္ရွင္ေက်ာင္းမ်ားကို ဖြင့္လွစ္လာေစရန္ အားေပး ခဲ့တယ္။
(၁၉၀၆) ခုႏွစ္ မွာ (၀ုိင္အမ္စီေအ) (ခ) ခရစ္ယန္လူငယ္အသင္းကို နမူနာယူ ခဲ့ၿပီး၊ (၀ုိင္အမ္ဘီေအ) (ခ) ဗုဒၶဘာသာ ကလ်ာဏယု၀ လူငယ္အသင္းကို အေနာက္ႏိုင္ငံ ပညာတတ္ ဗမာလူငယ္ေတြက စတင္ဖဲြ႕စည္း ခဲ့ၾကတယ္။ ဤအဖဲြ႕၏ ရည္ခ်က္က ကိုလိုနီစနစ္ေအာက္မွာ ဗမာ့ယဥ္ေက်းမႈႏွင့္ အမ်ဳိးသားေရး ဂုဏ္အဂၤါရပ္မ်ား ဆက္လက္ ရွင္သန္စြာ တည္ရွိေနေစေရးအတြက္ ႀကိဳးပမ္းရန္ျဖစ္ ခဲ့တယ္။
(၁၉၁၆) ခုႏွစ္တြင္ (၀ုိင္အမ္ဘီေအ) ကေန ဗုဒၶသာသနိက အေဆာက္အအံုမ်ားအပါအ၀င္ ဘုရားေက်ာင္းကန္ေတြမွာ ဥေရာပတိုက္သားေတြက ဖိနပ္စီးၿပီး၊ ၀င္ထြက္ေနတာေတြဟာ ေစာ္ကားမႈေတြအျဖစ္ သတ္မွတ္ ခဲ့ကာ ၿဗိတိသွ်အစိုးရကို တားဆီးေပးေရး ျပင္းထန္စြာကန္႕ကြက္ အေရးဆို ခဲ့ရာ ေအာင္ျမင္မႈေတြ ရရွိ ခဲ့တယ္။
(၁၉၁၉) ခုႏွစ္မွာ ဗမာျပည္ကို ခ်န္လွပ္ထား ခဲ့ၿပီး၊ အိႏိၵယျပည္ကို ဒိုင္အာခီ (ခ) တ၀က္တပ်က္ ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးေပး ခဲ့တာကို ျပင္းထန္စြာ ကန္႕ကြက္မႈေတြ ျပဳလုပ္ ခဲ့တယ္။ (၁၉၂၀) ခုႏွစ္တြင္ ၿဗိတိသွ်အစိုးရက ဗမာျပည္ကိုလည္း ဒိုင္အာခီအုပ္ခ်ဳပ္ေရးေပး ခဲ့တယ္။
ဒိုင္အာခီအုပ္ခ်ဳပ္ေရးသည္ ၿဗိတိသွ်၏ ဘုရင္ခံအစိုးရႏွင့္ အတိုင္ပင္ခံ ကိုယ္စားလွယ္၏ (၁၀၃) ဦးမွ (၇၉) ေယာက္ကို ျပည္သူေတြက ေရြးခ်ယ္ပိုင္ခြင့္ရေသာ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး ျဖစ္ ခဲ့တယ္။
ေနာက္္ပိုင္းတြင္ (၀ုိင္အမ္ဘီေအ) ကို (ဂ်ီစီဘီေအ) အျဖစ္ ႏိုင္ငံလုံးဆုိင္ရာ ျမန္မာ့အသင္းခ်ဳပ္ႀကီးအျဖစ္ ေျပာင္းလဲ ဖြဲ႔စည္း ခဲ့ၿပီး၊ လံုး၀ ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးကို ဆက္လက္ ေတာင္းဆို တိုက္ပြဲ၀င္ ခဲ့ၾကတယ္။
ဗမာျပည္ ကာကြယ္ေရး
