Monday, January 19, 2015

ဒူးနာျခင္းအေၾကာင္း သိေကာင္းစရာ

ဒူးေခါင္းရွိတဲ့ေနရာ အဆစ္ကို အဂၤလိပ္လိုဆိုရင္ Knee Joint လို႔ေခၚပါတယ္ ။ ဒူးေခါင္းကို ေယဘူယ် အပိုင္းလိုက္ၾကည့္မယ္ဆိုရင္ Medial, lateral နဲ႔ Patellofemoral ဆိုျပီး ခြဲလို႔ရပါတယ္။ တကယ္ေတာ့ ဒူးနာျခင္း ကိုျဖစ္ေစတဲ့အခ်က္ေတြထဲမွာ ထိခိုက္ဒါဏ္ရာရျခင္း၊ ဒူးေခါင္း ပ်က္ဆီးျခင္း၊ ဒူးဆစ္ ေယာင္ျခင္း ၊ ပိုး၀င္ျခင္းနဲ႔ ရွားပါးတဲ့အရိုးကင္ဆာစတာေတြေၾကာင့္ျဖစ္ႏုိင္ပါတယ္။ 

ဒူးေခါင္းအတြင္းတြယ္ဆက္ထားတဲ့အရြတ္ေေတြ (ruciate ligaments) နဲ႔ဒူးေခါင္းအတြင္း အျပင္ ဖက္မွာ ရွိတဲ့အရြတ္ေတြ (Collateral ligaments) ေတြက ဒူးေခါင္းကို ျငိမ္ေအာင္ ထိမ္းေပးပါတယ္။ အရြတ္ေတြကို ခြဲစိတ္ျပီးျပန္လည္ျပဳျပင္တဲ့ေနရာမွာ ခ်ဳပ္ျခင္း၊ အစားထိုးျခင္းတို႔ ပါ၀င္ပါတယ္ ။
အခ်ိဳ႕လူနာေတြက ေတာ့ဒူးဆစ္တစ္ခုလံုးလဲလိုက္ရတာမ်ိဳးလည္းရွိပါတယ္။ ဓါတ္မွန္ပံုမွန္ရိုက္စစ္ေဆး ျခင္းက တျခားျပႆနာေတြရွိမရွိကို ဖယ္ထုတ္ Exclude လုပ္ေပးႏုိင္ပါတယ္။ ဒူးျပႆနာေတြကို Arthroscopy၊ MRI စတာေတြနဲ႔စစ္ေဆးႏုိင္သလို ဒူးဆစ္ထဲမွာရွိတဲ့ အရည္ကို အပ္နဲ႔စုပ္ျခင္း (Needle aspiration) လုပ္ျပီးလည္းစစ္ေဆးႏုိင္ပါတယ္။
တကယ္ေတာ့ ဒူးဆစ္ရာ ေလးဖက္နာလို ေရာဂါမ်ိဳးနဲ႔လည္း ပတ္သတ္ေလ့ရွိတဲ့ Joint ျဖစ္ပါတယ္။ ေလးဖက္နာေရာဂါ ေတြဟာ တကယ္ေတာ့ Immune disease ေတြျဖစ္ျပီး တစ္ကိုယ္လံုးမွာရွိတဲ့ တစ္ရွဳးေတြ၊ အဆစ္ေတြ အပါအ၀င္ အရိုးေတြေယာင္ရမ္းျခင္းကိုျဖစ္ေစတယ္ အဆစ္ေတြ ေကြးမရ ေအာင္ နာက်င္ေအာင္ ျဖစ္ေစတဲ့ေရာဂါပဲျဖစ္တယ္။
ဒူးနာျခင္းကိုအျဖစ္မ်ားေစတဲ့အခ်က္ေတြကဘာေတြလဲ
************************************************************
တကယ္ေတာ့ဒူးနာျခင္းကို အျဖစ္မ်ားေစတဲ့အခ်က္ေတြထဲမွာ အသက္ အရြယ္ၾကီးရင့္လာျခင္ ၊ ကိုယ္လက္လႈပ္ရွားမႈနည္းျခင္း၊ ထိခိုက္ဒါဏ္ရာရျခင္းေတြပဲျဖစ္ပါတယ္။
ဘယ္လို ထိခိုက္ဒါဏ္ရာရျခင္းေတြက ဒူးနာျခင္းကိုျဖစ္ေစသလဲ ၊ လကၡဏာေတြကဘာေတြလဲ
