ကင္ဆာေရာဂါအေၾကာင္း သိေကာင္းစရာ

ကင္ဆာေရာဂါအေၾကာင္း သိေကာင္းစရာ (၁)

 

ကင္ဆာေရာဂါ ဘာေၾကာင့္ျဖစ္လဲ။ ဘာေတြကုိကာကြယ္လို ့ရမလဲ။

ကင္ဆာဆိုသည္ႏွင့္ ကြ်န္ေတာ္တို ့ျမန္မာေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ား ေျပးျမင္ၾကသည္မွာ ကင္ဆာသည္ အတိတ္က ကံေၾကာင့္ျဖစ္သည့္ ၀ဋ္နာကံနာဟု ယူဆၾကသည္။ ဘာေတြေၾကာင့္ျဖစ္တယ္ဆိုတာကိုသိပ္မသိၾကပါ။ယေန ့ ေခတ္မွာကင္ဆာနဲ ့ ပက္သက္တဲ့ဘာသာရပ္ေတြ အလ်င္္အျမန္တိုးတက္ေနပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ကုသမွ ုရလဒ္ ေတြလဲ အလြန္ေကာင္းမြန္လာပါျပ ီ။ သို ့ေသာ္ မည္သည့္ေရာဂါမဆို ၾကိဳတင္ကာကြယ္ႏုိင္ရင္ အေကာင္းဆံုး ျဖစ္တဲ့အတြက္ ေရာဂါျဖစ္ရျခင္းအေၾကာင္းရင္းကို သိထားဖို ့လိုပါတယ္။ ဒီေရာဂါေတြမွာေတာ့ ျဖစ္ရျခင္း အေၾကာင္းရင္းဆိုတာထက္ ျဖစ္ေစႏိုင္ေသာ အေၾကာင္းရင္းမ်ားဆိုရင္ ပိုမိုမွန္ကန္ပါမယ္။ ျဖစ္ေစႏိုင္ေသာ အေၾကာင္းရင္းမ်ားေလ၊ ေရာဂါျဖစ္ႏိုင္ေသာရာခိုင္ႏွ ုန္းမ်ားေလပါပဲ။ ဒီေတာ့ အဲဒီအေၾကာင္းရင္းေတြက ဘာေတြလဲဆုိတာ ၾကည့္လိုက္ၾကရေအာင္။

(၁) အစားအစာမ်ား ။ အခ်ဳိ ့အစားအေသာက္ထဲမွာပါ၀င္တဲ့ပစၥည္းေတြက ကင္ဆာျဖစ္ပြားမွ ု ျဖစ္စဥ္ကို အားေပးပါတယ္။ ကိုယ့္မွာ အဲဒီအစားအစာေတြ မ်ားမ်ားစားတဲ့အေလ့အထရွိရင္ ဆင္ျခင္သင့္ပါတယ္။

- မီးကင္ထားေသာအစားအစာမ်ား (Nitrosamine)

- အေရာင္တင္ထားေသာအစားအစာမ်ား

- ဆိုဒါပါေသာအစားအစာမ်ား

- အဆီမ်ားေသာအစားအစာမ်ား

- ကာဗိုဟိုက္ဒရိတ္မ်ားေသာအစားအစာမ်ား (ဥပမာ - ဆန္၊ အာလူး၊ ပဲ၊ ေပါင္မုန္ ့)

- မိိွ ုတြယ္ေသာအစားအစာမ်ား

အထူးသျဖင့္ အစာေျခလမ္းေၾကာင္းႏွင့္ အစာစြန္ ့ပစ္လမ္းေၾကာင္း ေတြျဖစ္တဲ့ အစာအိမ္၊ အူလမ္းေၾကာင္း၊ အသည္း၊ ဆီးလမ္းေၾကာင္းေတြမွာ ကင္ဆာေရာဂါေတြျဖစ္တတ္ပါတယ္။

ကင္ဆာျဖစ္ပြားမွ ုျဖစ္စဥ္ကို ဟန္ ့တားႏိုင္ေသာ အစားအစာေတြကေတာ့

- ဗီတာမင္ေအ ပါ၀င္ေသာ အစားအစာမ်ား (ဥပမာ- အသည္း၊ ေထာပတ္၊ ဥ၊ မုန္လာဥနီ၊ အ၀ါေရာင္ပါေသာသစ္သီးမ်ား)

- ဗီတာမင္စီ ပါ၀င္ေသာ အစားအစာမ်ား (ဥပမာ- ဆီးျဖဴသီး၊ ခ်ဥ္ေသာအသီးအႏွံမ်ား)

- ဗီတာမင္အီး ပါ၀င္ေသာ အစားအစာမ်ား (ဥပမာ- ေျမပဲ၊ ႏွံစားေျပာင္း၊ အေစ့မ်ား၊ ေနၾကာဆီ၊ ပဲပိစပ္) စတာေတြျဖစ္ပါတယ္။ ဒီစားေသာက္မွ ုအေလ့အထေတြဟာကင္ဆာေရာဂါျဖစ္ပြားမွ ု ေတြရဲ ့၃၅% အက်ဳံး၀င္ေနတာေတြရပါတယ္။