ဗမာျပည္ဟာ ၿဗိတိသွ်အိႏိၵယျပည္၏ အစိတ္အပိုင္း ျဖစ္လာကတည္းက- ဗမာ့ ဘုရင့္ တပ္မေတာ္ကိုလည္း အၿပီးအတိုင္ ဖ်က္သိမ္း ခဲ့ၿပီး- ဗမာျပည္၏ ကာကြယ္ေရးကို ၿဗိတိသွ်တို႕က အစပိုင္းတြင္ အိႏိၵယႏွင့္ (နီေပါ) ေဂၚလခါးတပ္မ်ားျဖင့္ ထားရွိ ခဲ့ၾကတယ္။
ေနာက္ေတာ့ ၿဗိတိသွ်ေတြက ဗမာျပည္ကာကြယ္ေရးအတြက္ စစ္တပ္ကို စတင္ဖဲြ႕စည္းခ်ိန္တြင္- အိႏိၵယလူမ်ဳိးမ်ားႏွင့္ ေဂၚလခါးလူမ်ဳိးမ်ား အျပင္ ေဒသခံလူနည္းစု၀င္မ်ား ျဖစ္ၾကေသာ ကရင္၊ ကခ်င္ႏွင့့္ ခ်င္းလူမ်ဳိးမ်ားျဖင့္သာ စတင္ဖဲြ႕စည္း ခဲ့တယ္။ ဗမာလူမ်ဳိးေတြကိုုေတာ့ ၿဗိတိသွ်ေတြက မယံုၾကည္ ခဲ့ေသာေၾကာင့္ ၿဗိတိသွ်စစ္တပ္ထဲတြင္ ထည့္သြင္းဖဲြ႕စည္း ခဲ့ျခင္းမရွိဘဲ ပိတ္ပင္ထား ခဲ့တယ္။
အေရးေပၚအေျခအေနျဖစ္လာ ခဲ့ေသာ (၁၉၁၄) ခုႏွစ္- ပထမကမၻာစစ္ႀကီး အစပိုင္းေလာက္တြင္ ၿဗိတိသွ်အိႏိၵယ တပ္မတခု၏ အမွတ္ (၇၀) ဗမာ့႐ုိင္ဖယ္ကို တပ္ရင္း (၃) ရင္းျဖင့္ ဖဲြ႕စည္း ခဲ့ရာ ကရင္၊ ကခ်င္ႏွင့့္ ခ်င္းလူမ်ဳိးမ်ားျဖင့္သာ ဖဲြ႕စည္းထား ခဲ့ၿပီး၊ စစ္ႀကီးတကယ္ ျဖစ္ပြားလာခ်ိန္ေလာက္မွ ဗမာေတြအေပၚ ကန္႕သတ္ထားခ်က္ေတြ ေလ်ာ့ခ်ေပး ခဲ့တယ္။
ဗမာလူမ်ဳိးမ်ားျဖင့္ ဖဲြ႕ထားေသာ တပ္ရင္းတခုကို အမွတ္ (၇၀) ဗမာ႐ုိင္ဖယ္အတြင္းမွာ လည္းေကာင္း၊ ေနာက္ထပ္ တပ္ခဲြတခုကို အမွတ္ (၈၅) ဗမာ႐ုိင္ဖယ္အတြင္းမွာ လည္းေကာင္း၊ စစ္ယႏၱရား ပို႕ေဆာင္ေရးတပ္ (၇) ခုအတြင္းတို႕တြင္ ဗမာလူမ်ဳိးမ်ား ပါ၀င္ခြင့္ ရရွိလာ ခဲ့တယ္။ ၎တပ္ရင္းေတြကို (၁၉၁၇) ခုႏွစ္ေလာက္မွ တာ၀န္မ်ားကို စထမ္းေဆာင္ခြင့္ ရရွိလာ ခဲ့ေသာ္လည္း၊ ဗမာျပည္အတြင္းမွာ မဟုတ္ဘဲ၊ ဥေရာပႏွင့္ အေရွ႕အလယ္ပိုင္းတို႕မွာဘဲ တာ၀န္ထမ္းေဆာင္ခြင့္ ရရွိ ခဲ့ၾကတယ္။
(၁၉၁၈) ခုႏွစ္ ပထမကမၻာစစ္ႀကီး ၿပီးဆံုးသြားေတာ့- ၿဗိတိသွ်ေတြက စစ္သားသစ္အျဖစ္ ဗမာလူမ်ဳိးေတြကို တပ္ထဲ ၀င္ခြင့္မ်ားကို ရပ္ဆိုင္း ခဲ့ၿပီး၊ ဗမာလူမ်ဳိးေတြနဲ႕ ဖဲြ႕စည္းခဲ့ေသာ တပ္ရင္းမ်ားကိုလည္း (၁၉၂၅) ခုႏွစ္ႏွင့္ (၁၉၂၉) ခုႏွစ္ေလာက္မွာ အားလံုးကို ဖ်က္သိမ္း ခဲ့ေတာ့တယ္။
