၀မ္းခ်ဳပ္ၿခင္းႏွင့္အမွ်င္ဓါတ္ ၊ ေဖာလစ္အက္ဆစ္အေၾကာင္း

၀မ္းခ်ဳပ္ၿခင္းႏွင့္အမွ်င္ဓါတ္



၀မ္းခ်ဳပ္ၿခင္းဆိုတဲ့ အရာကို လူတိုင္း ေတြ႔ၾကံဳဖူးပါလိမ့္မယ္ ။ ၀မ္းခ်ဳပ္ေစတဲ့အေၾကာင္းအရာ အမ်ားၾကီး ရွိတဲ့အ နက္က ေရဓါတ္နည္းၿခင္းနဲ႔ အမွ်င္ဓါတ္နည္းၿခင္းေၾကာင့္ ၀မ္းခ်ဳပ္ၿခင္းၿဖစ္တာ အမ်ားဆံုးပါပဲ ။ တခ်ိဳ႔ဆိုရင္ ၀မ္းခ်ဳပ္ တဲ့အတြက္ ကိုယ္လက္မအီမသာၿဖစ္ၿပီး ေခါင္းေတြအံု ေခါင္းေတြကိုက္တဲ့အထိေတာင္ ခံစားရေလ့ရွိပါတယ္ ။ ၀မ္း ခ်ဳပ္ၿခင္း ကို constipation အၿပင္ costiveness , dyschezia , dyssynergic defaecation စသၿဖင့္ လည္း ေခၚၾကပါေသးတယ္ ။ ဆိုလိုတဲ့သေဘာကေတာ့ bowel moments (အူလႈပ္ရွားၿခင္း ၊ က်င္ၾကီးစြန္႔ၿခင္း) ဟာ ခက္ခဲေနၿခင္းၿဖစ္ပါတယ္ ။ ၀မ္းခ်ဳပ္ၿခင္းဆိုတာ အၿဖစ္မ်ားတဲ့ ၀မ္းသြားေနစဥ္ နာက်င္ၿခင္း ( painful defecation) ပဲၿဖစ္ ပါတယ္ ။ အရမ္းကို ၀မ္းခ်ဳပ္ေနၿပီးဆိုရင္ေတာ့ obstipation (ေလႏွင့္၀မ္းလံုး၀မသြားႏုိင္ၿခင္း ) fecal impaction ( ၀မ္းလံုး၀မသြားပဲ ပိတ္ဆို႔ၿခင္း ) စသည္တို႔ ၿဖစ္ႏိုင္ပါတယ္ ။

လူဦးေရရဲ႕ ပ်မ္းမွ် ၂ - ၃၀% ေလာက္ဟာ ၀မ္းခ်ဳပ္ၿခင္းကို ခံစားရေလ့ရွိပါတယ္ ။ ၀မ္းခ်ဳပ္ၿခင္းကို ၿဖစ္ပြားေစ တဲ့အ ခ်က္ေတြ အမ်ားၾကီးရွိပါတယ္ ။ အဓိကအားၿဖင့္ ပံုစံ ၂ မ်ိဳးရွိပါတယ္။ လံုး၀ပိတ္ဆိုးၿပီး ၀မ္းမသြားႏုိင္ၿခင္း ( obstructed defecation ) နဲ႔ အူမ်ားလႈပ္လ်ားမႈ ေလ်ာ့နည္းၿခင္း ေႏွးေကြးၿခင္း ( colonic slow transit , hypomobility ) တို႔ပဲၿဖစ္ ပါတယ္ ။ ေဆးရံုေတြကုိေရာက္လာတဲ့ လူနာေတြရဲ႕ ငါးဆယ္ရာခိုင္ႏွုန္းေလာက္ဟာ obsturcted defecation ေၾကာင့္ေရာက္ လာတာမ်ားပါတယ္ ။ အူလႈပ္ရွားမႈနည္းၿခင္း ေၾကာင့္ၿဖစ္တဲ့ colonic slow transit constipation ကို ၿဖစ္ေစ တဲ့အရာေတြကေတာ့ အစားအေသာက္ ၊ ေဟာ္မုန္း ၊ ေဆး၀ါးေတြရဲ႔ ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳးေတြနဲ႔ heavy metal toxicity ေတြ ပဲၿဖစ္ပါတယ္ ။ သူ႔ကို ကုသတဲ့အခါမွာလည္း အစားအေသာက္ပံုစံေၿပာင္းလဲၿခင္း ၊ ၀မ္းေပ်ာ့ေဆး ၊ ၀မ္းခ်ဳေဆးေတာင့္ ၊ ခြဲစိတ္ၿခင္း စသည္တို႔ပါ၀င္ပါတယ္ ။ ၀မ္းခ်ဳပ္ၿခင္းဆိုတာ လကၡဏာတစ္ ခုသာၿဖစ္ တယ္ ေရာဂါတစ္ခုမဟုတ္ပါဘူး ။ သူ႔ကို ထိထိေရာက္ေရာက္ကုသခ်င္တယ္ဆိုရင္ေတာ့ ဘာေၾကာင့္ ၿဖစ္ရတာလဲဆိုတဲ့ cause ကို အရင္ ရွာေဖြဖို႔လိုပါတယ္ ။



