အသြင္ကူးေျပာင္းေရးကာလဆိုင္ရာ တရားမွ်တမႈ သေဘာတရားအေျခခံမိတ္ဆက္ ( ၃ )

by Aung Zaw Bo (Notes) on Sunday, March 24, 2013 at 2:53pm

အသြင္ကူးေျပာင္းေရးကာလ တရားမွ်တမႈဆိုင္ရာ သမိုင္းေနာက္ခံ

ပညာရွင္မ်ားအေနျဖင့္ လြန္ခဲ့ေသာ ႏွစ္ရာစုေပါင္းမ်ားစြာကပင္ လူ႔အခြင့္အေရး ခ်ိဳးေဖာက္ခံခဲ့ရမႈမ်ားအတြက္ ျပန္လည္၍ အသိအမွတ္ျပဳ ကုစားေပးခဲ့ၾကပံုကို ေလ့လာေတြ႕ရွိၾကသည္။ အတိတ္ကျဖစ္ပ်က္ခဲ့ေသာ လူ႕အခြင့္အေရးခ်ိဳးေဖာက္မႈမ်ားႏွင့္ ပက္သက္၍ ျပန္လည္အသိအမွတ္ျပဳ ကုစားေသာ ယေန႔ေခတ္ကာလ၏ ေဆာင္ရြက္မႈမ်ားသည္ လူအမ်ားအစုလိုက္ အၿပံဳလိုက္သတ္ခံခဲ့ရေသာ ဒုတိယကမၻာစစ္ကာလ ဟိုလိုေကာ့စ္အၿပီးမွ စ၍က်င့္သံုးခဲ့သည္ဟု ဆိုရေပမည္။ ထိုသို႔ အစုအၿပံဳလိုက္ လူအမ်ား အသတ္ခံခဲ့ရ၊ ညွင္းပန္းခံခဲ့ရေသာ ဟိုလိုေကာ့စ္အေျခအေနမွ အသတ္ခံခဲ့ရသူ ကာယကံရွင္မ်ား ကိုေသာ္လည္းေကာင္း၊ ကံေကာင္းေထာက္မ၍ ဆက္လက္ရွင္သန္က်န္ရစ္ခဲ့သူမ်ားအတြက္လည္းေကာင္း မည္ကဲ့သို႔ အကူအညီမ်ားေပးသင့္သည္ကို ထိုအခ်ိန္က ေခါင္းေဆာင္မ်ား လူထုအမ်ားစဥ္းစားခဲ့ၾကပါသည္။
ထို႔အျပင္ လူမဆန္ေသာ ရက္စက္မႈမ်ားကို က်ဴးလြန္ခဲ့ၾကသည့္ နာဇီေခါင္းေဆာင္မ်ားႏွင့္ သူတို႔၏ မဟာမိတ္မ်ားကို မည္သို႔မည္ပံု အေရးယူ အျပစ္ေပးသင့္သည္ကိုလည္း စဥ္းစားၾကရာမွ ဤသေဘာတရား က်င့္သံုးမႈ စတင္ေပၚေပါက္လာခဲ့ျခင္းျဖစ္သည္။ ဒုတိယကမၻာစစ္အၿပီးတြင္ ဥေရာပႏိုင္ငံမ်ားအေနျဖင့္ ဒုတိယကမၻာစစ္အတြင္းက ျဖစ္ပ်က္ခဲ့ေသာ လူ႕အခြင့္အေရးခ်ိဳးေဖာက္မႈမ်ားအတြက္ တရားမွ်တမႈေဖာ္ေဆာင္ရန္ ႀကိဳးပမ္းခဲ့ေသာ လုပ္ငန္းမ်ား၏ ေကာင္းေသာအက်ိဳးဆက္အျဖစ္ ယေန႔ႏိုင္ငံတကာတြင္ က်င့္သံုးေနေသာ ႏိုင္ငံတကာ လူ႕အခြင့္အေရးကို စံထားသည့္ ဥပေဒမ်ား ေပၚေပါက္လာေစခဲ့သည္။ အေျခခံအယူအဆအေနျဖင့္ အလြန္အက်ဴးရက္စက္လြန္းေသာ လူအခြင့္အေရးခ်ိဳးေဖာက္မႈမ်ားကို ကာကြယ္ေပးရန္မွာ လူသားတရပ္လံုးတြင္ တာ၀န္ရွိသည္။ လူသားတရပ္လံုး၏ အေရးျဖစ္သည္ဟု လက္ခံလာေစခဲ့သည္။
ဒုတိယကမၻာစစ္

၁၉၃၀ ခုႏွစ္မ်ား၊ ၁၉၄၀ ခုႏွစ္မ်ားတြင္ ဂ်ာမဏီႏိုင္ငံမွ နာဇီေခါင္းေဆာင္မ်ားသည္ ျမင့္ျမတ္ေသာ အုပ္ခ်ဳပ္သူမဟာမ်ိဳးႏြယ္ကို ထူေထာင္ႏုိင္ရန္ စီမံခ်က္အျဖစ္၊ လူ ၆ သန္းေက်ာ္ကို စံနစ္တက် သတ္ျဖတ္သုတ္သင္ခဲ့ၾကသည္။ အဓိကသားေကာင္အမ်ားစုမွာ ဂ်ဴးလူမ်ိဳးမ်ားျဖစ္ၾကၿပီး၊ ေနရာေရြ႕ေျပာင္းေနထိုင္ေလ့ရွိၾကေသာ ဂ်စ္ပစီ (ရိုမာ) လူမ်ိဳးမ်ား၊ ခရစ္ယန္ကတ္သလစ္ဘာသာ၀င္မ်ား၊ လိင္တူဆက္ဆံသူးမ်ားွႏွင့္ ကိုယ္ကာယမသန္စြမ္းသူမ်ား၊ စိတ္ေရာဂါျဖင့္ ရူးသြပ္မက်န္းမာသူ အမ်ားအျပားလည္း သတ္ျဖတ္ခံခဲ့ရသည္။ ဒုတိယကမၻာစစ္အၿပီးကာလ ဂ်ာမဏီစစ္ရံႈးေသာအခါ စစ္ႏိုင္ေသာ မဟာမိတ္အင္အားစုေခါင္းေဆာင္မ်ားက ထိုရက္စက္မႈမ်ားအတြက္ အျပစ္ရွိေသာ နာဇီေခါင္းေဆာင္မ်ားကို ႏ်ဴရင္ဘတ္ၿမိဳ႕၌ ခံုရံုးတင္ စစ္ေဆးကာ အျပစ္ေပးခဲ့ၾကသည္။ လူအစုအၿပံဳလိုက္ မ်ိဳးျဖဳတ္သတ္ျဖတ္ခဲ့မႈအတြက္ တာ၀န္ရွိသည္ဆိုကာ အေရးယူ အျပစ္ေပးခဲ့ၾကျခင္းျဖစ္သည္။ ဂ်ာမဏီတြင္လည္းေကာင္း ဂ်ာမဏီက စစ္ကာလသိမ္းပိုက္ထားေသာ ႏိုင္ငံမ်ားတြင္လည္းေကာင္း၊ အစိုးရသစ္မ်ားေပၚလာၿပီး ယခင္နာဇီအာဏာပိုင္မ်ားႏွင့္ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ခဲ့သူမ်ား၊ နာဇီပါတီ၀င္မ်ားကိုလည္း ႏိုင္ငံေရးၾသဇာျပန္လည္ မထူေထာင္ေစႏိုင္ရန္ ကန္႔သတ္သည့္အေနျဖင့္ လူမႈေရးအရ ဒဏ္ခတ္အျပစ္ေပးခဲ့ၾကသည္။ ထိုမ်ိဳးျဖဳတ္စစ္ပြဲတြင္ ဘ၀ပ်က္ခဲ့ရသူမ်ား၊ ညွင္းပန္းခံခဲ့ရသူမ်ားကိုလည္း ဘ၀ပန္လည္ထူေထာင္ႏိုင္ေစရန္ နစ္နာေၾကးမ်ား၊ ေထာက္ပံ့မႈမ်ား ေဆာင္ရြက္ေပးခဲ့ၾကသည္။ ထိုဂ်ဴးလူမ်ိဳးမ်ားကို နယ္ေျမတခုတြင္ အေျခခ်ႏိုင္ရန္ စီစဥ္ေပးကာ၊ အစၥေရးလ္ႏိုင္ငံအျဖစ္ ထူေထာင္ေပးခ့ဲၾကသည္။ ဂ်ဴးလူမ်ိဳးအမ်ားစုက အစၥေရးသို႔ ေျပာင္းေရႊ႕အေျခခ်ေနထိုင္ခဲ့ၾကကာ ဘ၀ကိုျပန္လည္ ထူေထာင္ၾကသည္။ ဤလူမဆန္ေသာ ျဖစ္ရပ္ဆိုးကို ျပန္လည္အမွတ္ရေစရန္ႏွင့္ သင္ခန္းစာယူေစႏုိင္ရန္အတြက္ အထိမ္းအမွတ္မ်ားျဖစ္သည့္ ျပတိုက္မ်ား၊ အထိမ္းအမွတ္ေက်ာက္ရုပ္မ်ား၊ ရုပ္ရွင္ကားမ်ား၊ အႏုပညာျပပြဲမ်ား ေဆာင္ရြက္ခဲ့ၾကသည္။ ထိုေဆာင္ရြက္မႈမ်ားက ဟိုလိုေကာ့စ္ လူမ်ိဳးျဖဳတ္သတ္ျဖတ္ပြဲႀကီးကို ရႈေထာင့္အျမင္ေပါင္းစံုမွ ျပန္လည္ေဖာ္ျပကာ ကမၻာ့လူသားအားလံုးကို ပညာေပးႏိုင္ခဲ့ၾကသည္။ ေနာက္တၾကိမ္ ထပ္မံမျဖစ္ပြားေစေရးအတြက္ လူသားအားလံုးတြင္ တာ၀န္ရွိသည္ဟုလည္း ႏိႈးေဆာ္ခဲ့ၾကသည္။

