လူထုအဓိကလူ႔အဖဲြ႔အစည္း (Civil Society) ဖဲြ႔စည္းတည္ေဆာက္ေရး ( ဖီလစ္ပိုင္နိုင္ငံ၏ အေတြ႔အၾကံဳ - ၁)

ဖီလစ္ပိုင္နိုင္ငံေနာက္ခံသမိုင္း -

ဖီလစ္ပိုင္နိုင္ငံသည္ ကြ်န္းနိုင္ငံျဖစ္သည္။ ကြ်န္းေပါင္း ၇၁၀၀ ေက်ာ္ရိွသည္။ ေတာင္တရုတ္ပင္လယ္ရိွ ဖိလစ္ပိုင္ ပင္လယ္ထဲတြင္ရိွသည္။ နွစ္ေပါင္းၾကာရွည္စြာ ကိုလိုနီလက္ေအာက္တြင္ ေနခဲ့ရသည္။ ဖိလစ္ပိုင္နိုင္ငံကို အေမရိကန္မွ နွစ္ေပါင္း ၅၀၊ ဂ်ပန္နိူင္ငံမွ ၄ နွစ္၊ စပိန္မွနွစ္ေပါင္း ၃၀၀ ကိုလိုနီျုပျခင္းခံခဲ့ရသည္။ ကိုလိုနီစနစ္ ေအာက္တြင္ ေသြးထြက္သံယိုဆံုးရံႈးမႈမ်ား အမ်ာျပားရိွခဲ့သည္။ စပိန္နိူင္ငံ၏နွစ္ရွည္ကိုလိုနီျုပဳျခင္းေၾကာင့္ ဖိလစ္ ပိုင္နိုင္ငံတြင္ စပိန္စကားလႊမ္းမိုးခဲ့သည္။ ဖိလစ္ပိုင္နိုင္ငံတြင္ လူမို်း-၅၀၊ ဘာသာစကား-၈၀ ရိွသည္။ အဂၤလိပ္နွင့္ ဒဂါးေလာစကားကို ရံုးသံုးဘာသာစကားအျဖစ္ အသံုးျုပသည္။ ျပည္သူအမ်ားစုမွာ ဖိလစ္ပိုင္စကားကို အသံုး ျပဳၾကသည္။ စပိန္ဘုရင္ဖိလစ္၏ အာဏာသိမ္းမႈေၾကာင့္ ဖိလစ္ပိုင္နိုင္ငံအျဖစ္ေခၚတြင္ခဲ့သည္။ စပိန္ဘာသာ စကားလည္း အသံုးျုပေနၾကသည္။

          လြတ္လပ္ေရးၾကိဳးပမ္းမႈကို ဖိလစ္ပိုင္နိုင္ငံသားမ်ား နွစ္ေပါင္းမ်ားစြာၾကိုးစားၾကရသည္။ ထိုအေျခခံမွ ဒီမိုကေရစီနိုင္ငံတည္ေဆာက္ရန္ ၾကိုးစားခဲ့ၾကသည္။ ဖိလစ္ပိုင္နိုင္ငံသည္ ၾကာရွည္ေသာနွစ္အတြင္း၌ လူစြမ္း ေကာင္းအာဇာနည္မ်ား ေမြးထုတ္ေပးခဲ့သည္။ ထိုလူစြမ္းေကာင္း အာဇာနည္မ်ားက ဒီမိုကေရစီရရိွေရး၊ တရားမွ် တမႈ၊ လူ့အခြင့္အေရးေဖာ္ေဆာင္နိုင္ေရးနွင့္ အခု်ပ္အျခာအာဏာတည္တံ့ခိုင္ျမဲေရးတို့ကို ၾကိုးစားခဲ့ၾကသည္။ တခိ်န္တည္းမွာပင္ ဒီမိုကေရစီေရးၾကိုးပမ္းမႈျဖစ္စဥ္ကို ဆန့္က်င္သည့္မေကာင္းေသာသူမ်ားလည္း အမ်ားအျပား ေပၚထြန္းခဲ့သည္။ ဖိလစ္ပိုင္နိုင္ငံရိွျပည္သူမ်ားသည္ ေကာင္းကို်း/ ဆိုးကို်းအေျခအေန နွစ္ခုေအာက္တြင္ ဒီမိုက ေရစီေရးၾကိုးပမ္းမႈမ်ားကို ရိွေနေသာ ျပည္သူ့အင္အားစုနွင့္ ရေအာင္တိုက္ပဲြ၀င္ခဲ့ၾကသည္။

          ၁၉၆၀-ခုနွစ္တြင္ ဖိလစ္ပိုင္နိုင္ငံ၏ အမို်းသားေရး၀ါဒမွာ အားေကာင္းေကာင္းနွင့္ ေပၚလာခဲ့သည့္ကာလ ျဖစ္သည္။ အမို်းသားေရး၀ါဒေပၚလာရျခင္း၏ အဓိကေၾကာင္းအရင္းမွာ ထိုအခိ်န္က အထက္လြတ္ေတာ္အမတ္ တစ္ေယာက္မွ ေရးေသာစာေဆာင္မ်ား ေဆာင္းပါးမ်ားနွင့္ အေတြးအေခၚ အယူအဆမ်ားေၾကာင့္ ျဖစ္သည္။ အဓိကေထာက္ျပခ်က္မွာ ထိုအခိ်န္က ဖိလစ္ပိုင္နိုင္ငံတြင္ အေမရိကန္စစ္တပ္မ်ား ရိွေနသည္။ ဖိလစ္ပိုင္နိုင္ငံမွ သံယံဇာတမ်ားကို အေမရိကန္နိုင္ငံသားမ်ားအား သံုးစဲြခြင့္ေပးေနသည္။ ဖိလစ္ပိုင္နိုင္ငံသားမ်ား၏ မေက်နပ္မႈ ေၾကာင့္ အမို်းသားေရးစိတ္ဓါတ္မ်ား တက္ၾကြလာခဲ့သည္။ ထိုစာေရးဆရာက လူထုၾကားထဲတြင္ စာေရးျခင္း၊ မိန့္ခြန္မ်ားေျပာျခင္း၊ အေတြးအေခၚမ်ားျဖန့္ေ၀ျခင္းေၾကာင့္ လူထုၾကားထဲတြင္ ထိုအေတြးအေခၚအယူအဆမ်ား နိုင္ငံေရးသမားမ်ားထံ ပံ်နံွ႔သြားခဲ့သည္။  ဖိလစ္ပိုင္ျပည္သူအမ်ားစုမွာ နိူင္ငံေရးအျမင္မ်ားက်ယ္က်ယ္ျပန့္ျပန့္ သိရိွလာခဲ့သည္။ ဖိလစ္ပိုင္အမို်းသားေရး အေျခခံမွတဆင့္ နိုင္ငံတကာအေျခေနကို ခ်ဥ္းကပ္၍အျခားနိုင္ငံမ်ား တြင္ ပါသိနိုင္ရန္ၾကဳိးစားလာၾကသည္။ ေက်ာင္းသားမ်ားက ေဟာေျပာပဲြမ်ားကို ျမိဳ့ေပၚတြင္သာမက ေက်းရြာ လယ္သမားမ်ားအထိ အျပန္အလွန္ေဆြးေနြးမူမ်ား လုပ္ခဲ့ၾကသည္။