၀မ္းခ်ဳပ္ၿခင္းကို အဓိပၸါယ္သတ္မွတ္ထားတာေတြကေတာ့

- အူလႈပ္ရွားမႈ Bowel moment (က်င္ၾကီးစြန္႔ၿခင္း ) ဟာ တစ္ပတ္ကို သံုးၾကိမ္သို႔မဟုတ္ သံုးၾကိမ္ထက္နည္းေနၿခင္း
- ၀မ္းသြားရတာ ခက္ခဲၿခင္း ( ညွစ္ရၿခင္း ၊ စၿမင္းေခၚ အမာမ်ားသြားၿခင္း )
- ၀မ္းသြားၿပီးေသာ္လည္း မၿပီးမၿပည့္စုံသကဲ့သို႔ ခံစားရၿခင္း ၊ ၀မ္းက်န္ေနသလို ခံစားရၿခင္း စသည္တို႔ပဲၿဖစ္ပါတယ္ ။

ကေလးငယ္ေတြမွာ ၀မ္းသြားတာကေတာ့ formula ႏို႔မႈန္႔ေတြနဲ႔ အစာစာေကၽြးတဲ့အခ်ိန္မွာ ၿဖစ္ေလ့ရွိပါတယ္ ။ ေမြးၿပီး တဲ့အခါမွာ ေမြးကင္းစကေလးငယ္ေတြဟာ ၄ ၾကိမ္ ၅ ၾကိမ္ေလာက္ ေပ်ာ့ေပ်ာ့ (အရည္သာသာ ) က်င္ၾကီး စြန္႔ေလ့ ရွိပါတယ္ ။ ႏို႔မႈန္႔တိုက္တဲ့ကေလးေတြထက္ မိခင္ႏို႔စို႔တဲ့ကေလးေတြက က်င္ၾကီးစြန္႔ တဲ့အၾကိမ္အေရ အတြက္ ပိုမ်ား ပါတယ္ ။

၀မ္းခ်ဳပ္ၿခင္းကိုၿဖစ္ေစေသာအခ်က္မ်ား

၀မ္းခ်ဳပ္ၿခင္းကိုၿဖစ္ေစတဲ့အခ်က္ေတြကေတာ့

- congenital ( ေမြးရာပါ )
- primary ( ပထမအေၾကာင္းအရင္း )
- secondary ( ဒုတိယအေၾကာင္းအရင္း ) စသည္တို႔ၿဖစ္ပါတယ္ ။ အၿဖစ္အမ်ားဆံုးကေတာ့ primary ၿဖစ္ၿပီး အသက္အႏၱရာယ္ကို ထိခိုက္ႏုိင္ၿခင္းမရွိပါဘူး ။ အသက္ၾကီးတဲ့လူေတြမွာေတာ့ အမွ်င္ဓါတ္စားသံုးမႈ ေလ်ာ့နည္းၿခင္း ၊ ေရေသာက္ နည္းၿခင္း ၊ ကိုယ္လက္လႈပ္ရွားမႈနည္းၿခင္း ၊ ေဆး၀ါးေတြရဲ႕ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳးေတြနဲ႔ ၊ hypothyroidism နဲ႔ကင္ဆာေရာဂါတို႔ၿဖစ္ပါတယ္ ။

၁ ။ Primary

Primary မွာေတာ့ ေၿခာက္လေက်ာ္ေလာက္ထိ ၀မ္းခ်ဳပ္ၿခင္းကို ခံစားရၿပီး ဒါဟာ ေဆး၀ါးေတြ ရဲ႕ ေဘးထြက္ ဆိုးက်ိဳးေၾကာင့္လည္းမဟုတ္သလို ၊ ေရာဂါတစ္ခုခုေၾကာင့္လည္းမဟုတ္ပါဘူး ။ ဗိုက္ေအာင့္ဗိုက္ နာၿခင္းလည္းမ ရွိတဲ့အတြက္ေၾကာင့္ Irritable bowel syndrome နဲ႔ခြဲၿခားႏုိင္ပါတယ္ ။ ၀မ္းခ်ဳပ္ၿခင္းရဲ႕ common cause ၿဖစ္ပါတယ္ ။

၂ ။ အစားအေသာက္

အမွ်င္ဓါတ္စားတာနည္းတဲ့အတြက္ေၾကာင့္ ၊ ေရေသာက္တာနည္းတဲ့အတြက္ ၊ အစားအစာ စားတာနည္းတဲ့အတြက္ ၀မ္းခ်ဳပ္ၿခင္းၿဖစ္ရပါတယ္ ။

၃ ။ ေဆး၀ါးမ်ား

ေဆး၀ါးအမ်ားစုမုွာ ၀မ္းခ်ဳပ္တယ္ဆိုတဲ့ ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳးပါရွိၾကပါတယ္ ။ ဘာေဆးေတြလဲဆိုေတာ့ Opioids ( အကိုက္ အခဲေပ်ာက္ေဆးမ်ား ) ၊ ဆီးေဆးမ်ား ၊ စိတ္က်ေရာဂါေပ်ာက္ေဆးမ်ား ၊ ယားယံၿခင္းေပ်ာက္ေသာေဆးမ်ား ၊ ဗိုက္ေအာင့္ေပ်ာက္ေဆးမ်ား ၊ အတက္က်ေဆးမ်ား ၊ အလူမီနီယံပါေသာ အစာအိမ္ေဆးမ်ား စသည္တို႔ၿဖစ္ပါတယ္ ။

၄ ။ Metabolic and Muscular

အင္ဒိုခရိုင္း ၿပႆနာေတြၿဖစ္တဲ့ ကယ္ဆီယမ္မ်ားၿခင္း ၊ သိုင္းရိုက္ ေဟာ္မုန္းနည္းၿခင္း ၊ ဆီးခ်ဳိေသြးခ်ိဳ နဲ႔ cystic fibrosis ၊ celiac disease စသည္တို႔ၿဖစ္ပါတယ္ ။ ကိုယ္လက္လႈပ္ရွားမႈ နည္းတဲ့ မလႈပ္ရွားႏုိင္တဲ့လူေတြမွာ ၀မ္းခ်ဳပ္ၿခင္း အၿဖစ္မ်ားပါတယ္ ။