နာဇီဂ်ာမဏီတို႔၏ အက်ဥ္းစခန္းမွ အမ်ိဳးသမီးဓါးစာခံမ်ား

နာဇီတို႔၏ အက်ဥ္းစခန္းမွ အျပစ္မဲ့ ကေလးသူငယ္မ်ား

အျပစ္မဲ့ ဓါးစားခံမ်ားကို အစုအၿပံဳလိုက္ ဓါတ္ေငြ႕လႊတ္သတ္ရာ အခန္း

အစုအၿပံဳလိုက္ ဓါတ္ေငြ႕လႊတ္သတ္ခံလိုက္ရေသာ ဓါးစာခံမ်ား

ဓါးစာခံမ်ား၏ ဆံပင္ျဖင့္ ျပဳလုပ္ထားေသာ အခင္း

အသတ္ခံရေသာ ဓါးစာခံမ်ား၏ က်န္ရစ္ခဲ့ေသာ မ်က္မွန္မ်ား

ေတာင္အေမရိကႏိုင္ငံမ်ား

၁၉၇၀ ခုႏွစ္ႏွင့္ ၈၀ခုႏွစ္ ကာလမ်ားတြင္ အလယ္ပိုင္းႏွင့္ ေတာင္ပိုင္းရွိ အေမရိကတိုက္ႏိုင္ငံမ်ားတြင္ စစ္အာဏာသိမ္းပိုက္မႈမ်ားႏွင့္ စစ္အာဏာရွင္အစိုးရမ်ား ေပၚထြန္းခဲ့ၾကသည္။ ထိုစစ္အာဏာရွင္အမ်ားစု၏ ရပ္တည္ခ်က္မွာ ကြန္ျမဴနစ္မ်ား ၾသဇာမလႊမ္းမိုးေစေရးျဖစ္ကာ၊ ကြန္ျမဴနစ္ဆန္႔က်င္ေရး အျပင္းအထန္ လႈပ္ရွားခဲ့ၾကသည္။ အတိုက္အခံအမ်ားစုကို အၾကမ္းဖက္သမားဟု စြပ္စြဲကာ သုတ္သင္သတ္ျဖတ္ခဲ့ၾကသည္။ အာဂ်င္တီးနားႏွင့္ ခ်ီလီႏိုင္ငံမ်ားတြင္ ထိုအစိုးရမ်ား ခ်မွတ္က်င့္သံုးခဲ့ၾကေသာ နည္းလမ္းတခုမွာ အတိုက္အခံမ်ားကို လက္စတုန္း သတ္ျဖတ္ပစ္ျခင္းျဖစ္သည္။ အတိုက္အခံမ်ားကို ျပန္ေပးဆြဲျခင္း၊ ညွင္းပန္းစစ္ေၾကာျခင္း၊ ႏွိပ္စက္ျခင္းႏွင့္ ေနာက္ဆံုးလက္စတံုး သတ္ျဖတ္သည္အထိ ေဆာင္ရြက္ခဲ့ၾကသည္။ လူအမ်ားစု ေပ်ာက္သြားၾကသည္။ မည္သို႔ေရာက္သြားမွန္း မသိၾက။

ဤသို႔ျဖင့္ ကြန္ျမဴနစ္အုပ္စုႏွင့္ အေနာက္ႏိုင္ငံမ်ားအၾကား ျဖစ္ပြားခဲ့ေသာ စစ္ေအးတိုက္ပြဲကာလ အရွိန္ေလ်ာ့သြားေသာအခါ ထိုလက္တင္ အေမရိကႏိုင္ငံမ်ားတြင္ ဒီမိုကေရစီအစိုးရမ်ား ျပန္လည္ထြန္းကားလာသည္။ ထို႔ေနာက္ပိုင္းကာလတြင္ အတိတ္ကာလ ျဖစ္ပ်က္ခဲ့ေသာ လူ႔အခြင့္အေရးခ်ိဳေဖာက္မႈမ်ား၊ အာဏာအလြဲသံုးစားျပဳမႈမ်ားကို ျပန္လည္ေျဖရွင္းရေတာ့သည္။ အာဂ်င္တီးနားႏိုင္ငံတြင္ စစ္အာဏာရွင္ေခါင္းေဆာင္မ်ားကို ႏွစ္အနည္းငယ္အၾကာ လြတ္ျငိမ္းခ်မ္းသာခြင့္ေပးၿပီးသည့္ေနာက္ပိုင္း ျပန္လည္ခံုရံုးတင္စစ္ေဆးကာ အျပစ္ေပးသည္။ ခ်ီလီႏိုင္ငံတြင္မူ စစ္အာဏာရွင္ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ႀကီးပီႏိုေရွးက ဒီမိုကေရစီကူးေျပာင္းေပးမည္ဟု ညႈိႏိႈင္းကာ သူႏွင့္ စစ္ေခါင္းေဆာင္မ်ားက အေရးပါေသာ အာဏာအခ်ိဳ႕ကို ဆက္လက္ထိန္းခ်ဳပ္ထားခဲ့သည္။ ယေန႔ကာလတိုင္ ခ်ီလီႏိုင္ငံတြင္ လက္စတုန္း ေဖ်ာက္ဖ်က္သတ္ျဖတ္ခံခဲ့ရေသာ အမႈမ်ားကို အမႈမွန္ေပၚေပါက္ေရးအတြက္ စံုစမ္းစစ္ေဆးေနဆဲျဖစ္သည္။ ဆယ္စုႏွစ္တခုၾကာ၍ ပီႏိုေရွးအာဏာေမွးမွိန္သြားေသာအခါ ယခင္သားေကာင္မ်ား၏ အခ်က္အလက္ကို စံုစမ္းေဖာ္ထုတ္ေနေသာ အေျခအေနမွ ျပစ္မႈက်ဴးလြန္ခဲ့ၾကသူ ကာယကံရွင္မ်ားဖက္သို႔ အာရံုလွည့္လာၾကသည္။ လူ႔အခြင့္အေရး ခ်ိဳးေဖာက္က်ဴးလြန္ခဲ့ၾကသူ စစ္ေခါင္းေဆာင္အမ်ားစုကို ခံုရံုးတင္စစ္ေဆးမႈမ်ား စတင္လာၾကၿပီျဖစ္သည္။