*****************************************************************
ထိခိုက္ဒါဏ္ရာရျပီဆိုရင္ မည္သည့္ အရြတ္ကို မဆို သြားျပီး သက္ေရာက္ေစမႈရွိႏုိင္ပါတယ္။ အထူး သျဖင့္ ဒူးကို ၀န္းရံဳထားတဲ့ အရိုးႏုေတြ အရြတ္ေတြနဲ႔ ၾကြက္သားေတြျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေတြသာမက ဒူးဆစ္ကိုျဖစ္ေပၚ
ေစတဲ့အရိုးေတြကိုသာ ထိခိုက္ႏုိင္ပါတယ္။ ရွုပ္ေထြးစြာ တည္ေဆာက္ထားတဲ့ဒူးဆစ္ရဲ႕ပံုသ႑ာန္နဲ႔ အေလးအပင္ေတြ မတဲ့အခါ အေကြးအဆန္႔ကို ဒူးကပဲလုပ္ရတာျဖစ္တဲ့အခ်က္ေတြကပဲ ဒူးကို ဒါဏ္ရာ ရေစတဲ့အဓိကအေၾကာင္း အရင္း ေတြပဲျဖစ္ပါတယ္ ။
အရြတ္ဒါဏ္ရာမ်ား
*****************
မေတာ္တဆထိခိုက္မႈေတြက ဒူးရဲ႕အတြင္းအစိတ္အပိုင္းျဖစ္တဲ့ Medial Collateral Ligament, ဒူးအတြင္းပိုင္းက Cruciate ligaments ကို သြားျပီး ဒါဏ္ရာရေစႏုိင္ပါတယ္ ။ အဲဒီေနရာေတြမွာျဖစ္တဲ့ ဒါဏ္ရာေတြက ခ်က္ခ်င္းဆိုသလို နာက်င္မႈကိုျဖစ္ေစျပီး ေနရာအတိအက်ကို သိရွိဖို႔ေတာ့ ခက္ခဲေလ့ ရွိတယ္။ အထူးသျဖင့္ Collateral ligament injury ဟာ ဒူးရဲ႕အတြင္းပိုင္း သို႔မဟုတ္ အျပင္ အစိတ္အပိုင္းကို ထိခိုက္ေစေလ့ရွိျပီး တခါတရံ အဲဒီအရြတ္ရွိေနတဲ့ေနရာအေပၚဖက္ကို နာက်င္ေစတာ မ်ိဳးလည္းရွိပါတယ္ ။ Cruciate Ligament ဒါဏ္ရာရတာကေတာ့ဒူးအတြင္းပိုင္းက နာတာျဖစ္ပါတယ္။
အတြင္းပိုင္းက စူးျပီးနာေလ့ရွိပါတယ္။ ဒူးေခါင္းမွာ ျဖစ္တဲ့အရြတ္ဒါဏ္ရာရျခင္းေတြက နားေနတဲ့ အခ်ိန္နဲ႔ အေလးအပင္တစ္ခုခုမတဲ့အခါ လမ္းေလွ်ာက္တဲ့အခါ နာေနေလ့ရွိပါတယ္။ ဒါဏ္ရာတစ္ခုရဲ႕ ျပင္းထန္မႈဆိုတာ အနိမ့္ဆံုးနာက်င္မႈ (ဥပမာ-ဒူးရြတ္ျပဲသြားျခင္း အရြတ္အမွ်င္မ်ား စုတ္ျပဲျခင္း) စတာေတြက ျပင္းထန္စြာနာက်င္ျခင္း (အရြတ္တစ္ခုလံုးစုတ္ျပတ္သြားျခင္း) ဆိုျပီး ခြဲျခားႏုိင္ပါတယ္။ သာမန္အရြတ္ေယာင္တာမ်ိဳးေလာက္ကိုေတာ့ ေရခဲအံုျခင္ပတ္တီးစီးျခင္း၊ အနားယူျခင္းနဲ႔ ေျခေထာက္ ကို အေပၚေျမွာက္ထားျခင္းစတာေတြနဲ႔ သက္သာေအာင္ျပဳလုပ္ႏုိင္ပါတယ္။ အထူးသျဖင့္ ဒူးဒါဏ္ရာ ရေနတဲ့အခ်ိန္ေတြမွာ အေလးအပင္မတာကိုေတာ့ေရွာင္ရမွာျဖစ္ပါတယ္။ လမ္းေလွ်ာ္ကတဲ့အခါလည္း ေခ်ာ္မလဲေအာင္သတိထားရပါမယ္ ။