ဖိလစ္ပိုင္သမၼတမားကိုးစ္သည္ သမၼတမျဖစ္ခင္ အထက္လြတ္ေတာ္အမတ္ တေယာက္လည္းျဖစ္ခဲ့သည္။ ၁၉၆၄-ခုနွစ္တြင္ သမၼတေရြးေကာက္ပဲြ၌ ပါ၀င္ယွဥ္ၿပိဳင္ေသာအခါ သမၼတျဖစ္လာခဲ့သည္။ ဖိလစ္ပိုင္နိုင္ငံ၏ ဖဲြ႔စည္းပံုအေျခခံဥပေဒတြင္ သမၼတ၏သက္တမ္းမွာ ၄-နွစ္ျဖစ္ျပီး။၂-ၾကိမ္ အေရြးခံပိုင္ခြင့္ရိွသည္။ ၁၉၆၄-ခုနွွစ္မွ ၁၉၈၈ - ခုနွစ္ အထိတစ္ၾကိမ္ ၁၉၆၈ - ခုနွစ္မွ ၁၉၇၁ - ခုနွစ္အထိ တစ္ၾကိမ္အေရြးခံခဲ့ရျပီး သမၼတရာထူးမွ မထြက္ခ်င္ေသာေၾကာင့္  ၁၉၇၁-ခုနွစ္တြင္ မာရွယ္ေလာေၾကျငာျပီး အာဏာတည္ျမဲေအာင္လုပ္ခဲ့သည္။ ၁၉၆၄-ခုနွစ္မတိုင္ခင္ကပင္ ဖိလစ္ပိုင္နိုင္ငံ၏ ေက်ာင္းသားလူငယ္ျပည္သူမ်ားမွာ အမ်ဳိးသားေရးစိတ္ဓါတ္နွင့္ အသိပ ညာမ်ားတစံုတရာ တိုးတက္ေနျပီျဖစ္သည္။  ထိုအေျခခံမွ တျဖည္းျဖည္းနွင့္ ၁၉၇၀-ခုနွစ္ပိုင္းတြင္ နိုင္ငံေရး အသိစိတ္ဓါတ္မ်ား ပိုမိုက်ယ္ျပန့္ျပီး နိုင္ငံေရးပါတီမ်ား၊ လူထုအဖဲြ႔အစည္းမ်ား ေပၚေပါက္လာသည္။ ေက်ာင္းသားလူငယ္မ်ား၊ နိုင္ငံေရးပါတီမ်ား နွင့္ လူ႔အဖဲြ႔အစည္းမ်ားပူးေပါင္းျပီး ဖိလစ္ပိုင္နိုင္ငံမနီလာၿမိဳ့တြင္ အၾကီးမားဆံုးေသာ လူထုဆနၵျပပဲြၾကီးျဖစ္ေပၚခဲ့သည္။ ၁၉၇၀ ခုနွစ္ဇန၀ါရီ ၂၆-ရက္ မွ ၃၀-ရက္အတြင္း ျဖစ္ပြား ခဲ့ေသာထိုဆနၵျပပဲြမွာ အၾကမ္းဖက္ဆနၵျပပဲြၾကီး ျဖစ္လာခဲ့သည္။ ဇန၀ါရီ-၃၀ရက္ေန့တြင္ သမၼတနန္းေတာ္ေရွ့၌ ေနာက္ဆံုးဆနၵျပပဲြနွင့္ အၾကီးမားဆံုးေသာ ဆနၵျပပဲြၾကီးလည္းျဖစ္ခဲ့သည္။ ထိုဆနၵျပပဲြကို လစ္ဘရယ္ပါတီက ဦးေဆာင္ျပီး ဆနၵျပေခါင္းေဆာင္မ်ားက စင္ျမင့္ေပၚမွေန၍လူထုကို ရဲရဲေတာက္တရားမ်ား ေဟာေျပာေနခိ်န္ တြင္ လက္ပစ္ဗံုးနွင့္ အျပစ္ခံခဲ့ရသည္။ တရားေဟာေခါင္ေဆာင္နွင့္ လူထုအေတာ္မ်ားမ်ား ေသေၾကပ်က္စီးခဲ့ ရသည္။

          ထိုသို႔ဆနၵျပေနစဥ္ အမည္မသိသူတဦး၏ လက္ပစ္ဗံုးနွင့္ပစ္ခတ္မႈေၾကာင့္ ျဖစ္ပ်က္ခဲ့သည့္အေျခအေန ကိုအခြင့္ေကာင္းယူျပီး အေၾကာင္းျပခ်က္ရရိွခဲ့သည္။ နိုင္ငံေရးလႈပ္ရွားမႈတြင္ တက္ၾကြစြာပါ၀င္နိုင္ေသာနိုင္ငံေရး ေခါင္းေဆာင္မ်ား၊ ေက်ာင္းသားမ်ားကိုဖမ္းဆီးရန္ သမၼတမားကိုစ္က ဖိလစ္ပိုင္တြင္က်င့္သံုးေနေသာ တရားရံုး ခု်ပ္မွလူတေယာက္ကိုဖမ္းခဲ့လွ်င္ မည္သည့္အေၾကာင္းေၾကာင္ဖမ္းသည္ကို အေၾကာင္းျပရသည္။ ဥပေဒနွင့္ နည္းဥပေဒကို ခ်က္ခ်င္းထုတ္ျပန္ဖို့အမိန္ေပးေသာ အမႈေခၚစာခြ်န္ေတာ္ကို သမၼတမားကို့စ္ က ရပ္ဆိုင္းျပီး ဗံုး ေဖာက္ခဲြမႈကိစၥကို အေၾကာင္းျပခ်က္တခုအျဖစ္ အသံုးခ်ခဲ့သည္။

          ဖိလစ္ပိုင္သမၼတမားကို့စ္မွ ဖိနိွပ္မႈမ်ားလုပ္လာေသာအခါ ဖိလစ္ပိုင္နိုင္ငံေရးေခါင္းေဆာင္မ်ား၊ ေက်ာင္း သားမ်ား၊ ျပည္သူမ်ားမွာ က်ယ္ျပန္႔ေသာ တပ္ေပါင္းစုတခု ဖဲြ႔စည္းလိုက္သည္။ ထိုအဖဲြ႔အစည္းမွာ “ ျပည္သူမ်ား ၏ လြတ္လပ္မႈအခြင့္အေရးအတြက္ စိုးရိမ္ပူပန္ေသာကျဖစ္ေသာ အဖဲြ႔အစည္း”  ဟုအဓိပၸါယ္ရိွေသာ အဖဲြ႔တခု ကို ဖဲြ႔စည္းလိုက္သည္။ ထိုအဖဲြ႔၏ေခါင္းေဆာင္မွာ Senator “Ya” ျဖစ္သည္။ ထိုသူက အမ်ဳိးသားေရး၀ါဒအေပၚ အေျခခံျပီး မားကို့စ္ ဆန့္က်င္ေရးလႈပ္ရွားမႈကို ဦးေဆာင္ခဲ့သည္။

          ၁၉၇၁-ခုနွစ္တြင္ သမၼတမားကို့စ္က တနိုင္ငံလံုးတြင္ ဆူပူလႈပ္ရွားမႈမ်ားျုပလုပ္ေန၍ မာရွယ္ေလာအမိန့္ ကို စတင္ေၾကျငာခဲ့သည္။ ေၾကျငာသည္ေန့မွာပင္ ဖိလစ္ပိုင္တနိုင္ငံလံုး လူ ၃၀၀၀၀-ေက်ာ္ ဖမ္းဆီးလိုက္သည္။ ဖမ္းလိုက္သည့္အထဲတြင္ Senatar Diokno နွင့္ Mr,  Aquino လည္းအဖမ္းခံခဲ့ရသည္။

