ဆင့္ကဲျဖစ္စဥ္ သီအုိရီ၏ လက္ေတြ႔အေရးပါပံု - အပိုင္း ၃
January 6, 2014 at 4:45am
ဤေဆာင္းပါးသည္ ဆင့္ကဲျဖစ္စဥ္ သီအုိရီ၏ လက္ေတြ႔အေရးပါပံု - အပိုင္း ၁ ႏွင့္ ၂ ၏ အဆက္ျဖစ္သည္။
(၃) ေဆးပညာမွ ဆင့္ကဲျဖစ္စဥ္
ဆင့္ကဲျဖစ္စဥ္ဆိုင္ရာ ေဆးပညာသည္ က်န္းမာေရးႏွင့္ ေရာဂါမ်ား အေၾကာင္း နားလည္သိ႐ွိရန္ ေခတ္သစ္ ဆင့္ကဲျဖစ္စဥ္ သီအိုရီကို အသံုးခ်သည့္ ပညာရပ္ျဖစ္သည္။ ၎သည္ ယေန႔ေခတ္ ေဆးပညာႏွင့္ အထူးသျဖင့္ ေခတ္မီ ေဆးပညာ သင္ၾကားမႈ၏ တရားေသဆန္ ေသာ အျမင္ႏွင့္ ႐ွင္းျပခ်က္မ်ားကို ျဖည့္စြက္ကူညီ သည့္ သိပၸံနည္းက် ခ်ဥ္းကပ္နည္း တစ္မ်ိဳးျဖစ္သည္။
သုေတသီတို႔က ဆင့္ကဲျဖစ္စဥ္ ဇီဝေဗဒသည္ ေဆးတကၠသိုလ္မ်ား၌ သင္ႏိုင္ေသာ ေခါင္းစဥ္တစ္ရပ္သာမက၊ သင္ဖို႔ လိုအပ္ေသာ အေျခခံ ေဆးသိပၸံ အသိပညာ ျဖစ္သည္ဟု အႀကံျပဳၾကသည္။
ေဆးပညာႏွင့္သက္ဆိုင္ေသာ ဇီဝသက္႐ွိ၏ ဆီေလ်ာ္ေအာင္ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈမ်ားမွာ-
(၁) ေရာဂါပိုးမ်ား၏ ေရာဂါျပင္းထန္းမႈ၊ ပဋိဇီဝေဆးကို ခံႏိုင္ရည္၊ လူသား၏ ခုခံအားစနစ္ကို ေ႐ွာင္႐ွားမႈ အသီးသီး၏ ဆင့္ကဲေျပာင္းလဲမႈ
(၂) လူသား ဆင့္ကဲေျပာင္းလဲမႈေၾကာင့္ ခႏၶာကိုယ္၏ အကန္႔အသတ္႐ွိမႈ၊ မျပည့္စံုမႈႏွင့္ ေကာင္းက်ိဳး တစ္စံုတစ္ခုအတြက္ ေပးဆပ္ထားရသည့္ လကၡဏာမ်ား
(၃) ဆင့္ကဲေျပာင္းလဲျခင္းေၾကာင့္ ရ႐ွိလာေသာ လူသား၏တံု႔ျပန္မႈမ်ားက ၎ကို ကူးစက္ေရာဂါႏွင့္ ထိခိုက္ဒဏ္ရာတုိ႔မွ အကာအကြယ္ေပးပံု၊ ျပန္လည္ေကာင္းမြန္ ေစပံု။ သာဓကအားျဖင့္ ေရာဂါပိုးေၾကာင့္ အဖ်ားတက္ျခင္း၊ ေရာဂါကို ခုခံသည္စနစ္။ အဆိုပါ တံု႔ျပန္မႈမ်ားကို အျမင့္ဆံုး ထိေရာက္ေအာင္ခႏၶာကိုယ္ကျပန္လည္ထိန္းညိွပံု။
(၄) ယခင္က ပတ္ဝန္းက်င္ အေျခအေနမ်ား ေပၚဆီေလ်ာ္ေအာင္ ေ႐ွးဦး လူသားတို႔၏ ဆင့္ကဲေျပာင္းလဲခဲ့မႈသည္ ေခတ္သစ္ ပတ္ဝန္းက်င္ အေျခအေန မ်ားႏွင့္ ပတ္သက္ပံု။ အထူးသျဖင့္ အစားအစာ အခ်ိဳးအဆ၊ အသက္႐ွည္ ႏိုင္စြမ္း၊ ကိုယ္လက္လႈပ္႐ွားမႈႏွင့္ သန္႔႐ွင္းမႈတို႔ ပါဝင္သည္။
ေရာဂါပိုးမ်ား၏ဆင့္ကဲေျပာင္းလဲမႈမ်ား
ဘတ္တီးရီးယား၊ ဗိုင္းရပ္စ္၊ အျခား ေရာဂါပိုးႏွင့္ ကပ္ပါးပိုးမ်ား၏ ဆင့္ကဲေျပာင္းလဲမႈသည္ ေဆးပညာတြင္ ဗဟိုခ်က္က်ေသာ ေနရာ၌ ပါဝင္သည္။ အေၾကာင္းရင္းမွာ ေရာဂါျပင္းထန္းမႈ၊ ပဋိဇီဝေဆးကို ခံႏိုင္ရည္၊ လူသား၏ ခုခံအားစနစ္ကို ေျမလွန္တိုက္ခိုက္ႏိုင္စြမ္းရည္ တို႔၏ ေျပာင္းလဲေနမႈမ်ားကို နားလည္ဖို႔ လိုအပ္ေန၍ျဖစ္သည္။
(က) ပဋိဇီဝေဆးကို ခံႏိုင္ရည္
ပဋိဇီဝေဆးသည္ပိုးမႊား၏ အေရးႀကီးေသာ ဓာတ္ကူပ႐ိုတင္းမ်ားကိုအလုပ္မလုပ္ေအာင္တားျမစ္သည္။သို႔ရာတြင္ ဗီဇေဖာက္ျပန္မႈေၾကာင့္ ပ႐ိုတင္း၏ တည္ေဆာက္ပံု ေျပာင္းလဲသည့္အခါ ပဋိဇီဝသည္ အစြမ္းမထက္ေတာ့ေပ။ ထိုပိုးသည္ေဆးကို ခံႏိုင္ရည္႐ွိသြားၿပီး ေဒါင္လိုက္ ဗီဇစီးဆင္းမႈအရသဘာဝ၏ ေ႐ြးခ်ယ္မႈ နိယာမအတိုင္းမ်ိဳးတူပိုး အုပ္စုအတြင္းလ်င္ျမန္စြာ စည္ပင္ျပန္႔ပြားလာသည္။ အျခား႐ွိၿပီး ဘတ္တီးရီးယားမ်ားသို႔လည္းအဆိုပါ ပဋိဇီဝခံႏိုင္ရည္႐ွိသည္ ပ႐ိုတင္း၏ ဗီဇဒီအန္ေအကို ဒီအန္ေအကြင္းျပတ္ (Plasmid)မ်ားအေနျဖင့္ ေရျပင္ညီဗီဇစီးဆင္းမႈအရပံုတူပြားျဖန္႔ေဝၾကသည္။ မ်ိဳးဆက္အနည္းငယ္ၾကာေသာ္ပဋိဇီဝေဆးသည္ သံုး၍မရေအာင္အစြမ္းမ႐ွိျဖစ္သြားႏိုင္သည္။ ဗိုင္းရပ္ေရာဂါမ်ား၏ အခ်ိဳ႕အေျခအေနမ်ား၌ ေဆးကိုမသံုးပဲ ရပ္ထားျခင္းျဖင့္ ေဆးတိုးသည့္ မ်ိဳးႏြယ္မ်ား ျပန္လည္ေပါက္ပြားျခင္းကို အားေပးႏိုင္ေလသည္။ ေဆးမေပးထားသည့္ အေျခအေန၌ ေဆးတိုးသည့္ မ်ိဳးႏြယ္မ်ားက ေဆးမတိုးသည့္ မ်ိဳးႏြယ္မ်ားကို ယွဥ္ၿပိဳင္လႊမ္းမိုးႏိုင္လွ်င္ ေဆးမတိုးသည့္ မ်ိဳးႏြယ္မ်ား ျပန္လည္ေလ်ာ့က်ႏိုင္ေလသည္။ ထိုအခ်ိန္၌ေဆးျပန္ေပးျခင္းျဖင့္ ေရာဂါပုိးမ်ားကို ျပန္ေလ်ာ့ပါးေစႏိုင္သည္။ ေဆးမတိုးသည့္ အေျခအေနမ်ား၌ ယာယီေဆးျဖတ္ျခင္းျဖင့္ ေျဖ႐ွင္းႏိုင္ျခင္း၏ ေနာက္ကြယ္၌ ဆင့္ကဲျဖစ္စဥ္ ယႏၲရားမ်ားကို နားလည္ထားမႈ ႐ွိေလသည္။
ပံု - ဘတ္တီးရီးယား၌ ဗီဇေဖာက္ျပန္သည့္အခါ မ်ိဳးကြဲမ်ား ေပၚထြက္လာသည္။ မ်ိဳးကြဲမ်ားသည္ ယွဥ္ၿပိဳင္ပြားမ်ားသည့္အတြက္ ၎တို႔၏ အေရအတြက္သည္ မတူညီႏိုင္ေပ။ ေဆးမတိုးသည့္ ဘတ္တီးရီးယားသည္ ေဆးတိုးသည့္ ဘတ္တီးရီးယား မ်ိဳးႏြယ္မ်ားကို မယွဥ္ႏိုင္ေပ။ ထို႔ေၾကာင့္လည္း ေဆးသည္ အသံုးျပဳႏိုင္ေအာင္ ထိေရာက္ခဲ့ျခင္းျဖစ္သည္။ ေဆးအသံုးျပဳသည့္အခါ ေဆးတိုးသည့္ ဘတ္တီးရီးယားမ်ား ေသကုန္ေသာ္လည္း ေဆးမတိုးသည့္ ဘတ္တီးရီးယားမ်ား က်န္ရစ္ေပသည္။ ယွဥ္ၿပိဳင္သူမ႐ွိသျဖင့္ ၎တို႔သည္ ပြားမ်ားလာၾကမည္ျဖစ္သည္။
(ခ) ေရာဂါေပးႏိုင္စြမ္းရည္ (Virulence)
ေ႐ွးယခင္က ေရာဂါပိုး၏ အ႐ွိတရားသည္ ကူးစက္ခံရသူကို အႏၲရာယ္ ေပးေစလိုသည့္ ရည္႐ြယ္ခ်က္ မဟုတ္ဟု ယူဆသည္။ ၎၏အစာအာဟာရႏွင့္ မ်ိဳးပြားမႈသည္သာ ရည္႐ြယ္ရင္းျဖစ္သည္။ ေရာဂါပိုးေၾကာင့္ ကူးစက္ခံရသူ၏ ထိခိုက္မႈသည္ ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳးသာ ျဖစ္သည္ဟု ယူဆခဲ့ၾကသည္။ ေရာဂါပိုးတို႔သည္ ေရ႐ွည္တြင္ ကူးစက္ခံအေပၚ အႏၲရာယ္ေပးမႈ ပိုနည္းလာမည္ဟု ဆိုၾကသည္။ သို႔ေသာ္ ဆင့္ကဲျဖစ္စဥ္ ႐ႈေထာင့္မွၾကည့္လွ်င္ ေရာဂါျပင္းထန္မႈသည္ သဘာဝျဖစ္စဥ္တစ္ခုသာျဖစ္၍ ေရတိုဆင့္ကဲေျပာင္းလဲမႈမ်ားျဖစ္သည္။ ၎ကို ထိန္းညိွေသာ လကၡဏာ တစ္ရပ္သာ႐ွိသည္။ ကူးစက္ခံမွ ေနာက္ထပ္ကူးစက္သူကို ကူးစက္ႏိုင္သည္အထိ ေရာဂါျပင္းထန္မႈကို ေလွ်ာ့ခ်ထားရန္ျဖစ္သည္။ ေရာဂါသည္ ျပင္းထန္လြန္းက ေနာက္လူကို မကူးစက္ခင္ ေသဆံုးသြားေပမည္။ ကူးစက္ပိုးသည္ ေသလူႏွင့္အတူ ေပ်ာက္ကြယ္သြားႏိုင္သည္။ သို႔တည္းမဟုတ္ ေရာဂါသည္ လူတစ္ဦးကို ကူးစက္ၿပီး ေနာက္လူကို မကူးစက္ႏိုင္မီ ခုခံအားစနစ္၏ တိုက္ခိုက္မႈခံရပါကအဆိုပါပိုးသည္ ေပ်ာက္ကြယ္သြားႏိုင္သည္။ ဤသဘာဝေ႐ြးခ်ယ္မႈဖိအားျဖင့္ေရာဂါ၏ ျပင္းထန္မႈသည္ ေျပာင္းလဲလ်က္ ႐ွိသည္ဟုဆိုထားသည္။