၅ ။ စိတ္ေရာဂါဆိုင္ရာ

နာက်င္မႈကို အလြန္အမင္းေၾကာက္ရြ႔႔ံသူမ်ား ၊ လူစုလူေ၀း လူထု နားေနခန္းမ်ားကို ေၾကာက္သူမ်ား ၊ ပ်င္းရိသူမ်ား ဟာလည္း ငယ္စဥ္ကတည္းက ၀မ္းခ်ဳပ္ၿခင္းကို ခံစားရေလ့ရွိတဲ့ သူေတြၿဖစ္တတ္ပါတယ္ ။

၀မ္းခ်ဳပ္ၿခင္းကို ဘယ္လိုကာကြယ္ကုသမလဲ

တခါတခါမွာ ၀မ္းခ်ဳပ္ၿခင္းကို ုကုသတာထက္ ကာကြယ္တာက ပိုလြယ္ပါတယ္ ။ ၀မ္းခ်ဳပ္ၿခင္းကို သက္သာေစဖို႔ ပံုမွန္ကိုယ္လက္လႈပ္ရွားမႈ ၿပဳလုပ္ရပါမယ္ ။ ေရမ်ားမ်ားေသာက္ဖို႔ လိုၿပီး အမွ်င္ဓါတ္အမ်ားၾကီးပါတဲ့ အစားအ စာေတြစားဖို႔လိုပါတယ္ ။ မနက္ေစာေစာ ၀မ္းသြားတဲ့အက်င့္ အိမ္သာ မွန္မွန္တက္ တဲ့အက်င့္ ကိုလည္းေမြး ၿမဴဖို႔လိုပါတယ္ ။ ပံုမွႏ္ ၀မ္းေပ်ာ့ေဆးေတြသံုးစြဲၿခင္းက သိပ္ေတာ့မေကာင္းလွပါဘူး ။ ဘာလို႔လည္း ဆိုေတာ့ က်င္ၾကီး စြန္႔တဲ့အေလ့အထဟာ ၾကာလာရင္ အဲဒီ၀မ္းေပ်ာ့ေဆးေတြအေပၚမွာ တည္မွီလာမွာ ၿဖစ္တဲ့အ တြက္ၿဖစ္ပါတယ္ ။ Mechanical stimulation အေနနဲ႔ ၀မ္းခ်ဴေဆးလံုး Enemas ကိုလည္း အသံုးၿပဳႏုိင္ပါတယ္ ။ ဒါေပမယ့္ပလည္း ၀မ္းခ်ဴေဆး လံုးဟာ အစာေဟာင္းအိမ္ ( rectum ) ထဲက မစင္ေတြကိုသာလွ်င္ စြန္႔ထုတ္ေစႏုိင္ၿပီး အစာအိမ္ နဲ႔အူလမ္းေၾကာင္း Intestinal tract ထဲကိုေတာ့ မေရာက္ရွိႏုိင္ပါဘူး ။

၀မ္းေပ်ာ့ေဆးမွာလည္းအ သံုးမ်ားတာက MOM လို႔ေခၚတဲ့ Milk of Magensia ၿဖစ္ပါတယ္ယ ။ေစ်းသက္သာၿပီး အႏၱရာယ္မ ရွိတာေၾကာင့္ လူသံုးမ်ားပါတယ္ ။ MOM နဲ႔မသက္သာမွသာလွ်င္ ခုနကေၿပာတဲ့ ၀မ္းခ်ဴေဆးလံုး stimulant ေတြ ကိုသံုးသင့္ပါတယ္ ။

အမွ်င္ေတြက ၀မ္းခ်ဳပ္ၿခင္းကို ဘယ္လိုသက္သာေစသလဲ



အမွ်င္ဓါတ္ Fiber ေတြဟာ အပင္ေတြရဲ႕ အစိတ္အပိုုင္းၿဖစ္ၿပီး အမွ်င္ဓါတ္ပါတဲ့ အစားအေသာက္ေတြဟာ အစားအ စာေတြ ကိုစားေသာက္ၿပီးတဲ့အခါမွာ အစာအိမ္နဲ႔အူလမ္းေၾကာင္းအတြင္းမွာ က်န္ရွိေနခဲ့ပါတယ္ ။ အမွ်င္ေတြ ဟာ အရာ၀ထၳဳ တစ္ခုတည္းမဟုတ္ပဲ အစုအေ၀းၾကီးတစ္ခုသာလွ်င္ၿဖစ္ပါတယ္ ။