လူ႔အဖဲြ႔အစည္း အေျပာင္အလဲအတြက္ ႀကဳိးပမ္းေသာနည္းနာမ်ား

လူ႔အဖဲြ႔အစည္း အေျပာင္အလဲအတြက္ ႀကဳိးပမ္းေသာနည္းနာမ်ားမွာ အၾကမ္းအားျဖင့္ ၃ မို်းခဲြးျခားထားသည္။

         

          (၁) ပညာေပးေရးလုပ္ငန္းမ်ား။

          (၂) လူထုအဖဲြ႔အစည္းမ်ားဖဲြ႔စည္းျခင္း။

          (၃) လႈပ္ရွားမႈမ်ား။

(၁) ပညာေပးေရးလုပ္ငန္းမ်ား။

         

အာဏာရွင္စနစ္ကိုဆန့္က်င္ျပီး ျငိမ္းခ်မ္းေသာဒီမိုကေရစီတည္ေဆာက္ရန္မွာ ေရွာင္တခင္ျဖစ္ေပၚလာျခင္း မဟုတ္ပဲ အခိ်န္ၾကာၾကာယူရသည္။ ေျခလွမ္းတလွမ္းျပီးတလွမ္း ျပင္ဆင္ျုပလုပ္ရသည္။ ဖိလစ္ပိုင္နိုင္ငံတြင္ ၁၉၈၆-ခုနွစ္တြင္ သမၼတမားကို့စ္ဆန့္က်င္ေရး လူထုအံုၾကြမႈမွာ ေရွာင္တခင္ ျဖစ္ေပၚလာျခင္းမဟုတ္ပါ။ နွစ္ေပါင္း ၾကာရွည္အခိ်န္ယူျပီး ပညာေပးေရးလုပ္ငန္းမ်ားကို ျပည္သူလူထုအၾကားျပန့္ပြားေအာင္ လုပ္ေဆာင္ ခဲ့သည္။ ထိုအေျခခံျဖင့္ လူထုအဖဲြ့အစည္းမ်ားအခ်င္းခ်င္းၾကားတြင္ အျပန္အလွန္ဆက္စပ္ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ ျခင္း ဆက္သြယ္ေရးကြန္ ယက္မ်ားတည္ေဆာက္ျခင္း စသည္မ်ားကို အခိ်န္ၾကာရွည္စြာ လုပ္ေဆာင္ခဲ့ရသည္။ အဖဲြ႔အစည္းထဲတြင္ အသိတရားအေတြးအေခၚမ်ားရိွေနျခင္းမွာ လူ႔အဖဲြ႔အစည္း၏ အေျခခံအက်ဆံုးျဖစ္သည္။

ေတာင္အာဖရိကနိုင္ငံ အေျပာင္အလဲျဖစ္ရန္အတြက္ နယ္(လ္)ဆင္မန္ဒဲလားမွာ နွစ္ေပါင္း ၁၀-စုနွစ္ ၂-ခုေက်ာ္ ေထာင္ထဲမွာ ေနခဲ့ရသည္။

ထိုင္းနိုင္ငံ၏ အေျပာင္အလဲျဖစ္သြားျခင္းမွာလည္း ထိုင္းျပည္သူမ်ား ပညာေပးေရးလုပ္ငန္းကို အခိ်န္ၾကာလုပ္ ေဆာင္ခဲ့ျပီးမွေျပာင္းလဲျခင္းျဖစ္သည္။

          ဖိလစ္ပိုင္နိုင္ငံသည္ စပိန္လက္ေအာက္တြင္ရိွစဥ္က စပိန္သည္ဖိလစ္ပိုင္ျပည္သူမ်ားကို ခို်းနိွမ္ထားခဲ့ သည္။  ဖိလစ္ပိုင္ျပည္သူမ်ားကို စိတ္ ဓါတ္ေရးရာက်ဆင္းမႈမ်ား၊ အားငယ္စိတ္မ်ား၀င္လာေအာင္ အမို်းမို်းျဖင့္ ရံႈ႕ခ်ေျပာဆိုခဲ့သည္။ ဖိလစ္ပိုင္ျပည္သူမ်ားမွာ ကိုယ့္ကိုယံုၾကည္မႈမ်ား ပ်က္သြားရသည္။ စပိန္သည္ ထိုအေျခခံ ေပၚမွ နွစ္ေပါင္းရာနွင့္ခီ်၍ အုပ္ခု်ပ္ခဲ့သည္။

ဖိလစ္ပိုင္ျပည္သူမ်ားက ထိုအေျခအေနကို ေျပာင္းလဲရန္ႀကိဳးစားခဲ့ၾကသည္။ အမို်းသားလြတ္ေျမာက္ေရး ေခါင္း ေဆာင္ ဟိုေဆးရီဇာ၏ေရးသားမႈ၊ ေျပာဆိုမႈ၊ ဖိလစ္ပိုင္ေခါင္းေဆာင္မ်ား ေဟာေျပာမႈ၊ လံႈ႔ေဆာ္မႈမ်ားကို အေျခခံ ျပီး ယံုၾကည္မႈမ်ားကိုတည္ေဆာက္ခဲ့ၾကသည္။ ဖိလစ္ပိုင္ျပည္သူမ်ားမွာ ဥပေရာပတိုက္မွထင္ရွားေသာ အေတြး အေခၚပညာရွင္မ်ား၏ အေတြးအေခၚမ်ားကို ျပန္လည္္ေလ့လာၾကသည္။

အေမရိကန္ပညာရွင္မ်ား၏ အေတြးအေခၚမ်ားကလည္း ဖိလစ္ပိုင္ျပည္သူမ်ားကို တစံုတရာ ေျပာင္းလဲမႈျဖစ္ ေအာင္ လုပ္ေဆာင္နိုင္ခဲ့သည္။ အေမရိကန္ပညာရွင္ Willion James ၏ “အေတြးအျမင္နွင့္ လုပ္ေဆာင္ ခ်က္မ်ား” ဆိုေသာစာအုပ္တြင္ လူတေယာက္သည္ ဘယ္လိုသေဘာထားရိွမလဲ၊ ဆံုးျဖတ္လုပ္ေဆာင္မလဲ ဆိုသည့္ လုပ္သင့္လုပ္ထိုက္သည့္ အေတြးအေခၚအေမွ်ာ္အျမင္မ်ားကို အၾကံေပးေရးသားထားေသာ စာအုပ္ ျဖစ္သည္။ လူေတြမွာ အေတြးအျမင္မွ စြမ္းအားမ်ားပါလာသည္ မွန္ကန္ေသာအေတြးအျမင္ မ်ားရိွေနလ်င္ မွန္ကန္ေသာစြမ္းအားမ်ား ေရာက္လာၾကလိမ့္မည္။ မွန္ကန္ေသာ အေတြးအျမင္မ်ားကို  လူထုၾကားထဲရိွ  လူငယ္အဖဲြ႔အစည္းထဲကို ေရာက္ရိွေအာင္လုပ္ေဆာင္ျခင္းအားျဖင့္  လူ႔အဖဲြ႔အစည္း၏ အနာဂတ္အုပ္ျမစ္ကို အခိုင္အမာခ်နိုင္မည္ျဖစ္သည္။ ဆိုလိုသည္မွာ ျပည္သူလူထုနွင့္ လူငယ္မ်ားၾကားတြင္ ကိုယ့္ကိုကိုယ္ယံုၾကည္ လာေစမည့္ အေတြးအေခၚမ်ား၊ သတၱိမ်ား ျဖန့္ျဖူးေပးဖို့လိုပါသည္။ ျပည္သူလူထုမွာ ကိုယ့္ကိုကိုယ္ယံုၾကည္မႈ နည္းေနမည္၊ အားငယ္ေနမည္၊ သတၱိမရိွဘူးဆိုရလ်င္ လူထုမွာ ဘာတခုမွလုပ္လုပ္ေဆာင္နိုင္မည္မဟုတ္ေပ။  အေတြးအေခၚကို ဘယ္လိုကိုင္တြယ္ တည္ေဆာက္မလဲ လူထုမွာလုပ္ နိုင္စြမ္းအားရိွေနသည္ ဖန္တီးနိုင္သည္၊ လုပ္နိုင္သည္ စသည္ျဖင့္ စြမ္းအား၊ သတၱိ၊ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ ၊ ဇဲြ မ်ားကို တည္ေဆာက္ရမည္။ ထိုသိုု့တည္ေဆာက္ျခင္းအားျဖင့္ လူ႔အဖဲြ႔အစည္း၏ေျပာင္းအလဲကို ေျပာင္းလဲနိုင္မည္ဆိုသည္ကို ဖိလစ္ပိုင္ ျပည္သူမ်ားက အေကာင္အထည္ေဖာ္ သက္ေသျပသြားခဲ့သည္။