(ဂ) ခုခံအားစနစ္ကို ေ႐ွာင္ကြင္းျခင္း (Immune Evasion)
ေရာဂါပိုး၏ ေအာင္ျမင္မႈသည္ ကူးစက္ခံရသူ၏ ခုခံအားစနစ္ကို ေ႐ွာင္ကြင္း ႏိုင္မႈကိုလည္း မွီတည္ေနသည္။ သို႔ျဖစ္၍ အဆိုပါသဘာဝ ေ႐ြးခ်ယ္မႈ ဖိအား သက္ေရာက္ေန၍ ေရာဂါပိုးတို႔သည္ ေ႐ွာင္ကြင္းရန္ နည္းလမ္းမ်ိဳးစံု ဆင့္ကဲ ေျပာင္းလဲ ျဖစ္ထြန္းလာၾကသည္။ အိမ္႐ွင္၏ဆဲလ္တြင္ ပုန္းခိုျခင္း၊ ဆဲလ္အခြံ (Capsule) ျဖင့္ ကာကြယ္ျခင္း၊ ဇီဝလကၡဏာမ်ား (Antigen/markers) လ်င္ျမန္စြာေျပာင္းလဲျခင္း၊ အိမ္႐ွင္၏ ေမာ္လီက်ဴးမ်ား (ဥပမာ ေသြးထဲမွ ဖိုက္ဘရင္ ပ႐ိုတင္း) ျဖင့္ ႐ုပ္ဖ်က္ျခင္း အစ႐ွိသည့္ နည္းလမ္းမ်ိဳးစံု ျဖစ္ထြန္း လာၾကသည္။
လူသားဖက္မွဆီေလ်ာ္ေအာင္ ျပဳျပင္မႈမ်ား
(က) အကန္႔အသတ္၊ အတားအဆီးမ်ား (Constraints)
ဆီေလ်ာ္ေအာင္ ေျပာင္းလဲမႈဆိုသည္မွာ ဆင့္ကဲျဖစ္ေပၚႏိုင္မွသာ ရ႐ွိေသာ လကၡဏာရပ္မ်ားျဖစ္သည္။ အခ်ိဳ႕ ဆီေလ်ာ္ေအာင္ ျပဳျပင္မႈမ်ားသည္ ေနထိုင္မေကာင္း ျဖစ္ျခင္းကို ကာကြယ္ႏိုင္၍ ဆင့္ကဲျဖစ္ေပၚေကာင္းေသာ္လည္း လံုေလာက္ေသာ သဘာဝေ႐ြးခ်ယ္မႈ ဖိအားတစ္ခု မ႐ွိလွ်င္ ဆင့္ကဲမေပၚေပါက္ႏိုင္ပါ။
ခႏၶာကိုယ္ဆဲလ္မ်ား၏ ဒီအန္ေအ ပံုတူပြားမႈသည္ အလြဲအမွား အလ်င္းကင္းစင္ေအာင္ မေဆာင္႐ြက္ႏိုင္သျဖင့္ ဆဲလ္ပြားႏႈန္းေဖာက္ျပန္ကာ ကင္ဆာရႏိုင္သည္။ ကၽြႏ္ုပ္တို႔၏ ပ႐ိုတင္းဓာတ္ကူပစၥည္းမ်ားသည္ တဆင့္ခ်င္း ဆင့္ကဲေျပာင္းလဲလာ ရျခင္းျဖစ္ရာ ၎ေျပာင္းလဲခဲ့ရသည့္ လမ္းေၾကာင္းမ်ားအတိုင္း အကန္႔အသတ္မ်ား ႐ွိေနၿမဲျဖစ္သည္။ သို႔ျဖစ္၍ ဇီဝေမာ္လီက်ဴးစနစ္အားလံုးသည္ ၿပီးျပည့္စံုမႈ ဟူသည္ မ႐ွိႏိုင္ေခ်။
ႏို႔တိုက္သတၱဝါတို႔၏ ဆင့္ကဲေျပာင္းလဲမႈတေလွ်ာက္တြင္ အခ်ိဳ ႔မ်ိဳးႏြယ္မ်ား (ေတြ ႔႐ွိရသမွ် ပ႐ိုင္းမိတ္ႏွင့္ ပူးမ်ိဳးႏြယ္မ်ားျဖစ္ၾကသည္) တြင္ ဗိုက္တာမင္စီ ထုတ္လုပ္သည့္ ပ႐ိုတင္းအင္ဇိုင္းအတြက္ ဗီဇသည္ ပ်က္စီးယို႔ယြင္းသြားခဲ့သည္။ ဤဆင့္ကဲေျပာင္းလဲမႈ သမိုင္းေၾကာင္းေၾကာင့္ လူသားတို႔သည္ ဗိုက္တာမင္စီကို မခ်က္လုပ္ႏိုင္ပဲ ျပင္ပမွ မွီဝဲရသည္။ ဗိုက္တာမင္စီ ခ်ိဳ႕တဲ့မႈသည္ သြားဖံုးႏွင့္ အေရျပားေသြးယိုစီးမႈ ျဖစ္ေစႏိုင္သည္။ အလြန္ျပင္းထန္ပါက သြားမ်ား ကၽြတ္ထြက္ေစႏိုင္သည္။ အနာမက်က္လြယ္ပဲ ျပည္တည္နာမ်ားျဖစ္လာႏိုင္သည္။ ေနာက္ဆံုး အသက္ ေသဆံုးသည္ အထိျဖစ္ေစႏိုင္သည္။
တဖန္မ်က္လံုးအိမ္အတြင္း အရည္ဖိအားျမင့္တက္သည့္ ေရာဂါေၾကာင့္လည္း အာ႐ံုေၾကာဆဲလ္တို႔သည္ ထိခိုက္မႈမ်ား ရ႐ွိၿပီး အျမင္အာ႐ံု ခ်ိဳ႕ယြင္းႏိုင္သည္။ အဆိုပါ ျပႆနာရပ္ အားလံုးကို ေျဖ႐ွင္းရန္မွာ အလင္းခံစားသည့္ ဆဲလ္မ်ားကို အေရျပားေအာက္တြင္ တိုက္႐ိုက္ ဖြံ႕ၿဖိဳးျခင္းျဖင့္ ရႏိုင္ေပသည္။ သို႔ေသာ္ လူသား၏ ဆင့္ကဲျဖစ္စဥ္ သမိုင္းေၾကာင္းအရ အေရျပားမွ မ်က္လံုး မျဖစ္ႏိုင္ေသာေၾကာင့္ အဆိုပါ ခ်ိဳ႕ယြင္းခ်က္မ်ား ႐ွိေနျခင္းျဖစ္သည္။ သို႔ေသာ္ မ်က္လံုးပိုင္ဆိုင္မႈသည္ အဆိုပါ ေရာဂါမ်ားႏွင့္ ခ်ိဳ႕ယြင္းခ်က္မ်ားႏွင့္ ယွဥ္လွ်င္ လူသားအတြက္ မ်ားစြာ အက်ိဳး႐ွိေန၍ ျဖစ္သည့္နည္းျဖင့္ မ်က္လံုး ဖြံ႕ၿဖိဳးလာရျခင္းျဖစ္သည္။
ကၽြႏ္ုပ္တို႔၏ ေလႁပြန္အထက္ပိုင္းသည္ အစာႁပြန္ႏွင့္ တသားတည္း ျဖစ္ေနေပသည္။ သို႔ျဖစ္၍ အစာႏွင့္ အန္ဖတ္မ်ား ေလႁပြန္တြင္ ဆို႔ကာ အသက္အႏၲရာယ္ ေပးႏိုင္ပါသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ေလႁပြန္ႏွင့္ အစာႁပြန္တို႔သည္ သီးျခားစီ ျဖစ္သင့္သည္။ လြန္ခဲ့သည့္ ႏွစ္သန္း ၄ဝဝခန္႔က ေက်ာ႐ိုး႐ွိသတၱဝါ ဘိုးေဘးမ်ိဳးစိတ္ တစ္ခုမွ ဆူးေတာင္ ေရယက္ပါငါး အုပ္စုႏွင့္ အသားစုိင္ေရယက္ပါငါး အုပ္စုတို႔ ခြဲထြက္စဥ္က ထိုဘိုးေဘးသက္႐ွိ၏ အူလမ္းေၾကာင္းမွ အိတ္သဖြယ္အဂၤါငယ္သည္ မတူညီေသာ လမ္းေၾကာင္းမ်ားႏွင့္ ေျပာင္းလဲခဲ့သည္။ ဆူးေတာင္ေရယက္ပါငါးတို႔၌ ေရကူးရာတြင္ ကူညီသည့္ ေလစည္ေဖာင္း ျဖစ္လာၿပီး၊ အသားစိုင္ ေရယက္ပါငါးတို႔တြင္ ကနဦးအဆုတ္ ျဖစ္လာသည္။ ထို ေ႐ွးဦးအသားစိုင္ ေရယက္ပါငါးမ်ိဳးႏြယ္တို႔မွ လူသားႏွင့္ ႏို႔တိုက္သတၱဝါမ်ား ဆက္လက္ ကြဲထြက္ ေပၚေပါက္ လာခဲ့ေပသည္။ ထို႔ေၾကာင့္လည္း အစာႁပြန္ႏွင့္ ေလႁပြန္ ဆက္စပ္မႈ ႐ွိေနျခင္း ျဖစ္သည္။
ပံု - ေ႐ွးဦးအ႐ိုးမာငါး၏ အစာေရမ်ိဳႏွင့္ ဆက္ေနသည့္ ကနဦးေလအိတ္ (အထက္ဝဲ)မွ အဆုတ္ငါး၏ အဆုတ္၊ ဦးပိုင္းဆူးေတာင္ပါငါးမ်ိဳး ျဖစ္ေသာ ထေရာက္ (Trout)ငါးကဲ့သို႔ ေလႁပြန္(Pneumatic Duct) ပါသည့္ ေလစည္ေဖာင္း၊ ေႏွာင္းက်သည့္ဆူးေတာင္ပါ ငါးမ်ိဳးျဖစ္သည့္ တြတ္ငါးမ်ိဳးႏြယ္မ်ား၏ အစာေရမ်ိဳမွသီးသန္႔ျဖစ္ေနသည့္ ေလစည္ေဖာင္း။ (အထက္မွေအာက္သို႔ ယာသံုးခု)
ေ႐ွးဦးအဆုတ္သည္ အစာလမ္းေၾကာင္းမွ ထြက္သည့္ အိတ္သ႑ာန္အဂၤါမ်ားျဖစ္သည္။ ေျခေလးေခ်ာင္းသတၱဝါ တို႔၏ အဆုတ္ (ေအာက္ဝဲ) သည္ အ႐ုိးမာငါး၏ ေ႐ွးဦးအဆုတ္မွ ဆင္းသက္လာသည္။ ဤတည္ေဆာက္ပံုကို ဆက္လက္ထိန္းသိမ္းထားသျဖင့္ ေလႁပြန္သည္ အစာႁပြန္ႏွင့္ ဆက္ေနျခင္းျဖစ္သည္။