အမွ်င္မွာ soluble နဲ႔ insoluble ဆိုၿပီး ၂ မ်ိဳးရွိပါတယ္ ။ အစာအိမ္နဲ႔အူလမ္းေၾကာင္းေခ်ာေခ်ာေမြ႔ေမြ႔ၿဖစ္ေစဖို႔အတြက္ ဖိုက္ဘာ ၂ မ်ိဳးစလံုး က မရွိမၿဖစ္လိုအပ္ပါတယ္ ။ ေပ်ာ္၀င္ႏုိင္တဲ့ soluble fiber ေတြဟာ သင့္ရဲ႕ မစင္ ထဲမွာ ေရေတြ ကို စိမ့္၀င္ေစၿပီး ေပ်ာ့ေၿပာင္းေစပါတယ္ ။ ဒီေတာ့ အူေတြကေန စြန္႔ထုတ္ရတာ လြယ္ကူသြားပါတယ္ ။ မေပ်ာ္၀င္ႏိုင္တဲ့ fiber ေတြ ကေတာ့ မစင္ေတြရဲ႕ ပံုသ႑ာန္ကိုေၿပာင္းလဲလိုက္ၿပီး အလွ်င္အၿမန္စြန္႔ထုတ္ေစၿခင္းအားၿဖင့္ သင့္ကို ၀မ္းခ်ဳပ္တဲ့ ခံစားခ်က္ၾကီးကေန လြတ္ကင္းေစမွာၿဖစ္ပါတယ္ ။ Virginia Commonwealth University Health Center in Richmond,Va မွ ဒါရိုက္တာ နဲ႔ ပေရာ္ဖက္ဆာတစ္ဦးၿဖစ္တဲ့ Stephen Bickston က " အမွ်င္ဓါတ္ ပါတဲ့အစားအစာမ်ားမ်ားစားသံုးတဲ့လူေတြဟာ ၀မ္းခ်ဳပ္ၿခင္းနည္းေလ့ရွိတယ္ " လို႔ေၿပာခဲ့ပါတယ္ ။ American Dietetic Association ကေတာ့ အသက္ ၁၉ ႏွစ္မွ ၅၀ အတြင္း အမ်ိဳးသမီးေတြဟာ ေန႔စဥ္အစားအေသာက္ထဲမွာ ဖိုက္ဘာ ၂၅ ဂရမ္စားသံုး ရမယ္လို႔ဆိုပါတယ္ ။ ေယာကၤ်ားေတြကေတာ့အဲဒီအသက္အရြယ္အပိုင္းအၿခားမွာ ၃၈ ဂရမ္စားသံုး ရမယ္လို႔ဆိုပါတယ္ ။ ငါးဆယ္အထက္ အမ်ိဳးသမီးေတြကေတာ့ ၂၁ ဂရမ္စားသံုးသင့္ၿပီး အမ်ိဳးသားေတြကေတာ့ ၃၀ ဂရမ္စား သံုးသင့္ပါတယ္ ။ Dr.Bickston ညႊန္ၿပခဲ့တာကေတာ့ အေမရိကန္ေတြဟာ ပ်မ္းမွ် တစ္ေန႔ကို ဖိုက္ဘာ အမွ်င္ ဓါတ္ ၁၃ ဂရမ္စားသံုးတယ္လို႔ဆိုပါတယ္ ။ ဒါဟာ သတ္မွတ္ထားတာကိုေရာက္ဖို႔ လိုပါေသးတယ္တဲ့ ။

အမွ်င္ဓါတ္ပါတဲ့ အစားအစာ အမ်ားစုမွာ ဗီတာမင္ သတၱဳဓါတ္ေတြနဲ႔ပါ၀င္ၿပီး အဆီနဲ႔ ကယ္လိုရီေတြေတာ့ နည္းေလ့ ရွိပါတယ္ ။ အမွ်င္ဓါတ္ပါေသာအစားစာေတြကေတာ့

- သစ္သီးမ်ား (သစ္ေတာ္သီး ၊ ပန္းသီး ၊ လိေမၼာ္သီး စသည္ )
- အရြက္မ်ား ( ေဂၚဖီ ၊ ပန္းေဂၚဖီစိမ္း ၊ မုန္လာဥ ၊ အာလူး ၊ ဖယံု စသည္)
- ပဲအမ်ိဳးမ်ိဳး ၊ စားေတာ္ပဲ ၊ ပဲနီကေလး
- ဂ်ံဳေပါင္မုန္႔ ၊ ဆန္ညိဳ ၊ ဖြဲမႈန္႔ ၊ အုတ္ဂ်ံဳမႈန္႔
- ေနၾကာေစ့ ၊ ေၿမပဲ ၊ မက္မြန္ ၊ သစ္ၾကားသီး စသည္တို႔ပဲၿဖစ္ပါတယ္ ။ ယခုေနာက္ပိုင္းမွာ အမွ်င္ စားတာနည္း တဲ့သူေတြ အတြက္ Ispaghula husk လို႔ေခၚတဲ့ Psyllium လို႔ေခၚတဲ့အပင္တစ္မ်ိဳးကေနထုတ္လုပ္ထားတဲ့ အမွ်င္ၿဖည့္ စြက္ အမႈန္ ႔ေလးေတြ ေစ်းကြက္ထဲ၀င္ေရာက္ေနၿပီၿဖစ္ပါတယ္ ။ တစ္ခါေသာက္ရင္ရင္ တစ္ထုပ္လံုး ကို ေရဖန္ ထြက္ထဲ ထည့္ ေမႊေႏွာက္ၿပီးေသာက္သံုးႏိုင္ပါတယ္ ။

