မူလတန္း ပညာေရးအေတြးအေခၚ ႏွင္႔ အယူအဆမ်ား ( ၃၂ )

မင္းခက္ရဲ (Min Khet Ye)

တာ၀န္ခံမႈ ( accountability )
သိပ္မၾကာေသးခင္က အမ်ားျပည္သူဆုိင္ရာ ေက်ာင္းတစ္ေက်ာင္းရဲ႕ ဆုေပးပြဲမွာ ကေလးေတြကုိ အက ေတြနဲ႔ ေျဖေဖ်ာ္ေစပါတယ္။ ဆုေပးပြဲေတြမွာ ကုိယ္႔ေက်ာင္းရဲ႕ ကေလးေတြကုိ က ခုိင္းတာမ်ဳိးကုိ ျမန္မာျပည္က ေငြေၾကးတတ္ ႏုိင္တဲ႔ ေက်ာင္းေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားလုပ္ၾကတဲ႔ အေလ႔အက်င္႔ပါပဲ ။ ဒါေပမယ္႔ ထူးျခားခ်က္တစ္ခုက ကတဲ႔ ကေလးေတြရဲ႕ ကုန္ က်စရိတ္နဲ႔ ပတ္သတ္လုိ ဘာတစ္ခုမွ ေျဖရွင္းေပးဖုိ႔ မႀကဳိးစားတာပဲ ။ ဒါကလည္း တာ၀န္မခံခ်င္တဲ႔ အစုိးရ ၊ ပညာေရး ကုန္က်စရိတ္မွာ ႏုိင္ငံေတာ္ဘတ္ဂ်တ္ကုိ လုံလုံေလာက္ေလာက္မသုံးစြဲခ်င္တဲ႔ အစုိးရမ်ဳိးကုိ ေဒါက္ေလ်ာက္ပုိင္ဆုိင္ခဲ႔တဲ႔ ျမန္မာ႔လူ႔အဖြဲ႔အစည္းအတြက္ သိပ္ၿပီး မထူးဆန္းေတာ႔တာအမွန္ပါပဲ။ စာသင္ခန္းထဲမွာ သုံးတဲ႔ တံျမက္စည္းဖုိးက အစ ေသာက္ေရအုိး အဆုံး ၊ ေနာက္ဆုံး ကေလးေတြကုိ ရုိက္ဖုိ႔ႀကိမ္လုံးကုိ ကေလးေတြကုိ ျပန္၀ယ္ခုိင္းတဲ႔ အထိ လုပ္ေနတဲ႔ ပညာေရးမ်ဳိးကုိ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ႀကဳံေတြ႔ခဲ႔ရၿပီးၿပီ။
ဒါေၾကာင္႔ အက အတြက္ ကေလးမိဘေတြ ကုန္က်စရိတ္ေတြ ကုိယ္႔ဘာ သာကုိယ္ စိုက္ရတာ ထူးဆန္တဲ႔ ကိစၥေတာ႔ မဟုတ္ဘူး။ ဒါေပမယ္႔ ကေလးေတြ အက က ၾကတဲ႔ အခါမွာ သက္ဆုိင္ရာ ပညာေရးမွဴးက ဆုခ်တာ ၊ ကေလးမိဘေတြက ဆုခ်တာမ်ဳိးက ကေလးေတြ မရပဲ ၊ေပ်ာက္ခ်င္း မလွ ေပ်ာက္သြား တာ မ်ဳိးကေတာ႔ အေတာ္ကေလး ဆုိး၀ါးတယ္ လုိ႔ ဆုိရမယ္။ အဲဒီ ဆုေၾကးေငြေတြ ဘယ္ေရာက္သြားသလဲ လုိ႔ စူးစမ္းၾကည္႔တဲ႔ အခါ အက ကတဲ႔ ကေလးေတြနဲ႔ ကေလးမိဘေတြက လည္း စမ္းတ၀ါး၀ါးနဲ႔ ေက်ာင္းရံပုံေငြထဲ ထည္႔လုိက္မယ္ထင္ တယ္ ဆုိတဲ႔ အေျဖမ်ဳိးကုိ သာ ျပန္ေျပာ ၾကတာကုိေတြ႔ရမယ္။ ဒါဟာ လက္ရွိ ျမန္မာ႔လူ႔အဖြဲ႔အစည္းမွာ ျဖစ္ေနတဲ႔ အေျခအေန တစ္ရပ္ပဲ။ ေက်ာင္းအာဏာပုိင္ေတြနဲ႔ ဆရာဆရာမေတြရဲ႕ တာ၀န္ခံမႈကင္းမဲ႔ေနျခင္းရဲ႕သာဓက တစ္ရပ္ဆုိလည္း မမွားဘူး။ တကယ္က ေကာင္းမြန္းတဲ႔ အစုိးရ တစ္ရပ္ အုပ္ခ်ဳပ္တဲ႔အခါမွာ ပညာေရးအသုံးစရိတ္နဲ႔ ေက်ာင္းေတြ သုံးစြဲ ဖုိ႔အတြက္ ရံပုံေငြဆုိတာကုိ ေက်ာင္းေတြအတြက္ေပးအပ္ထားၿပီးသားပဲ။ အဂၤလန္မွာ ဆုိရင္ ပညာေရးအသုံးစရိတ္ အျပင္ ၁၉၈၈ ပညာေရးျပဳျပင္ေျပာင္းလဲေရးဆုိင္ရာ အက္ဥပေဒကုိ ျပဌာန္းၿပီး ေက်ာင္းေတြအတြက္ အထူးသီးသန္႔ အသုံးစရိတ္ ကုိ ထုတ္ေပးတာမ်ဳိးရွိတယ္။ ဘယ္လုိပဲျဖစ္ျဖစ္ အနည္းဆုံးအေနနဲ႔ ပညာေရး အသုံးစရိတ္ကုိေတာ႔ျဖင္႔ သက္ဆုိင္ရာ အမ်ားျပည္သူဆုိင္ရာေက်ာင္းေတြအတြက္ အထုိက္အေလ်ာက္ေပးရမွာျဖစ္တယ္။ ပညာေရးအသုံးစရိတ္ကုိ မတုိးခ်င္တဲ႔ အစုိးရမ်ဳိးနဲ႔ ရင္ဆုိင္ႀကဳံေတြ႔တဲ႔အခါမွာ ေက်ာင္းေတြမွာ ေက်ာင္းသားေက်ာင္းသူေတြအေပၚတာ၀န္ခံခ်င္စိတ္ကင္းမဲ႔ လာတယ္။ ေက်ာင္းသားေက်ာင္းသူေတြအတြက္ ဘာမွ မျဖည္႔ဆည္းေတာ႔ပဲ ၊ အရာအားလုံးနီးပါးကုိ သူတုိ႔ အိပ္ကပ္ ထဲက ျပန္ယူေနတဲ႔ အျပင္ သူတုိ႔ေလးေတြ ရသင္႔ရထုိက္တဲ႔ အရာေတြကုိေတာင္မွ ေက်ာင္းရံပုံေငြထဲ ထည္႔ရတဲ႔ အေျခအေန ကုိ စုိက္ေရာက္ေနတာေတြ႔ရမယ္။ အစုိးရေကာင္းတစ္ခုအေနနဲ႔သာေတြ႔ရင္ အစုိးရဟာ အမ်ားျပည္သူဆုိင္ရာေက်ာင္းေတြအတြက္ လုံေလာက္တဲ႔ အသုံးစရိတ္ကုိ အတုိင္းအတာတစ္ခုအထိသာ တာ၀န္ခံမယ္ဆုိရင္ ဒီလုိ တာ၀န္ခံလုိစိတ္ကင္းမဲ႔တဲ႔အေျခအေနေတြျဖစ္ လာမွာ မဟုတ္ဘူး ။ အစုိးရက ေပးအပ္တဲ႔ ေက်ာင္းရံပုံေငြ ၊ အသုံးစရိတ္ဆုိတာ တကယ္ေတာ႔ ျပည္သူေတြရဲ႕ အခြန္က ေနလာတာျဖစ္တယ္။ ဒါေၾကာင္႔ ေက်ာင္းအုပ္ခ်ဳပ္ေရး ဘုတ္အဖြဲ႔နဲ႔ ဆရာဆရာမေတြမွာ ျပည္သူလူထုအေပၚကုိ တာ၀န္ခံ ရမွာျဖစ္တယ္။ အမ်ားျပည္သူဆုိင္ရာ ပုိက္ဆံေတြကုိ ေက်ာင္းေတြက သုံးေနတာ ဆုိတဲ႔ အသိနဲ႔အတူ ကုိယ္႔လူမႈ အသုိင္း အ၀ုိင္းအတြင္းက ျပည္သူေတြရဲ႕ တုိးတက္ျမင္႔မားမႈကုိ ေက်ာင္းနဲ႔ ဆရာေတြက လုိလာစိတ္ဟာ လည္း မရွိ မျဖစ္တဲ႔ တာ၀န္ခံ မႈျဖစ္တယ္။