တခ်ိဳ႕လူေတြကေတာ့ ဒူးနာျခင္းကိုသက္သာေစဖို႔အတြက္ပတ္တီးကိုတင္းၾကပ္စြာ စီးျခင္းနဲ႔ ဒူးေခါင္းကို ျငိမ္ေနေအာင္ျပဳလုပ္ေလ့ရွိတယ္။ တခ်ိဳ႕ေသာျပင္းထန္တဲ့ဒါဏ္ရာရမႈေတြမွာေတာ့ Arthroscopic သို႔မဟုတ္ ဒူးေခါင္းကို ဖြင့္ျပီးခြဲစိတ္ျပဳျပင္ျခင္းလုပ္ဖို႔လိုပါတယ္။ အရြတ္ေတြကို ခြဲစိတ္ျပဳျပင္တဲ့ေနရာမွာ ျပဲသြားတဲ့အရြတ္ေတြကို ျပန္ခ်ဳပ္ျခင္း၊ အစားထိုးျခင္းေတြပါ၀င္ျပီး အဲဒီလို ခြဲစိတ္လုပ္ေဆာင္မႈမ်ိုဳး ေတြကိုလည္း ဒူးေခါင္းကိုဖြင့္ျပီးျဖစ္ေစ arthroscopic surgery နဲ႔ျဖစ္ေစ ျပဳလုပ္ႏုိင္တယ္။ ဘယ္လို ခြဲတ္စိတ္မႈမ်ိဳးျပဳလုပ္သင့္သလဲ ဆိုတာက ေတာ့ ဒါဏ္ရာအမ်ိဳးအစားအေပၚမူတည္ျပီး လူနာ ဘယ္ေလာက္ထိ ျပန္ေကာင္းလာႏုိင္မလဲဆိုတဲ့အေပၚမူတည္ပါတယ္။ အခ်ိဳ႕ေသာ အရမ္းျပင္းထန္တဲ့ ဒါဏ္ရာရမႈေတြကေတာ့ ဒူးေခါင္းတစ္ခုလံုးဖြင့္ျပီး ခြဲစိတ္မွသာရႏုိင္မွာပါ။
ယခု လတ္တေလာ အသံုးျပဳေနတဲ့ေနာက္ဆံုးေပၚခြဲစိတ္နည္းပညာေတြနဲ႔ cruciate ligaments အတြက္ကို ျပန္လည္ျပဳျပင္ျခင္း Reconstruction procedure က သိသိသာသာ တိုးတက္ ေအာင္ျမင္ေနျပီျဖစ္ပါတယ္။ တျခား ဒါဏ္ရာရမႈေတြထဲမွာေတာ့ Meniscus tears, အရြတ္ေယာင္ျခင္း (Tendinitis) အရိုးက်ိဳးျခင္း (Fructure) စတာေတြလည္းပါ၀င္ပါတယ္။
ဒူးနာျခင္းကိုျဖစ္ေစတဲ့ ေရာဂါေတြကဘာေတြလဲ
****************************************************
ဒူးဆစ္၊ တစ္ရွုးေတြနဲ႔ ဒူးကိုျဖစ္ေပၚေစတဲ့အရိုးေတြနဲ႔ ဆက္ႏြယ္ေနတဲ့ေရာဂါေတြကေနတဆင့္ လည္းဒူးနာျခင္းကို ခံစားရႏုိင္ပါတယ္။ ဒူးေခါင္းတ ၀ႈိုက္မွာရွိတဲ့အာရံုေၾကာေတြ ကေနတဆင့္ နာက်င္ျခင္းကိုၾကံဳေတြ႔ရတာၿဖစ္ပါတယ္။ တကယ္ေတာ့ဒူးနာျခင္းကို အမ်ားဆံုးၾကံဳေတြ႔ေစတဲ့ ေရာဂါကေတာ့ Rheumatic ေရာဂါေတြၿဖစ္ၿပီး အဲဒီေလးဖက္နာဆိုတာ Immune ေရာဂါ တစ္မ်ိဳး ျဖစ္ျပီး တစ္ကိုယ္လံုးကအဆစ္အျမစ္ေတြကို အဆစ္ေယာင္ၿခငး္ေတြျဖစ္ေစတာျဖစ္ပါတယ္။