ၿဗိတိသွ်စစ္တပ္ ဗမာ ရိုင္ဖယ္တပ္ရင္း၏ တံဆိပ္(၁၉၃၆) ခုႏွစ္ ဧၿပီလ (၁) ရက္ေန႕တြင္ ဗမာျပည္ကို အိႏိၵယျပည္မွ ခဲြထုတ္ႏိုင္ ခဲ့ၿပီး၊ ၿဗိတိသွ်ဗမာျဖစ္လာမွ ဗမာလူမ်ဳိးေတြ ၿဗိတိသွ်ဗမာ စစ္တပ္ထဲမွာ ပါ၀င္ခြင့္ ရရွိလာ ခဲ့တယ္။ ဒါေပမယ့္ ဗမာလူမ်ဳိး အနည္းငယ္ေလာက္တာ စစ္ထဲ၀င္ ခဲ့ၾကတယ္။ ထုိ႕ေၾကာင့္ၿဗိတိသွ်ဗမာ စစ္တပ္ထဲတြင္ ကရင္ (၂၇.၈%)၊ ကခ်င္ (၂၂.၉%)၊ ခ်င္း (၂၂.၆%) ႏွင့္ ဗမာ (၁၂.၃%) စသည္တို႕ျဖင့္တာရွိ ခဲ့တယ္။
ၿဗိတိသွ်ေတြက အိႏိၵယလူမ်ဳိး၊ ေဂၚလခါးႏွင့္ ဗမာျပည္ရွိ တိုင္းရင္းသားလူနည္းစုမ်ားျဖင့္ စစ္တပ္အတြင္းမွာ ဆက္လက္ထားရွိေစ ခဲ့ၿပီး၊ ၎စစ္တပ္ေတြကို သံုး၍ (၁၉၃၀) ခုႏွစ္တြင္ ေပၚေပါက္ခဲ့ေသာ ဆရာစံေတာ္လွန္ေရးမ်ဳိးလို လူမ်ားစု ဗမာလူမ်ဳိးေတြ၏ လြတ္လပ္ေရးလႈပ္ရွားမႈ မ်ားကို ရက္စက္စြာ ႏွိပ္ကြပ္ ခဲ့တယ္။ ၿဗိတိသွ်တို႕၏ ၎မူ၀ါဒေတြက ေနာင္အနာဂတ္မွာ ဗမာျပည္အတြက္ အႏုတ္လကၡဏာေဆာင္ေသာ တင္းမာမႈေတြ ျဖစ္ေပၚလာေစ ခဲ့တယ္။
ေတာင္တန္းေဒသ ခရစ္ယာန္သာသနာျပဳ
ဗမာျပည္ ခရစ္ယာန္သမိုင္းကို ျပန္ၾကည့္လွ်င္ အေစာကာလ ေတာင္ငူေခတ္က ေအာက္ဗမာျပည္ရွိ ရန္ကုန္အနားက သံလွ်င္ကို ေပၚတူဂီေတြ ထိန္းခ်ဳပ္ႏိုင္ ခဲ့ၿပီး၊ ငဇင္ကာ (ေခၚ) ဒီဗရစ္တိုက (၁၅၉၉) ခုႏွစ္မွာ ဘုရင္ခံျဖစ္လာ ခဲ့တယ္။ ထို႕ေနာက္မွာ- ရိုမင္ကက္သလစ္ဘုန္းေတာ္ႀကီးမ်ားႏွင့္ ဘုရားေက်ာင္းမ်ားကို တည္ေဆာက္၍ သံလွ်င္နယ္ေျမမွာ မစ္ရွင္စတင္ ခဲ့တဲ့ သမိုင္းမ်ားရွိ ခဲ့ေပမယ့္- ပရိုစတက္တင့္ (ဘက္ပတစ္) ခရစ္ယာန္သာသနာျပဳ စတင္လုပ္လာ ခဲ့သည့္ သမိုင္းက အဂၤလိပ္ျမန္မာပထမစစ္ပဲြ အၿပီးေလာက္မွာ ျဖစ္ ခဲ့တယ္။
ယင္း စတင္ၿပီး ပရိုစတက္တင့္ (ဘက္ပတစ္) ခရစ္ယာန္သာသနာျပဳ ခဲ့ၾကသူေတြက တကယ္တမ္းမွာ အေမရိကန္ေတြသာျဖစ္ ခဲ့တယ္။ အဂၤလိပ္ေတြ ေအာက္ဗမာျပည္ တခုလံုးကို သိမ္းပိုက္ ခဲ့ၿပီး၊ (၁၈၃၀) ခုႏွစ္ေလာက္မွာ ဗမာဘုရင္အုပ္ခ်ဳပ္ေသာ နယ္ေျမေတြရွိ ဗုဒၶဘာသာ၀င္ လူအမ်ားစု အတြင္းမွာထက္ အဂၤလိပ္အုပ္ခ်ဳပ္ ခဲ့ေသာ နယ္ေျမေတြအတြင္းမွာ ရွိသည့္ နတ္ကိုးကြယ္ ခဲ့ၾကေသာ လူမ်ဳိးစုေတြအတြင္းမွာ ေအာင္ျမင္စြာ ခရစ္ယာန္သာသနာျပဳႏိုင္ ခဲ့ၾကတယ္။
ထို႕ေၾကာင့္ ေဒသခံလူမ်ဳိးစုတို႕အတြင္းမွာ ခရစ္ယာန္ဘာသာကို ကိုးကြယ္လာမႈမ်ားႏွင့္ ဘုရားရွစ္ခိုးေက်ာင္းေတြပါ တိုးပြားလာ ခဲ့တယ္။ ထို႕အျပင္- ခရစ္ယာန္သာသနာျပဳမ်ားက ပညာေရးအတြက္ ေက်ာင္းေတြ ေဆာက္လုပ္ ခဲ့ၾကၿပီး၊ ေလာကီ အဆင့္ျမင့္ ပညာေကာ္လိပ္ႏွင့္ တကၠသိုလ္မ်ားကိုပါ တည္ေထာင္လာ ခဲ့ၾကတယ္။
ၿဗိတိသွ်လက္ထက္ ကရင္အမ်ဳိးသားတို႕၏ အခန္းက႑
(၁၈၃၀) ခုႏွစ္ အစပိုင္းေလာက္မွာ ပရိုစတက္တင့္ (ဘက္ပတစ္) ခရစ္ယာန္မစ္ရွင္ေတြသည္ ကရင္လူမ်ဳိးေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားအတြင္းတြင္ ေအာင္ျမင္စြာျဖင့္ ခရစ္ယာန္ သာသနာျပဳ ႏိုင္ ခဲ့ၾကၿပီး၊ ၿဗိတိသွ်ကိုလိုနီ အာဏာပိုင္ေတြကလည္း ထိုကရင္အမ်ဳိးသားမ်ားကို ၿဗိတိသွ်ဗမာစစ္တပ္အတြက္ စစ္သားမ်ား စုေဆာင္း ခဲ့ျခင္း၊ ေဒသဆိုင္ရာ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးတို႕တြင္ ရာထူးေနရာေပး ခဲ့ျခင္းႏွင့္ ဥပေဒျပဳအဖဲြ႕တြင္ ကရင္အမ်ဳိးသားကိုယ္စာလွယ္မ်ားအျဖစ္ ပါ၀င္ခြင့္မ်ား ရရွိလာ ခဲ့ျခင္း၊ စသည့္ အခြင့္အေရးမ်ားျဖင့္ မ်က္ႏွာသာ ေပးခံ ခဲ့ရေပမယ့္- လူမ်ားစု ဗမာေတြအတြက္ ထို႕အခြင့္အေရးမ်ားကို မရရွိ ခဲ့ၾကေပ။
ၿဗိတိသွ်စစ္တပ္ ကရင္ ရိုင္ဖယ္တပ္ရင္း၏ တံဆိပ္ဘုရင္ခံ၏ အမႈေဆာင္ေကာင္စီ၏ (၁၃၀) ေနရာေနာက္ပိုင္း (၁၃၂) ေနရာအတြက္ ေရြးေကာက္ပြဲေတြမွာ ကရင္အမ်ဳိးသားကိုယ္စားလွယ္ (၅) ေနရာကေန (၁၂) ေနရာအထိ ႏိုင္ ခဲ့ၾကတယ္။ (၁၉၃၈) ခုႏွစ္မွာ ကရင္ႏွစ္သစ္ကူးပဲြကို ႏိုင္ငံေတာ္ရုံးပိတ္ရက္အျဖစ္ သတ္မွတ္ေပး ခဲ့တယ္။