(ခ) အက်ိဳးႏွင့္ ေပးဆပ္မႈ (Trade-offs)
ဆင့္ကဲျဖစ္စဥ္အရ ဆီေလ်ာ္ေအာင္ ျပဳျပင္မႈ တစ္ခုစီသည္ သက္႐ွိတစ္ခုတည္းတြင္ ပဋိပကၡ ႐ွိေနသည္။ ပဋိပကၡ ျဖစ္ေသာ ဆီေလ်ာ္ေျပာင္းလဲမႈတို႔ကို သင့္ေလ်ာ္ေသာ အက်ိဳးႏွင့္ ေပးဆပ္မႈရ႐ွိရန္ ျပန္လည္ ခ်ိန္ညိွသည္။ ၎တို႔တြင္ ပါဝင္သည့္ သာဓကတို႔မွာ-
ဦးေႏွာက္ႏွင့္ အူလမ္းေၾကာင္း အ႐ြယ္အစား- ပိုႀကီးေသာ ဦးေႏွာက္သည္ ပိုျမင့္ေသာ စြမ္းအင္သံုးစြဲမႈ႐ွိသည္။ စြမ္းအင္ရ႐ွိရန္ အစာစုပ္ယူဖို႔ အူလမ္းေၾကာင္း ဖြံ႕ၿဖိဳးရန္လိုအပ္သည္။
အေရျပား ေရာင္ျခယ္ ထုတ္လုပ္မႈ- ခႏၶာကိုယ္ အေမြးနည္းပါးလာေသာ လူသား၏ ဆင့္ကဲျဖစ္စဥ္ သမိုင္းေၾကာင္းအရ အေရျပား၌ မယ္လနင္ (Melanin)ေခၚေရာင္ျခယ္ပိုမ်ားလာသည္။ ထိုေရာင္ျခယ္ကကင္ဆာအထိ အႏၲရာယ္ေပးႏိုင္ေသာခရမ္းလြန္ေရာင္ျခယ္ကို ကာကြယ္ေပး ထားသည္။ ဆိုးက်ိဳးကား ခရမ္းလြန္ ေရာင္ျခယ္႐ွိမွ အေရျပားသည္ ေကာ္လက္စထေရာမွ ဗိုက္တာမင္ဒီ ခ်က္လုပ္ႏိုင္ ျခင္းျဖစ္သည္။ ဗိုက္တာမင္ဒီသည္ ခႏၶာကိုယ္တြင္း ကယ္ဆီယမ္ႏွင္ အ႐ိုးဇီဝကမၼ ျဖစ္စဥ္အတြက္ အေရးပါေသာ ေဟာ္မုန္းျဖစ္သည္။ သို႔ျဖစ္၍ ကင္ဆာ ကာကြယ္ေသာ ေရာင္ျခယ္ (အသားမဲျခင္း) ႏွင့္ ဗိုက္တာမင္ဒီ ထုတ္လုပ္မႈအတြက္ ရာသီဥတုႏွင့္ အညီ လူသား၏ အေရျပားသည္ ေရာင္ျခယ္ ထုတ္လုပ္မႈကို ထိန္းညိွေနသည္။ ဤ ေရာင္ျခယ္ကြာျခားမႈသည္ ေနေရာင္ျခည္ႏွင့္ ဥတုမတူေသာ ေဒသအသီးသီးမွ လူတု႔ိ၏ အသားအေရာင္ ကြာျခားမႈ၏ ပင္မအေၾကာင္းရင္း ျဖစ္သည္။
ဘာသာစကားႏွင့္ ေလႁပြန္ဆို႕ျခင္း- လူသားသည္ တိက်ေသာ အသံကို အေျခခံသည့္ ဘာသာစကား အသံုးျပဳသည့္အတြက္ ဆက္သြယ္ေရး အက်ိဳးအျမတ္ မ်ားစြာ ႐ွိသည္။ သို႔ေသာ္အသံအိုးကို အေျခခံေသာ ဘာသာစကားျဖစ္သည္။ ဘာသာစကားအတြက္အသံအိုးႏွင့္ဆက္ႏြယ္သည့္ ႂကြက္သားတို႔ကို ဆီေလ်ာ္ေအာင္ ျပဳျပင္ျခင္းေၾကာင့္ အိပ္ေနစဥ္ ေလႁပြန္ ႂကြက္သားမ်ား ေျပေလ်ာ့ကာ ေလႁပြန္ဆို႔ျခင္း ျဖစ္တတ္သည္။ ႏွလံုးျပႆနာ႐ွိသူမ်ား၌ ဤခ်ိဳ႕ယြင္းခ်က္သည္ မ်ားစြာ အႏၲရာယ္ ႐ွိေနသည္။
လူ႕ယဥ္ေက်းမႈေၾကာင့္ ရေသာ ေရာဂါမ်ား
လူသားသည္ အသီးခူး-အမဲလိုက္ဘဝမွ ေျပာင္းလဲတိုးတက္လာေသာ ယဥ္ေက်းမႈ ေလာကႀကီးကို ေရာက္႐ွိလာခဲ့သည္။ သို႔ေသာ္ လူ၏ အက်င့္ႏွင့္ လကၡဏာရပ္တို႔သည္ ထိုေလာကသစ္ႀကီးကို ဆီေလ်ာ္ေအာင္ မျပဳျပင္ရေသးေပ။ ဤေျပာင္းလဲလာေသာ ပတ္ဝန္းက်င္သစ္သည္ လူကို က်န္းမာေရး ျပႆနာမ်ားစြာ ေပးသည္။
(က) အစားအေသာက္
ေ႐ွးအခါက လူတို႔သည္ အစာအာဟာရ ႐ွားပါသည္။ အသီးခူးရ၊ အမဲလိုက္ရ သျဖင့္ ပင္ပန္းၿပီး မထိေရာက္ေပ။ ထုိ႔ေၾကာင့္လူသည္ ကစီႏွင့္ အဆီအဆိမ့္ကို အလြန္ ခံတြင္းေတြ႔ၾကသည္။ ကစီသည္ လူအတြက္ မ႐ွိမျဖစ္ လိုအပ္ေသာ အစာမ်ိဳးျဖစ္၍ ဦးစားေပး ႏွစ္သက္ျခင္း ျဖစ္သည္။ အဆီကို ၿဖိဳခြဲလွ်င္ ကစီ၏အစားထုိး သံုးႏိုင္သည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္လည္း အဆီကို ႏွစ္သက္ျခင္းျဖစ္သည္။ ယေန႔ေခတ္ ယဥ္ေက်းမႈ တိုးတက္ လာ၍ အသီးခူးစရာမလို၊ စိုက္ပ်ိဳးစားေသာအခါ၊ အမဲလိုက္စရာမလိုပဲ ေမြးျမဴလာ ေသာအခါ၊ အစာအာဟာရသည္ အဆမတန္ ေပါႂကြယ္ဝလာသည္။ သို႔ေသာ္ လူ၏ သဘာဝအသိသည္ အစာ႐ွားသည့္ ပတ္ဝန္းက်င္ဟုသာ ထင္မွတ္ေနသည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္ ေပါမ်ားသည့္ အတိုင္း အလြန္အကၽြံ စားသံုးမိၿပီး က်န္းမာေရးျပႆနာမ်ား ရ႐ွိလာသည္။ သြားပိုးစားျခင္းသည္ ဥပမာတစ္ရပ္ျဖစ္သည္။ စက္မႈနည္းပညာ တိုးတက္လာ၍ ေရခဲေသတၱာထဲ ထားေသာ္လည္း မေအးခဲေသာ Trans-fat မ်ားကို တီထြင္လာၾကသည္။ ၎သည္လည္း က်န္းမာေရးကို မ်ားစြာ ထိခိုက္ေစသည္။
(ခ) အိုမင္းျခင္း
လူသားသည္ နည္းပညာႏွင့္ ယဥ္ေက်းမႈ ျမင့္မားလာသည့္အေလ်ာက္ အသက္႐ွည္လာသည္။ သို႔ေသာ္ အ႐ွင္ဆိုး႐ွင္ရျခင္းသာ ျဖစ္သည္။ လူသား၏ သဘာဝအသက္တိုတို အတြက္သာ ခႏၶာကိုယ္သည္ ဆီေလ်ာ္ေအာင္ ျပဳျပင္ထား၍ အသက္ႀကီးလွ်င္ ေရာဂါမ်ိဳးစံု ဝင္လာၾကသည္။ ကိုယ္တြင္းအဂၤါမ်ား ယို႔ယြင္းျခင္း၊ ခါးနာျခင္း၊ ေလးဖက္နာ၊ အယ္ဇိုင္းမားေရာဂါ၊ မ်က္စိထိခိုက္ျခင္းအထိ အစံုပါဝင္သည္။ ဆင့္ကဲျဖစ္စဥ္သည္ ေ႐ြးခ်ယ္မႈဖိအား တစ္စံုတစ္ရာ ႐ွိမွသာ အလုပ္လုပ္ႏိုင္သည္။ မည္သည့္ သတၱဝါမဆို မ်ိဳးဆက္သစ္ လက္ဆင့္ကမ္းၿပီးလွ်င္ ၎တို႔အေပၚသဘာဝေ႐ြးခ်ယ္မႈ၏ ဖိအားေလ်ာ့နည္းသြားသည္။ မ်ိဳးဆက္မ်ားစြာ ပြားမ်ားေစရန္ ဆင့္ကဲေျပာင္းလဲမႈကို အျခားဘဝလိုအပ္ခ်က္ မ်ားက ကန္႔သတ္ထားသည္။ သို႔ျဖစ္၍ သတၱဝါတို႔သည္ ၎တို႔ကိုအစားထိုးမည့္ မ်ိဳးဆက္သစ္မ်ား ရ႐ွိၿပီးလွ်င္ မ်ိဳးပြားဖို႔ ဆက္လက္က်န္ရစ္ရန္ မလိုအပ္ေပ။ အသက္႐ွည္ေစမည့္ ဗီဇမ်ား မေပၚထြန္းလာေပ။ ထို႔ေၾကာင့္ပင္ ကၽြႏ္ုပ္တို႔ အိုမင္းလာၾကသည္။
(ဂ) ကိုယ္လက္လႈပ္႐ွားျခင္း