ဖိလစ္ပိုင္နိုင္ငံရိွ ဗာကန္ကတ္စတီနယ္ရိွ ေက်ာင္းတေက်ာင္း၏ စာသင္ခန္းတခန္းထဲမွ စပိန္ကိုဆန့္က်င္သည့္ လက္နက္ကိုင္တိုက္ပဲြထဲတြင္ပါေသာ ေခါင္းေဆာင္အေျမာက္အျမားကို စာသင္ခန္းတခုထဲမွ ေမြးထုတ္ေပးခဲ့ သည္။ ထိုေက်ာင္းတြင္ သင္ေသာဆရာမ်ားက ေက်ာင္းသားမ်ားကို ေကာင္းေကာင္းရွင္းျပနိုင္သည္၊ အားေပး နိုင္သည္၊ ယံုၾကည္မႈကိုတည္ေဆာက္နိုင္သည္။  စပိန္ကိုဆန့္က်င္ေသာအခါ ထိုလူငယ္မ်ားသည္ ကိုယ္တိုင္ ကိုယ္က်ပါ၀င္နိုင္ေသာ ေတာ္လွန္ေရးေခါင္းေဆာင္မ်ား ျဖစ္လာၾကသည္။

လူထုအဖဲြ႔အစည္းမ်ား ဖဲြ႔စည္းျခင္း

ဖိလစ္ပိုင္နိူင္ငံတြင္ လူထုအဖဲြ့အစည္းမ်ားေပၚေပါက္ရန္ နွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ မို်းေစ့ခ်ခဲ့ရသည္။ အမို်းသားေခါင္း ေဆာင္ ဟိုေဆးရီဇာေခတ္မွစတင္၍ အမို်းသားေရးစိတ္ဓါတ္ကို လံႈ့ေဆာ္ေသာစာအုပ္၂-အုပ္ေရးသားခဲ့သည္။ ထိုစာအုပ္မ်ားကို ဖိလစ္ပိုင္ျပည္သူမ်ားဖတ္၍ အမို်းသားေရးစိတ္ဓါတ္မ်ား စတင္နိုးၾကားလာခဲ့သည္။ ၁၉၄၀-ခုနွစ္နွင့္ ၁၉၅၀- ခုနွစ္ MABINI ေခတ္သို့ေရာက္သည့္အခါတြင္ အေတြးအေခၚစာအုပ္မ်ား၊ ပညာေပးစာ ေစာင္မ်ားေရးသားေသာေၾကာင့္ ဖိလစ္ျပည္သူမ်ားၾကားတြင္ ေလ့လာေဆြးေနြးမႈမ်ား အေျခခ်ခိုင္မာလာခဲ့သည္။ ၁၉၆၀- ခုနွစ္နွင့္ ၁၉၇၀- ခုနွစ္တြင္ လူထုကိုလံႈ့ေဆာ္ေရးသားေသာ ပညာေပးစာေစာင္မ်ား ေရးသားျဖန့္ေ၀ျခင္း ေၾကာင့္ လူထုမွာ အေျခခံပညာရရိွသြားျပီး လူထုအသင္းအဖဲြ႔မ်ား စတင္ ေပၚေပါက္လာခဲ့သည္။

          လူထုအသင္းအဖဲြ႔မ်ားနွင့္ ပတ္သက္ျပီး အေျခခံအက်ဆံုးမွာ မိသားစုပင္ျဖစ္သည္။ မိသားစုစိတ္ဓါတ္ ျဖင့္အေျခခံသည္။ မိသားစု၀င္ထဲမွလူအခ်ဳိ႔မွာ အဖမ္းခံရျပီးဆိုလွ်င္ မိသားစု ၃- ၄ ခုရိွ ဇနီး၊ သား၊ သမီးမ်ား စုစည္းၾကသည္။ ဖမ္းဆီးသြားေသာသူအတြက္ မည္သို့လုပ္ေဆာင္ရမည္ဟူေသာ အေျခခံျဖင့္ ဖဲြ႔စည္းလာၾက သည္။ နိုင္ငံေရးအက်ဥ္းသားမ်ား လြတ္ေျမာက္ေရးအတြက္ဖဲြ႔စည္းထားေသာ မိသားစုအေျခခံ အဖဲြ႔အစည္း ကေလးမ်ားျဖစ္သည္။ ေပ်ာက္ဆံုးသြားေသာသူမ်ားအတြက္ ျပန္လည္ရွာေဖြေတြ႔ရိွေအာင္ စုစည္းလုပ္ကိုင္ျခင္း ျဖင့္ လူထုအသင္းအဖဲြ႔မ်ား ေပၚေပါက္လာခဲ့သည္။ ၁၉၇၁- ခုနွစ္ သမတမားကို့စ္ မာရွယ္ေလာေၾကညာျပီး Mr, Diokno နွင့္ Mr, Aquino ၂- ေယာက္စလံုး အဖမ္းခံခဲ့ရသည္။ Mr, Diokno သည္ေထာင္မွထြက္ျပီး အခမဲ့ ဥပေဒအကူညီနွင့္ အၾကံေပးေသာအဖဲြ႔အစည္း (Free Legal Assistance) ကို တည္ေထာင္ခဲ့သည္။ ထို အဖဲြ႔သည္ ဖိလစ္ပိုင္နိုင္ငံတြင္ အၾကီးဆံုးနွင့္ အားထားရဆံုးေသာ္ ဥပေဒအဖဲြ႔အစည္းၾကီးျဖစ္လာခဲ့သည္။ ဖိလစ္ပိုင္နိုင္ငံေျပာင္းလဲမႈတြင္ ျပည္ပနိုင္ငံေရာက္အဖဲြ႔အစည္းမ်ားကလည္း အဓိကအေရးပါခဲ့သည္။ အစိုးရကို ထိေရာက္စြာဖိအားေပးနိုင္ခဲ့သည္။

             ဖိလစ္ပိုင္နိုင္ငံတြင္ လူဦးေရ ၈၀ ရာခိုင္နွုန္းမွာ ခရစ္ယာန္အာစီမ်ား ျဖစ္ၾကသည္။ ဘာသာေရး အဆံုး အမနွင့္ အဖဲြ႔အစည္းမ်ားကလည္း ဖိလစ္ပိုင္နိုင္ငံ၏ေျပာင္းလဲမႈတြင္ ထိေရာက္စြာလုပ္ေဆာင္နိုင္ခဲ့သည္။