တာ၀န္ခံမႈ အပုိင္းႏွစ္ပုိင္း
ပညာေရးသမားေတြကေတာ႔ ဆရာဆရာမဆုိတာ သူတုိ႔ဘာကုိသင္ၾကားမယ္ ၊ ဘယ္လုိ သင္ၾကားမယ္ဆုိတာနဲ႔ ပတ္သတ္ၿပီးသူတုိ႔ရဲ႕ ပေရာ္ဖက္ရွင္နယ္ ေရြးခ်ယ္မႈကုိ လြတ္လြတ္လပ္္လပ္ ေရြးခ်ယ္လုပ္ကုိင္သူေတြျဖစ္ေပမယ္႔ တျခားေသာ ပေရာ္ဖက္ရွင္ေတြနဲ႔ မတူတဲ႔ တစ္ခ်က္က သူတုိ႔ဟာ သူတုိ႔ရဲ႕ လူမႈ အသုိင္း အ၀ုိင္းေကာင္းက်ဳိးအတြက္ ပုိၿပီးတာ၀န္ခံရတဲ႔သေဘာရွိတာပဲ လုိ႔ျမင္ၾကတယ္။ တာ၀န္ခံၾကတဲ႔ေနရာမွာ အဓိကအက်ဆုံးပုိင္းႏွစ္ပုိင္းကေတာ႔ ေက်ာင္းနဲ႔ ဆရာဆရာမေတြပဲ ။ သူတုိ႔ေတြ တာ၀န္ခံမႈ လုပ္ရမယ္႔ အပုိင္းေတြက လည္း တစ္ဖက္နဲ႔တစ္ဖက္မတူဘူးဆုိရမယ္။ ေက်ာင္း ဘုတ္အဖြဲ႔ က ဘ႑ာေရးနဲ႔ ပတ္သတ္တဲ႔တာ၀န္ခံမႈကုိ လုပ္ရမယ္။ အထက္မွာ ေဖာ္ျပထားတဲ႔ ကိစၥမ်ဳိးဆုိရင္ ေက်ာင္း အုပ္ခ်ဳပ္ေရးဘုတ္အဖြဲ႔မွာ ပုိၿပီး တာ၀န္ရွိတယ္လုိ႔ ဆုိရမယ္။ ဆရာဆရာမေတြကေတာ႔ ထုံးစံအတုိင္းသူတုိ႔ရဲ႕ ပေရာ္ဖက္ရွင္ နယ္အရာတာ၀န္ခံမႈ ( professional accountability ) ကုိယူရမွာျဖစ္တယ္။ ဘ႑ာေရးနဲ႔ပတ္သတ္တဲ႔ တာ၀န္ခံမႈဟာ ေက်ာင္းဘုတ္အဖြဲ႔ထံမွာသာလ်င္ အၾကြင္းမဲ႔တည္ရွိတဲ႔ အရာ ျဖစ္တယ္။ အဲဒီအတြက္ သူတုိ႔တာ၀န္ခံရမွာက ေက်ာင္းရဲ႕ အမ်ဳိးအျမတ္ေတြ ရရွိလာဖုိ႔ပဲ ။ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးအဖြဲ႔အစည္းရဲ႕ အခန္းက႑ နဲ႔ ရည္ရြယ္ခ်က္က ပညာေရး ဥပေဒ အတုိင္းျဖစ္ေပၚေနေအာင္ ထိန္းေက်ာင္းကြပ္မဲ႔ရမယ္။ ေက်ာင္းအုပ္ဆရာရဲ႕ဆုံးျဖတ္ ခ်က္ခ်မွတ္ျခင္းျဖစ္စဥ္အေပၚကုိ အႀကံဥာဏ္ေပးရမယ္ ။အေထာက္အပံ႔ေတြေပးအပ္ႏုိင္ရမယ္။ ေက်ာင္းနဲ႔ ပတ္သတ္တဲ႔ အမ်ားျပည္သူရဲ႕ တုံ႔ျပန္မႈ အစီရင္ခံစာကုိ တင္ေပးရမယ္။ အစုိးရပုိင္းက