ယခင္က လူသားသည္ ကိုယ္လက္လႈပ္႐ွား မ်ားစြာ လုပ္ရသည္။ အသီးခူးရန္၊ အမဲလိုက္ရန္၊ ယဥ္ေက်းလာေသာ အခါတြင္လည္း ထြန္ယက္စိုက္ပ်ိဳးရန္ ကိုယ္လက္လႈပ္႐ွား လုပ္ရသည္။ ယဥ္ေက်းမႈ ေျပာင္းလဲလာ သည္ႏွင့္အမွ် အခ်ိဳ႕သည္ ကိုယ္လက္လႈပ္႐ွား နည္းပါးသည့္အလုပ္မ်ားသာ လုပ္ၾကရေတာ့သည္။ ေခတ္သစ္ အိုင္တီေခတ္တြင္ ကြန္ပ်ဴတာႏွင့္သာ အလုပ္လုပ္ရေသာ ဘဝမ်ိဳးတြင္ ကိုယ္လက္ လႈပ္႐ွားသည္ မ႐ွိသေလာက္ နည္းသြားသည္။ ေ႐ွးက လူသားတို႔သည္ ကိုယ္လက္လႈပ္႐ွား မ႐ွိသည့္ အခါမ်ိဳးသည္ ေနမေကာင္းသည့္ အခ်ိန္မ်ိဳးသာ ျဖစ္သည္။ ခႏၶာကိုယ္က ေနမေကာင္းျခင္းကို တုံျပန္ရန္ အသက္ကယ္သည့္ ဇီဝကမၼ ရည္႐ြယ္ခ်က္မ်ားႏွင့္ စိတ္ႏွင့္႐ုပ္ပိုင္းဖိစိးမႈ ဆိုင္ရာလႈံ႕ေဆာ္ခ်က္မ်ား ထုတ္လုပ္ေပး သည္။ ေခတ္သစ္လူသားသည္ က်န္းမာေနလ်က္ ကိုယ္လက္မလႈပ္႐ွား သည့္အတြက္ ခႏၶာကိုယ္ကို လွည့္စား သကဲ့သို႔ျဖစ္ေစသည္။ ခႏၶာကိုယ္က လူကို ေနမေကာင္းသည့္ သဖြယ္ တံု႔ျပန္သည္။ အဆစ္ေရာင္ျခင္းကဲ့သို႔ေသာ မွားယြင္းသည့္ တံု႔ျပန္႔မႈမ်ားသည္ ရလဒ္ဆိုးမ်ားျဖစ္ၾကသည္။
(ဃ)သန္႔႐ွင္းမႈ
လူသား၏ ခုခံအားစနစ္တြင္ အပိုင္းႏွစ္ပိုင္းပါသည္။ တစ္ပိုင္းမွာ ေရာဂါပိုးကို တိုက္ခိုက္သည့္ အပိုင္းျဖစ္ၿပီး၊ တစ္ပိုင္းမွာ အႏၲရာယ္ျပဳေလာက္သည့္ လႈံ႕ေဆာ္မႈ မ်ားကိုတုံ႔ျပန္ျခင္းျဖစ္သည္။ ဒုတိယအမ်ိဳးတြင္ Allergy မ်ား ပါဝင္သည္။ ေခတ္သစ္ လူသားသည္ ပိုးမႊားကင္းစင္ သန္႔႐ွင္းလြန္းသျဖင့္ ေရာဂါပိုးကို တုိက္ခိုက္သည့္ အပိုင္းမွာ အားနည္းလာသည္။ အထူးသျဖင့္ သန္ေကာင္ကဲ့သို႔ ကပ္ပါးေကာင္ မ်ားသည္ ေရာဂါပိုးသတ္သည့္ စနစ္ကို မ်ားစြာ အလုပ္ေပးေသာလႈံ႕ေဆာ္မႈျဖစ္သည္။ ထိုပိုးမႊား အႏၲရာယ္ကင္းသျဖင့္ Allergy ျဖစ္ေစေသာ အပိုင္းမွာအလြန္ အားေကာင္း လာသည္။ သို႔ျဖစ္၍ လႈံ႕ေဆာ္မႈ အနည္းငယ္သည္ပင္ ႀကီးမားလြန္းေသာ တုံ႕ျပန္မႈ ရသည္။ ေလႁပြန္ေရာင္မႈကို အေျခခံေသာ ပန္းနာေရာဂါသည္ သန္႔႐ွင္းလြန္မႈႏွင့္ မ်ားစြာဆက္ႏြယ္မႈ႐ွိသည္။ ကေလးတို႔ကို ေျမႀကီးႏွင့္ ရင္းႏွီးေစလွ်င္ ပို၍ က်န္းမာသည္ ဟု ကၽြႏ္ုပ္တို႔ သိထားၾကသည္။ ၎အဆိုကိုေထာက္ခံေသာအားျဖင့္ ေျမဆီလႊာဘတ္တီးရီးယား၏ ဇီဝလကၡဏာေမာ္လီက်ဴး အခ်ိဳ႕ကိုလူနာ၏ ေလႁပြန္တြင္းထည့္သြင္း ေပးျခင္းျဖင့္ေရာဂါ သက္သာသည္ကို ေတြ႔႐ွိထားသည္။ ေရာဂါပိုးကာကြယ္ေသာ ခုခံအားစနစ္သည္ေလ်ာ့က်သြားရန္ မထိန္းညိွႏိုင္ခဲ့ေသာ္ ခႏၶာကိုယ္က ကိုယ့္ကိုကိုယ္ ျပန္တိုက္ေသာ ေရာဂါမ်ိဳး (Autoimmune disease)မ်ား ရ႐ွိႏိုင္ေသး၏။
မူကြဲဗီဇႏွစ္စုံ႐ွိျခင္း၏ အက်ိဳးေက်းဇူး
လူသားတစ္ဦးစီသည္ ဗီဇတစ္မ်ိဳးတည္းကို ဖခင္ဆီမွ မူကြဲဗီဇတစ္ခုႏွင့္ မိခင္ဆီမွ မူကြဲဗီဇ တစ္ခုရ႐ွိသည္။ မူကြဲဗီဇတို႔သည္ လကၡဏာရပ္အမ်ိဳးမ်ိဳး မူအမ်ိဳးမ်ိဳးကြဲေနသည္။ အခ်ိဳ႕ လကၡဏာရပ္တို႔သည္ လူသားကို ေကာင္းက်ိဳး ေပးသည္။ အခ်ိဳ႕သည္ လူကို ေသေလာက္ေအာင္ အႏၲရာယ္ျပဳေသာ ဗီဇခ်ိဳ႕ယြင္းမႈ ျဖစ္သည္။ ခ်ိဳ႕ယြင္းေသာ မူကြဲဗီဇႏွစ္စုံ႐ွိေသာသူသည္ အႏၲရာယ္ေပးေလာက္ေသာ ဗီဇခ်ိဳ႕ယြင္းမႈ ျဖစ္တတ္ေသာ္လည္း ေကာင္းမြန္ေသာဗီဇႏွင့္တြဲ၍႐ွိလွ်င္ ေကာင္းေသာ ဗီဇက အႏၲရာယ္ကို မ်ားစြာ ေလွ်ာ့ခ်ေပးသည္။ ထိုအခါ အႏၲရာယ္႐ွိေသာ ဗီဇသည္ ထူးျခားေသာ အက်ိဳးေက်းဇူးမ်ားကို ေဖာ္ျပလာသည္။ တံစဥ္ပံု ေသြးနီဥဆဲလ္ကို ျဖစ္ေစေသာ မူကြဲဗီဇသည္ အႏၲရာယ္ကင္းေသာ ဗီဇႏွင့္ တြဲ၍ လူသားတစ္ေယာက္ တည္ေဆာက္၍ရသည္။
ေကာင္းမြန္ေသာ ဗီဇ႐ွိေန၍ တံစဥ္ပံုေသြးနီဥဆဲလ္မ်ားသည္ အႏၲရာယ္ မေပးေလာက္ေသာ ပမာဏ၌ ႐ွိေနသည္။ ငွက္ဖ်ားျဖစ္ေစေသာ ကပ္ပါးအဏုဇီဝပိုး သည္ တံစဥ္ေသြးနီဥဆဲလ္ကို ကပ္ပါးျပဳေသာအခါ ဆဲလ္သည္ အလြယ္တကူ ေသဆံုးၿပီး ေဘလံုးႏွင့္ အသည္းက ပိုးႏွင့္ ပ်က္ဆီးေသာဆဲလ္ကိုပါ ေသြးေၾကာမွ ႐ွင္းထုတ္လိုက္သည္။ သို႔ျဖစ္၍ ဤမတူညီေသာ မူကြဲဗီဇႏွစ္စံု႐ွိျခင္းသည္ ငွက္ဖ်ား ေရာဂါ ခံႏိုင္ရည္ကို တိုးျမွင့္ေပးထားသည္။ ဤအခ်က္က အႏၲရာယ္ေပးေသာ မူကြဲဗီဇမ်ိဳးကို ငွက္ဖ်ားေပါမ်ားေသာ ေဒသ၌ ပို၍ေတြ႔ျမင္ရျခင္းကို ႐ွင္းျပထားသည္။ ဆင့္ကဲျဖစ္စဥ္သေဘာအရ တံစဥ္ပံု ေသြးနီဥဆဲလ္ျဖစ္ေစေသာ ဗီဇသည္ သဘာဝ၏ ေ႐ြးခ်ယ္ခံရ ေသာေၾကာင့္ျဖစ္သည္။
ပံု - (ဝဲ) ငွက္ဖ်ားျဖစ္သည့္ေဒသမ်ား ႏွင့္ (ယာ) တံစဥ္ပံုေသြးနီဆဲလ္ ဗီဇပ်ံ႕ႏွံ႔တည္႐ွိပံု။
မ်ိဳးႏြယ္မ်ား ကြဲထြက္ပံုကို ခြဲျခမ္းေလ့လာျခင္း၏ အသံုးဝင္ပံု
ဆင့္ကဲျဖစ္စဥ္၌ မ်ိဳးစိတ္တစ္ခုမွ မ်ိဳးစိတ္အသစ္မ်ား ကြဲထြက္ပံုကို ေလ့လာသည့္ နယ္ပယ္ (Phylogenetics) ႐ွိသည္။ မ်ိဳးကြဲထြက္ပံုေလ့လာျခင္းသည္ ဆင့္ကဲျဖစ္စဥ္၏ အေျခခံဥပေဒသျဖစ္ေသာ ဘံုတူညီသည့္ဇာစ္ျမစ္ (Common Descent) ကို အေျခခံထားသည္။ မ်ိဳးကြဲထြက္ပုံ ေလ့လာျခင္းသည္လည္း အက်ိဳးေက်းဇူးမ်ားစြာ ႐ွိသည္ကို ျပေနပါသည္။ ဓာတုလုပ္ငန္းကို သိ႐ွိၿပီးျဖစ္သည့္ ဗီဇမ်ားႏွင့္ ဓာတုလုပ္ငန္း မထုတ္ေဖာ္ရေသးသည့္ ဗီဇမ်ားကို မ်က္ေမွာက္ေခတ္ သက္႐ွိမ်ား၏ မ်ိဳးႏြယ္မ်ား၏ ဆက္ႏြယ္ပံုကို လိုက္၍ ႏႈိင္းယွဥ္ၿပီး ၎ဗီဇ၏ ဓာတုလုပ္ငန္းကို ထုတ္ေဖာ္ႏိုင္သည္။ ဤလုပ္ငန္းစဥ္သည္ သင့္ေတာ္သည့္ ေဆးဝါးအသစ္မ်ား ႐ွာေဖြဖန္တီးရာ၌ အေျခခံက်ေပသည္။ ကူးစက္ေရာဂါပိုးတို႔သည္ ကူးစက္ခံေရာဂါ႐ွင္ မ်ိဳးစိတ္မ်ား ကြဲထြက္သည့္အလိုက္ ၎တို႔လည္း ေျပာင္းလဲေလ့႐ွိၾကသည္။ သို႔ျဖစ္၍ မ်ိဳးစိတ္ကြဲထြက္မႈသည္ ကူးစက္ေရာဂါပိုးတို႔၏ အျပဳအမူေျပာင္းလဲမႈမ်ားကို သက္ေရာက္မႈ႐ွိေလသည္။ သို႔ျဖစ္၍ ကူးစက္ခံသက္႐ွိတို႔၏ ဆင့္ကဲမ်ိဳးကြဲထြက္ပံုကို ေလ့လာျခင္းျဖင့္ ကူးစက္ေရာဂါပိုး သယ္ေဆာင္ႏိုင္သည့္ သက္႐ွိမ်ိဳးစိတ္မ်ားကို ႐ွာေဖြႏိုင္သည္။ ကူးစက္ေရာဂါ မ်ိဳးကြဲထြက္မႈမ်ားကို ေထာက္လွမ္းႏိုင္သည္။ ၎တို႔ႏွင့္ သင့္ေလ်ာ္သည့္ ကာကြယ္ေဆးမ်ား ေ႐ြးခ်ယ္ႏိုင္သည္။
(Kyaw Zwar Lynn)
Ok, what is a human's destiny if you can suggest.
