အပူစာ အေအးစာ ႏွင့္ တိုင္းရင္းေဆး အျမင္

‎၁၅။ဖတ္မိသမွ် က်န္းမာေရး သုတစာမ်ား

လူတိုင္း ေန႔စဥ္ စားသံုးေနရေသာ အစာအာဟာရမ်ားအနက္ အပူစာဆိုတာ ဘာကိုေခၚသလဲ၊ အေအးစာဆိုတာ ဘာကိုေခၚသလဲ၊ အပူစာ စားလွ်င္ အက်ိဳးအျပစ္ ဘယ္လိုရွိမလဲ။ အေအးစာ စားလွ်င္ အက်ိဳးအျပစ္ ဘယ္လိုရွိ မလဲ။ ဘယ္ရာသီမွာ အပူစာ စားသင့္သည္။ ဘယ္ရာသီမွာ အေအးစာ စားသင့္သည္ စသည္ျဖင့္ လူအမ်ားပင္ သိထား နားလည္လိုၾကပါသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ဤေဆာင္းပါးကို ေရးသားတင္ျပပါသည္။

အပူစာ အာဟာရမ်ား ( အသား ႏွင့္ ဥမ်ား )
========================
၁။ ၾကက္သား-ၾကက္ဥ
၂။ ဆိတ္သား
၃။ ႏြားသား
၄။ ေခ်သား
၅။ ယုန္သား
၆။ သမင္သား
၇။ ေၾကာင္သား
၈။ သိုးသား
၉။ စာကေလးသား-စာကေလးဥ
၁၀။ ဖြတ္သား
၁၁။ ပုတတ္သား
၁၂။ ခ်ိဳးသား-ခ်ိဳးဥ
၁၃။ ခါသား
၁၄။ ခိုသား-ခိုဥ
၁၅။ ငံုးသား-ငံုးဥ
အပူစာ အသီအရြက္မ်ား
=============
၁။ တမာရြက္
၂။ သေဘၤာရြက္-ပြင့္၊
၃။ သေဘၤာသီးအစိမ္း
၄။ေၾကာင္လွ်ာသီး-အရြက္
၅။ ပင္စိမ္းရြက္
၆။ ဇီရာရြက္
၇။ နံနံပင္ရြက္
၈။ စပါးလင္
၉။ မဆလာ
၁၀။ ခ်င္း
၁၁။ ငရုတ္သီးမ်ိဳးစံု
၁၂။ ငရုတ္ေကာင္း
၁၃။ မိႆလင္
၁၄။ နႏြင္းစိမ္း
၁၅။ မိုးနွံရြက္
၁၆။ ရဲယိုရြက္-သီး
၁၇။ အုန္းႏွဲရြက္
၁၈။ ႀကိတ္မွန္ရြက္
၁၉။ ပိုးစာရြက္
၂၀။ ထေႏွာင္းရြက္
၂၁။ ၾကာဟင္းရြက္-ဆူး
၂၂။ ၾကက္ဆူရိုးနီရြက္
၂၃။ ဂံုမင္း
၂၄။ သရက္ကင္းဥ
၂၅။ ပတဲေကာ
၂၆။ ပ်ဥ္းေတာ္သိမ္
၂၇။ မလႊသီး
၂၈။ ၾကက္သြန္ျဖဴ
၂၉။ မာလာဖူး
၃၀။ ဒန္႔သလြန္သီး-ရြက္
၃၁။ ဥသွ်စ္သီး-ရြက္
၃၂။ ဥသွ်စ္ကင္း
၃၃။ ပိတ္ခ်င္းသီး-ရြက္
၃၄။ ျမန္မာကုကၠိဳရြက္
၃၅။ ေရွာက္ရြက္
၃၆။ ပူစီနန္
၃၇။ မွ်စ္
၃၈။ ယင္းျပားရြက္
၃၉။ မွ်စ္ခ်ဥ္
၄၀။ ေတာက္တာဥ
၄၁။ ဆိတ္ဖူး
၄၂။ သက္ရင္းႀကီးရြက္
၄၃။ ေၾကာင္ပန္းရြက္