၂၀၀၃ ခုႏွစ္တြင္ ပီရူးႏိုင္ငံရွိ အမႈမွန္ေပၚေပါက္ေရးႏွင့္ျပန္လည္သင့္ျမတ္ေရးေကာ္မရွင္ ( TRC ) မွ လက္တင္အေမရိကႏိုင္ငံမ်ားအတြင္း၊ ပထမဆံုးအၾကိမ္အျဖစ္ အတိတ္က ျဖစ္ပ်က္ခဲ့ေသာ လူ႔အခြင့္အေရးခ်ိဳးေဖာက္ခံခဲ့ရမႈမ်ားအတြက္ လူထုၾကားနာမႈတရပ္ေဆာင္ရြက္ခဲ့ၿပီး၊ အေသးစိတ္အခ်က္အလက္မ်ားျဖင့္ အစီရင္ခံစာတေစာင္ ပံုႏွိပ္ထုတ္ေ၀ခဲ့သည္။ ထိုအစီရင္ခံစာအရ ၁၉၈၀ မွ ၂၀၀၀ခုႏွစ္အတြင္း အစိုးရတပ္မ်ားႏွင့္ လက္၀ဲသူပုန္မ်ား၏ သတ္ျဖတ္မႈေၾကာင့္ လူ ၆၉၀၀၀ ေက်ာ္ ေသဆံုးခဲ့ရေၾကာင္းႏွင့္ အမ်ားစုမွာ ကြီက်ဴ၀ါစကားေျပာေသာ ႒ာေနအင္ဒီးယန္းတိုင္းရင္းသားမ်ားျဖစ္သည္ဟု ေဖာ္ျပခဲ့သည္။ ထိုေကာ္မရွင္မွာ အမႈ ၆၀ေက်ာ္ကို တရားရံုးမ်ားမွ ဆက္လက္အေရးယူႏုိင္ရန္ တင္ျပေပးႏိုင္ခဲ့သည္။

အေရွ႕ဥေရာပ

၁၉၈၉ ခုႏွစ္တြင္ ဘာလင္တံတုိင္းႀကီး ၿပိဳက်သြားသည္ႏွင့္အတူ အေရွ႕ဥေရာပရွိ ကြန္ျမဴနစ္ႏိုင္ငံမ်ားသည္လည္း ကြန္ျမဴနစ္အယူအဆကို စြန္႔လႊတ္ကာ ႏိုင္ငံေရးအရ ပြင့္လင္းေသာ စနစ္သို႔ အသြင္ေျပာင္းလာခဲ့သည္။ ထိုေနာက္ပိုင္းတြင္ အတိတ္ကာလ အႏွစ္ ၄၀ေက်ာ္ တပါတီအုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္ ေအာက္၌ရွိေနစဥ္၊ ျဖစ္ပ်က္ခဲ့ေသာ လူ႕အခြင့္အေရးခ်ိဳးေဖာက္ခံရမႈ ကိစၥမ်ားကို ျပန္လည္ေျဖရွင္း ၾကရေတာ့သည္။ ထိုႏိုင္ငံမ်ားတြင္ ႀကံဳၾကရေသာ ခက္ခဲေသာ ျပသနာတရပ္မွာ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းအတြင္း နက္နက္ရိႈင္းရိႈင္းထိုးေဖာက္တည္ရွိခဲ့ေသာ ေထာက္လွန္းေရး (လွ်ိဳ႕၀ွက္ရဲတပ္ဖြဲ႕) မ်ား၏ ျပသနာျဖစ္သည္။ ထိုအေရွ႕ဥေရာပႏိုင္ငံမ်ားမွ ျပည္သူမ်ားသည္ ေထာက္လွန္းေရး႒ာနမ်ား၏ လွ်ိဳ႕၀ွက္မွတ္တမ္းမ်ားကို ျပန္လည္ၾကည့္ရႈခြင့္ရေသာအခါ သူတို႔၏ အိမ္နီးခ်င္းမ်ား၊ ရပ္ကြက္ရွိ ေစ်းဆိုင္ပိုင္ရွင္မ်ား၊ ေနာက္ဆံုး သူတို႔ခ်စ္ခင္ရသူမ်ားပါ လွ်ိဳ႕၀ွက္ေထာက္လွန္းေရး၏ သတင္းေပးမ်ား၊ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ေနသူမ်ားျဖစ္ၾကသည္ကို အံ့ၾသဖြယ္ေတြ႕ၾကရသည္။ အေရွ႕ဂ်ာမဏီႏွင့္ ခ်က္ကိုစလိုဗက္ကီးယားႏိုင္ငံတို႔ အေနျဖင့္ ယခင္ကြန္ျမဴနစ္အစိုးရ အရာရွိမ်ား၊ လွ်ိဳ႕၀ွက္ေထာက္လွန္းေရးမ်ား၊ ေထာက္လွန္းေရးကိစၥမ်ားအတြက္ ကူညီခဲ့သူ အာဏာေဟာင္းမွလူမ်ားကို အစိုးရ၀န္ထမ္း၊ ႏိုင္ငံေခါင္းေဆာင္မ်ားအျဖစ္ ျပန္လည္တာ၀န္မထမ္းေဆာင္ႏိုင္ေစရန္ ကန္႔သတ္ခဲ့ၾကသည္။ ထိုသူမ်ားကို အျပစ္ဒဏ္ခတ္ျခင္းႏွင့္ အခ်ိန္တည္းတြင္ အာဏာေနရာယူၿပီး ဒီမိုကေရစီဆန္႔က်င္ေရး မလုပ္ေဆာင္ႏုိင္ေစရန္ ရည္ရြယ္တားျမစ္ခဲ့ၾကျခင္းျဖစ္သည္။ ထိုသို႔ေဆာင္ရြက္ခဲ့ရေသာ ကိစၥမ်ားသည္ ခက္ခဲရႈပ္ေထြးလွသလို၊ လံုး၀အျပည့္အစံ တာ၀န္ရွိသူအားလံုးကို တရားသည့္အတုိင္းျဖစ္ေစရန္ လုပ္ေဆာင္ႏိုင္ခဲ့ျခင္း မရွိေသးေပ။ အထူးသျဖင့္ ဤက်ဴးလြန္ခဲ့သူတို႔တြင္ ပါ၀င္ခဲ့သူမ်ားႏွင့္ပက္သက္ၿပီး ျငင္းခံုမႈမ်ား ဆက္လက္ျဖစ္ပြားလွ်က္ရွိပါသည္။