(၃) ေဆးပညာမွ ဆင့္ကဲျဖစ္စဥ္
ဆင့္ကဲျဖစ္စဥ္ဆိုင္ရာ ေဆးပညာသည္ က်န္းမာေရးႏွင့္ ေရာဂါမ်ား အေၾကာင္း နားလည္သိ႐ွိရန္ ေခတ္သစ္ ဆင့္ကဲျဖစ္စဥ္ သီအိုရီကို အသံုးခ်သည့္ ပညာရပ္ျဖစ္သည္။ ၎သည္ ယေန႔ေခတ္ ေဆးပညာႏွင့္ အထူးသျဖင့္ ေခတ္မီ ေဆးပညာ သင္ၾကားမႈ၏ တရားေသဆန္ ေသာ အျမင္ႏွင့္ ႐ွင္းျပခ်က္မ်ားကို ျဖည့္စြက္ကူညီ သည့္ သိပၸံနည္းက် ခ်ဥ္းကပ္နည္း တစ္မ်ိဳးျဖစ္သည္။
သုေတသီတို႔က ဆင့္ကဲျဖစ္စဥ္ ဇီဝေဗဒသည္ ေဆးတကၠသိုလ္မ်ား၌ သင္ႏိုင္ေသာ ေခါင္းစဥ္တစ္ရပ္သာမက၊ သင္ဖို႔ လိုအပ္ေသာ အေျခခံ ေဆးသိပၸံ အသိပညာ ျဖစ္သည္ဟု အႀကံျပဳၾကသည္။
ေဆးပညာႏွင့္သက္ဆိုင္ေသာ ဇီဝသက္႐ွိ၏ ဆီေလ်ာ္ေအာင္ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈမ်ားမွာ-
(၁) ေရာဂါပိုးမ်ား၏ ေရာဂါျပင္းထန္းမႈ၊ ပဋိဇီဝေဆးကို ခံႏိုင္ရည္၊ လူသား၏ ခုခံအားစနစ္ကို ေ႐ွာင္႐ွားမႈ အသီးသီး၏ ဆင့္ကဲေျပာင္းလဲမႈ
(၂) လူသား ဆင့္ကဲေျပာင္းလဲမႈေၾကာင့္ ခႏၶာကိုယ္၏ အကန္႔အသတ္႐ွိမႈ၊ မျပည့္စံုမႈႏွင့္ ေကာင္းက်ိဳး တစ္စံုတစ္ခုအတြက္ ေပးဆပ္ထားရသည့္ လကၡဏာမ်ား
(၃) ဆင့္ကဲေျပာင္းလဲျခင္းေၾကာင့္ ရ႐ွိလာေသာ လူသား၏တံု႔ျပန္မႈမ်ားက ၎ကို ကူးစက္ေရာဂါႏွင့္ ထိခိုက္ဒဏ္ရာတုိ႔မွ အကာအကြယ္ေပးပံု၊ ျပန္လည္ေကာင္းမြန္ ေစပံု။ သာဓကအားျဖင့္ ေရာဂါပိုးေၾကာင့္ အဖ်ားတက္ျခင္း၊ ေရာဂါကို ခုခံသည္စနစ္။ အဆိုပါ တံု႔ျပန္မႈမ်ားကို အျမင့္ဆံုး ထိေရာက္ေအာင္ခႏၶာကိုယ္ကျပန္လည္ထိန္းညိွပံု။
(၄) ယခင္က ပတ္ဝန္းက်င္ အေျခအေနမ်ား ေပၚဆီေလ်ာ္ေအာင္ ေ႐ွးဦး လူသားတို႔၏ ဆင့္ကဲေျပာင္းလဲခဲ့မႈသည္ ေခတ္သစ္ ပတ္ဝန္းက်င္ အေျခအေန မ်ားႏွင့္ ပတ္သက္ပံု။ အထူးသျဖင့္ အစားအစာ အခ်ိဳးအဆ၊ အသက္႐ွည္ ႏိုင္စြမ္း၊ ကိုယ္လက္လႈပ္႐ွားမႈႏွင့္ သန္႔႐ွင္းမႈတို႔ ပါဝင္သည္။
ေရာဂါပိုးမ်ား၏ဆင့္ကဲေျပာင္းလဲမႈမ်ား
ဘတ္တီးရီးယား၊ ဗိုင္းရပ္စ္၊ အျခား ေရာဂါပိုးႏွင့္ ကပ္ပါးပိုးမ်ား၏ ဆင့္ကဲေျပာင္းလဲမႈသည္ ေဆးပညာတြင္ ဗဟိုခ်က္က်ေသာ ေနရာ၌ ပါဝင္သည္။ အေၾကာင္းရင္းမွာ ေရာဂါျပင္းထန္းမႈ၊ ပဋိဇီဝေဆးကို ခံႏိုင္ရည္၊ လူသား၏ ခုခံအားစနစ္ကို ေျမလွန္တိုက္ခိုက္ႏိုင္စြမ္းရည္ တို႔၏ ေျပာင္းလဲေနမႈမ်ားကို နားလည္ဖို႔ လိုအပ္ေန၍ျဖစ္သည္။
(က) ပဋိဇီဝေဆးကို ခံႏိုင္ရည္
ပဋိဇီဝေဆးသည္ပိုးမႊား၏ အေရးႀကီးေသာ ဓာတ္ကူပ႐ိုတင္းမ်ားကိုအလုပ္မလုပ္ေအာင္တားျမစ္သည္။သို႔ရာတြင္ ဗီဇေဖာက္ျပန္မႈေၾကာင့္ ပ႐ိုတင္း၏ တည္ေဆာက္ပံု ေျပာင္းလဲသည့္အခါ ပဋိဇီဝသည္ အစြမ္းမထက္ေတာ့ေပ။ ထိုပိုးသည္ေဆးကို ခံႏိုင္ရည္႐ွိသြားၿပီး ေဒါင္လိုက္ ဗီဇစီးဆင္းမႈအရသဘာဝ၏ ေ႐ြးခ်ယ္မႈ နိယာမအတိုင္းမ်ိဳးတူပိုး အုပ္စုအတြင္းလ်င္ျမန္စြာ စည္ပင္ျပန္႔ပြားလာသည္။ အျခား႐ွိၿပီး ဘတ္တီးရီးယားမ်ားသို႔လည္းအဆိုပါ ပဋိဇီဝခံႏိုင္ရည္႐ွိသည္ ပ႐ိုတင္း၏ ဗီဇဒီအန္ေအကို ဒီအန္ေအကြင္းျပတ္ (Plasmid)မ်ားအေနျဖင့္ ေရျပင္ညီဗီဇစီးဆင္းမႈအရပံုတူပြားျဖန္႔ေဝၾကသည္။ မ်ိဳးဆက္အနည္းငယ္ၾကာေသာ္ပဋိဇီဝေဆးသည္ သံုး၍မရေအာင္အစြမ္းမ႐ွိျဖစ္သြားႏိုင္သည္။ ဗိုင္းရပ္ေရာဂါမ်ား၏ အခ်ိဳ႕အေျခအေနမ်ား၌ ေဆးကိုမသံုးပဲ ရပ္ထားျခင္းျဖင့္ ေဆးတိုးသည့္ မ်ိဳးႏြယ္မ်ား ျပန္လည္ေပါက္ပြားျခင္းကို အားေပးႏိုင္ေလသည္။ ေဆးမေပးထားသည့္ အေျခအေန၌ ေဆးတိုးသည့္ မ်ိဳးႏြယ္မ်ားက ေဆးမတိုးသည့္ မ်ိဳးႏြယ္မ်ားကို ယွဥ္ၿပိဳင္လႊမ္းမိုးႏိုင္လွ်င္ ေဆးမတိုးသည့္ မ်ိဳးႏြယ္မ်ား ျပန္လည္ေလ်ာ့က်ႏိုင္ေလသည္။ ထိုအခ်ိန္၌ေဆးျပန္ေပးျခင္းျဖင့္ ေရာဂါပုိးမ်ားကို ျပန္ေလ်ာ့ပါးေစႏိုင္သည္။ ေဆးမတိုးသည့္ အေျခအေနမ်ား၌ ယာယီေဆးျဖတ္ျခင္းျဖင့္ ေျဖ႐ွင္းႏိုင္ျခင္း၏ ေနာက္ကြယ္၌ ဆင့္ကဲျဖစ္စဥ္ ယႏၲရားမ်ားကို နားလည္ထားမႈ ႐ွိေလသည္။
ပံု - ဘတ္တီးရီးယား၌ ဗီဇေဖာက္ျပန္သည့္အခါ မ်ိဳးကြဲမ်ား ေပၚထြက္လာသည္။ မ်ိဳးကြဲမ်ားသည္ ယွဥ္ၿပိဳင္ပြားမ်ားသည့္အတြက္ ၎တို႔၏ အေရအတြက္သည္ မတူညီႏိုင္ေပ။ ေဆးမတိုးသည့္ ဘတ္တီးရီးယားသည္ ေဆးတိုးသည့္ ဘတ္တီးရီးယား မ်ိဳးႏြယ္မ်ားကို မယွဥ္ႏိုင္ေပ။ ထို႔ေၾကာင့္လည္း ေဆးသည္ အသံုးျပဳႏိုင္ေအာင္ ထိေရာက္ခဲ့ျခင္းျဖစ္သည္။ ေဆးအသံုးျပဳသည့္အခါ ေဆးတိုးသည့္ ဘတ္တီးရီးယားမ်ား ေသကုန္ေသာ္လည္း ေဆးမတိုးသည့္ ဘတ္တီးရီးယားမ်ား က်န္ရစ္ေပသည္။ ယွဥ္ၿပိဳင္သူမ႐ွိသျဖင့္ ၎တို႔သည္ ပြားမ်ားလာၾကမည္ျဖစ္သည္။
(ခ) ေရာဂါေပးႏိုင္စြမ္းရည္ (Virulence)
ေ႐ွးယခင္က ေရာဂါပိုး၏ အ႐ွိတရားသည္ ကူးစက္ခံရသူကို အႏၲရာယ္ ေပးေစလိုသည့္ ရည္႐ြယ္ခ်က္ မဟုတ္ဟု ယူဆသည္။ ၎၏အစာအာဟာရႏွင့္ မ်ိဳးပြားမႈသည္သာ ရည္႐ြယ္ရင္းျဖစ္သည္။ ေရာဂါပိုးေၾကာင့္ ကူးစက္ခံရသူ၏ ထိခိုက္မႈသည္ ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳးသာ ျဖစ္သည္ဟု ယူဆခဲ့ၾကသည္။ ေရာဂါပိုးတို႔သည္ ေရ႐ွည္တြင္ ကူးစက္ခံအေပၚ အႏၲရာယ္ေပးမႈ ပိုနည္းလာမည္ဟု ဆိုၾကသည္။ သို႔ေသာ္ ဆင့္ကဲျဖစ္စဥ္ ႐ႈေထာင့္မွၾကည့္လွ်င္ ေရာဂါျပင္းထန္မႈသည္ သဘာဝျဖစ္စဥ္တစ္ခုသာျဖစ္၍ ေရတိုဆင့္ကဲေျပာင္းလဲမႈမ်ားျဖစ္သည္။ ၎ကို ထိန္းညိွေသာ လကၡဏာ တစ္ရပ္သာ႐ွိသည္။ ကူးစက္ခံမွ ေနာက္ထပ္ကူးစက္သူကို ကူးစက္ႏိုင္သည္အထိ ေရာဂါျပင္းထန္မႈကို ေလွ်ာ့ခ်ထားရန္ျဖစ္သည္။ ေရာဂါသည္ ျပင္းထန္လြန္းက ေနာက္လူကို မကူးစက္ခင္ ေသဆံုးသြားေပမည္။ ကူးစက္ပိုးသည္ ေသလူႏွင့္အတူ ေပ်ာက္ကြယ္သြားႏိုင္သည္။ သို႔တည္းမဟုတ္ ေရာဂါသည္ လူတစ္ဦးကို ကူးစက္ၿပီး ေနာက္လူကို မကူးစက္ႏိုင္မီ ခုခံအားစနစ္၏ တိုက္ခိုက္မႈခံရပါကအဆိုပါပိုးသည္ ေပ်ာက္ကြယ္သြားႏိုင္သည္။ ဤသဘာဝေ႐ြးခ်ယ္မႈဖိအားျဖင့္ေရာဂါ၏ ျပင္းထန္မႈသည္ ေျပာင္းလဲလ်က္ ႐ွိသည္ဟုဆိုထားသည္။
(ဂ) ခုခံအားစနစ္ကို ေ႐ွာင္ကြင္းျခင္း (Immune Evasion)