၄၄။ ေဖ်ာက္ဆိပ္ရြက္
၄၅။ မယားႀကီးရြက္
၄၆။ ဂံုခါးရြက္
၄၇။ ေခြးေတာက္ရြက္
၄၈။ ေတာက္တာဖူး
၄၉။ ခံတက္ခ်ဥ္
၅၀။ ဟင္းဂလာခ်ဥ္
၅၁။ ေစာင္ခ်မ္း
၅၂။ ပဲႀကီး
၅၃။ ကုလားပဲ
၅၄။ ပဲစဥ္းငံု
၅၅။ ပဲေနာက္
၅၆။ အရက္အမ်ိဳးမ်ိဳး
၅၇။ ခ်င္းသုပ္
၅၈။ ဒူးရင္းသီး-ယို
အသားႏွင့္အသီးအရြက္တို႔ကို ေဖာ္ျပျပီးေနာက္ ငါး ပုဇြန္တို႔ကို အပူစာ၊ အေအးစာမ်ားအျဖစ္ ခြဲျခားျပသရန္ လိုပါသည္။ ငါး ပုဇြန္သည္ ေရထဲ၌သာေန၍ က်က္စားေသာ သတၱ၀ါမ်ားျဖစ္သျဖင့္ အေအးအစာအာဟာရသာ ျဖစ္ပါသည္။ အပူအစာအာဟာရအျဖစ္ တိုက္ရိုက္ယူ၍ မရပါ။ သို႔ရာတြင္ အေၾကးရွိေသာ ငါးႏွင့္ အေၾကးမရွိေသာ ငါး ႏွစ္မ်ိဳးအနက္ အေၾကးရွိေသာ ငါးသည္ အေၾကးမရွိေသာ ငါးေလာက္ မေအးပါ။
ဥပမာ-အက်ႌ၀တ္ထားသူႏွင့္ အက်ႌခၽြတ္ထားသူ ႏွစ္ဦးတြင္ အက်ႌခၽြတ္ထားသူသည္ အက်ႌ၀တ္ထားသူထက္ ပို၍ေအးသကဲ့သို႔ အေၾကးရွိေသာ ငါးသည္ အေၾကးမရွိေသာငါးထက္ အေအးသက္သာပါသည္။ အေၾကးရွိေသာ ငါး ပုဇြန္တို႔ကို အပူစာ တိုက္ရိုက္မဟုတ္ေသာ္လည္း အပူအစာအာဟာရအျဖစ္ ငရုတ္သီး၊ မဆလာ၊ ၾကက္သြန္ျဖဴ၊ ခ်င္း၊ ငရုတ္ေကာင္း၊ ရဲယိုရြက္၊ ဒန္႔သလြန္ရြက္ စသည္တို႔ျဖင့္ ေရာေႏွာ၍ ခ်က္ျပဳတ္စားေသာက္ႏိုင္ပါက အပူစာအာဟာရကဲ့သို႔ အက်ိဳးသက္ေရာက္ႏိုင္ပါသည္။
အေအးအစာအာဟာရမ်ား ( အသား ႏွင့္ ဥမ်ား )
===========================
၁။ ၀က္သား
၂။ ကၽြဲသား
၃။ ဘဲငန္းသား
၄။ ေရၾကက္
၅။ လိပ္သား
၆။ ဖားသား
၇။ ဗ်ိဳင္း
၈။ စစၥလီ
၉။ မန္ဒါလီ
၁၀။ ငါးအမ်ိဳးမ်ိဳး
၁၁။ ငါးရွဥ့္
၁၂။ ပုဇြန္အမ်ိဳးမ်ိဳး
၁၃။ ၀မ္းဘဲဥ
၁၄။ လိပ္ဥ
၁၅။ ငါးဥမ်ား
၁၆။ ကိုင္းဥ
၁၇။ အင္ဥ
၁၈။ ေျမဥ
၁၉။ ပိန္းဥ
၂၀။ ကန္စြန္းဥ
၂၁။ မႈိဥ
၂၂။ ပဲျမစ္
၂၃။ အာတာလြတ္ဥ
၂၄။ အာလူး
၂၅။ ထန္းျမစ္
၂၆။ ေမ်ာက္ဥ
၂၇။ ေျပာင္းဖူး
၂၈။ ႏို႔အမ်ိဳးမ်ိဳး
၂၉။ ေထာပတ္
၃၀။ ေျမပဲ