အေမရိကတိုက္ အလယ္ပိုင္းႏိုင္ငံမ်ား

အယ္လ္ဆာေဗးဒိုးႏွင့္ ဂြာတီမာလာႏိုင္ငံမ်ားတြင္ ကုလသမဂၢမွ ၾကား၀င္ျဖန္ေျဖမႈျဖင့္ ဆယ္စုႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ အျပင္းအထိန္ဆင္ႏႊဲေနေသာ ျပည္တြင္းစစ္ကို ညိႈႏိႈင္းေျပလည္ နိဂံုးခ်ဳပ္ေစႏုိင္ခဲ့ၾကသည္။ အတိတ္ကာလျဖစ္ပြားခဲ့ေသာ လူ႕အခြင့္အေရးခ်ိဳးေဖာက္မႈမ်ားကို တရားမွ်တမႈျဖစ္ေစရန္ ေဆာင္ရြက္သည့္ လုပ္ငန္းမ်ားတြင္ ကုလသမဂၢကိုယ္၌က တက္တက္ၾကြၾကြ ပါ၀င္ေဆာင္ရြက္ခဲ့ၾကသည္။ ထိုႏိုင္ငံ ၂ ခုလံုးတြင္ ကုလသမဂၢက အမႈမွန္ေပၚေပါက္ေရးေကာ္မရွင္မ်ား ဖြဲ႕စည္းစစ္ေဆးခဲ့ၾကသည္။ ၁၉၉၃ ခုႏွစ္တြင္ ကုလသမဂၢ၏ အမႈမွန္ေပၚေပါက္ေရးေကာ္မရွင္မွ အယ္လ္ဆာေဗးဒိုးႏိုင္ငံအတြက္ " ရူးသြပ္မိုက္မဲမႈမွသည္ ေမွ်ာ္လင့္ခ်က္ဆီသို႔ " အမည္ရေသာ အစီရင္ခံစာတေစာင္ တင္သြင္းသည္။ ထိုအစီရင္ခံစာတြင္ လူ႕အခြင့္အေရးခ်ိဳးေဖာက္က်ဴးလြန္ခဲ့ၾကေသာ တာ၀န္ရွိသူမ်ား အမည္အတိအက်ေဖာ္ျပခဲ့ၿပီး အစိုးရတြင္ ဤအတိတ္က လူ႕အခြင့္အေရးခ်ိဳးေဖာက္မႈမ်ားအတြက္ တာ၀န္မ်ားစြာရွိေၾကာင္း အျပစ္ဖို႔ခဲ့သည္။ ထိုအစီရင္ခံစာ တင္သြင္းၿပီး ၅ ရက္ၾကာေသာအခါ အယ္လ္ဆာေဗးဒိုအစိုးရႏွင့္ စစ္တပ္မွ ဤအစီရင္ခံစာကို ျပစ္တင္ရံႈ႕ခ်ၿပီး အစီရင္ခံစာတြင္း အျပစ္ရွိသည္ဟု ေဖာ္ျပထားသူအားလံုးကို လြတ္ျငိမ္းခ်မ္းသာခြင့္ ေၾကာ္ျငာေပးလိုက္သည္။ ဂြာတီမာလာႏုိင္ငံတြင္း ျဖစ္ပ်က္ခဲ့ေသာ အမႈမ်ားအတြက္လည္း အမႈမွန္ေပၚေပါက္ေရးေကာ္မရွင္မွ အစီရင္ခံစာတေစာင္ ၁၉၉၉ တြင္ တင္သြင္းခဲ့သည္။ ျပစ္မႈက်ဴးလြန္ေဆာင္ရြက္ခဲ့သူ တဦးခ်င္းအမည္ကို မေဖာ္ျပေသာ္လည္း အစိုးရကိုယ္၌က သို႔မဟုတ္ အစိုးရ၏ ခြင့္ျပဳခ်က္ျဖင့္ တိုင္းရင္းသားေဒသမ်ားတြင္ ဖိႏွိပ္ရက္စက္မႈမ်ား က်ဴးလြန္ခဲ့ၾကသည္ဟု ေဖာ္ျပခဲ့သည္။ ဤအစီရင္ခံစာ၌ ေတြ႕ရေသာ ျပစ္္မႈမ်ားကို ေထာက္ျပၿပီး အစိုးရအေနျဖင့္ လူမ်ိဳးျဖဳတ္သတ္ျဖတ္မႈမ်ား က်ဴးလြန္သည့္သဖြယ္ေရာက္ေစသည္ဟု ေ၀ဖန္ေဖာ္ျပခဲ့သည္။ ထိုျပစ္မႈမ်ား က်ဴးလြန္ခဲ့ၾကေသာ အစိုးရအရာရွိမ်ားႏွင့္ စစ္တပ္ေခါင္းေဆာင္မ်ားကို တရားရံုးတြင္ အျပစ္ေပးႏိုင္ရန္ ယခုအခါ ႀကိဳးပမ္းေနၾကၿပီျဖစ္သည္။

ေတာင္အာဖရိက

အစိုးရပါတီျဖစ္ေသာ လူျဖဴမ်ား၏ အမ်ိဳးသားပါတီႏွင့္ အာဖရိကန္အမ်ိဳးသားကြန္ဂရက္ ( ANC ) တို႔အၾကား ႏိုင္ငံေရးေဆြးေႏြးပြဲမ်ား က်င္းပကာ၊ ေနာက္ဆံုး ၁၉၉၄ ခုႏွစ္တြင္ လြတ္လပ္ေသာ ေရြးေကာက္ပြဲမ်ား က်င္းပႏုိင္သည္။ ထို႔ေနာက္ ေတာင္အာဖရိကႏိုင္ငံရွိ လူမည္းအမ်ိဳးသားမ်ားကို ခြဲျခားဖိႏွိပ္အုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့ေသာ အသားအေရာင္ခြဲျခားေရးစနစ္ကို တရား၀င္ အဆံုးသတ္ႏိုင္ေတာ့သည္။ ေတာင္အာဖရိကႏိုင္ငံအေနျဖင့္ အမႈမွန္ေပၚေပါက္ေရးအတြက္ စံုစမ္းေဖာ္ထုတ္မႈမ်ား စနစ္တက်ေဆာင္ရြက္ခဲ့ၿပီး၊ ဤေဆာင္ရြက္မႈကို ေကာင္းလြန္း၍ ႏိုင္ငံအမ်ားစုက စံျပအတုယူၾကရသည္။ ေတာင္အာဖရိကႏိုင္ငံအေနျဖင့္ အမွန္တရားေပၚေပါက္ေရးႏွင့္ ျပန္လည္သင့္ျမတ္ေရးေကာ္မရွင္တရပ္ဖြဲ႕စည္းကာ လူထုေရွ႕ေမွာက္၌ ၾကားနာပြဲမ်ားျပဳလုပ္ျခင္း၊ အကယ္၍ လူ႔အခြင့္အေရးခ်ိဳးေဖာက္မႈ က်ဴးလြန္ခဲ့သူက အျဖစ္မွန္ကို အကုန္အစင္ဖြင့္ဟပါက အျပစ္မေပးေတာ့ပဲ ကန္႔သတ္ခ်က္ျဖင့္ လြတ္ျငိမ္းခ်မ္းသာခြင့္ေပးျခင္း စသည့္လုပ္ငန္းမ်ား ေဆာင္ရြက္ခဲ့ၾကသည္။ ျငိမ္းခ်မ္းေရးႏိုဗယ္ဆုရွင္ ဘုန္းေတာ္ႀကီး ဒက္စမြတ္တူးတူးက ဤေကာ္မရွင္၏ ဥကၠ႒အျဖစ္ ေဆာင္ရြက္သည္။ ဤေကာ္မရွင္အေနျဖင့္ ႏွစ္ေပါင္းရာေက်ာ္ အခြင့္အေရးမညီမွ်မႈ ဆူႀကံဳနိမ့္ျမင့္၊ လူမ်ိဳးေရးအရ ကြဲျပားေနခဲ့ရေသာ လူ႔အဖြဲ႕အစည္း၏ နာတာရွည္ေရာဂါသဖြယ္ အျမစ္တြယ္ေနေသာ လူမႈျပႆနာမ်ားကို ေျဖရွင္းႏိုင္လိမ့္မည္ဟု ေမွ်ာ္လင့္ခ်က္ပိုခဲ့ၾကသည္။ လူျဖဴအမ်ိဳးသားေရာ၊ လူမည္းအမ်ိဳးသားမ်ာပါ ဤေကာ္မရွင္က အမ်ားႀကီးေဆာင္ရြက္ေပးႏိုင္လိမ့္မည္ဟု ထင္ခဲ့ၾကသည္။ လက္ရွိကာလအထိ အမႈမွန္ေပၚေပါက္ေရးႏွင့္ ျပည္လည္သင့္ျမတ္ေရးေကာ္မရွင္မွ အတိတ္က ျဖစ္ပ်က္ခဲ့ေသာ လူ႔အခြင့္အေရးခ်ိဳးေဖာက္ခံရမႈ၊ နစ္နာမႈမ်ားကို ျပန္လည္အသိအမွတ္ျပဳခံရေေစရန္ မ်ားစြာေဆာင္ရြက္ေပးႏိုင္ခဲ့သည့္အျပင္၊ အျခားေသာ အသြင္ေျပာင္းေရး ေဆာင္ရြက္ေနၾကသည့္ လူမႈအသိုင္းအ၀ိုင္းမ်ားသို႔ပါ အေတြ႕အႀကံဳ သင္ခန္းစားမ်ားျဖင့္ ေကာင္းက်ိဳးျပဳႏိုင္ခဲ့သည္။

Truth and Reconciliation Commission (South Africa) ဥကၠ႒အျဖစ္ေဆာင္ရြက္ခဲ့ေသာ ႏိုဗယ္လ္ျငိမ္းခ်မ္းေရးဆုရွင္ ဘုန္းေတာ္ႀကီး ဒက္စမြတ္တူးတူး ႏွင့္ ျမန္မာ့ဒီမိုကေရစီေခါင္းေဆာင္ နိုဗယ္လ္ျငိမ္းခ်မ္းေရးဆုရင္ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္