လူထုအသင္းအဖဲြ႔အစည္းမ်ား၏ လႈပ္ရွားမႈမ်ား

         

         ဖိလစ္ပိုင္နိုင္ငံ၏ေျပာင္းလဲမႈတြင္ ျပည္တြင္းလႈပ္ရွားမႈသာမက ျပည္ပလႈပ္ရွားမႈမ်ားမွာလည္း အေရးပါ ထိေရာက္ခဲ့သည္။ အာဏာရွင္မားကို့စ္ ဆန့္က်င္ေရးလႈပ္ရွားမႈမ်ားတြင္ ျပည္တြင္းလႈပ္ရွားမႈအဖဲြ႔အစည္းမ်ားနွင့္ ျပည္ပေရာက္အဖဲြ႔အစည္းမ်ားအခ်င္းခ်င္း ဆက္စပ္မႈမ်ားလုပ္နိုင္ခဲ့သည္။ ဥပမာ- အေမရိကန္နွင့္ ဥေရာပေရာက္ ဖိလစ္ပိုင္ျပည္သူမ်ားမွာ လႈပ္ရွားမႈအမ်ားဆံုး လုပ္ေပးနိုင္ခဲ့သည္။ အေမရိကန္နိုင္ငံ ၀ါရွင္တန္ရိွ ဖိလစ္ပိုင္ သံရံုးေရွ့တြင္ မၾကာခဏဆနၵျပျခင္း၊ သမတအိမ္ေတာ္ေရွ့တြင္ မၾကာခဏေတာင္းဆိုမႈမ်ား ျပဳလုပ္ျခင္းျဖင့္ ဖိအားေပးနိုင္ခဲ့သည္။ ထိုအခိ်န္က သမတမားကို့စ္မွာ ျပည္တြင္းဆူပူလႈပ္ရွားမႈထက္ ျပည္ပလႈပ္ရွားမႈမ်ားကို ပိုမိုထိတ္လန့္စိုးရိမ္ခဲ့သည္။

အာဏာရွင္သမတမားကို့စ္လက္ထက္တြင္ အတိုက္အခံမ်ားကို ဖိနိွပ္ရန္အတြက္ အမိန့္ညြန္ၾကားခ်က္ စာေစာင္ မ်ားထုတ္ခဲ့သည္။ ရည္ရြယ္ခ်က္မွာ အာဏာတည္ျမဲရန္နွင့္ အတိုက္အခံမ်ားအားနည္းသြားေစရန္ျဖစ္သည္။ အဓိကအမိန့္စာ၂- ေစာင္ထုတ္ျပန္ခဲ့သည္။

(၁) အမိန့္စာအမွတ္- ၁၊၊ သတင္းစာမ်ား၊ အသံလႊင့္သတင္းဌာနမ်ား ၊ ဂ်ာနယ္စာေစာင္မ်ား၊ ရုပ္ျမင္သံၾကားမ်ား ကိုပိတ္လိုက္ျခင္း။

(၂) အမိန့္စာအမွတ္-၂/A ျဖစ္သည္။ ၂/A ထဲတြင္ထင္ရွားေက်ာ္ၾကားေသာ သတင္းစာဆရာမ်ား ကိုဖမ္းဆီးရန္ အမိန့္ျဖစ္သည္။ ထိုအမိန့္နွစ္ခုထြက္သည့္အခါ ထိုအမိန့္ေအာက္မွ အဖမ္းခံရမည္ကို လူထုမွာ ေၾကာက္သြားခဲ့ သည္။ မားကိုးစ္ထုပ္ျပန္ေသာအမိန့္မ်ားမွာ တစံုတရာထိေရာက္မႈရိွျပီး ကာလတခုအထိ လူထုလႈပ္ရွားမႈမွာ ရပ္ဆိုင္းသြားခဲ့ရသည္။ ထိုသို့ပိတ္လိုက္ေသာျငားလည္း လူထုမွာ အျခားနည္းနာမ်ားကို အသံုးျုပသည့္ သတင္း ထုတ္ျပန္ေရးလုပ္ငန္း (Alternative media) ကိုျပန္လည္အသက္သြင္းရန္ႀကဳိးစားခဲ့ၾကသည္။ တရား၀င္ ထုပ္ျပန္ျခင္းမဟုတ္ေသာလည္း ပံုစံမို်းစံု၊ နည္းမို်းစံုနွင့္ လူထုၾကားထဲတြင္ သတင္းမ်ားေရာက္ေအာင္ ျဖန့္ေ၀ခဲ့ ၾကသည္။ စာေဆာင္မ်ား၊ စာအုပ္မ်ားထုတ္ျပီး ဘုရားရိွခိုးေက်ာင္း၊ လူသြားလူလားမ်ားသည့္ ေနရာမ်ားတြင္ ပစ္ထားျခင္းျဖင့္ လူထုၾကားထဲသို့ ပညာေပးအသိတရား မ်ားကို ျဖန့္ေ၀ခဲ့သည္။ မတရားဖိနိွပ္ေသာ ဥပေဒ ထုတ္ျပန္သည့္ၾကားမွပင္ ပညာေပးစာေစာင္မ်ား၊ သတင္းမ်ားကို အားေကာင္းေကာင္းနွင့္ လုပ္ေဆာင္နိူင္ခဲ့ သည္။

ဖိလစ္ပိုင္နိုင္ငံ၏ ဘာသာေရးလႈပ္ရွားမူတြင္လည္း ခရစ္ယာန္ဘာသာကိုးကြယ္သူမ်ားက ၀တ္ျပဳမႈမ်ားကို စုစည္း ျပီးလုပ္ၾကသည္။ ၀တ္ျုပမႈ အခမ္းနားမ်ားကို လူ့အခြင့္ေရးခို်းေဖာက္ခံရသူူမ်ားအတြက္ ဆုေတာင္းမႈမ်ား၊ ရည္စူး အမွ်ေ၀ျခင္းမ်ားလုပ္ေဆာင္ျခင္းျဖင့္ ဘာသာေရးနွင့္ ခံစားရေသာဥပေဒ ခို်းေဖာက္မႈ ၂- ခုကိုဆက္စပ္ျပီး၊ လူထု ကို လႈပ္ရွားမႈထဲပါလာေအာင္ လုပ္ေဆာင္ခဲ့သည္။ ခရစ္ယာန္က်မ္းထဲမွ ထုတ္နုတ္၍လည္း အာဏာရွင္မားကို့စ္ ဆန့္က်င္ေရးတြင္ အသံုးခ်ခဲ့ၾကသည္။ သမၼာက်မ္းစာတြင္ပါေသာ စာသားအခို့်ကိုျုပျပင္၍ ေရးသားခဲ့ၾကသည္။ ဥပမာ-      

         - က်ေနာ္ တို့ဆင္းရဲေနၾကတယ္ ဘယ္သူေတြကူညီေပးမလဲ။

         - က်ေနာ္တို့ဆာေလာင္မြတ္သိပ္ေနတယ္ ဘယ္သူေတြအစာေကြ်းမလဲ။

         - ေရဆာေနၾကတယ္ ဘယ္သူေတြေရလာတိုက္မလဲ။

         - အ၀တ္စားမရိွဘူးျဖစ္ေနတယ္ အ၀တ္အစားဘယ္သူလာေပးမလဲ။

         - ခင္ဗ်ာတို့အခုဘာလုပ္ေနၾကလဲ။

စသည္ျဖင့္ သခင္ေရရႈ ကသင္ၾကားေပးထားသည္။ ဒီကေန့နိုင္ငံေရးအက်ဥ္းသားမ်ား ေထာင္ထဲတြင္ ဒုကၡ ေရာက္ေနၾကတယ္ က်ေနာ္တို့အကူညီေပးမလား မေပးဘူးလား