ေရာဂါပိုး၏ ေအာင္ျမင္မႈသည္ ကူးစက္ခံရသူ၏ ခုခံအားစနစ္ကို ေ႐ွာင္ကြင္း ႏိုင္မႈကိုလည္း မွီတည္ေနသည္။ သို႔ျဖစ္၍ အဆိုပါသဘာဝ ေ႐ြးခ်ယ္မႈ ဖိအား သက္ေရာက္ေန၍ ေရာဂါပိုးတို႔သည္ ေ႐ွာင္ကြင္းရန္ နည္းလမ္းမ်ိဳးစံု ဆင့္ကဲ ေျပာင္းလဲ ျဖစ္ထြန္းလာၾကသည္။ အိမ္႐ွင္၏ဆဲလ္တြင္ ပုန္းခိုျခင္း၊ ဆဲလ္အခြံ (Capsule) ျဖင့္ ကာကြယ္ျခင္း၊ ဇီဝလကၡဏာမ်ား (Antigen/markers) လ်င္ျမန္စြာေျပာင္းလဲျခင္း၊ အိမ္႐ွင္၏ ေမာ္လီက်ဴးမ်ား (ဥပမာ ေသြးထဲမွ ဖိုက္ဘရင္ ပ႐ိုတင္း) ျဖင့္ ႐ုပ္ဖ်က္ျခင္း အစ႐ွိသည့္ နည္းလမ္းမ်ိဳးစံု ျဖစ္ထြန္း လာၾကသည္။
လူသားဖက္မွဆီေလ်ာ္ေအာင္ ျပဳျပင္မႈမ်ား
(က) အကန္႔အသတ္၊ အတားအဆီးမ်ား (Constraints)
ဆီေလ်ာ္ေအာင္ ေျပာင္းလဲမႈဆိုသည္မွာ ဆင့္ကဲျဖစ္ေပၚႏိုင္မွသာ ရ႐ွိေသာ လကၡဏာရပ္မ်ားျဖစ္သည္။ အခ်ိဳ႕ ဆီေလ်ာ္ေအာင္ ျပဳျပင္မႈမ်ားသည္ ေနထိုင္မေကာင္း ျဖစ္ျခင္းကို ကာကြယ္ႏိုင္၍ ဆင့္ကဲျဖစ္ေပၚေကာင္းေသာ္လည္း လံုေလာက္ေသာ သဘာဝေ႐ြးခ်ယ္မႈ ဖိအားတစ္ခု မ႐ွိလွ်င္ ဆင့္ကဲမေပၚေပါက္ႏိုင္ပါ။
ခႏၶာကိုယ္ဆဲလ္မ်ား၏ ဒီအန္ေအ ပံုတူပြားမႈသည္ အလြဲအမွား အလ်င္းကင္းစင္ေအာင္ မေဆာင္႐ြက္ႏိုင္သျဖင့္ ဆဲလ္ပြားႏႈန္းေဖာက္ျပန္ကာ ကင္ဆာရႏိုင္သည္။ ကၽြႏ္ုပ္တို႔၏ ပ႐ိုတင္းဓာတ္ကူပစၥည္းမ်ားသည္ တဆင့္ခ်င္း ဆင့္ကဲေျပာင္းလဲလာ ရျခင္းျဖစ္ရာ ၎ေျပာင္းလဲခဲ့ရသည့္ လမ္းေၾကာင္းမ်ားအတိုင္း အကန္႔အသတ္မ်ား ႐ွိေနၿမဲျဖစ္သည္။ သို႔ျဖစ္၍ ဇီဝေမာ္လီက်ဴးစနစ္အားလံုးသည္ ၿပီးျပည့္စံုမႈ ဟူသည္ မ႐ွိႏိုင္ေခ်။
ႏို႔တိုက္သတၱဝါတို႔၏ ဆင့္ကဲေျပာင္းလဲမႈတေလွ်ာက္တြင္ အခ်ိဳ ႔မ်ိဳးႏြယ္မ်ား (ေတြ ႔႐ွိရသမွ် ပ႐ိုင္းမိတ္ႏွင့္ ပူးမ်ိဳးႏြယ္မ်ားျဖစ္ၾကသည္) တြင္ ဗိုက္တာမင္စီ ထုတ္လုပ္သည့္ ပ႐ိုတင္းအင္ဇိုင္းအတြက္ ဗီဇသည္ ပ်က္စီးယို႔ယြင္းသြားခဲ့သည္။ ဤဆင့္ကဲေျပာင္းလဲမႈ သမိုင္းေၾကာင္းေၾကာင့္ လူသားတို႔သည္ ဗိုက္တာမင္စီကို မခ်က္လုပ္ႏိုင္ပဲ ျပင္ပမွ မွီဝဲရသည္။ ဗိုက္တာမင္စီ ခ်ိဳ႕တဲ့မႈသည္ သြားဖံုးႏွင့္ အေရျပားေသြးယိုစီးမႈ ျဖစ္ေစႏိုင္သည္။ အလြန္ျပင္းထန္ပါက သြားမ်ား ကၽြတ္ထြက္ေစႏိုင္သည္။ အနာမက်က္လြယ္ပဲ ျပည္တည္နာမ်ားျဖစ္လာႏိုင္သည္။ ေနာက္ဆံုး အသက္ ေသဆံုးသည္ အထိျဖစ္ေစႏိုင္သည္။
တဖန္မ်က္လံုးအိမ္အတြင္း အရည္ဖိအားျမင့္တက္သည့္ ေရာဂါေၾကာင့္လည္း အာ႐ံုေၾကာဆဲလ္တို႔သည္ ထိခိုက္မႈမ်ား ရ႐ွိၿပီး အျမင္အာ႐ံု ခ်ိဳ႕ယြင္းႏိုင္သည္။ အဆိုပါ ျပႆနာရပ္ အားလံုးကို ေျဖ႐ွင္းရန္မွာ အလင္းခံစားသည့္ ဆဲလ္မ်ားကို အေရျပားေအာက္တြင္ တိုက္႐ိုက္ ဖြံ႕ၿဖိဳးျခင္းျဖင့္ ရႏိုင္ေပသည္။ သို႔ေသာ္ လူသား၏ ဆင့္ကဲျဖစ္စဥ္ သမိုင္းေၾကာင္းအရ အေရျပားမွ မ်က္လံုး မျဖစ္ႏိုင္ေသာေၾကာင့္ အဆိုပါ ခ်ိဳ႕ယြင္းခ်က္မ်ား ႐ွိေနျခင္းျဖစ္သည္။ သို႔ေသာ္ မ်က္လံုးပိုင္ဆိုင္မႈသည္ အဆိုပါ ေရာဂါမ်ားႏွင့္ ခ်ိဳ႕ယြင္းခ်က္မ်ားႏွင့္ ယွဥ္လွ်င္ လူသားအတြက္ မ်ားစြာ အက်ိဳး႐ွိေန၍ ျဖစ္သည့္နည္းျဖင့္ မ်က္လံုး ဖြံ႕ၿဖိဳးလာရျခင္းျဖစ္သည္။
ကၽြႏ္ုပ္တို႔၏ ေလႁပြန္အထက္ပိုင္းသည္ အစာႁပြန္ႏွင့္ တသားတည္း ျဖစ္ေနေပသည္။ သို႔ျဖစ္၍ အစာႏွင့္ အန္ဖတ္မ်ား ေလႁပြန္တြင္ ဆို႔ကာ အသက္အႏၲရာယ္ ေပးႏိုင္ပါသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ေလႁပြန္ႏွင့္ အစာႁပြန္တို႔သည္ သီးျခားစီ ျဖစ္သင့္သည္။ လြန္ခဲ့သည့္ ႏွစ္သန္း ၄ဝဝခန္႔က ေက်ာ႐ိုး႐ွိသတၱဝါ ဘိုးေဘးမ်ိဳးစိတ္ တစ္ခုမွ ဆူးေတာင္ ေရယက္ပါငါး အုပ္စုႏွင့္ အသားစုိင္ေရယက္ပါငါး အုပ္စုတို႔ ခြဲထြက္စဥ္က ထိုဘိုးေဘးသက္႐ွိ၏ အူလမ္းေၾကာင္းမွ အိတ္သဖြယ္အဂၤါငယ္သည္ မတူညီေသာ လမ္းေၾကာင္းမ်ားႏွင့္ ေျပာင္းလဲခဲ့သည္။ ဆူးေတာင္ေရယက္ပါငါးတို႔၌ ေရကူးရာတြင္ ကူညီသည့္ ေလစည္ေဖာင္း ျဖစ္လာၿပီး၊ အသားစိုင္ ေရယက္ပါငါးတို႔တြင္ ကနဦးအဆုတ္ ျဖစ္လာသည္။ ထို ေ႐ွးဦးအသားစိုင္ ေရယက္ပါငါးမ်ိဳးႏြယ္တို႔မွ လူသားႏွင့္ ႏို႔တိုက္သတၱဝါမ်ား ဆက္လက္ ကြဲထြက္ ေပၚေပါက္ လာခဲ့ေပသည္။ ထို႔ေၾကာင့္လည္း အစာႁပြန္ႏွင့္ ေလႁပြန္ ဆက္စပ္မႈ ႐ွိေနျခင္း ျဖစ္သည္။
ပံု - ေ႐ွးဦးအ႐ိုးမာငါး၏ အစာေရမ်ိဳႏွင့္ ဆက္ေနသည့္ ကနဦးေလအိတ္ (အထက္ဝဲ)မွ အဆုတ္ငါး၏ အဆုတ္၊ ဦးပိုင္းဆူးေတာင္ပါငါးမ်ိဳး ျဖစ္ေသာ ထေရာက္ (Trout)ငါးကဲ့သို႔ ေလႁပြန္(Pneumatic Duct) ပါသည့္ ေလစည္ေဖာင္း၊ ေႏွာင္းက်သည့္ဆူးေတာင္ပါ ငါးမ်ိဳးျဖစ္သည့္ တြတ္ငါးမ်ိဳးႏြယ္မ်ား၏ အစာေရမ်ိဳမွသီးသန္႔ျဖစ္ေနသည့္ ေလစည္ေဖာင္း။ (အထက္မွေအာက္သို႔ ယာသံုးခု)
ေ႐ွးဦးအဆုတ္သည္ အစာလမ္းေၾကာင္းမွ ထြက္သည့္ အိတ္သ႑ာန္အဂၤါမ်ားျဖစ္သည္။ ေျခေလးေခ်ာင္းသတၱဝါ တို႔၏ အဆုတ္ (ေအာက္ဝဲ) သည္ အ႐ုိးမာငါး၏ ေ႐ွးဦးအဆုတ္မွ ဆင္းသက္လာသည္။ ဤတည္ေဆာက္ပံုကို ဆက္လက္ထိန္းသိမ္းထားသျဖင့္ ေလႁပြန္သည္ အစာႁပြန္ႏွင့္ ဆက္ေနျခင္းျဖစ္သည္။
(ခ) အက်ိဳးႏွင့္ ေပးဆပ္မႈ (Trade-offs)
ဆင့္ကဲျဖစ္စဥ္အရ ဆီေလ်ာ္ေအာင္ ျပဳျပင္မႈ တစ္ခုစီသည္ သက္႐ွိတစ္ခုတည္းတြင္ ပဋိပကၡ ႐ွိေနသည္။ ပဋိပကၡ ျဖစ္ေသာ ဆီေလ်ာ္ေျပာင္းလဲမႈတို႔ကို သင့္ေလ်ာ္ေသာ အက်ိဳးႏွင့္ ေပးဆပ္မႈရ႐ွိရန္ ျပန္လည္ ခ်ိန္ညိွသည္။ ၎တို႔တြင္ ပါဝင္သည့္ သာဓကတို႔မွာ-
ဦးေႏွာက္ႏွင့္ အူလမ္းေၾကာင္း အ႐ြယ္အစား- ပိုႀကီးေသာ ဦးေႏွာက္သည္ ပိုျမင့္ေသာ စြမ္းအင္သံုးစြဲမႈ႐ွိသည္။ စြမ္းအင္ရ႐ွိရန္ အစာစုပ္ယူဖို႔ အူလမ္းေၾကာင္း ဖြံ႕ၿဖိဳးရန္လိုအပ္သည္။
အေရျပား ေရာင္ျခယ္ ထုတ္လုပ္မႈ- ခႏၶာကိုယ္ အေမြးနည္းပါးလာေသာ လူသား၏ ဆင့္ကဲျဖစ္စဥ္ သမိုင္းေၾကာင္းအရ အေရျပား၌ မယ္လနင္ (Melanin)ေခၚေရာင္ျခယ္ပိုမ်ားလာသည္။ ထိုေရာင္ျခယ္ကကင္ဆာအထိ အႏၲရာယ္ေပးႏိုင္ေသာခရမ္းလြန္ေရာင္ျခယ္ကို ကာကြယ္ေပး ထားသည္။ ဆိုးက်ိဳးကား ခရမ္းလြန္ ေရာင္ျခယ္႐ွိမွ အေရျပားသည္ ေကာ္လက္စထေရာမွ ဗိုက္တာမင္ဒီ ခ်က္လုပ္ႏိုင္ ျခင္းျဖစ္သည္။ ဗိုက္တာမင္ဒီသည္ ခႏၶာကိုယ္တြင္း ကယ္ဆီယမ္ႏွင္ အ႐ိုးဇီဝကမၼ ျဖစ္စဥ္အတြက္ အေရးပါေသာ ေဟာ္မုန္းျဖစ္သည္။ သို႔ျဖစ္၍ ကင္ဆာ ကာကြယ္ေသာ ေရာင္ျခယ္ (အသားမဲျခင္း) ႏွင့္ ဗိုက္တာမင္ဒီ ထုတ္လုပ္မႈအတြက္ ရာသီဥတုႏွင့္ အညီ လူသား၏ အေရျပားသည္ ေရာင္ျခယ္ ထုတ္လုပ္မႈကို ထိန္းညိွေနသည္။ ဤ ေရာင္ျခယ္ကြာျခားမႈသည္ ေနေရာင္ျခည္ႏွင့္ ဥတုမတူေသာ ေဒသအသီးသီးမွ လူတု႔ိ၏ အသားအေရာင္ ကြာျခားမႈ၏ ပင္မအေၾကာင္းရင္း ျဖစ္သည္။