၀မ္းခ်ဳပ္တဲ့လူေတြကိုအၾကံေပးလိုတာကေတာ့

၁ ။ ေရမ်ားမ်ားေသာက္ပါ ။ သစ္သီးေဖ်ာ္ရည္စတဲ့ အရည္မ်ိဳးစံုေသာက္သံုးဖို႔လိုပါတယ္ ။
၂ ။ အမွ်င္ပါတဲ့ အစားအစာ အမ်ားအၿပား စားသံုးေပးဖို႔လိုပါတယ္ ။
၃ ။ ကိုယ္လက္လႈပ္ရွားမႈ မွန္မွန္ၿပဳလုပ္ပါ ။
၄ ။ ေန႔စဥ္ပံုမွန္၀မ္းသြားတတ္တဲ့အေလ့အက်င့္ကိုေမြးၿမဴပါ ။
၅ ။ စိတ္ဖိစီးမႈကို တတ္ႏုိင္သေလာက္ေလ်ာ့ခ်ပါ ။
၆ ။ ၀မ္းခ်ဳပ္တာ ရွည္ၾကာေနၿပီ ၊ ၀မ္းေပ်ာ့ေဆးေတြေသာက္တာလည္းမသက္သာဘူးဆိုရင္ေတာ့ ဆရာ၀န္နဲ႔ ၿပသၿပီး ကုသ မႈ ခံယူပါ ။
၇ ။၀မ္းခ်ဳပ္ေစတဲ့အစာေတြၿဖစ္တဲ့ ေကာက္ညွင္း စသည္တို႔ကို ေလ်ာ့စားေပးဖို႔လိုအပ္ပါေၾကာင္း တင္ၿပလိုက္ရပါတယ္ ။

Ref : http://en.wikipedia.org/wiki/Constipation

: http://www.everydayhealth.com/digestive-health/fiber-and-constipation.aspx

ေဖာလစ္အက္ဆစ္အေၾကာင္း



ေဖာလစ္အက္ဆစ္ကို vitamin B9 (သို႔မဟုတ္) Vitamin Bc , folacin နဲ႔ folate လို႔ လည္းေခၚတြင္ပါတယ္ ။ ေရ မွာ ေပ်ာ္၀င္ႏိုင္တဲ့ ဗီတာမင္ ဘီႏိုင္းၿဖစ္ၿပီး pteroyl-L-glutamic acid , pteroyl-L-glutamate နဲ႔ pteroylmonoglutamic acid ၿဖစ္ပါတယ္ ။ ေဖာလစ္အက္ဆစ္ဟာ ဇီ၀နည္းအရ သူ႔ဘာသာသူ active မၿဖစ္ပါဘူး ။ ဒါေပမယ့္လည္း tetrahydrofolate နဲ႔ အသည္းထဲမွာ dihydrofolic acid အၿဖစ္ေၿပာင္း သြားႏုိင္ၿခင္း က အလြန္ကို အေရးၾကီးတဲ့အခ်က္တစ္ခုၿဖစ္ပါတယ္ ။ ေဖာလစ္အက္ဆစ္ဟာ လူ႔ခႏၶာကိုယ္က မ်ားၿပား လွတဲ့ တာ၀န္ထမ္းေဆာင္မႈေတြအတြက္ မရွိမၿဖစ္ အေရးၾကီးတဲ့အရာ တစ္ခုၿဖစ္ပါတယ္ ။ လူ႔ခႏၶာကိုယ္ ဟာ ဒီအန္ေအ ေတြ ထုတ္လုပ္ဖို႔ ၿပဳၿပင္ဖို႔ အတြက္ folate ကိုလိုအပ္ပါတယ္ ။ ဆဲလ္ေတြ ပြားမ်ားဖို႔ ၊ ၾကီးထြားဖို႔ အထူးသၿဖင့္ ကေလးငယ္ေတြနဲ႔ ကိုယ္၀န္ေဆာင္သည္ေတြမွာလည္း အထူးလိုအပ္ၿပီး အခ်ိဳ႔ေသာ ကင္ဆာေရာ ဂါေတြမွာ အစာစားၿခင္း တာ၀န္ကို ထမ္းေဆာင္ေပးၿပန္ပါတယ္ ။ သဘာ၀ folate ေတြအမ်ားအၿပားပါ၀င္တဲ့ သာမန္ အစားအစာေတြဟာကင္ဆာ ၿဖစ္ပြားႏိုင္မႈကို ေလ်ာ့က်ေစႏုိင္ပါတယ္ ။ ဒါေပမယ့္ ေတြ႔ရွိခ်က္ ကြဲၿပား မႈေတြကေတာ့ ေသာက္ေဆးေတြမွာ folate ေတြအမ်ားၾကီးပါ၀င္ေနၿခင္းဟာ အခ်ိဳ႔ေသာ ကင္ဆာေတြၿဖစ္ ပြားမႈ ကို အားေပးေစႏုိင္ပါတယ္လို႔ ဆိုၿပန္ပါတယ္ ။ ဒါေပမယ့္လည္း ကေလးေတြနဲ႔ အရြယ္ေရာက္စ လူငယ္ေတြမွာ က်န္းမာတဲ့ ေသြးနီဥေတြထုတ္လုပ္ဖို႔အတြက္ folic acid ကို လိုအပ္ၿပီး ေသြးအားနည္းေရာဂါကို ကာကြယ္ေပးႏိုင္ ပါတယ္ ။