                   - နိူင္ငံေရးအက်ဥ္းသားမ်ား ဆာေလာင္မြတ္သိတ္ေနတယ္ ဘယ္လိုအစာေကြ်းမလဲ ။

                   - ေရငတ္ေနၾကတယ္ ဘယ္လိုေရသြားတိုက္မလဲ ။

                   - နိူင္ငံေရးအက်ဥ္းသားမ်ား ေထင္ထဲတြင္ အ၀တ္စားအခြ်တ္ခံေနရတယ္

                   -ဘယ္လိုအ၀တ္အစားေတြသြားေပးမလဲ ။ စသည့္သခင္ရရႈ၏ အဆိုအမိန့္မ်ားကိုေရးျပီး   ဖိလစ္ပိုင္ျပည္သူမ်ားကို လံႈ႕ေဆာ္ခဲ့သည္။   

                     ဆက္လက္ျပီးသခင္ေရရႈကေျပာတယ္-

                    - ငါလာတယ္ ဘာေၾကာင့္လဲဆိုရင္

                    - မ်က္ေစ့ ၂ ကြင္းအလင္းမရေသာ သူမ်ားကို

                    - အျမန္အလင္းေဆာင္ေပးရန္ျဖစ္သည္။

                    -  ငါလာတယ္  ဘာေၾကာင့္လဲဆိုရင္

                    -  ဓါးစာခံအျဖစ္နဲ့ မတရားအ ဖမ္းခံထားရသူမ်ား

                    -  လြတ္ျငိမ္း လြတ္ေျမာက္ရန္ျဖစ္သည္။

                     - ငါလာတယ္ ဘာေၾကာင့္လဲဆိုရင္

                     - နိွပ္စက္ညွင္းပမ္းခံရသူမ်ားအတြက္

                     - တရားမွ်တမႈကို ေဆာင္က်ဥ္းေပးရန္ျဖစ္သည္။ ထိုအေျခခံမွ ဖိလစ္ပိုင္ျပည္သူမ်ားလက္ေတြ႔ အေကာင္ထည္ေဖာ္ေဆာင္ခဲ့သည္။ ဘာသာေရးသြန္သင္ခ်က္မ်ားကို ထုတ္နုတ္ျပီးဖိလစ္ပိုင္ျပည္သူမ်ားကို လံႈ႕ေဆာ္နိုင္ခဲ့သည္။ ဘုရားသခင္၏အင္အားကို ရယူသည့္ပံုစံနွင့္ ဘာသာေရးက်မ္းစာမ်ားကို ထုတ္နုတ္ျပီး မားကိုးစ္ဆန့္က်င္ေရးလူပ္ရွားမႈတြင္ ပါ၀င္လႈပ္ရွားမႈမ်ားရိွေအာင္ ေရးသားခဲ့ၾကသည္။ ထိုသို့ေရးသားမႈမ်ားတြင္ နိွပ္စက္မႈ၊ ဖမ္းဆီးမႈမ်ားရိွေသာလည္း ထိုသို့အားေပးမႈမွတဆင့္ ဖိလစ္ပိုင္ျပည္သူမ်ား လႈပ္ရွားတက္ၾကြလာျပီး  အာဏာရွင္သမတမား ကို့စ္ကို ျဖဳတ္ခ်နိုင္သည္အထိ ေအာင္ျမင္ခဲ့သည္။       

၁၉၆၈- ခုနွစ္ အာဏာရွင္သမတျဖဳတ္ခ်သည့္အခိ်န္ထိ လႈပ္ရွားမႈမ်ားကို သံုးသပ္ၾကည့္လွ်င္ ၁၉၆၀ ခုနွစ္မွစျပီး လူ႔အဖဲြ႔စည္းအေသးေလးမ်ား ေပၚလာခဲ့သည္။ ေက်ာင္းသားမ်ားနွင့္ လူထုလႈပ္ရွားမူမ်ားေပါင္းစပ္လာၾကသည္။ ေက်ာင္းသားမ်ား၏ ေလ့လာမႈနယ္ပယ္မွာ စာသင္ခန္းျပင္ပသို့ ထြက္ခြာလာၾကသည္။ ထိုအေျခအေနျဖစ္ရျခင္း ၏ အဓိကအေၾကာင္းရင္းမွာ -

(၁) ပညာေပးေရး

(၂) အဖဲြ႔စည္းမ်ားဖဲြ႔စည္းျခင္း

(၃) လႈပ္ရွားမႈမ်ားလုပ္ေဆာင္ျခင္း စသည္တို့ေၾကာင့္ျဖစ္သည္။

လႈပ္ရွားမႈမ်ားအားလံုးတြင္ ပညာေပးေရးအေျခခံမွာ အဓိကအေရးၾကီးသည္။ အဓိကပညာေပးေရး အေျခခံမရိွ လွ်င္ လႈပ္ရွားမႈမ်ားၾကီးထြားေအာင္ မလုပ္ေဆာင္နိုင္ေပ။ အျပန္အလွန္ေဆြးေနြးမႈမ်ား၊ သင္ၾကားမႈစာေပမ်ား၊ ေရးသားျဖန့္ခီ်ေဟာေျပာမႈမ်ား၊ လယ္သမားမ်ားနွင့္လူထုၾကား ေတြ႔ဆံုေဆြးေနြးမႈမ်ား စသည့္ပညာေပးမ်ား အေျခခံကိုစုစည္းျပီး လူမို်းေရးေျပာင္းလဲမႈကို ေတာင္းဆိုလာၾကသည္။လူ့ထုအဖဲြ႔စည္းအေျပာင္းအလဲအတြက္ ျဖစ္ေပၚေစရန္ ပညာေပးလုပ္ငန္းတခုတည္းနွင့္ မလံုေလာက္ပါ။ လူမ်ားစုစည္းဖဲြ႔စည္းရန္ လိုအပ္လာပါသည္။ အဖဲြ႔ငယ္မ်ား ေသးငယ္ရာမွ ၾကီးထြားလာသည္။  ထိုအဖဲြ႔မ်ားအခ်င္းခ်င္း ေစ့စပ္လက္တဲြလုပ္ေဆာင္နိုင္ေအာင္ ဖန္တီးနိုင္သည္။ ထိုသို့ဖန္တီးနိုင္ျခင္းျဖင့္ အစိုးရ၏ေပၚလစီကို အေျပာင္းအလဲလုပ္ရန္ ဖိအားေပးနိုင္ခဲ့သည္။