ဘာသာစကားႏွင့္ ေလႁပြန္ဆို႕ျခင္း- လူသားသည္ တိက်ေသာ အသံကို အေျခခံသည့္ ဘာသာစကား အသံုးျပဳသည့္အတြက္ ဆက္သြယ္ေရး အက်ိဳးအျမတ္ မ်ားစြာ ႐ွိသည္။ သို႔ေသာ္အသံအိုးကို အေျခခံေသာ ဘာသာစကားျဖစ္သည္။ ဘာသာစကားအတြက္အသံအိုးႏွင့္ဆက္ႏြယ္သည့္ ႂကြက္သားတို႔ကို ဆီေလ်ာ္ေအာင္ ျပဳျပင္ျခင္းေၾကာင့္ အိပ္ေနစဥ္ ေလႁပြန္ ႂကြက္သားမ်ား ေျပေလ်ာ့ကာ ေလႁပြန္ဆို႔ျခင္း ျဖစ္တတ္သည္။ ႏွလံုးျပႆနာ႐ွိသူမ်ား၌ ဤခ်ိဳ႕ယြင္းခ်က္သည္ မ်ားစြာ အႏၲရာယ္ ႐ွိေနသည္။
လူ႕ယဥ္ေက်းမႈေၾကာင့္ ရေသာ ေရာဂါမ်ား
လူသားသည္ အသီးခူး-အမဲလိုက္ဘဝမွ ေျပာင္းလဲတိုးတက္လာေသာ ယဥ္ေက်းမႈ ေလာကႀကီးကို ေရာက္႐ွိလာခဲ့သည္။ သို႔ေသာ္ လူ၏ အက်င့္ႏွင့္ လကၡဏာရပ္တို႔သည္ ထိုေလာကသစ္ႀကီးကို ဆီေလ်ာ္ေအာင္ မျပဳျပင္ရေသးေပ။ ဤေျပာင္းလဲလာေသာ ပတ္ဝန္းက်င္သစ္သည္ လူကို က်န္းမာေရး ျပႆနာမ်ားစြာ ေပးသည္။
(က) အစားအေသာက္
ေ႐ွးအခါက လူတို႔သည္ အစာအာဟာရ ႐ွားပါသည္။ အသီးခူးရ၊ အမဲလိုက္ရ သျဖင့္ ပင္ပန္းၿပီး မထိေရာက္ေပ။ ထုိ႔ေၾကာင့္လူသည္ ကစီႏွင့္ အဆီအဆိမ့္ကို အလြန္ ခံတြင္းေတြ႔ၾကသည္။ ကစီသည္ လူအတြက္ မ႐ွိမျဖစ္ လိုအပ္ေသာ အစာမ်ိဳးျဖစ္၍ ဦးစားေပး ႏွစ္သက္ျခင္း ျဖစ္သည္။ အဆီကို ၿဖိဳခြဲလွ်င္ ကစီ၏အစားထုိး သံုးႏိုင္သည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္လည္း အဆီကို ႏွစ္သက္ျခင္းျဖစ္သည္။ ယေန႔ေခတ္ ယဥ္ေက်းမႈ တိုးတက္ လာ၍ အသီးခူးစရာမလို၊ စိုက္ပ်ိဳးစားေသာအခါ၊ အမဲလိုက္စရာမလိုပဲ ေမြးျမဴလာ ေသာအခါ၊ အစာအာဟာရသည္ အဆမတန္ ေပါႂကြယ္ဝလာသည္။ သို႔ေသာ္ လူ၏ သဘာဝအသိသည္ အစာ႐ွားသည့္ ပတ္ဝန္းက်င္ဟုသာ ထင္မွတ္ေနသည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္ ေပါမ်ားသည့္ အတိုင္း အလြန္အကၽြံ စားသံုးမိၿပီး က်န္းမာေရးျပႆနာမ်ား ရ႐ွိလာသည္။ သြားပိုးစားျခင္းသည္ ဥပမာတစ္ရပ္ျဖစ္သည္။ စက္မႈနည္းပညာ တိုးတက္လာ၍ ေရခဲေသတၱာထဲ ထားေသာ္လည္း မေအးခဲေသာ Trans-fat မ်ားကို တီထြင္လာၾကသည္။ ၎သည္လည္း က်န္းမာေရးကို မ်ားစြာ ထိခိုက္ေစသည္။
(ခ) အိုမင္းျခင္း
လူသားသည္ နည္းပညာႏွင့္ ယဥ္ေက်းမႈ ျမင့္မားလာသည့္အေလ်ာက္ အသက္႐ွည္လာသည္။ သို႔ေသာ္ အ႐ွင္ဆိုး႐ွင္ရျခင္းသာ ျဖစ္သည္။ လူသား၏ သဘာဝအသက္တိုတို အတြက္သာ ခႏၶာကိုယ္သည္ ဆီေလ်ာ္ေအာင္ ျပဳျပင္ထား၍ အသက္ႀကီးလွ်င္ ေရာဂါမ်ိဳးစံု ဝင္လာၾကသည္။ ကိုယ္တြင္းအဂၤါမ်ား ယို႔ယြင္းျခင္း၊ ခါးနာျခင္း၊ ေလးဖက္နာ၊ အယ္ဇိုင္းမားေရာဂါ၊ မ်က္စိထိခိုက္ျခင္းအထိ အစံုပါဝင္သည္။ ဆင့္ကဲျဖစ္စဥ္သည္ ေ႐ြးခ်ယ္မႈဖိအား တစ္စံုတစ္ရာ ႐ွိမွသာ အလုပ္လုပ္ႏိုင္သည္။ မည္သည့္ သတၱဝါမဆို မ်ိဳးဆက္သစ္ လက္ဆင့္ကမ္းၿပီးလွ်င္ ၎တို႔အေပၚသဘာဝေ႐ြးခ်ယ္မႈ၏ ဖိအားေလ်ာ့နည္းသြားသည္။ မ်ိဳးဆက္မ်ားစြာ ပြားမ်ားေစရန္ ဆင့္ကဲေျပာင္းလဲမႈကို အျခားဘဝလိုအပ္ခ်က္ မ်ားက ကန္႔သတ္ထားသည္။ သို႔ျဖစ္၍ သတၱဝါတို႔သည္ ၎တို႔ကိုအစားထိုးမည့္ မ်ိဳးဆက္သစ္မ်ား ရ႐ွိၿပီးလွ်င္ မ်ိဳးပြားဖို႔ ဆက္လက္က်န္ရစ္ရန္ မလိုအပ္ေပ။ အသက္႐ွည္ေစမည့္ ဗီဇမ်ား မေပၚထြန္းလာေပ။ ထို႔ေၾကာင့္ပင္ ကၽြႏ္ုပ္တို႔ အိုမင္းလာၾကသည္။
(ဂ) ကိုယ္လက္လႈပ္႐ွားျခင္း
ယခင္က လူသားသည္ ကိုယ္လက္လႈပ္႐ွား မ်ားစြာ လုပ္ရသည္။ အသီးခူးရန္၊ အမဲလိုက္ရန္၊ ယဥ္ေက်းလာေသာ အခါတြင္လည္း ထြန္ယက္စိုက္ပ်ိဳးရန္ ကိုယ္လက္လႈပ္႐ွား လုပ္ရသည္။ ယဥ္ေက်းမႈ ေျပာင္းလဲလာ သည္ႏွင့္အမွ် အခ်ိဳ႕သည္ ကိုယ္လက္လႈပ္႐ွား နည္းပါးသည့္အလုပ္မ်ားသာ လုပ္ၾကရေတာ့သည္။ ေခတ္သစ္ အိုင္တီေခတ္တြင္ ကြန္ပ်ဴတာႏွင့္သာ အလုပ္လုပ္ရေသာ ဘဝမ်ိဳးတြင္ ကိုယ္လက္ လႈပ္႐ွားသည္ မ႐ွိသေလာက္ နည္းသြားသည္။ ေ႐ွးက လူသားတို႔သည္ ကိုယ္လက္လႈပ္႐ွား မ႐ွိသည့္ အခါမ်ိဳးသည္ ေနမေကာင္းသည့္ အခ်ိန္မ်ိဳးသာ ျဖစ္သည္။ ခႏၶာကိုယ္က ေနမေကာင္းျခင္းကို တုံျပန္ရန္ အသက္ကယ္သည့္ ဇီဝကမၼ ရည္႐ြယ္ခ်က္မ်ားႏွင့္ စိတ္ႏွင့္႐ုပ္ပိုင္းဖိစိးမႈ ဆိုင္ရာလႈံ႕ေဆာ္ခ်က္မ်ား ထုတ္လုပ္ေပး သည္။ ေခတ္သစ္လူသားသည္ က်န္းမာေနလ်က္ ကိုယ္လက္မလႈပ္႐ွား သည့္အတြက္ ခႏၶာကိုယ္ကို လွည့္စား သကဲ့သို႔ျဖစ္ေစသည္။ ခႏၶာကိုယ္က လူကို ေနမေကာင္းသည့္ သဖြယ္ တံု႔ျပန္သည္။ အဆစ္ေရာင္ျခင္းကဲ့သို႔ေသာ မွားယြင္းသည့္ တံု႔ျပန္႔မႈမ်ားသည္ ရလဒ္ဆိုးမ်ားျဖစ္ၾကသည္။
(ဃ)သန္႔႐ွင္းမႈ
လူသား၏ ခုခံအားစနစ္တြင္ အပိုင္းႏွစ္ပိုင္းပါသည္။ တစ္ပိုင္းမွာ ေရာဂါပိုးကို တိုက္ခိုက္သည့္ အပိုင္းျဖစ္ၿပီး၊ တစ္ပိုင္းမွာ အႏၲရာယ္ျပဳေလာက္သည့္ လႈံ႕ေဆာ္မႈ မ်ားကိုတုံ႔ျပန္ျခင္းျဖစ္သည္။ ဒုတိယအမ်ိဳးတြင္ Allergy မ်ား ပါဝင္သည္။ ေခတ္သစ္ လူသားသည္ ပိုးမႊားကင္းစင္ သန္႔႐ွင္းလြန္းသျဖင့္ ေရာဂါပိုးကို တုိက္ခိုက္သည့္ အပိုင္းမွာ အားနည္းလာသည္။ အထူးသျဖင့္ သန္ေကာင္ကဲ့သို႔ ကပ္ပါးေကာင္ မ်ားသည္ ေရာဂါပိုးသတ္သည့္ စနစ္ကို မ်ားစြာ အလုပ္ေပးေသာလႈံ႕ေဆာ္မႈျဖစ္သည္။ ထိုပိုးမႊား အႏၲရာယ္ကင္းသျဖင့္ Allergy ျဖစ္ေစေသာ အပိုင္းမွာအလြန္ အားေကာင္း လာသည္။ သို႔ျဖစ္၍ လႈံ႕ေဆာ္မႈ အနည္းငယ္သည္ပင္ ႀကီးမားလြန္းေသာ တုံ႕ျပန္မႈ ရသည္။ ေလႁပြန္ေရာင္မႈကို အေျခခံေသာ ပန္းနာေရာဂါသည္ သန္႔႐ွင္းလြန္မႈႏွင့္ မ်ားစြာဆက္ႏြယ္မႈ႐ွိသည္။ ကေလးတို႔ကို ေျမႀကီးႏွင့္ ရင္းႏွီးေစလွ်င္ ပို၍ က်န္းမာသည္ ဟု ကၽြႏ္ုပ္တို႔ သိထားၾကသည္။ ၎အဆိုကိုေထာက္ခံေသာအားျဖင့္ ေျမဆီလႊာဘတ္တီးရီးယား၏ ဇီဝလကၡဏာေမာ္လီက်ဴး အခ်ိဳ႕ကိုလူနာ၏ ေလႁပြန္တြင္းထည့္သြင္း ေပးျခင္းျဖင့္ေရာဂါ သက္သာသည္ကို ေတြ႔႐ွိထားသည္။ ေရာဂါပိုးကာကြယ္ေသာ ခုခံအားစနစ္သည္ေလ်ာ့က်သြားရန္ မထိန္းညိွႏိုင္ခဲ့ေသာ္ ခႏၶာကိုယ္က ကိုယ့္ကိုကိုယ္ ျပန္တိုက္ေသာ ေရာဂါမ်ိဳး (Autoimmune disease)မ်ား ရ႐ွိႏိုင္ေသး၏။