Foate နဲ႔ folic acid ဟာ တကယ္ေတာ့ Latin နာမည္တစ္မ်ိဳးၿဖစ္တဲ့ folium ကေနဆင္းသက္လာတာပါ ။ အဓိပၸါယ္ ကေတာ့ သစ္ရြက္လို႔ ေခၚပါတယ္ ။ သစ္သီးသစ္ရြက္ေတြနဲ႔ၿပဳလုပ္ထားတဲ့ အစားအစာေတြဟာ ၿပီးၿပည့္စံု တဲ့ dietary source တစ္ခုပဲၿဖစ္ပါတယ္ ။ ေဖာလစ္အက္ဆစ္ေတြ ေလ်ာ့နည္းေနရင္ folate deifciency ၿဖစ္ႏုိင္ၿပီး သာမန္ western diets ေတြမွာေတာ့ ၿဖစ္ေလ့မရွိပါဘူး ။ ေဖာလစ္ေတြ ခ်ိဳ႔ယြင္းေနေပ မယ့္လည္း ၄ လေလာက္ထိ မသိသာႏုိင္ပါဘူး ။ ဘာေၾကာင့္လည္းဆိုေတာ့ လူရဲ႕ခႏၶာကိုယ္ထဲမွာ ေဖာလစ္ အက္ဆစ္ 500-20 000 mcg သိုေလွာင္ထားတဲ့အတြက္ၿဖစ္ပါတယ္ ။ ေဖာလစ္အက္ဆစ္ခ်ိဳ႔တဲ့ၿခင္းဟာ မ်ား စြာေသာ က်န္းမာေရးၿပႆနာေတြကို ၿဖစ္ေစႏုိင္ပါတယ္ ။ မွတ္သားဖြယ္ေကာင္းတဲ့အရာကေတာ့ သေႏၶသားမွာ neural tube defects ေတြၿဖစ္ေစႏုိင္ပါတယ္ ။ ေဖာလစ္အက္ဆစ္ခ်ိဳ႔တဲ့ၿခင္းဟာ ၀မ္းသြားၿခင္း ၊ ေသြးအား နည္းေရာ ဂါ ၊ အားနည္းၿခင္း ၊ အသက္ရွဳခက္ခဲၿခင္း ၊ အာရံုေၾကာအားနည္းၿခင္းနဲ႔ ေၿခလက္မ်ားထံုက်င္ၿခင္း (peripheral neuropathy ) တို႔ကိုၿဖစ္ေစႏုိင္ပါတယ္ ။ ဒါ့အၿပင္ ကိုယ္၀န္ေဆာင္ခ်ိန္ ဆိုးက်ိဳးႏွင့္ၿပႆနာမ်ား ၊ သတိ လစ္ၿခင္း ၊ အာရံုေထြၿပားၿခင္း ၊ စိတ္က်ေရာဂါ ၊ လွ်ာ ေရာင္ၿခင္း ၊ အစာအိမ္ႏွင့္ ပါးစပ္အနာမ်ားၿဖစ္ၿခင္း ၊ ေခါင္း ကိုက္ၿခင္း ၊ ရင္တုန္ၿခင္း ၊ ဂဏာမၿငိမ္ၿဖစ္ၿခင္းနဲ႔ အမူအယာပိုင္းဆိုင္ရာ ၿပႆနာ မ်ားၿဖစ္ေစႏုိင္ပါတယ္ ။

Folate ပမာဏ နည္းပါးၿခင္းဟာ homocystenine လို႔ေခၚတဲ့ ၿဒပ္ေပါင္းတစ္မ်ိဳးစံုပံုၿခင္းကိုၿဖစ္ေစပါတယ္ ။ ဒါ့အၿပင္ ဒီအန္ေအေတြထုတ္လုပ္ၿခင္းနဲ႔ ၿပဳၿပင္ၿခင္းေတြမွာလည္း ခ်ိဳ႔ယြင္းသြားၿပီး ကင္ဆာ ၿဖစ္ပြားမႈကို ဦးတည္ေစ ပါတယ္ ။ ဒါေပမယ့္ ႏွလံုးေသြးေၾကာက်ဥ္းေရာဂါ (IHD) ရွိသူေတြမွာ ေဖာ လစ္အက္ဆစ္ေတြ အမ်ား အၿပားေသာက္သံုးရင္ေတာ့ ကင္ဆာ ၿဖစ္ပြားမႈႏွုန္းကို ၿမင့္တက္ေစ ပါတယ္ ။ အသက္ ၁၉ ႏွစ္ေက်ာ္ လူငယ္ေတြမွာ ေန႔စဥ္ေဖာလစ္အက္ဆစ္ ၁၀၀၀ မိုက္ခရိုဂရမ္လိုအပ္ၿပီး ေမြးကင္းစကေလးငယ္ ၆ လအထိ ကေတာ့ ေန႔စသ္ ၆၅ မိုက္ခရိုဂရမ္လိုအပ္ပါတယ္ ။ ကိုယ္ေဆာင္သည္ေတြမွာေတာ့၈၀၀ မွ ၁၀၀၀ မိုက္ခရို ဂရမ္အထိလိုအပ္ပါတယ္ ။

ေဖာလစ္အက္ဆစ္ကိုဘယ္ေနရာေတြက ရႏုိင္သလဲ ?



ေဖာလစ္အက္ဆစ္ေတြအမ်ားၾကီးပါ၀င္တဲ့အစားအစာေတြကေတာ့
- ေဒါက္ခြ ( spinach) , ကညႊတ္ ၊ ခါးဥၿဖဴ ၊ တရုတ္မုန္လာစေသာ ဟင္းရြက္မ်ား
- ပဲေၿခာက္ ၊ ပဲစို ၊ ပဲေတာင့္ ၊ ပဲေစ့ ၊ ပဲပင္ႏွင့္ ပဲနီကေလး
- ဥ အမ်ိဳးမ်ိဳးမွ အႏွစ္မ်ား
- Baker's yeast
- ေခါက္ဆြဲေၿခာက္ ၊ ႏွံစားပင္ ၊ ေကာက္ႏွံပင္ နဲ႔ အသင့္လုပ္ နံနက္စာ cereal ေတြမွာ ေဖာလစ္ အက္ဆစ္ ၂၅ % မွ ၁၀၀% အထိပါ၀င္ပါတယ္ ။
- ေနၾကာေစ့
- အသည္း ( folate ေတြအမ်ားၾကီးပါ၀င္ပါတယ္ )
- ေက်ာက္ကပ္ စသည္တို႔ၿဖစ္ပါတယ္ ။