အေအးစာ အသီးအရြက္မ်ား
================
၁။ ဘူသီး-ရြက္
၂။ ဖရဲသီး
၃။ ေက်ာက္ဖရံုသီး
၄။ ေရႊဖရံုသီး
၅။ သခြားသီး
၆။ ရံုးပတီသီး
၇။ ပံုလံုသီ-ရြက္
၈။ အုန္းသီး
၉။ ငွက္ေပ်ာ္သီး အမ်ိဳးမ်ိဳး
၁၀။ သရက္သီးမွည့္
၁၁။ မရန္းသီးမွည့္
၁၂။ မင္းကြတ္သီး
၁၃။ ပိႏၷဲသီး-ႏု
၁၄။ ပန္းသီး
၁၅။ ကတြတ္သီး
၁၆။ သေဘၤာသီးမွည့္
၁၇။ သေျပသီး
၁၈။ သစ္ေတာ္သီး
၁၉။ နာနတ္သီးမွည့္
၂၀။ သီဟိုဠ္သီး
၂၁။ လိေမၼာ္သီး
၂၂။ ေရွာက္သီး
၂၃။ သံပရာသီး
၂၄။ ကၽြဲေကာသီး
၂၅။ ေရွာက္ခ်ိဳသီး
၂၆။ မာလကာသီး
၂၇။ ၾသဇာသီး
၂၈။ သလဲသီး
၂၉။ ခရမ္းခ်ဥ္သီး
၃၀။ ခရမ္းကေဆာ့သီး
၃၁။ ေစာင္းလ်ားသီး
၃၂။ ဆီးသီး
၃၃။ ဖန္ခါးသီး
၃၄။ ေဂြးသီးမွည့္
၃၅။ ႏွင္းသီး
၃၆။ သဖန္းသီး
၃၇။ ခ၀ဲသီး
၃၈။ ျမိဳ႔ပ်က္ခရမ္းသီး
၃၉။ ဆီးျဖဴသီး
၄၀။ သခြားသီးေမႊး
၄၁။ ေထာပတ္သီး
၄၂။ စေတာ္ဘယ္ရီသီး
၄၃။ ၾကက္ေမာက္သီး
၄၄။ စပ်စ္သီး
၄၅။ မက္မန္းသီး
၄၆။ သစ္ၾကားသီး
၄၇။ မန္က်ည္းသီးမွည့္
၄၈။ ကနစိုးသီး
၄၉။ သီးသီး
၅၀။ သစ္ဆိမ့္သီး
၅၁။ ၾကက္ဟင္းခါးသီး-ရြက္
၅၂။ ကင္းပံုသီး-ရြက္
၅၃။ သပြတ္ခါးသီး
၅၄။ ၾကက္သြန္နီ
အေအးစာ အရြက္ႏွင့္ အရည္မ်ား
====================
၁။ ကန္စြန္းရြက္
၂။ မန္က်ည္းရြက္
၃။ သနပ္ရြက္
၄။ သဖန္းရြက္
၅။ ညံရြက္
၆။ လယ္ပတူရြက္
၇။ ပီေလာရြက္
၈။ ျပည္ပန္းညိဳရြက္
၉။ ၾကက္ဟင္းခါးရြက္
၁၀။ ကင္းပံုရြက္
၁၁။ ပံုလုံရြက္
၁၂။ လယ္ဟင္းခါး
၁၃။ ကုလားမ်က္စိ
၁၄။ ကန္႔ကလာ
၁၅။ ဂန္႔ခါး
၁၆။ မုန္ညင္းရြက္
၁၇။ ဆူးေလရြက္
၁၈။ ခ်ဥ္ေပါင္ရြက္
၁၉။ ကင္ပြန္းရြက္
၂၀။ ဘူးရြက္
၂၁။ ေရႊဖရံုရြက္
၂၂။ ေက်ာက္ဖရံုရြက္
၂၃။ ဆလတ္ရြက္
၂၄။ ေဂၚဖီထုပ္
၂၅။ မႈိနတိုခ်ဥ္
၂၆။ ဟင္းႏုနယ္ရြက္
၂၇။ ကညြတ္ရြက္
၂၈။ ဇရစ္ရြက္
၂၉။ စားေတာ္ပဲရြက္
၃၀။ ပဲကတၱီပါ
၃၁။ ပဲလြန္းရြက္
၃၂။ ေျမပဲရြက္
၃၃။ ျမင္းခြါရြက္