ပုဂဳလ္ေတြဟာ ေဒသတြင္း ပညာေရး အာဏာပုိင္ေတြကေန တစ္ဆင္႔ မိဘေတြနဲ႔ ေဒသခံလူမႈအသုိင္းအ၀ုိင္းကုိ တာ၀န္ခံေပးရမွာျဖစ္တယ္။ တာ၀န္ခံမႈနဲ႔ ပတ္သတ္တဲ႔ ျပႆနာတစ္ခုကေတာ႔ ေအာင္ျမင္တဲ႔ သင္ၾကားမႈ ဆုိတာ ဘာလဲ ဆုိတာနဲ႔ ပတ္သတ္ၿပီး မွတ္ေက်ာက္စံ ပဲ။ ဆရာဆရာမေတြကုိ သူတုိ႔ရဲ႕ ပေရာက္ဖက္ရွင္နယ္ဆုိင္ရာ တာ၀န္ခံမႈ ရွိရမယ္ ဆုိရင္ သူတုိ႔ရဲ႕ ပေရာက္ဖက္ရွင္နယ္တစ္ခုျဖစ္တဲ႔ သင္ၾကားျခင္းနဲ႔ ပတ္သတ္ၿပီး ဆရာဆရာမေတြက ေအာင္ေအာင္ျမင္ျမင္ သင္ၾကားႏုိင္ရမယ္။ ဒါေပမယ္႔ တစ္ဖက္မွာကလည္း ေအာင္ျမင္တဲ႔ သင္ၾကားျခင္းဆုိတာဘာလဲ နဲ႔ ပတ္သတ္တဲ႔ မွတ္ေက်ာက္စံေတြမွာ ျပႆနာလာရွိေနျပန္ေရာ ။ မ်ားေသာအားျဖင္႔ ပညာေရး ပညာရွင္ေတြက တပည္႔ေတြရဲ႕ ေအာင္ျမင္ထေျမာက္မႈ ( achievement ) ဆုိတာအေပၚ အေလးေပးၿပီး ေဆြးေႏြးၾကတာမ်ားတယ္။ သင္ၾကားမႈ ေအာင္ျမင္ ျခင္းရဲ႕ အဓိ က အတုိင္းအတားဟာ တပည္႔ေတြရဲ႕ ေအာင္ျမင္မႈပဲ။ တစ္ႏုိင္ငံလုံးရဲ႕ ေအာင္ခ်က္နဲ႔ အဆင္႔ရရွိႏႈန္း ႏႈိင္းယွဥ္ခ်က္ဟာ သင္ၾကားျခင္းရဲ႕ ေအာင္ျမင္မႈပဲ။ ဘယ္လုိပဲျဖစ္ျဖစ္ ဒီလုိ သတ္မွတ္ခ်က္ဟာ ၿပီးျပည္႔စုံတဲ႔ သတ္မွတ္ခ်က္ မ်ဳိးေတာ႔ မဟုတ္ေသးဘူး။ တျခားေသာ အခန္းက႑ေတြအမ်ားႀကီး က်န္ရွိေနေသးတယ္ ဆုိတာကုိလည္း အသိအမွတ္ ျပဳထားရပါမယ္။
မင္းခက္ရဲ
ဆက္လက္ဖတ္ရႈရန္ က်မ္းကုိး
Ditchfield, C. (2004) ‘Assessment, recording and reporting on children’s work’, in K.Jacques and
R.Hyland (eds) Professional Studies: Primary phase, pp. 51–62, Exeter: Learning Matters.
Drayton, M. (2002) ‘The role and purpose of school governing bodies’, in M.Cole (ed.)
Professional Issues for Teachers and Trainee teachers, 2nd edn, London: David Fulton.
Wrigley, T. (2003) Schools of Hope, Stoke on Trent: Trentham.