ပညာတတ္ ကရင္မ်ား၏ အမ်ဳိးသားေရး လႈပ္ရွားမႈမ်ား
ဗမာပညာတတ္မ်ား နည္းတူ ပညာတတ္ခရစ္ယာန္ကရင္ေတြကလည္း ခရစ္ယာန္မဟုတ္ေသာ အျခားကရင္လူမ်ဳိးမ်ားႏွင့္ စတင္ေ၀းကြာလာ ခဲ့ေပမယ့္- ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားက ကရင္အမ်ဳိးသား အစည္းအရုံးအပါအ၀င္ ကရင္အမ်ဳိးသားေရးကို အေျခခံေသာ အဖဲြ႕အစည္းမ်ားမွာ ေခါင္းေဆာင္မ်ား ျဖစ္လာ ခဲ့ၾကတယ္။
(၁၈၈၁) ခုႏွစ္မွာ ကရင္အမ်ဳိးသားအဖဲြ႕အစည္းတရပ္ကို အေနာက္ႏိုင္ငံပညာတတ္ ခရစ္ယာန္ကရင္မ်ားက ကရင္တမ်ဳိးသားလံုး၏ အက်ဳိးစီးပြားအတြက္ ရည္ရြယ္ၿပီး တည္ေထာင္ ခဲ့ၾကတယ္။ ေခါင္းေဆာင္ပိုင္းက ခရစ္ယာန္မ်ားျဖစ္ေန ခဲ့ၾကေသာ္ ကရင္တမ်ဳိးသားလံုး၏ အက်ဳိး စီးပြားအတြက္ ေဒသကဲြျပား၊ ဘာသာျခားနားေနေသာ ကရင္အားလံုးကို တစု တစည္းတည္း စုစည္းမႈမ်ားကို ျပဳလုပ္ ခဲ့ၾကတယ္။ (၁၉၃၉) ခုႏွစ္အေရာက္မွာ ဗုဒၶဘာသာ၀င္ ကရင္အမ်ားစု၏ အဖဲြ႕အစည္းကိုပါ အသိအမွတ္ျပဳ ခံခဲ့ရတယ္။
ရန္ကုန္ တကၠသိုလ္
ဗမာျပည္၏ ပညာေရးအတြက္ ၿဗိတိသွ်ေတြက ေအာက္ဗမာျပည္ကို သိမ္းပိုက္ထားစဥ္မွာ ၿဗိတိသွ်ကိုလိုနီစနစ္ျဖင့္ ဗမာျပည္အတြက္ အေနာက္ႏိုင္ငံ ပညာေရးစနစ္ျဖင့္ (၁၈၇၈) ခုႏွစ္တြင္ ရန္ကုန္ေကာ္လိပ္ကို ကလာကတၱား တကၠသိုလ္၏ လက္ခဲြအျဖစ္ စတင္ တည္ေထာင္ေပး ခဲ့တယ္။
(၁၉၀၄) ခုႏွစ္မွာ အစိုးရေကာ္လိပ္ႏွင့္ (၁၉၂၀) ခုႏွစ္တြင္ တကၠသိုလ္ေကာ္လိပ္အျဖစ္ ေခၚေ၀ၚလာ ခဲ့ၿပီး၊ ယင္းႏွင့္အတူ ဂ်က္ဆင္ေကာ္လိပ္ (အေမရိကန္သာသနာျပဳေက်ာင္း) အပါအ၀င္ (၁၉၂၀) ခုႏွစ္တြင္ ရန္ကုန္တကၠသိုလ္အျဖစ္ ေပၚေပါက္လာ ခဲ့ေတာ့တယ္။ လူတိုင္းတက္ႏိုင္ ခဲ့တဲ့ ေက်ာင္းေတြေတာ့ မဟုတ္ခဲ့ ေသာ္လည္း၊ တက္ႏိုင္ ခဲ့တဲ့ ဗမာျပည္ရွိ လူငယ္ေတြအတြက္ ႏိုင္ငံေရးမ်က္ေစ့မ်ား ပြင့္လာေစ ခဲ့တယ္။