ယခင္ ယူဂိုဆလားဗီးယားႏိုင္ငံႏွင့္ ရ၀မ္ဒါႏိုင္ငံတို႔မွ အေရးေပၚဖြဲ႕စည္းေသာ တရားရံုး

ေတာင္အာဖရိကႏိုင္ငံ၏ အံ့မခန္းေအာင္ျမင္ခဲ့ေသာ အသြင္ကူးေျပာင္းေရးကာလႏွင့္ ျခားနားစြာ၊ ၁၉၉၀ခုႏွစ္တြင္ ယူဂိုဆလားဗီးယားႏိုင္ငံႏွင့္ ရ၀မ္ဒါႏိုင္ငံမ်ားတြင္ ရက္စက္ၾကမ္းၾကဳတ္ေသာ လူသတ္ပြဲမ်ားဆင္ႏႊဲခဲ့ၾကသည္။ မ်ိဳးျဖဳတ္သတ္ျဖတ္မႈမ်ား၊ လူသားမ်ိဳးႏြယ္တရပ္လံုးအတြက္ အႏၱရယ္ရွိေစသည္ဟု ယူဆေသာ သတ္ျဖတ္မႈ၊ ျပစ္မႈမ်ား၊ စစ္ရာဇ၀တ္မႈမ်ားအတြက္ ကုလသမဂၢလံုၿခံဳေရးေကာင္စီ၏ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ျဖင့္ စစ္ခံုရံုးတင္စစ္ေဆးခဲ့သည္။ ၎ခံုရံုးမ်ားသည္ ရ၀မ္ဒါႏွင့္ ယူဂိုဆလားဗီးယားႏိုင္ငံမ်ားအတြက္ သီးသန္႔ဖြဲ႕စည္းေပးခဲ့ျခင္းျဖစ္ၿပီး၊ အၿမဲတမ္းခံုရံုးမ်ားမဟုတ္ပါ။ ရ၀မ္ဒါႏိုင္ငံအတြက္ ေဆာင္ရြက္ခဲ့ေသာ ႏိုင္ငံတကာခံုရံုးအေနျဖင့္၊ အျခားလူမ်ိဳးတခုကို မ်ိဳးစတုန္းေစရန္ ရည္ရြယ္ခ်က္ျဖင့္ စံနစ္တက်ဗ်ဴဟာခ်မ်တ္ကာ အမ်ိဳးသမီးမ်ားကို မုဒိန္းက်င့္မႈမ်ား က်ဴးလြန္ရန္ ေစခိုင္းခဲ့ေၾကာင္း ေတြ႕ရွိရသည္။ ယူဂိုစလားဗီးယားေခါင္းေဆာင္ ဆလိုဗန္ မီလိုဆီဗစ္ခ်ကိုမူ လူသားမ်ိဳးႏြယ္တရပ္လံုးအတြက္ အႏၱရယ္ျဖစ္ေစေသာ ရာဇ၀တ္မႈက်ဴးမႈျဖင့္ ခံုရံုးတင္စစ္ေဆးခဲ့သည္။ ႏိုင္ငံေခါင္းေဆာင္ေဟာင္းတဦးျဖစ္ေသာ မီလိုဆီဗစ္အေနျဖင့္ ႏိုင္ငံတကာခံုရံုးေရွ႕တြင္ ခံုရံုးတင္စစ္ေဆးခံရျခင္းမွာ လူ႕အခြင့္အေရးခ်ိဳးေဖာက္မႈ က်ဴးလြန္ေနၾကေသာ အျခားႏိုင္ငံေခါင္းေဆာင္မ်ား အေနျဖင့္ မိမိပိုင္ ႏိုင္ငံနယ္နိမိတ္အတြင္း သံသမန္ေရးအေၾကာင္းျပခ်က္ႏွင့္ အျပစ္ကင္းလြတ္ေနခြင့္ မရွိေတာ့ေၾကာင္း အျပင္းထန္ဆံုး သတိေပးလိုက္ျခင္းျဖစ္သည္။

ႏိုင္ငံတကာပါ၀င္ပက္သက္ေသာ ျပည္တြင္းတရားရံုးမ်ား

ရ၀မ္ဒါႏွင့္ ယူဂိုဆလားဗီးယားႏိုင္ငံမ်ားမွ ျပစ္မႈမ်ားအတြက္ ႏိုင္ငံတကာ တရားခံုရံုးမ်ား ဖြဲ႕စည္းေဆာင္ရြက္ၿပီးသည့္ေနာက္တြင္၊ အျခားေသာ ႏိုင္ငံမ်ားျဖစ္သည့္ ဆီရာလီယြန္နီ၊ အေရွ႕တီေမာ၊ ကေမၻာဒီးယား စေသာႏုိင္ငံမ်ားတြင္ ျဖစ္ပြားခဲ့ေသာ လူ႕အခြင့္အေရးခ်ိဳးေဖာက္က်ဴးလြန္မႈမ်ားအတြက္၊ ထို္ႏိုင္ငံမ်ားရွိ တရားစီရင္ေရးစံနစ္ေအာက္၌ပင္ ႏိုင္ငံတကာတရားသူႀကီးမ်ား ပါ၀င္ေစကာ ဖြဲ႕စည္းစစ္ေဆးခဲ့သည္။ ဤသို႔ စုေပါင္းစပ္ေပါင္းတရားရံုးမ်ား ဖြဲ႕စည္းၾကရျခင္းမွာ အေရးေပၚဖြဲ႕စည္းရေသာ ခံုရံုးမ်ား၏ တရား၀င္မႈ ပိုရေစရန္ျဖစ္သည္။ ထိုတရားစစ္ေဆးေရး နည္းလမ္းမ်ားကို ႏိုင္ငံတကာ စံထံုးမ်ားႏွင့္အညီ အဆင့္ျမင့္ေစၿပီး၊ တဖက္တြင္ လြတ္လပ္ေသာ တရားစီရင္ေရးျဖစ္ေစရန္ ရည္ရြယ္သည္။ ထို႔အျပင္ ဤတရားရံုးမ်ားက ကုန္က်စားရိတ္မ်ား အမ်ားအျပားကုန္က်မႈကို သက္သာေစၿပီး၊ ေဒသခံျပည္သူလူထု၏ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မႈႏွင့္ စီရင္ခြင့္ကိုလည္း ရရွိေစသည္။ ဤသို႔ေသာ တရားရံုးမ်ား၏ ေအာင္ျမင္မႈကို သိရွိႏိုင္ေစရန္ အခ်ိန္ယူၾကရဦးမည္ျဖစ္သည္။

ႏိုင္ငံတကာဥပေဒအေရ အေရးယူအျပစ္ေပးျခင္းႏွင့္ ႏိုင္ငံတကာရာဇ၀တ္မႈဆိုင္ရာ ခံုရံုး

ကမၻာ့ကုလသမဂၢႀကီးေပၚေပါက္လာခ်ိန္မွစ၍ ႏိုင္ငံတကာ လူ႔အခြင့္အေရးဆိုင္ရာ ဥပေဒမ်ားျပ႒ာန္းလာခဲ့ၿပီး၊ ဖြံ႕ျဖိဳးတိုးတက္လာသည္။ အခ်ိဳ႕ေသာ လူ႕အခြင့္အေရးခ်ိဳးေဖာက္မႈမ်ားသည္ လူသားတခ်ိဳ႕ကို အက်ိဳးသက္ေရာက္ေစရံုမွ်သာမက၊ အခ်ိဳ႕ေသာက်ဴးလြန္ခ်ိဳးေဖာက္မႈမ်ားမွာ ျပင္းထန္က်ယ္ျပန္႕ရက္စက္လြန္းၿပီး လူသားမ်ိဳးႏြယ္တခုလံုးကိုပါ ထိခိုက္ေစခဲ့ရသည္။ ဤသို႔ေသာ ျပစ္မႈမ်ိဳးကို ယဥ္ေက်းေသာ လူ႕အသိုင္းအ၀ိုင္းတခုလံုးက မည္သည့္အေၾကာင္းျပခ်က္ႏွင့္မွ် လက္ခံႏိုင္စရာအေၾကာင္းမရွိေပ။ ႏိုင္ငံတခုႏွင့္တခုၾကား ျဖစ္ပြားေသာ ႏိုင္ငံတကာပ႗ိပကၡမ်ားတြင္ျဖစ္ေစ၊ ႏိုင္ငံတခု၏ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာပိုင္ နယ္ေျမအတြင္း က်ဴးလြန္ေသာ ကိစၥပင္ျဖစ္ေစ၊ ဤကဲ့သို႔ ဆိုးရြားျပင္းထန္ေသာ လူ႕အခြင့္အေရးခ်ိဳးေဖာက္မႈမ်ိုဳးကို ႏိုင္ငံတခုက ကမကထျပဳကာ ႏိုင္ငံတကာခံုရံုးမွ တရားစြဲဆိုရန္ တင္သြင္းႏိုင္သည္။ အေၾကာင္းမွာ ႏုိင္ငံတကာလူ႕အသိုင္းအ၀ိုင္းႀကီးတခုလံုးႏွင့္ ပက္သက္၍ ထိခိုက္နစ္နာေစေသာ အေၾကာင္းေၾကာင့္ျဖစ္သည္။