          ပညာေပးေရးအေျခခံနွင့္ဆက္စပ္ျပီး လူထုအဖဲြ႔အစည္း ေပၚေပါက္ရံုနွင့္မျပီးေသးပါ လက္ေတြ႔လုပ္ ေဆာင္ရန္ လူပ္ရွားမႈမ်ားလိုအပ္လာသည္။ လူမ်ားစုေ၀းျခင္း၊ ခီ်တက္ပဲြမ်ားျပဳလုပ္ျခင္း၊ ဆနၵျပပဲြမ်ားျပဳလုပ္ျခင္း နွင့္ ဆန့္က်င္ျခင္းစသည့္ လႈပ္္ရွားမႈမ်ားျဖင့္ အစိုးရေပၚဖိအားေပးျပီး လူ႔အဖဲြ႔အစည္းအေျပာင္းအလဲကို လုပ္ ေဆာင္နိုင္ခဲ့သည္။ ပညာေပးေရး၊ စုဖဲြ႔မႈနွင့္လႈပ္ရွားမႈမ်ားၾကာင့္ ေအာင္ျမင္မႈမ်ားရိွသကဲ့သို့ မေကာင္းေသာ အ ကို်းသက္ ေရာက္မႈမ်ားလည္းရိွသည္။ တေယာက္ျခင္းစြမ္းအားနွင့္ လူတခ်ဳိ႕စြမ္းအားမွာ အေရးၾကီးပါသည္။ တဦးျခင္းစီမွာ ပတ္၀န္းက်င္ရိွသည္၊ တဦးျခင္းမွပတ္၀န္းက်င္ကိုေျပာျခင္းျဖင့္ ပတ္၀န္းက်င္တြင္ ၾသဇာလႊမ္းနိုင္ လာမည္။ ထိုသို့တေယာက္ျခင္းစြမ္းအားမ်ား စုစည္းျပီး လူ႔အဖဲြ႔အစည္း၏အေျပာင္းအလဲကို ဖန္တီးနိုင္ရန္ အင္အားမ်ားျဖစ္လာသည္။ ဥပေဒမ်ားဆိုင္ရာ ကိုယ္ရည္ကိုယ္ေသြး ျပည့္စံုသူမ်ားသည္ ဖိလစ္ပိုင္လူ႔အဖဲြ႔စည္း တြင္ အဓိကအေရးပါေသာ အခန္းက႑မွပါ၀င္လာၾကသည္။ ထိုသူမ်ားက ဖိလစ္ပိုင္အမို်းသားေရး၀ါဒအေပၚ အေျခခံျပီး တိုးတက္သည့္အင္အားစုမ်ား၊ နိုင္ငံေရးသမားမ်ား၊ ေခါင္းေဆာင္မ်ားျဖစ္လာေအာင္ ေဆြးေနြးနိုင္ လာၾကသည္။ ဖိလစ္ပိုင္ျပည္သူမ်ားက ထိုသူမ်ားကို ယံုၾကည္ၾကသည္။ ပညာရွင္မ်ား၏ကိုယ္ရည္ကိုယ္ေသြး ေပၚတြင္ တန္ဖိုးထားၾကသည္။ ထိုသူတို့မွတဆင့္ ဖိလစ္ပိုင္အမို်းသားေရး၀ါဒမွ တက္ၾကြလာေအာင္ စည္းရံုး နိုင္ခဲ့သည္။  လူ့အဖဲြ႔အစည္း ေျပာင္းလဲသည္အထိ လုပ္ေဆာင္နိုင္ခဲ့သည္။ အာဏာရွင္သမတ မားကို့စ္ကို ေထာက္ခံေသာ အစိုးရအဖဲြ႔နွင့္အစိုးရမဟုတ္ေသာ အဖဲြ႔အစည္းမ်ားလည္းရိွသည္။

         

(1) FLAG (2) TFD (3) TA.IA (4)ATOM (5) ETC (6) PROG စသည့္အဖဲြ႔မ်ားသည္  မားကိုးစ္ကို ဆန့္က်င္ျပီး လူထုကိုျမွင့္တင္ရန္ႀကိုးစားေသာေၾကာင့္ အၾကပ္အတည္းအခက္ခဲမ်ားရိွသည္။ (FLAG) အခမဲ့ ဥပေဒအၾကံေပးနွင့္ အကူအညီေပးေသာအဖဲြ႔မွ ေရွ့ေနမ်ားမွာ အသက္ခံရသည္ ေပ်ာက္ဆံုးသြားသည္ အဖမ္းခံ ရသည္။ မားကိုးစ္ကိုေထာက္ခံေသာ ဘာသာေရးအဖဲြ႔မ်ားလည္းရိွသည္။ ေ၀ဖန္ေထာက္ျပေသာ အဖဲြ႔မ်ားလည္း ရိွသည္ မားကိုးစ္မွာ ထိုအဖဲြ႔အစည္းမ်ားကို မေျခဖ်က္နိုင္ခဲ့ေပ။ အဓိကအေၾကာင္းရင္းမွာ -

         

(၁) အဖဲြ႔အစည္းေခါင္းေဆာင္မ်ားမွာ ေလးစားယံုၾကည္ေသာေၾကာင့္ ျဖစ္သည္။

(၂) အဖဲြ႔အစည္းမ်ားက နိုင္ငံတကာနွင့္ ဆက္သြယ္ေရးကြန္ယက္မ်ား တည္ေဆာက္နိုင္ျခင္းေၾကာင့္ျဖစ္သည္။

 ဥပမာ- TFD (test force detaining ) မွာဘာသာေရးအဖဲြ့မ်ားမွာ နိုင္ငံတကာတြင္ရိွသည္။ အဖဲြ႔တခုမွ ေခါင္းေဆာင္တခုကိုထိျပီဆိုလွ်င္ အျခားနိုင္ငံမွအဖဲြ႔စည္းမ်ား၏ ဖိအားေပးမႈကိုခံရသည္။ ထိုသို့ ေလးစား ယံုၾကည္မႈနွင့္ ဆက္သြယ္ေဆာင္ရြက္မႈကြန္ယက္မ်ားကို က်ယ္က်ယ္ျပန့္ျပန့္ တည္ေဆာက္နိုင္မႈေၾကာင့္ မားကိုးစ္မွာ ထိုအဖဲြ႔အစည္းမ်ားကို မႀကိဳက္ေသာလည္း ထိေရာက္ေအာင္မေျခမႈန္းနိုင္ခဲ့ေပ။ ဖိလစ္ပိုင္နိုင္ငံတြင္ အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာ လြတ္ျငိမ္းခ်မ္းသာခြင့္အဖဲြ႔မွ စာတေစာင္ထြက္သြားျပီဆိုလွ်င္ အကို်းသက္ေရာက္မႈမ်ားစြာ ရိွသည္။ စာတေစာင္ထြက္လွ်င္ အေမရိကန္ကြန္ဂရက္နွင့္ ဥေရာပသမဂၢတြင္ေဆြးေနြးရသည္။ ထိုအဖဲြ႔မွ စာတေစာင္ေၾကာင့္ ေထာင္က်သူမ်ား၏ အသက္ေပါင္းမ်ားစြာကို ကယ္တင္နိုင္ခဲ့သည္။ ထိုအဖဲြ႔၏အဖဲြ႔အစည္း မ်ားသည္ နိုင္ငံအေတာ္မ်ားမ်ားတြင္ရိွေနျပီး သက္ဆိုင္ရာအစိုးရမ်ားကို ေစာင့္ၾကည့္မႈ့မ်ားျုပလုပ္ျခင္းျဖင့္

အစိုးရမ်ား၏အာဏာကို ဖိ့အားေပးနိုင္သည္။ အာဏာရွင္သမတမားကိုးစ္ကို ဆန့္က်င္ေသာ ေျမေအာက္ အဖဲြ႔အစည္းမ်ားလည္းရိွသည္။

(၁) အမို်းသားလူငယ္အဖဲြ႔ (Nationalist youth)

(၂) ဒီမိုကရက္တစ္လူငယ္အဖဲြ႔ (Democratic youth)

(၃) စီးပြားေရးဒီမိုကရက္ (Social Democrat)

(၄)ခရစ္ယာန္လြတ္ေျမာက္ေရးအဖဲြ႔ (Christion for libration)

(၅) ခရစ္ယန္လူငယ္အဖဲြ႔ (Christion youth)