ဒါ့အၿပင္ေဖာလစ္အက္ဆစ္ အတန္အတင့္ပါ၀င္တဲ့အစားအစာေတြကေတာ့ လိေမၼာ္ေဖ်ာ္ရည္ ၊ နာနတ္သီး ၊ စပ်စ္သီး ၊ ငွက္ေပ်ာ္သီး ၊ respberry သီး ၊ ေရွာက္ခါးသီး နဲ႔ အသီးအရြက္ေတြၿဖစ္တဲ့ မုန္လာဥနီ ၊ ဂ်ံဳ ၊ ေၿပာင္း ၊ အာလူး ၊ ခရမ္းခ်ဥ္သီး ၊ ဆလတ္ရြက္ ၊ ေဂၚဖီထုပ္ နဲ႔ ဘီယာ စသည္တို႔ၿဖစ္ပါတယ္ ။ ဘယ္အစား အစာေတြက ဘယ္ေလာက္ထိအတိအက်ပါသလဲဆိုတာကိုေတာ့ USDA National Nutrient Database for Standard Reference မွာ ၾကည့္ႏုိင္ပါတယ္ ။ အခ်ိဳ႔ႏုိင္ငံေတြမွာ ဂ်ံဳ ၊ စပါးစတဲ့ထုတ္ကုန္ေတြမွာ ေဖာလစ္အက္ဆစ္ကို ထည့္ သြင္းၾကၿပီး ဒီလိုတိုင္းၿပည္ေတြမွာ လူထုရဲ႕ ေဖာလစ္အက္ဆစ္လိုအပ္ခ်က္ကို လံုေလာက္စြာ ရရွိၾကပါတယ္ ။ DEF ဆိုတာဟာ dietary folate equivalent system ကို ရည္ညႊန္းပါတယ္ ။ DEF ရဲ႔သတ္မွတ္ခ်က္အရ စားအေသာက္ေတြရဲ႕ ေဖာလစ္အက္ဆစ္ဟာ 1 mcg ၿဖစ္ၿပီး ေသာက္ေဆးေတြမွာ ပါ၀င္တဲ့ ေဖာလစ္ အက္ဆစ္ ဟာ 0.6 mcg ၿဖစ္ပါတယ္ ။ အစာမစားထားတဲ့ အခ်ိန္ဒီ supplement ကိုေသာက္မယ္ဆိုရင္ေတာ့ folic acid ဟာ စုပ္ယူႏုိင္မႈ 0.5mcg ထိေလ်ာ့က်သြားပါတယ္ ။ သဘာ၀အတိုင္း အစားအစာေတြ မွာပါ၀င္တဲ့ ေဖာ လစ္အက္ ဆစ္ဟာ အပူခ်ိန္အၿမင့္နဲ႔ UV light ကို ခံႏိုင္ရည္မရွိပဲ ေရမွာေပ်ာ္၀င္ပါတယ္ ။ အခ်ိဳ႔ အစားအစာ အစား ထိုး ထုတ္ကုန္ေတြမွာ ပါ၀င္တဲ့ folate ဟာ RDA ( recommended daily allowance ) အရသတ္ မွတ္ထား တဲ့ folate ကို လိုက္မွီႏိုင္ၿခင္းမရွိပါဘူး ။

ကိုယ္၀န္ေဆာင္ခ်ိန္မွာ လံုေလာက္မွ်တတဲ့ folate ကိုေသာက္သံုးၿခင္းဟာ သေႏၶသားမူမမွန္ဖြံ႕ၿဖိဳးၿခင္းကို ကာ ကြယ္ေပးႏုိင္ပါတယ္ ။ အထူးသၿဖင့္ Neural tube defects ေတြၿဖစ္ ၿပီး ေဖာလစ္ ခ်ိဳ႕တဲံ့ၿခင္းေၾကာင့္ ၿဖစ္ေပၚလာတဲ့ ေမြးရာပါခ်ိဳ႕ယြင္းခ်က္မ်ားၿဖစ္ပါတယ္ ။ Neural tube defects ဆိုတာ ဟာ ေက်ာရိုး ၊ ဦးေခါင္း ခြံနဲ႔ဦးေႏွာက္တို႔မွာ ပံုသ႑ာန္မမွန္တဲ့ ဖြံၿဖိဳးမႈေတြၿဖစ္ေစၿပီး spina bifida , anencephaly တို႔ကိုၿဖစ္ေစႏုိင္ ပါတယ္ ။