ဒုတိယကမၻာစစ္ၿပီးေသာ ကာလတြင္ ႏိုင္ငံတကာခံုရံုးမ်ိဳးျဖင့္ အျပစ္ေပးမႈႏွင့္ ပက္သက္ေသာ ကိစၥရပ္ကို ပထမဆံုးေဆာင္ရြက္ခဲ့ေသာ ႏိုင္ငံမ်ားးတြင္ အစၥေရးႏိုင္ငံသည္ တခုအပါအ၀င္ျဖစ္သည္။ နာဇီေခါင္းေဆာင္ အေဒါ့အိုက္ခမန္းကို ၁၉၆၀ခုႏွစ္တြင္ အာဂ်င္တီးနားႏိုင္ငံ၌ ဖမ္္းဆီးရမိေသာအခါ အစၥေရးႏိုင္ငံသို႔ ေခၚေဆာင္လာကာ၊ လူမ်ိဳးတုန္းသတ္ျဖတ္မႈမ်ားကို က်ဴးလြန္ခဲ့မႈအတြက္ ခံုရံုးတင္စစ္ေဆး အျပစ္ေပးခဲ့သည္။ မၾကာေသးမီကလည္း အလားတူအျဖစ္အပ်က္မ်ား ေပၚေပါက္ခဲ့သည္။ စပိန္ႏိုင္ငံရွိ တရားသူႀကီးတဦးက ခ်ီလီႏိုင္ငံ၏ အာဏာရွင္ေဟာင္း ဗိုလ္ခ်ဳပ္ႀကီးေၾသာ္ဂတ္စ္တို ပီႏိုေရွးကို သူက်ဴးလြန္ခဲ့ေသာ ႏွိပ္စက္ညွင္းပန္းမႈႏွင့္ လူမ်ိဳးျဖဳတ္သတ္ျဖတ္မႈမ်ားအတြက္ စပိန္ႏိုင္ငံတြင္ ခံုရံုးတင္အျပစ္ေပးႏိုင္ရန္ လြဲေျပာင္းေပးပါရန္ ေတာင္းဆိုခဲ့သည္။ ထို႔အျပင္ ဘယ္ဂ်ီယံႏိုင္ငံတြင္ ခြင့္ျပဳထားေသာ ဥပေဒအရ ႏိုင္ငံတကာတြင္ လူ႕အခြင့္အေရးခ်ိဳးေဖာက္မႈ က်ဴးလြန္ခဲ့ေသာ တာ၀န္ရွိသူမ်ားမကို နစ္နာခဲ့သူ တဦးဦးမွ ဘယ္လ္ဂ်ီယံႏိုင္ငံတြင္ တရားစြဲခြင့္ရွိရာ၊ ကမၻာ့ႏိုင္ငံအသီးသီးမွ လူ႕အခြင့္အေရးခ်ိဳးေဖာက္မႈ က်ဴးလြန္ခဲ့သူမ်ားကို တရားစြဲဆိုမႈမ်ား ေပၚေပါက္ခဲ့သည္။ ထိုသူမ်ားမွာ သူတို႔ႏိုင္ငံတြင္ လြတ္ျငိမ္းခ်မ္းသာခြင့္ ျပဳခံခဲ့ရသူမ်ားျဖစ္ၾကသလို၊ အေရးယူမခံခဲ့ရေသာ အေရးမယူႏိုင္ေသာ ပုဂၢိဳလ္မ်ားလည္းျဖစ္ၾကသည္။ သို႔ေသာ္ မၾကာေသးမီက ထိုဥပေဒကို ျပန္လည္ျပင္ဆင္ေသာ ဥပေဒတရပ္ကို ဘယ္လ္ဂ်ီယံႏိုင္ငံက ျပ႒ာန္းခဲ့ရသည္။ အေၾကာင္းမွာ ထိုဥပေဒကို အသံုးျပဳ၍ အေမရိကန္ေခါင္းေဆာင္မ်ားက တရားစြဲဆိုလာမည္ကို စိုးရိ္မ္၍ အေမရိကန္က ဖိအားေပး ကန္႔ကြက္ခဲ့ေသာေၾကာင့္ျဖစ္သည္။

ႏိုင္ငံတခုက ႏုိင္ငံတကာခံုရံုးဖြဲ႕ရန္ စြဲဆိုတင္သြင္းႏိုင္ေသာ ဆိုးရြားရက္စက္လြန္းေသာ လူ႕အခြင့္အေရးခ်ိဳးေဖာက္မႈမ်ားတြင္ လူမ်ိဳးျဖဳတ္သတ္ျဖတ္မႈမ်ား၊ လူသားမ်ိဳးႏြယ္တခုလံုးကို အႏၱရယ္ျဖစ္ေစႏိုင္ေသာ ျပစ္မႈမ်ိဳးႏွင့္ စစ္ရာဇ၀တ္မႈမ်ား ပါ၀င္သည္။ ၁၉၉၈တြင္ ေရာမၿမိဳ႕တြင္ ျပ႒ာန္းလိုက္ေသာ ႏိုင္ငံတကာသေဘာတူညီခ်က္ ဥပေဒအရ ဤျပစ္မႈမ်ား၏ အနက္အဓိပၸါယ္ကို ေအာက္ပါအတိုင္းဖြင့္ဆိုခဲ့သည္။

လူသားမ်ားကို မ်ိဳးျဖဳတ္သတ္ျဖတ္မႈ

လူသားမ်ိဳးႏြယ္တခုလံုးကိုေသာ္လည္းေကာင္း၊ တစိတ္တပိုင္းကိုေသာ္လည္းေကာင္း၊ ဖ်က္စီးေခ်မႈန္းရန္ရည္ရြယ္ခ်က္ႏွင့္ ျပဳလုပ္ေသာ ျပစ္မႈမ်ိဳးျဖစ္သည္။ ဤျပစ္မႈမ်ိဳးတြင္ သတ္ျဖတ္ျခင္း၊ ခႏၶာကိုယ္အရေသာ္လည္းေကာင္း၊ စိတ္ဓါတ္ေရးရာအရေသာ္လည္းေကာင္း ဒဏ္ရာအနာတရျဖစ္ေစျခင္း၊ ရုပ္၀တၳဳပ်က္သုဥ္းေစမည့္ အေျခအေနကို ဖန္တီးျခင္း ( ဥပမာအားျဖင့္ ရြာမ်ားေျပာင္းေရႊ႕ေစ၍ စုေပါင္းေက်းရြာမ်ား တည္ေဆာက္ျခင္း )၊ လူမ်ိဳးစုတခုအတြင္း မ်ိဳးႏြယ္မ်ား ဆက္လက္ေမြးဖြားခြင့္အေျခအေနကို ပိတ္ပင္တားဆီးျခင္း ( ဥပမာအားျဖင့္ အဓမၼသားေၾကာျဖတ္ေစျခင္း )၊ လူမ်ိဳးႏြယ္တစုမွ ကေလးမ်ားကို အျခားမ်ိဳးႏြယ္တစုထံသို႔ ေရႊ႕ေျပာင္းထားျခင္း၊ မုဒိန္းမႈက်ဴးလြန္ျခင္းမ်ား ပါ၀င္သည္။ အျခားမ်ိဳးႏြယ္တခုကို အစတံုးေစရန္ စံနစ္တက်ဗ်ဴဟာခ်မွတ္၍ ဤျပစ္မႈမ်ားကို လုပ္ေဆာင္သည္ဆိုပါက လူသားမ်ားကို မ်ိဳးျဖဳတ္သတ္မႈ က်ဴးလြန္ရာေရာက္သည္။