(၆)အမို်းသားဒီမိုကရက္တစ္တပ္ေပါင္းစု (NDF national democratic frand) စသည့္ အဖဲြႊႊႊ႔အစည္းမ်ားမွာ နိုင္ငံေရးသေဘာေဆာင္ေသာ လက္နက္ကိုင္ ေျမေအာက္အဖဲြ႔အစည္းမ်ားျဖစ္သည္၊၊

အာဏာရွင္စစ္တပ္မ်ားသည္ တေန့ေန့တခိ်န္ခိ်န္တြင္ က်ဆံုးရမည္ဟုယံုၾကည္သည္။ ဘာေၾကာင့္လဲဆိုလွ်င္ တိုင္ရင္းသားလူမို်းအမ်ားစု၏ လူမို်းေရးတရားမွ်တမႈနွင့္ လႈပ္ရွားမႈမ်ားကို ဖိနိွပ္ရန္မွာခက္ခဲေသာေၾကာင့္ျဖစ္ သည္။ ထိုအခ်က္ကိုအဓိကထားျပီး ့ျပည္သူတြင္းမွာဖန္တီး နိုင္စြမ္းအားရိွသည္၊ လႈရွားနိုင္ စြမ္းအားရိွသည္။ ထိုစြမ္းအားမ်ားသည္ ပညာေရးအေျခခံမွလာျခင္းျဖစ္သည္။ ျမန္မာျပည္တြင္ထင္ရွားေသာ ေခါင္းေဆာင္ ဦးသန့္နွင့္ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္တို့၏ မိန့္ခြန္းမ်ား၊ ပညာေပးမ်ားအေပၚ အေျခခံျခင္း၊ ကိုးကားျခင္းျဖင့္ လူထုလႈပ္ရွားမႈကို အားေကာင္းေအာင္ လုပ္ေဆာင္နိုင္ပါသည္။

အာဏာရွင္သမတဆန့္က်င္ေရး မဟာဗ်ဴဟာနွင့္ နည္းဗ်ဴဟာ

(က) မဟာဗ်ဴဟာ

မဟာဗ်ဴဟာသည္ အာဏာရွင္ကိုျဖဳတ္ခ်ျခင္းျဖစ္သည္။

(ခ) နည္းဗ်ဴဟာ ၂  မို်းရိွသည္။

 (၁) ဥပေဒေၾကာင္းနွင့္ တိုက္ရိုက္မသက္ဆိုင္ေသာ နည္းဗ်ဴဟာ   

 (၂) ဥပေဒေၾကာင္းနွင့္ တိုက္ရိုက္သက္ဆိုင္ေသာ နည္းဗ်ဴဟာ

၁။ ဥပေဒေၾကာင္းနွင့္ တိုက္ရိုက္မသက္ဆိုင္ေသာ နည္းဗ်ဴဟာ

ဥပေဒေၾကာင္းနွင့္တိုက္ရိုက္သက္ဆိုင္ေသာ နည္းဗ်ဴဟာဆိုသည္မွာ အုပ္စုမ်ား အဖဲြ႔အစည္းမ်ား မဟာမိတ္မ်ား တပ္ေပါင္းစုမ်ား ဖဲြ႔စည္းလႈပရွားျခင္းျဖစ္သည္။ ဖိလစ္ပိုင္တြင္ပညာေပးေရး ဦးတည္ခ်က္ေပၚအေျခခံမူတည္ျပီး အုပ္စုငယ္မ်ားဖဲြ႔နိုင္ေအာင္လုပ္သည္။ အဖဲြ႔တခုနွင့္တခုဆက္စပ္မႈရိွေအာင္လုပ္ခဲ့သည္။ အဖဲြ႔အစည္းမ်ားေပါင္းျပီး မဟာမိတ္မ်ားဖဲြ႔နိုင္ေအာင္óကးစားျခင္း၊ ခီ်တက္ျခင္း၊ လူထုအစည္းေ၀းမ်ား၊ ဆနၵျပပဲြမ်ား၊ စာအုပ္ထုတ္ေ၀ျခင္း မ်ား၊ သင္တန္းေပးျခင္းစသည္တို့မွာ ဥပေဒနွင့္မသက္ဆိုင္ေသာ နည္းဗ်ဴဟာမ်ားျဖစ္သည္။ မွတ္တမ္းတင္ျခင္း လုပ္ငန္းမွာလည္း အဓိကအေရးပါေသာ နည္းဗ်ဴဟာတခုျဖစ္သည္။ ခီ်လီနိုင္ငံတြင္ ပီနိုေခ်းအာဏာရစဥ္အခိ်န္ က ပီနိုေခ်းဆန့္က်င္မႈတြင္ မွတ္တမ္းတင္ျခင္းကိုေသျခာစြာ လုပ္ေဆာင္ခဲ့ျခင္းေၾကာင့္ ထိေရာက္စြာအေရးယူ နိုင္ခဲ့သည္ ဖိလစ္ပိုင္နိုင္ငံတြင္လည္း ဖမ္းစီးခု်ပ္ေနာင္ခံရသူမ်ားနွင့္ပက္သက္ေသာ အထူးအလုပ္အဖဲြ႔ (task forces detainees) သည္ နိုင္ငံေရးလႈပ္ရွားမူေၾကာင့္ အဖမ္းခံရျပီး ေပ်ာက္သြားသူတိုင္းကို မွတ္တမ္းတင္ သတင္းထုတ္ျပန္ခဲ့သည္။ ထိုုသို့သတင္းထုတ္ျပန္ရံုနွင့္လူထုၾကားထဲတြင္ လံႈ႕ေဆာ္မႈၾကီးျဖစ္သြားခဲ့သည္။

          ေနာက္ဆံုးတခ်က္မွာ နိုင္ငံတကာမွ အဖဲြ႔အစည္းမ်ားဆက္စပ္ျပီး ဆက္သြယ္ေရးကြန္ယက္မ်ား တည္ ေဆာက္ျခင္းျဖစ္သည္။ နိုင္ငံတကာ လူ့အခြင့္အေရး အဖဲြ႔အစည္းမ်ားနွင့္ဆက္သြယ္ ေဆာင္ရြက္ျခင္းျဖစ္သည္။ အဖဲြ႔တခုမွာ International commision of Jurist နိုင္ငံတကာ ဥပေဒပညာရွင္မ်ားဆိုင္ရာ ေကာ္မရွင္ အဖဲြ႔အစည္းျဖစ္သည္။ ဖိလစ္ပိုင္နိုင္ငံသို့ေကာ္မရွင္မွ စံုစက္စီစစ္္ေရးအဖဲြ႔မ်ားကို ေစလႊတ္ျခင္းအားျဖင့္ မားကို့စ္ ကို ဖိအားေပးနိုင္ခဲ့သည္။ အာဏာရွင္မားကို့စ္က အမွန္တရားကို ေၾကာက္သည္။ အမွန္တရားကို မ်ားမ်ားေဖာ္ ေဆာင္ျခင္းျဖင့္ အာဏာရွင္က်ဆံုးမႈ လမ္းေၾကာင္းအေျခခံကို ဖန္တီးေပးျခင္းျဖစ္သည္။ နိုင္ငံတကာနွင့္ဆက္ စပ္ျပီး ေဖာ္ထုတ္ျခင္းအားျဖင့္ ေကာ္မရွင္မ်ားလာေရာက္စစ္ေဆးသည္အထိ ထိေရာက္မႈရိွသည္။

့ျမန္မာႏိုင္ငံ ေရွ႔ေနမ်ားေကာင္စီ မွ ...