အထူးသၿဖင့္ ကိုယ္၀န္ေဆာင္ခ်ိန္ ပထမ လ အတြင္းမွာ ေဖာလစ္ အက္ဆစ္ ခ်ိဳ႔တဲ့ၿခင္း ၊ စားတဲ့စား အေသာက္ေတြ မွာလည္း ေဖာလစ္အက္ဆစ္လံုလံုေလာက္ေလာက္ပါ၀င္ခဲ့ရင္ Neural tube defects ေတြ ၿဖစ္ႏုိင္ ပါတယ္ ။ ဒါေၾကာင့္ ေဖာလစ္အက္ဆစ္ပါ၀င္တဲ့ကိုယ္၀န္ေဆာင္အားေဆး ၊ ေသာက္ေဆးေတြ ဟာ ေမြး ရာ ပါခ်ိဳ႕ယြင္းခ်က္ေတြၿဖစ္တဲ့ ေမြးရာပါ ႏွလံုးေရာဂါ Congenital heart disease နဲ႔ ႏွုတ္ခမ္း ကြဲေရာဂါ cleft lips တို႔ကိုကာကြယ္ေပးႏုိင္ပါတယ္ ။ ဒါ့အၿပင္ေၿခေခ်ာင္းလက္ေခ်ာင္းမူမမွန္တာေတြနဲ႔ ဆီးလမ္းေၾကာင္း ပံုသ႑န္မ မွန္တာေတြကိုလည္းကာကြယ္ေပးႏုိင္ပါတယ္ ။ ကိုယ္၀န္ေဆာင္ခ်ိန္ မွာ ေဖာလစ္အက္ဆစ္ခ်ိဳ႔တဲ့ ရင္ေတာ့ ေန႔ မေစ့ လမေစ့ပဲ ကေလးေမြးၿခင္း Preterm deliver နဲ႔ ေပါင္မေစ့ပဲေမြးၿခင္း Low birth weight တို႔ကိုၿဖစ္ႏိုင္ၿပီး ကေလးၾကီးထြားမႈႏွုန္းကိုလည္းေလ်ာ့နည္းေစပါတယ္ ။ ဒါ့အၿပင္ ေဖာလစ္အက္ ဆစ္ေလ်ာ့နည္း ရင္ ေသြးထဲမွာ homocysteine level မ်ားလာၿပီး ဒီလိုမ်ားလာၿခင္းဟာ ကိုယ္၀န္ကို ဆက္တိုက္ပ်က္က်ေစႏုိင္ပါတယ္ ။ ကိုယ္၀န္ေဆာင္ခ်ိန္ၿပႆနာေတြၿဖစ္တဲ့ အခ်င္းကြာၿခင္း ၊ ကိုယ္၀န္ဆိပ္တက္ၿခင္း ( pre-eclampsia ) တို႔ကိုၿဖစ္ေစႏိုင္ ပါတယ္ ။ ဒါေၾကာင့္ ကိုယ္၀န္ေဆာင္အမ်ိဳးသမီးေတြကို ေဖာလစ္အက္ဆစ္မွန္မွန္ေသာက္သံုးဖို႔ နဲ႔ ေဖာလစ္အက္ဆစ္ပါ၀င္တဲ့စအားစာေတြ စားသံုးဖို႔ အတြက္ က်န္းမာေရးအသိပညာေပးဖို႔ လိုအပ္ပါတယ္ ။ အနည္းဆံုး 400 mcg ေလာက္ပါ၀င္တဲ့ အစားအစာေတြ ေသာက္ေဆးေတြ ေသာက္သံုးဖို႔လိုပါတယ ္။

ကိုယ္၀န္ေဆာင္ခ်ိန္မွာ ေဖာလစ္အက္ဆစ္ေသာက္သံုးၿခင္းဟာ ကေလးငယ္ကို ေရာဂါေတြကေန ကာ ကြယ္ေပးႏုိင္ ယံုသာမကပဲ ေရာဂါရွိေနတဲ့မိခင္ေတြ ၊ ေဆးေတြေသာက္ေန ရတဲ့မိခင္ေတြနဲ႔ ေဆး လိပ္ေသာက္ မိခင္ေတြကိုပါ ၿပႆနာၿဖစ္ပြားႏုိင္ မႈ ေလ်ာ့ နည္းေစႏုိင္ ပါတယ္ ။ ေဖာလစ္အက္ဆစ္ဟာ သုတ္ေကာင္ေတြ မွာ ၿဖစ္တတ္တတဲ့ ခရိုမုန္ဆုန္း ခ်ိဳ႔ယြင္းခ်က္ေတြကိုလည္း ေလ်ာ့နည္းေစပါတယ္ ။ ေဖာလစ္ အက္ ဆစ္က ကာကြယ္ေပးႏုိင္တဲ့ ေရာဂါေတြကေတာ့

- ႏွလံုးေသြးေၾကာက်ဥ္းေရာဂါ
- ေလၿဖတ္ၿခင္း
- ကင္ဆာေရာဂါ
- အ၀လြန္ေရာဂါ
- စိတ္က်ေရာဂါ
- ဦးေနွာက္မွတ္ဥာဏ္ပိုင္းဆိုင္ရာခ်ိဳ႔ယြင္းမႈမ်ား
- ထင္ေရာင္ထင္မွားၿဖစ္ၿခင္း
- ဓါတ္မတည္းၿခင္းမ်ား (allergy)
- ေလးဖက္နာ အဆစ္အၿမစ္ေရာင္ေရာဂါ
- မ်ိဳးမပြားႏုိင္ၿခင္း
- ေက်ာက္ကပ္ေရာဂါ
- ဆီးခ်ိဳေသြးခ်ိဳေရာဂါ
- မီးယပ္ေသြးဆံုးေရာဂါ
- ေရာဂါပိုးမ်ား ၀င္ေရာက္ၿခင္း ( infectious disease)
- ပါကင္ဆန္ေရာဂါတြင္ အရိုးဆံုးရွံုးၿခင္း
- အေရၿပားေရာဂါမ်ား
- B12 deficiency စသည္တို႔ပဲၿဖစ္ပါတယ္ ။

ၿပည္သူလူထုနဲ႔ ကိုယ္၀န္ေဆာင္သည္ေတြအေနနဲ႔ ေဖာလစ္အက္ဆစ္ အေၾကာင္းကို ဗဟုသုတရ ရွိၾကၿပီး ေဖာ လစ္ အက္ဆစ္ခ်ိဳ႔တဲ့ၿခင္းေၾကာင့္ ၿဖစ္တဲ့ ေရာဂါမ်ားကို ကာကြယ္ႏုိင္ၾကပါေစ ။

သက္တန္႔ခ်ိဳ