ယေန႔ ရန္ကုန္တကၠသိုလ္၏ အ၀င္ေပါက္၀ကေန ဂ်က္ဆင္ ဘုရားရွစ္ခိုးေက်ာင္းကို လွမ္းျမင္ႏိုင္တယ္။၂၀ရာစုဦးပိုင္တို႕တြင္ ဗမာပညာတတ္လူတန္းစားတရပ္ေပၚထြန္းလာခဲ့ၿပီး၊ ၎တို႕မွ လူငယ္မ်ဳိးဆက္သစ္ေခါင္းေဆာင္မ်ားေပၚထြက္လာ ခဲ့တယ္။ ယင္းတို႕သည္ အဂၤလန္တြင္ ဥပေဒဘာသာရပ္တို႕ကို သင္ၾကားခြင့္မ်ား ရရွိလာ ခဲ့တယ္။ အေတြ႕အႀကံဳရွိလာေသာ ယင္းလူငယ္မ်ားက ဗမာျပည္အေျခအေနမ်ား တိုးတက္ေအာင္ ေဆာင္ရြက္လာေရး ဆီသို႕ ဦးတည္ ခဲ့ၾကတယ္။
(၁၉၂၀) ႏွစ္လြန္ကာလမ်ားတြင္ တိုးတက္ေသာ အေျခခံဥပေဒဆိုင္ရာ ျပဳျပင္ေျပာင္းေရးက ေနာက္ပိုင္းတြင္ ဥပေဒျပဳအာဏာကို အကန္႕အသတ္ျဖင့္ လုပ္ပိုင္ခြင့္မ်ား ဥပေဒျပဳေကာင္စီမ်ားမွာ ရရွိလာ ခဲ့တယ္။ ထို႕ေၾကာင့္ ၿဗိတိသွ်အိႏိၵယကိုလိုနီအုပ္ခ်ဳပ္ေရးအတြင္းရွိ တကၠသိုလ္အမႈေဆာင္ေကာင္စီတို႕တြင္ ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးမ်ား ရရွိလာ ခဲ့တယ္။
(၁၉၂၀) ခုႏွစ္၏ တကၠသိုလ္ အက္ဥပေဒအသစ္ကို ျပဌာန္းလာမႈက အခြင့္ထူးခံ လူတန္းစားႏွင့္ ကိုလိုနီစနစ္အတြက္တာ ျဖစ္တယ္ဟု- ဗမာေက်ာင္းသားမ်ားက ယူဆ ခဲ့၍ ပထမဆံုးအႀကိမ္ ေက်ာင္းသားေတြက သပိတ္ေမွာက္ ကန္႕ကြက္ ခဲ့တယ္။ ေနာက္ေတာ့ အမ်ဳိးသားေရးအတြက္ အမ်ဳိးသားေက်ာင္းမ်ားကို ဗမာျပည္အႏွံ႕အျပားမွာ ဖြင့္လွစ္ ခဲ့ၿပီး၊ ကိုလိုနီပညာေရးကို ဆန္က်င့္ တိုက္ပဲြ၀င္ ခဲ့တယ္။ ထို႕ သပိတ္ကို အေၾကာင္းျပဳ၍ တန္းေဆာင္မုန္းလျပည့္ေက်ာ္ (၁၀) ရက္ေန႔ကို ဗမာျပည္၏ အမ်ဳိးသားေန႕ဟု သတ္မွတ္ ခဲ့ၾကတယ္။
ပိုမိုၿပီး၊ အမ်ဳိးသားေရး လႈပ္ရွားမႈေတြဟာ တုိးပြားလာ ခဳဲ့ၿပီး၊ ၀ံသာႏုအဖဲြ႕အစည္းမ်ားအျပင္ ရခိုင္အမ်ဳိးသား သံဃာေတာ္ ဦးဥတၱမႏွင့္ ဦး၀ိစာရတို႕လို သံဃာေတာ္မ်ား ပါ၀င္လာ ခဲ့ၾကတယ္။