မူကြဲဗီဇႏွစ္စုံ႐ွိျခင္း၏ အက်ိဳးေက်းဇူး
လူသားတစ္ဦးစီသည္ ဗီဇတစ္မ်ိဳးတည္းကို ဖခင္ဆီမွ မူကြဲဗီဇတစ္ခုႏွင့္ မိခင္ဆီမွ မူကြဲဗီဇ တစ္ခုရ႐ွိသည္။ မူကြဲဗီဇတို႔သည္ လကၡဏာရပ္အမ်ိဳးမ်ိဳး မူအမ်ိဳးမ်ိဳးကြဲေနသည္။ အခ်ိဳ႕ လကၡဏာရပ္တို႔သည္ လူသားကို ေကာင္းက်ိဳး ေပးသည္။ အခ်ိဳ႕သည္ လူကို ေသေလာက္ေအာင္ အႏၲရာယ္ျပဳေသာ ဗီဇခ်ိဳ႕ယြင္းမႈ ျဖစ္သည္။ ခ်ိဳ႕ယြင္းေသာ မူကြဲဗီဇႏွစ္စုံ႐ွိေသာသူသည္ အႏၲရာယ္ေပးေလာက္ေသာ ဗီဇခ်ိဳ႕ယြင္းမႈ ျဖစ္တတ္ေသာ္လည္း ေကာင္းမြန္ေသာဗီဇႏွင့္တြဲ၍႐ွိလွ်င္ ေကာင္းေသာ ဗီဇက အႏၲရာယ္ကို မ်ားစြာ ေလွ်ာ့ခ်ေပးသည္။ ထိုအခါ အႏၲရာယ္႐ွိေသာ ဗီဇသည္ ထူးျခားေသာ အက်ိဳးေက်းဇူးမ်ားကို ေဖာ္ျပလာသည္။ တံစဥ္ပံု ေသြးနီဥဆဲလ္ကို ျဖစ္ေစေသာ မူကြဲဗီဇသည္ အႏၲရာယ္ကင္းေသာ ဗီဇႏွင့္ တြဲ၍ လူသားတစ္ေယာက္ တည္ေဆာက္၍ရသည္။
ေကာင္းမြန္ေသာ ဗီဇ႐ွိေန၍ တံစဥ္ပံုေသြးနီဥဆဲလ္မ်ားသည္ အႏၲရာယ္ မေပးေလာက္ေသာ ပမာဏ၌ ႐ွိေနသည္။ ငွက္ဖ်ားျဖစ္ေစေသာ ကပ္ပါးအဏုဇီဝပိုး သည္ တံစဥ္ေသြးနီဥဆဲလ္ကို ကပ္ပါးျပဳေသာအခါ ဆဲလ္သည္ အလြယ္တကူ ေသဆံုးၿပီး ေဘလံုးႏွင့္ အသည္းက ပိုးႏွင့္ ပ်က္ဆီးေသာဆဲလ္ကိုပါ ေသြးေၾကာမွ ႐ွင္းထုတ္လိုက္သည္။ သို႔ျဖစ္၍ ဤမတူညီေသာ မူကြဲဗီဇႏွစ္စံု႐ွိျခင္းသည္ ငွက္ဖ်ား ေရာဂါ ခံႏိုင္ရည္ကို တိုးျမွင့္ေပးထားသည္။ ဤအခ်က္က အႏၲရာယ္ေပးေသာ မူကြဲဗီဇမ်ိဳးကို ငွက္ဖ်ားေပါမ်ားေသာ ေဒသ၌ ပို၍ေတြ႔ျမင္ရျခင္းကို ႐ွင္းျပထားသည္။ ဆင့္ကဲျဖစ္စဥ္သေဘာအရ တံစဥ္ပံု ေသြးနီဥဆဲလ္ျဖစ္ေစေသာ ဗီဇသည္ သဘာဝ၏ ေ႐ြးခ်ယ္ခံရ ေသာေၾကာင့္ျဖစ္သည္။
ပံု - (ဝဲ) ငွက္ဖ်ားျဖစ္သည့္ေဒသမ်ား ႏွင့္ (ယာ) တံစဥ္ပံုေသြးနီဆဲလ္ ဗီဇပ်ံ႕ႏွံ႔တည္႐ွိပံု။
မ်ိဳးႏြယ္မ်ား ကြဲထြက္ပံုကို ခြဲျခမ္းေလ့လာျခင္း၏ အသံုးဝင္ပံု
ဆင့္ကဲျဖစ္စဥ္၌ မ်ိဳးစိတ္တစ္ခုမွ မ်ိဳးစိတ္အသစ္မ်ား ကြဲထြက္ပံုကို ေလ့လာသည့္ နယ္ပယ္ (Phylogenetics) ႐ွိသည္။ မ်ိဳးကြဲထြက္ပံုေလ့လာျခင္းသည္ ဆင့္ကဲျဖစ္စဥ္၏ အေျခခံဥပေဒသျဖစ္ေသာ ဘံုတူညီသည့္ဇာစ္ျမစ္ (Common Descent) ကို အေျခခံထားသည္။ မ်ိဳးကြဲထြက္ပုံ ေလ့လာျခင္းသည္လည္း အက်ိဳးေက်းဇူးမ်ားစြာ ႐ွိသည္ကို ျပေနပါသည္။ ဓာတုလုပ္ငန္းကို သိ႐ွိၿပီးျဖစ္သည့္ ဗီဇမ်ားႏွင့္ ဓာတုလုပ္ငန္း မထုတ္ေဖာ္ရေသးသည့္ ဗီဇမ်ားကို မ်က္ေမွာက္ေခတ္ သက္႐ွိမ်ား၏ မ်ိဳးႏြယ္မ်ား၏ ဆက္ႏြယ္ပံုကို လိုက္၍ ႏႈိင္းယွဥ္ၿပီး ၎ဗီဇ၏ ဓာတုလုပ္ငန္းကို ထုတ္ေဖာ္ႏိုင္သည္။ ဤလုပ္ငန္းစဥ္သည္ သင့္ေတာ္သည့္ ေဆးဝါးအသစ္မ်ား ႐ွာေဖြဖန္တီးရာ၌ အေျခခံက်ေပသည္။ ကူးစက္ေရာဂါပိုးတို႔သည္ ကူးစက္ခံေရာဂါ႐ွင္ မ်ိဳးစိတ္မ်ား ကြဲထြက္သည့္အလိုက္ ၎တို႔လည္း ေျပာင္းလဲေလ့႐ွိၾကသည္။ သို႔ျဖစ္၍ မ်ိဳးစိတ္ကြဲထြက္မႈသည္ ကူးစက္ေရာဂါပိုးတို႔၏ အျပဳအမူေျပာင္းလဲမႈမ်ားကို သက္ေရာက္မႈ႐ွိေလသည္။ သို႔ျဖစ္၍ ကူးစက္ခံသက္႐ွိတို႔၏ ဆင့္ကဲမ်ိဳးကြဲထြက္ပံုကို ေလ့လာျခင္းျဖင့္ ကူးစက္ေရာဂါပိုး သယ္ေဆာင္ႏိုင္သည့္ သက္႐ွိမ်ိဳးစိတ္မ်ားကို ႐ွာေဖြႏိုင္သည္။ ကူးစက္ေရာဂါ မ်ိဳးကြဲထြက္မႈမ်ားကို ေထာက္လွမ္းႏိုင္သည္။ ၎တို႔ႏွင့္ သင့္ေလ်ာ္သည့္ ကာကြယ္ေဆးမ်ား ေ႐ြးခ်ယ္ႏိုင္သည္။
(Kyaw Zwar Lynn)
Ok, what is a human's destiny if you can suggest.
အပိုင္း ၁ အတြက္ လင့္ခ္
https://www.facebook.com/notes/kyaw-zwar-lynn/%E1%80%86%E1%80%84%E1%80%B9%E1%80%B7%E1%80%80%E1%80%B2%E1%80%BB%E1%80%96%E1%80%85%E1%80%B9%E1%80%85%E1%80%A5%E1%80%B9-%E1%80%9E%E1%80%AE%E1%80%A1%E1%80%AF%E1%80%AD%E1%80%9B%E1%80%AE-%E1%80%9C%E1%80%80%E1%80%B9%E1%80%B1%E1%80%90%E1%80%BC%E1%82%94%E1%80%A1%E1%80%B1%E1%80%9B%E1%80%B8%E1%80%95%E1%80%AB%E1%80%95%E1%80%B6%E1%80%AF-%E1%80%A1%E1%80%95%E1%80%AD%E1%80%AF%E1%80%84%E1%80%B9%E1%80%B8-%E1%81%81/628239663891130
အပိုင္း ၂ အတြက္ လင့္ခ္
https://www.facebook.com/notes/kyaw-zwar-lynn/%E1%80%86%E1%80%84%E1%80%B9%E1%80%B7%E1%80%80%E1%80%B2%E1%80%BB%E1%80%96%E1%80%85%E1%80%B9%E1%80%85%E1%80%A5%E1%80%B9-%E1%80%9E%E1%80%AE%E1%80%A1%E1%80%AF%E1%80%AD%E1%80%9B%E1%80%AE-%E1%80%9C%E1%80%80%E1%80%B9%E1%80%B1%E1%80%90%E1%80%BC%E1%82%94%E1%80%A1%E1%80%B1%E1%80%9B%E1%80%B8%E1%80%95%E1%80%AB%E1%80%95%E1%80%B6%E1%80%AF-%E1%80%A1%E1%80%95%E1%80%AD%E1%80%AF%E1%80%84%E1%80%B9%E1%80%B8-%E1%81%82/629117280470035
https://www.facebook.com/notes/kyaw-zwar-lynn/%E1%80%86%E1%80%84%E1%80%B9%E1%80%B7%E1%80%80%E1%80%B2%E1%80%BB%E1%80%96%E1%80%85%E1%80%B9%E1%80%85%E1%80%A5%E1%80%B9-%E1%80%9E%E1%80%AE%E1%80%A1%E1%80%AF%E1%80%AD%E1%80%9B%E1%80%AE-%E1%80%9C%E1%80%80%E1%80%B9%E1%80%B1%E1%80%90%E1%80%BC%E1%82%94%E1%80%A1%E1%80%B1%E1%80%9B%E1%80%B8%E1%80%95%E1%80%AB%E1%80%95%E1%80%B6%E1%80%AF-%E1%80%A1%E1%80%95%E1%80%AD%E1%80%AF%E1%80%84%E1%80%B9%E1%80%B8-%E1%81%81/628239663891130
အပိုင္း ၂ အတြက္ လင့္ခ္
https://www.facebook.com/notes/kyaw-zwar-lynn/%E1%80%86%E1%80%84%E1%80%B9%E1%80%B7%E1%80%80%E1%80%B2%E1%80%BB%E1%80%96%E1%80%85%E1%80%B9%E1%80%85%E1%80%A5%E1%80%B9-%E1%80%9E%E1%80%AE%E1%80%A1%E1%80%AF%E1%80%AD%E1%80%9B%E1%80%AE-%E1%80%9C%E1%80%80%E1%80%B9%E1%80%B1%E1%80%90%E1%80%BC%E1%82%94%E1%80%A1%E1%80%B1%E1%80%9B%E1%80%B8%E1%80%95%E1%80%AB%E1%80%95%E1%80%B6%E1%80%AF-%E1%80%A1%E1%80%95%E1%80%AD%E1%80%AF%E1%80%84%E1%80%B9%E1%80%B8-%E1%81%82/629117280470035
0 comments:
Post a Comment