Joint တစ္ခုေရာင္ယမ္းျခင္းကို Arthritis လို႔ေခၚျပီး ဒူးဆစ္ေရာင္ယမ္းျခင္းကို non-inflammatory နဲ႔ inflammatory လို႔ခြဲထားႏုိင္ပါတယ ္။ Non inflammatory ဆိုတာကေတာ့ Osteoarthritis လိုမ်ိဳး အရိုးနဲ႔အဆစ္ ေရာင္ျခင္းပံုစံမ်ိဳးျဖစ္ျပီး Inflammatory ဆိုတာကေတာ့ ေလးဖက္နာသို႔မဟုတ္ Gout လိုမ်ိဳးေရာဂါမ်ိဳးေၾကာင့္ျဖစ္တဲ့ ေရာင္ရမ္းမႈမ်ိဳးကိုေခၚပါတယ္။ အဆစ္ေရာင္တာကိုကုသတဲ့အခါ ဘယ္လိုပံုစံ ေရာင္သလဲ ဆိုတဲ့ အေပၚမူတည္ပါတယ္။
လူအမ်ားစုက အဆစ္ေရာင္ျခင္းၾကံဳတဲ့အခါ နာတာရယ္ မသက္မသာျဖစ္တာရယ္ေလာက္ပဲ ျဖစ္ျပီးတခ်ိဳ႕ကေတာ ဒူးဆစ္တစ္ခုလံုးလဲပစ္ရတဲ့အေျခအေနအထိလည္းၾကံဳရပါတယ္။ တကယ္ေတာ့ ဒူးဆစ္ေရာင္တာကေနစျပီး ဒူးေခါင္းေနာက္မွာရွိတဲ့အေရအိတ္ထဲက အေရေတြ ထဲမွာ inflammatory materials ေတြ စုလာျခင္းကိုျဖစ္ေစတယ္။ အဲဒီအေရအိတ္ကို Baker cyst လို႔ေခၚျပီး ဒူးအေနာက္ပိုင္း နာက်င္ျခင္းကိုျဖစ္ေစတဲ့အဓိကအခ်က္လည္းျဖစ္ပါတယ္။
အရိုးနဲ႔အဆစ္ေတြကို ေရာဂါပိုး၀င္တာကေတာ့ရွားပါတယ္။ ဒါေပမယ့္၀င္ျပီဆိုရင္လည္း အရမ္းျပင္းထန္ေလ့ရွိျပီး အဖ်ားတက္ျခင္း၊ အလြန္အမင္းပူျခင္း၊ ျဖစ္တဲ့အဆစ္ပူေႏြးျခင္း စတာေတြၾကံဳရတတ္ပါတယ္။ တစ္ကိုယ္လံုးခ်မ္းတုန္ေလ့ရွိျပီး အထူးသျဖင့္ဒူးေခါင္းတ၀ႈိုက္မွာျဖစ္တဲ့ ျပည္တည္နာေတြေၾကာင့္ျဖစ္တတ္ပါတယ္။ ဘယ္လိုေရာဂါပိုးအမ်ိဳးအစားလဲဆိုတာကေတာ့ အပ္ေလးနဲ႔ အဲဒီဒူးဆစ္ထဲကအရည္ကိုစုပ္ယူျခင္း Joint aspiration လုပ္ျပီး မိုက္ကရိုစကုပ္နဲ႔ စစ္ႏုိင္ပါတယ္။ ဒါ့အျပင္ Microbial culture နည္းပညာေတြနဲ႔လည္းစမ္းသပ္စစ္ေဆးႏုိင္ပါတယ္။
ကုသမႈေတြကေတာ့ ပဋိဇီ၀ပိုးသတ္ေဆးမ်ားေပးျခင္း နဲ႔ တခါတရံ အဆစ္ခြဲစိတ္ျခင္းမ်ား ျပဳလုပ္ျခင္းတို ႔ျဖစ္ပါတယ္။ အဆစ္နဲ႔ပတ္သတ္တဲ့ Tumor ေတြကေတာ့ရွားပါတယ္ ဥပမာ Synovial sarcomas, giant cell tumors တို႔ျဖစ္ပါတယ္။ ကုသမႈေတြကေတာ့ခြဲစိတ္ျခင္း၊ ဒူးဆစ္ကိုျဖတ္ပစ္ျခင္း စတာေတြလည္းရွိတတ္ပါတယ္။ ဘယ္လိုက်ဴမာအမ်ိဳးအစားလဲဆိုတဲ့အေပၚမူတည္ျပီး ကုသမႈနဲ႔ ခြဲစိတ္မႈတို႔ကိုလုပ္ေဆာင္ေလ့ရွိပါတယ္။ ဒူးကိုဖံုးထားတဲ့ ဂံုညင္းဒိုးလို႔ေခၚတဲ့ Patella ေအာက္က အရိုးႏုေပ်ာ့ေျပာင္းျခင္းကို Chondromalacia လို႔ေခၚပါတယ္။