လူသားမ်ိဳးႏြယ္တခုလံုးကို အႏၱရယ္ျဖစ္ေစေသာျပစ္မႈ

သတ္ျဖတ္မႈ၊ မုဒိန္းမႈ၊ ညွင္းပန္းႏွိပ္စက္မႈ၊ လက္စတုန္းသတ္ျဖတ္မႈ ( ဖမ္းဆီး၍ လူေပ်ာက္သြားေစျခင္း ) ႏွင့္ လူသားမ်ားကို ျပင္းထန္စြာ ဒဏ္ရာရေစျခင္းႏွင့္ အလြန္အက်ဴးနစ္နာမႈျဖစ္ေစေသာ ျပစ္မႈမ်ားကို စနစ္တက်ႏွင့္ က်ယ္က်ယ္ျပန္႔ျပန္႕ က်ဴးလြန္ပါကလည္းေကာင္း၊ ထို႔အျပင္ ခိုက္ရန္ျဖစ္ပြားေနေသာ စစ္ဖက္မဟုတ္ပဲ အရပ္သားမ်ားျဖစ္သည္ဟု သိလွ်က္ႏွင့္ က်ဴးလြန္ပါကလည္းေကာင္း၊ အစိုးရ (သို႔မဟုတ္) အဖြဲ႕အစည္းတခု၏ မူ၀ါဒတခု အျဖစ္ခ်မွတ္ကာ ဤျပစ္မႈမ်ားကို က်ဴးလြန္ေနပါက လူသားမ်ိဳးႏြယ္တခုလံုးကို အႏၱရယ္ျဖစ္ေစေသာ ျပစ္မႈက်ဴးလြန္ရာေရာက္သည္။ ဤျပစ္မႈထဲတြင္ လူမ်ားကို အဓမၼေနရာေရႊ႕ေျပာင္းေစမႈမ်ားႏွင့္ လူမ်ိဳး၊ အသားအေရာင္၊ ဘာသာအေပၚခြဲျခား၍ ဖိႏွိပ္ျခင္းျပစ္မႈမ်ားလည္းပါ၀င္သည္။

စစ္ရာဇ၀တ္မႈမ်ား

ဒဏ္ရာရလာေသာ စစ္သားမ်ားကိုေသာ္လည္းေကာင္း၊ စစ္ပြဲ၌ ဖမ္းဆီးရမိလာေသာ သုံ႕ပန္းမ်ားကိုေသာ္လည္းေကာင္း၊ စစ္ႏွင့္မပက္သက္ေသာ အရပ္သားမ်ားကိုေသာ္လည္းေကာင္း၊ သိမ္းပိုက္ထားေသာ နယ္ေျမတြင္ အျပင္းအထန္ ဒဏ္ရာရေစျခင္း၊ အလြန္အက်ဳးနစ္နာမႈျဖစ္ေအာင္ ျပဳလုပ္လွ်င္ စစ္ရာဇ၀တ္မႈေျမာက္သည္။ ဤျပစ္မႈမ်ိဳးတြင္ သတ္ျဖတ္ျခင္း၊ ညွင္းပန္းႏွိပ္စက္ျခင္း၊ ျပန္ေပးအျဖစ္ေခၚေဆာင္ျခင္း၊ ကန္႔သတ္ထားေသာ လက္နက္မ်ား ( ဥပမာ- အဆိပ္၊ အခ်ိဳ႕ေသာဓါတ္ေငြ႕မ်ားစသည္ျဖင့္ ) သံုးလွ်င္၊ ဘာသာေရးႏွင့္သက္ဆိုင္ေသာ၊ ဘုရား၊ ေက်ာင္း၊ အေဆာက္အဦးမ်ား၊ ပညာေရးဆိုင္ရာ အေဆာက္အဦးမ်ား၊ အႏုပညာဆိုင္ရာ အထိမ္းအမွတ္ေနရာမ်ားကို တိုက္ခိုက္ျခင္းတို႔ ပါ၀င္သည္။

ႏိုင္ငံတကာ ရာဇ၀တ္မႈဆိုင္ရာခံုရံုး ( International Criminal Court )

ႏိုင္ငံတကာ ရာဇ၀တ္မႈဆိုင္ရာခံုရံုး ( အတိုေကာက္ အဂၤလိပ္ဘာသာအားျဖင့္ အုိင္-စီ-စီ ဟုလည္း ေခၚသည္ ) သည္ လြတ္လပ္ေသာ တရားစီရင္ေရးဆိုင္ရာ အဖြဲ႕အစည္းတခုျဖစ္ၿပီး အၿမဲတမ္းခံုရံုးအျဖစ္ ဖြဲ႕စည္းထားျခင္းျဖစ္သည္။ ႏုိင္ငံတကာဥပေဒမ်ားအရ က်ဴးလြန္လာေသာ ႀကီးေလးေသာျပစ္မႈ ( လူသားမ်ားကို မ်ိဳးျဖဳတ္သတ္ျဖတ္မႈ၊ လူသားမ်ိဳးႏြယ္တခုလံုးကို အႏၱရယ္ျဖစ္ေစေသာျပစ္မႈ၊ စစ္ရာဇ၀တ္မႈမ်ားႏွင့္ ႏိုင္ငံက်ဴးေက်ာ္မႈစေသာ ကိစၥမ်ား စသည္ျဖင့္ ) ကို ကိုင္တြယ္ေျဖရွင္း ဆံုးျဖတ္ေပးသည္။

ႏိုင္ငံတကာ ရာဇ၀တ္မႈဆိုင္ရာ ခံုရံုးကို ၁၉၉၈ခုႏွစ္တြင္ စတင္တည္ေထာင္ၿပီး၊ ေရာမၿမိဳ႕တြင္က်င္းပခဲ့ေသာ ညီလာခံတခုမွ ႏိုင္ငံအမ်ား၏ သေဘာတူညီမႈကို အေျခခံ၍ ဖြဲ႔စည္းခဲ့ျခင္းျဖစ္သည္။ သေဘာတူညီခ်က္ကို ႏုိင္ငံ (၆၀) ေက်ာ္က အတည္ျပဳ လက္မွတ္ေရးထိုးၿပီးသည့္ေနာက္ပိုင္း ၂၀၀၂ ခုႏွစ္ ဇူလိုင္လမွစ၍ စတင္အသက္၀င္ၿပီး လုပ္ငန္းမ်ားေဆာင္ရြက္ေနၿပီျဖစ္သည္။ နယ္သာလန္ႏိုင္ငံ သည္ဟိဂ္ၿမိဳ႕တြင္ ရံုးစိုက္ထားသည္။

ႏိုင္ငံတကာ ရာဇ၀တ္မႈဆိုင္ရာ ခံုရံုးအေနျဖင့္ ျပစ္မႈက်ဴးလြန္သည္ဟု စြပ္စြဲခံရသည့္ ပုဂၢိဳလ္တဦးႏွင့္ ပက္သက္၍ စံုစမ္းစစ္ေဆးႏိုင္သည္။ တရားခံုရံုးဖြဲ႕ ၾကားနာစစ္ေဆးႏိုင္သည္။ ေနာက္ဆံုး ျပစ္ဒဏ္ပါ ခ်မွတ္ႏိုင္ခြင့္ရွိသည္။ ဤတရားရံုးျဖင့္ ရ၀မ္ဒါႏိုင္ငံတြင္ အေရးေပၚဖြဲ႕စည္းခဲ့ေသာ ႏုိင္ငံတကာတရားခံုရံုးႏွင့္ ယူဂိုစလားဗီးယားႏိုင္ငံတြင္ ျဖစ္ပြားခဲ့ေသာ လူ႕အခြင့္အေရးခ်ိဳးေဖာက္မႈမ်ားအတြက္ ဖြဲ႕စည္းေသာ ႏိုင္ငံတကာခံုရံုးမ်ားႏွင့္ ဆင္တူသည္။ သို႔ေသာ္ ႏုိင္ငံတကာ ရာဇ၀တ္မႈဆိုင္ရာခံုရံု ( ICC ) က အၿမဲတေစဖြဲ႕စည္းထားရွိျခင္းျဖစ္သည္။