၃၄။ လက္ဖက္
၃၅။ ၾကံ
၃၆။ ၾကံရည္
၃၇။ ေရခဲေရ
၃၈။ ပ်ားရည္
အက်ိဳးအျပစ္
=======
အပူစာအာဟာရမ်ားကို စားသံုးျခင္းေၾကာင့္ ရအပ္ေသာ အက်ိဳးတရားမ်ားမွာ ၀မ္းမီးကို ေကာင္းေစသည္။ အစာကို ေၾကေစသည္။ ႏႈတ္ကို ျမိန္ေစသည္။ ေခၽြးကို ထြက္ေစသည္။ ပိုးနာ ယားနာ တို႔ကို ေပ်ာက္ကင္းေစသည္။ အဆီကို ေျပေစသည္။ ေသြးေၾကာ ေလေၾကာတို႔ကို ပြင့္ေစသည္။ သလိပ္ကို ႏိုင္ေစသည္။
သို႔ေသာ္ ၄င္းအပူအစာအာဟာရမ်ားကို အလြန္အကၽြံ စားေသာက္ပါက ေရငတ္ေရာဂါ၊ အေရျပား၌ အနာအမ်ိဳးမ်ိဳးေပါက္ေသာ ေရာဂါ၊ ဆံပင္ကၽြတ္ေရာဂါ၊ ဆံပင္ျဖဴေရာဂါ၊ အေရတြန္႔ေရာဂါ၊ သုက္ခန္းေရာဂါ၊ အဖ်ားေရာဂါ၊ မူးေ၀ေသာေရာဂါ၊ ပိန္က်ဳံေသာေရာဂါ၊ အသားအေရ ေျခာက္ခန္းေသာေရာဂါ၊ လွ်ာ ႏႈတ္ခမ္းကြဲေရာဂါ၊ ဆီးပူေညာင္းက်ေသာ ေရာဂါ၊ မ်က္စိေ၀ မ်က္စိမႈန္ေရာဂါ၊ ေခါင္းကိုက္ေရာဂါ၊ နားေလထြက္ေရာဂါ၊ ႏွာေခါင္းေသြးလွ်ံေရာဂါ၊ လည္ေခ်ာင္းကြဲ လည္ေခ်ာင္းနာေရာဂါ၊ ႏွလံုးခုန္ ရင္တုန္ေရာဂါ၊ ေမာဟိုက္ေသာေရာဂါ၊ အသည္းေရာင္ေရာဂါ၊ အသား၀ါေရာဂါ၊ အစာအိမ္ အပူေလာင္ေရာဂါ၊ ေက်ာက္ကပ္ေရာဂါ၊ မီးယပ္ေသြးလြန္ေရာဂါ၊ စျမင္းထိုးေရာဂါ၊ လိပ္ေခါင္းေရာဂါ၊ ေသြး၀မ္းေရာဂါ စသည္တို႔ကို ျဖစ္ေစႏိုင္ပါသည္။
အေအးအစာအာဟာရမ်ားကို စားသံုးျခင္းေၾကာင့္ ရအပ္ေသာအက်ိဳးတရားမ်ားမွာ ခြန္အားကို တိုးပြားေစသည္။ ရသာရည္၊ ေသြး၊ အသား၊ အဆီ၊ အရိုး၊ ခ်ဥ္ဆီ၊ သုက္ စသည့္ ဓာတ္ခုနစ္ပါးတို႔ကို တိုးပြားႀကီးထြားေစသည္။ ႏို႔ရည္ကို တိုးပြားေစသည္။ ေရငတ္ေရာဂါ၊ မူးေ၀ေရာဂါတို႔ကို ေပ်ာက္ကင္းေစသည္။ အပူနာေရာဂါ အမ်ိဳးမ်ိဳးတို႔ကို ေပ်ာက္ကင္းေစသည္။ ေခၽြးလြန္ေသာေရာဂါကို ေပ်ာက္ကင္းေစသည္။ ဆီး ၀မ္း ေလတို႔ကို မွန္ေစသည္။