အမ်ဳိးသားေကာလိပ္ႏွင့္အတူ အမ်ဳိးသား ပညာေရးေကာင္စီႏွင့္ အမ်ဳိးသားေက်ာင္းမ်ား အရွိန္အဝါ ႀကီးမားလာ ခဲ့ေသာ္လည္း (၁၉၂၄) ခုႏွစ္တြင္ အမ်ဳိးသားေကာလိပ္မ်ား ဖ်က္သိမ္းလိုက္ ခဲ့ရတယ္။
ရန္ကုန္တကၠသိုလ္ဟာ အထူးသျဖင့္ (၁၉၃၀ ) ျပည့္ လြန္ေနာက္ပိုင္းတြင္ ကိုလိုနီစနစ္ဆန္႕က်င္ေရးႏွင့္ အမ်ဳိးသားလြတ္ေျမာက္ေရး လႈပ္ရွားမႈေတြအတြက္ ေျခကုတ္ ယူရာေနရာ တခု ျဖစ္လာ ခဲ့တယ္။ (၁၉၃၁) ခုႏွစ္တြင္ ရန္ကုန္တကၠသိုလ္ေက်ာင္းသားမ်ားသမဂၢကို တည္ေထာင္လာႏိုင္ ခဲ့ၿပီး၊ ေက်ာင္းသပိတ္ေတြဟာ အရုိန္အဟုန္ ေကာင္းလာ ခဲ့တယ္။
သမိုင္း၀င္ (၁၉၂၀)၊ (၁၉၃၆) ႏွင့္ (၁၉၃၈) ခုႏွစ္ ေက်ာင္းသား သပိတ္မ်ားသည္ အမ်ဳိးသားလြတ္လပ္ေရးလႈပ္ရွားမႈ႕သမိုင္းမွာ ထင္ရွားလာ ခဲ့ၿပီး၊ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္း၊ ဦးႏု၊ ေဒါက္တာဘေမာ္၊ ဦးေက်ာ္ၿငိမ္း၊ ဦးဗေဆြ၊ ဦးသန္႕၊ ဦးသိန္းေဖ (ျမင့္) အစရွိေသာ ႏိုင္ငံေရးေခါင္းေဆာင္မ်ားကို ေမြးထုတ္ေပးနိုင္ ခဲ့တယ္။
ၿဗိတိသွ်ကိုလိုနီေခတ္၏ လူငယ္ႏွင့္ ႏိုင္ငံေရး
(၁၉၁၉) ခုႏွစ္တြင္ ဒိုင္အာခီအုပ္ခ်ဳပ္ေရးႏွင့္အတူ- အိႏိၵယျပည္တြင္ မက္ (စ္) ၀ါဒႏွင့္ လက္၀ဲစာေပမ်ားကို ေလ့လာသူေတြ ပိုမို မ်ားျပားလာ ခဲ့ရာ- ဗမာျပည္မွာလည္း အေနာက္ႏိုင္ငံ ပညာေရး စနစ္ေၾကာင့္ နယ္ခ်ဲ႕ ဆန္႕က်င္ေရး အမ်ဳိးသားလြတ္ေျမာက္ေရး လႈပ္ရွားမႈမ်ားအတြက္ လူငယ္ေတြ၊ ေက်ာင္းသားေတြႏွင့္ အျခားမ်ဳိးခ်စ္မ်ားသည္- မက္ (စ္) ၀ါဒႏွင့္ ဗုဒၶ၀ါဒအေျခခံေသာ အယူအဆမ်ား အပါအ၀င္ အမ်ဳိးသားေရး၊ ဆိုရွယ္လစ္၊ ကြန္ျမဴနစ္ စာေပေတြကို ပိုမို ေလ့လာခြင့္ ရရွိလာ ခဲ့ၾကတယ္။
ေနာက္ပိုင္းတြင္ ဗမာျပည္လြတ္လပ္ေရးလႈပ္ရွားမႈမ်ားတြင္ ကိုနီဆန္႕က်င္ေရး အမ်ဳိးသားလြတ္ေျမာက္ေရးလႈပ္ရွားမႈေတြတြင္ လက္၀ဲ၀ါဒအေျခခံေသာ လူတန္းစား လြတ္ေျမာက္ေရးေတြပါ ပါ၀င္လာ ခဲ့ေတာ့တယ္။
အပိုင္း (၁) ၿပီးပါၿပီ။
0 comments:
Post a Comment