ဒါကလည္း ငယ္ရ႔ြယ္တဲ့အမ်ိဳးသမီးေတြမွာ ဒူးနာျခင္းကိုအျဖစ္မ်ားေစတဲ့ အေၾကာင္းတစ္ခုျဖစ္ျပီး အၾကာၾကီး ထိုင္ျပီး ရုတ္တရက္ျပန္ထမရတာ ေလွကားတို႔၊ ေတာင္ကုန္းတို႔တက္တဲ့အခါ ဒူးနာတာေတြဟာ ဒီလိုျပႆနာမ်ိဳးေၾကာင့္ျဖစ္ပါတယ္။ Bursitis လိုမ်ိဳးကိုေတာ့ ေရခဲကပ္ေပးျခင္း၊ ပတ္တီးစီးျခင္းနဲ႔ အကိုက္အခဲေပ်ာက္ေဆးေတြ ဥပမာ ibuprofen, aspirin လိုေဆးေတြေပးျပီးလည္း ကုၾကပါတယ္။ ဒါ့အျပင္ ျဖစ္တဲ့ေနရာကို corticosteroid ေတြေပးျပီး လည္းကုသတာေတြ၊ ေလ့က်င့္ခန္းလုပ္ရတာ ေတြလည္းပါရွိပါတယ္။
ဒူးနာျခင္းကို ကာကြယ္ဖို႔ကေတာ့ ဒါဏ္ရာမရေအာင္ေနဖို႔နဲ႔ လမ္းေလ်ာက္တဲ့အခါ၊ အေလးအပင္ မတဲ့အခါ သတိထားဖို႔ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါ့အျပင္ အျမင့္ေတြတက္တဲ့အခါ ေလွကားေတြတက္တဲ့အခါ အေလာတၾကီးမျဖစ္ၾကဖို႔နဲ႔ မိမိဒူးေခါင္းဟာ တစ္ကိုယ္လံုးကိုသယ္ထားရတဲ့ အေကြးအညြတ္လုပ္တဲ့ အဆစ္တစ္ခုျဖစ္တာေၾကာင့္သတိၾကီးစြာ ထားသင့္ပါေၾကာင္း တင္ျပရင္းအဆံုးသတ္လိုက္ပါတယ္။
REFERENCES:
Koopman, William, et al., eds. Clinical Primer of Rheumatology. Philadelphia: Lippincott Williams & Wilkins, 2003.
Ruddy, Shaun, et al., eds. Kelley's Textbook of Rheumatology, 6th ed. Philadelphia: Saunders, 2001.
Shiel Jr., William C. "Total Knee Replacement." MedicineNet.com. Apr. 28, 2008.
Additional resources from WebMD Boots UK on Knee Pain

0 comments:

Post a Comment

စာမေရးျဖစ္ေတာ့တာေၾကာင့္ က်ေနာ္ႀကိဳက္ၿပီး ဖတ္ေစခ်င္တဲ့ စာေလးေတြကို တင္ထားပါတယ္ဗ်ာ

Followers

Total Pageviews

အမွာပါးစရာမ်ားရွိေနရင္

Pop up my Cbox

Blog Archive

အက္ဒမင္

အျခားက႑မ်ားကို ေလ့လာရန္

ရွာေဖြေလ ေတြ႔ရွိေလ

စာေပျမတ္ႏိုးသူမ်ား

free counters
Related Posts Plugin for WordPress, Blogger...