သို႔ေသာ္ ၄င္းအေအးစာ အာဟာရမ်ားကို အလြန္အကၽြံ စားေသာက္ပါက သလိပ္ပြားေသာေရာဂါ၊ ပန္းနာရင္က်ပ္ေရာဂါ၊ ေခ်ာင္းဆိုးေရာဂါ၊ ေသြးေၾကာ၊ ေလေၾကာတို႔၌ အဆီပိတ္ေသာေရာဂါ၊ အဆီတိုးပြားေသာေရာဂါ၊ အဆုတ္နာေရာဂါ၊ ေသြးတိုးေရာဂါ၊ ႏွလံုးေသြးေၾကာက်ဥ္းေရာဂါ၊ အစာမေၾက ရင္ျပည့္ရင္ကယ္ေရာဂါ၊ ၀မ္းေဖာ၊ ၀မ္းေရာင္၊ ၀မ္းပ်က္ေရာဂါ၊ ထံုက်ဥ္ေသာ ေရာဂါ၊ ကိုယ္လက္ေလးလံေသာေရာဂါ၊ သြက္ခ်ာပါဒေခၚကိုယ္တျခမ္းေသေရာဂါ၊ မီးယပ္ေသြးခ်ဳပ္ေရာဂါ၊ ေသြးက်န္ေရာဂါ၊ အခိုးပိတ္ေခၽြးငုပ္ေရာဂါ၊ ေခါင္းအံုဇက္ေလးေရာဂါ၊ ငိုက္မ်ဥ္းေသာေရာဂါ စသည္တို႔ကို ျဖစ္ႏိုင္ပါသည္။
အရသာ ၆-ပါး
===========
အပူစာ၊ အေအးစာတို႔၏ အမည္သရုပ္ႏွင့္ အက်ိဳးအျပစ္တို႔ကို ေဖာ္ျပျပီးေနာက္ ထိုအပူစာ၊ အေအးစာတို႔၌ ပါ၀င္ေသာ အရသာ ၆-ပါးကို ဆက္လက္ေဖာ္ျပပါမည္။ ၄င္းတို႔မွာ-
၁။ အခ်ိဳ
၂။ အခ်ဥ္
၃။ အငန္
၄။ အစပ္
၅။ အဖန္
၆။ အခါး အားျဖင့္ ၆-ပါးျဖစ္ပါသည္။
ထို႔အျပင္ ရာသီအလိုက္စားရမည့္ အစာအာဟာရမ်ားမ်ာ-
၁။ ေႏြရာသီ၌ အခ်ိဳအရသာ ဦးေဆာင္ေသာ ထန္းလ်က္၊ ထန္းရည္ခ်ိဳ၊ ႏြားႏို႔၊ ေထာပတ္၊ ပ်ားရည္၊ ၾကက္သား၊ ဆိတ္သား၊ အေၾကးရွိေသာ ငါး၊ ပုဇြန္၊ ၾကက္ဥ၊ ငံုးဥ စသည့္ အခ်ိဳအရသာရွိေသာ အစာအာဟာရမ်ားကို ဦးစားေပး၍ စားေသာက္သင့္ပါသည္။
၂။ မိုးရာသီ၌ အခါးအရသာ ဦးေဆာင္ေသာ ေခြးေတာက္ရြက္၊ ရဲယိုရြက္၊ တမာရြက္၊ ငါးရံ႔ပတူရြက္၊ ကန္႔ကလာ၊ ေၾကာင္လွ်ာသီး-ရြက္၊ ၾကက္ဟင္းခါးသီး-ရြက္၊ စသည့္ အခါးအရသာရွိေသာ အစာအာဟာရမ်ားကို ဦးစားေပး စားေသာက္သင့္ပါသည္။
၃။ ေဆာင္းရာသီ၌ အခ်ဥ္အရသာ ဦးေဆာင္ေသာ ေရွာက္သီး၊ သံပရာသီး၊ မတ္က်ည္းသီး၊ ဆီးသီး၊ ကင္ပြန္းခ်ဥ္၊ ဆီးျဖဴသီး၊ ခရမ္းခ်ဥ္သီး၊ မရန္းသီး၊ ဖန္ခါးသီး၊ နာနတ္သီး၊ ၾကက္ေမာက္သီး၊ လိေမၼာ္သီး၊ ေစာင္းလ်ားသီး၊ သလဲသီး၊ မက္လင္ခ်ဥ္သီး စသည့္အခ်ဥ္အရသာရွိေသာ အစာအာဟာရမ်ားကို ဦးစားေပး၍ စားေသာက္သင့္ပါသည္။
( ဦးျမတ္ထြန္း-တိုင္းရင္းေဆး )