ႏိုင္ငံတကာ ရာဇ၀တ္မႈဆိုင္ရာခံုရံုး ( ICC ) ၏ တရားစီရင္ လုပ္ပိုင္ခြင့္မ်ားတြင္-

• သကၠရာဇ္ ၂၀၀၂ ခုႏွစ္ ဇူလိုင္ ၁ ရက္ေန႔ေနာက္ပိုင္း တရားရံုးစတင္အသက္၀င္ခ်ိန္မွစ၍၊ ဤသေဘာတူညီခ်က္ကို အသိအမွတ္ျပဳ လက္မွတ္ေရးထိုးထားေသာ ႏိုင္ငံမ်ားမွ ျပစ္မႈမ်ားကို စီရင္ဆံုးျဖတ္ျခင္း၊
• ထိုလက္မွတ္ေရးထိုးထားေသာ ႏိုင္ငံမ်ား၏ နယ္နိမိတ္မ်ားအတြင္း က်ဴးလြန္ေသာ ျပစ္မႈမ်ားကို စီရင္ဆံုးျဖတ္ျခင္း၊
• ထိုလက္မွတ္ေရးထိုးထားေသာ ႏုိင္ငံမ်ားက ျပစ္မႈက်ဴးလြန္ပါက ထိုႏိုင္ငံအေပၚ စီရင္ဆံုးျဖတ္ျခင္းႏွင့္

လက္မွတ္ေရးထိုးထားေသာ ႏိုင္ငံတခုအတြင္းရွိ ခံုရံုးမွ အေရးမယူလို၍ျဖစ္ေစ၊ အေရးမယူႏိုင္ေသာ အေၾကာင္းေၾကာင့္ျဖစ္ေစ၊ တင္ျပလာေသာ အမႈမ်ားကို စီရင္စစ္ေဆးျခင္းမ်ား လုပ္ပိုင္ခြင့္ရွိသည္။ ( သို႔ေသာ္ ထိုႏိုင္ငံအတြင္း တရားခံုရံုးမ်ားတြင္ မူလစစ္ေဆးခဲ့ၿပီး ျဖစ္ရမည္ျဖစ္သည္။ )

ႏိုင္င္ငံတကာရာဇ၀တ္ခံုရံု ( ICC ) သို႔ ျပစ္မႈမ်ားကို စစ္ေဆးၾကားနာႏိုင္ရန္ တင္သြင္းလိုပါက ေအာက္ပါလုပ္ထံုးလုပ္နည္းမ်ားအတိုင္း ေဆာင္ရြက္ႏိုင္သည္။

• လက္မွတ္ေရးထိုးထားေသာ ႏိုင္ငံတခုက တရားခံုရံုးသို႔ ၾကားနာႏိုင္ရန္ တင္သြင္းလာျခင္း၊
• ကုလသမဂၢလံုၿခံဳေရးေကာင္စီမွ ဤအမႈကို ၾကားနာစစ္ေဆးႏိုင္ရန္ လႊဲေျပာင္းတင္သြင္းလာျခင္း၊
• ထိုႏိုင္ငံတကာရာဇ၀တ္မႈဆိုင္ရာခံုရံုး ကိုယ္၌က ဤျပစ္မႈကို စစ္ေဆးရန္လိုအပ္သည္ ယူဆ၍ ေဆာင္ရြက္ျခင္းတို႔ ပါ၀င္သည္။

ဤလက္စြဲစာအုပ္ ေရးသားျပဳစုေသာ ကာလ၌ ႏိုင္ငံတကာဆိုင္ရာရာဇ၀တ္ဆိုင္ရာခံုုရံုးအေနျဖင့္ စတင္ဖြဲ႕စည္းဆဲပင္ ရွိေသးသည္။ ထိုႏိုင္ငံတကာရာဇ၀တ္မႈဆိုင္ရာခံုရံုးမွ ဒီမိုကရက္တစ္ကြန္ဂိုသမၼတႏိုင္ငံ၊ အီထရူယီေဒသအတြင္း ျဖစ္ပြားေနေသာ လူ႕အခြင့္အေရးခ်ိဳးေဖာက္ေနမႈ ကိစၥရပ္မ်ားကို မ်က္ေျခမပ်က္ေစာင့္ၾကည့္ေနသည္ဟု ေၾကာ္ျငာခဲ့သည္။ ထိုအီထရူယီေဒေသအတြင္း ျဖစ္ပြားေနေသာ လူ႕အခြင့္အေရးခ်ိဳးေဖာက္မႈကိစၥမ်ားအဖို႔ ႏိုင္ငံတကာရာဇ၀တ္မႈဆိုင္ရာခံုရံုး ( ICC ) အတြက္ ပထမဆံုးကိုင္တြယ္စစ္ေဆးရသည့္ ခံုရံုးျဖစ္လာဖြယ္ရွိသည္။

အပိုင္း ( ၁ ) https://www.facebook.com/notes/aung-zaw-bo/%E1%80%A1%E1%80%9E%E1%80%BC%E1%80%84%E1%80%B9%E1%80%80%E1%80%B0%E1%80%B8%E1%80%B1%E1%80%BB%E1%80%95%E1%80%AC%E1%80%84%E1%80%B9%E1%80%B8%E1%80%B1%E1%80%9B%E1%80%B8%E1%80%80%E1%80%AC%E1%80%9C%E1%80%86%E1%80%AD%E1%80%AF%E1%80%84%E1%80%B9%E1%80%9B%E1%80%AC-%E1%80%A1%E1%80%B1%E1%80%BB%E1%80%81%E1%80%81%E1%80%B6%E1%80%9E%E1%80%B1%E1%80%98%E1%80%AC%E1%80%90%E1%80%9B%E1%80%AC%E1%80%B8%E1%80%99%E1%80%AD%E1%80%90%E1%80%B9%E1%80%86%E1%80%80%E1%80%B9-%E1%81%81/507274532638474

အပိုင္း ( ၂ ) https://www.facebook.com/notes/aung-zaw-bo/%E1%80%A1%E1%80%9E%E1%80%BC%E1%80%84%E1%80%B9%E1%80%80%E1%80%B0%E1%80%B8%E1%80%B1%E1%80%BB%E1%80%95%E1%80%AC%E1%80%84%E1%80%B9%E1%80%B8%E1%80%B1%E1%80%9B%E1%80%B8%E1%80%80%E1%80%AC%E1%80%9C%E1%80%86%E1%80%AD%E1%80%AF%E1%80%84%E1%80%B9%E1%80%9B%E1%80%AC-%E1%80%90%E1%80%9B%E1%80%AC%E1%80%B8%E1%80%99%E1%80%BD%E1%80%BA%E1%80%90%E1%80%99%E1%82%88-%E1%80%9E%E1%80%B1%E1%80%98%E1%80%AC%E1%80%90%E1%80%9B%E1%80%AC%E1%80%B8%E1%80%A1%E1%80%B1%E1%80%BB%E1%80%81%E1%80%81%E1%80%B6%E1%80%99%E1%80%AD%E1%80%90%E1%80%B9%E1%80%86%E1%80%80%E1%80%B9-%E1%81%82/555054721193788

လူ႔အခြင့္အေရးပညာေပး႒ာန (ျမန္မာႏုိင္ငံ) မွ ၂၀၀၃တြင္ ထုတ္ေ၀ျဖန္႔ခ်ီေသာ အသြင္ကူးေျပာင္းေရးကာလဆိုင္ရာ အေျခခံသေဘာတရားမိတ္ဆက္ စာအုပ္မွ ကူးယူေဖာ္ျပပါသည္။
ေရးသားျပဳစုသူ- ပတ္ထရစ္ ေဂ်ပီးယားစ္
ဘာသာျပန္ - ကိုေအာင္သူျငိမ္း