(၂) ေဆးလိပ္ ႏွင့္ ေဆးရြက္ၾကီး(ကြမ္း)။ ေဆးလိပ္ေငြ ့မွာ ကင္ဆာေရာဂါျဖစ္ပြားမွ ု ျဖစ္စဥ္ကို ျဖစ္ေစႏိုင္တဲ့ 3,4 Benzpyrene, Polonium 210, Nicotine, Cyanhydric acid, Ammonia, Lead, Cadmium, Chromium, Carbon monoxide, Arsenic trioxide စတာေတြပါရွိပါတယ္။အဲဒီျဒပ္ေပါင္းေတြေၾကာင့္ႏွ ုတ္ ခမ္း၊ ခံတြင္း၊ လွ်ာ၊ လည္ေခ်ာင္း၊ ေလျပြန္၊ အစာျပြန္၊ အဆုတ္ စတဲ့ တိုက္ရုိက္ ထိေတြ ့ေနတဲ့ အစိတ္အပိုင္းေတြ အျပင္ ေက်ာက္ကပ္၊ ဆီးအိမ္၊ သရက္ရြက္ စတဲ့ အစိတ္အပိုင္းေတြမွာပါ ကင္ဆာေရာဂါျဖစ္ပြားေစပါတယ္။ ေဆးလိပ္နဲ ့ေဆးရြက္ၾကီးဟာလဲကင္ဆာျဖစ္ပြားမွ ု ေတြရဲ ့၃၀%ခန္ ့ ပက္သက္ေနတာေတြ ့ ရပါတယ္။

(၃) ဗိုင္းရပ္(စ္)မ်ား။ ေအာက္ပါဗိုင္းရပ္(စ္)ေတြဟာ ကင္ဆာျဖစ္ပြားမွ ု ေတြနဲ ့၁၀%ေလာက္ထိ ပက္သက္ ေနတာေတြ ့ရပါတယ္။

- Infectious mononucleosis လို ့ေခၚတဲ့ ကိုယ္ပူျခင္း၊ အက်ိတ္မ်ားေရာင္ျခင္း၊ လည္ေခ်ာင္းနာျခင္း စသည့္ လကၡဏာမ်ားျဖစ္တတ္သည့္ ေရာဂါကို ျဖစ္ေစေသာEbstein-Barr Virus

- အသည္းေရာင္ေရာဂါျဖစ္ေစေသာ အသည္းေရာင္ေရာဂါဗိုင္းရပ္(စ္) ဘီပိုး၊ စီပိုး (HBV, HCV)

- အဖုအက်ိတ္မ်ားျဖစ္ေစေသာ Human Papilloma Virus (HPV)

- ေသြးကင္ဆာျဖစ္ေစေသာ HTLV

- HIV

ဒါေတြကိုေတာ့ထပ္မရွင္းေတာ့ပါဘူး။ ဘီပိုး၊ စီပိုး နဲ ့အိပ္(ခ်္)အိုင္ဗီပိုးေတြကေတာ့ အေတာ္မ်ားမ်ား သိျပီးၾကမွာ ျဖစ္ပါတယ္။

(၄) ေဟာ္မုန္းမ်ား။ ေဟာ္မုန္းေတြဟာလဲ ရင္သားကင္ဆာ၊ သားအိမ္ကင္ဆာ၊ သားအိမ္ေခါင္းကင္ဆာ၊ သားဥကင္ဆာ၊ သရက္ရြက္ကင္ဆာ၊ ဆီးက်ိတ္ကင္ဆာ စတဲ့ကင္ဆာေရာဂါေတြကို ျဖစ္ပြားေစပါတယ္။ အမ်ဳိးသမီးေတြမွာေတာ့

- ရာသိီဦး ေစာျခင္း (Early menarche)

- ေသြးဆံုးေနာက္က်ျခင္း (late menopause)

- သားသမီးမရျခင္း

- ငယ္ရြယ္စဥ္ အိမ္ေထာင္က်ျခင္း

- ကာလရွည္ၾကာစြာ တားေဆးမ်ားသံုးျခင္း

- ကိုယ္၀န္မၾကာခဏပ်က္က်ျခင္း

- ေဟာ္မုန္းႏွင့္ကုသျခင္း (Hormone Replacement Therapy) စတာေတြဟာ အထက္ပါ ကင္ဆာေရာဂါ ေတြနဲ ့ပက္သက္တဲ့ အေၾကာင္းအရာေတြျဖစ္ပါတယ္။

(၅) မ်ိဳးရုိးလိုက္ျခငး္။ ကင္ဆာေရာဂါဟုယူဆရေသာ အေျခအေနတြင္ ဆရာ၀န္မ်ား ေမးေလ့ရိွေသာ ေမးခြန္းမွာ ေဆြမ်ိဳးသားခ်င္းထဲတြင္ အလားတူကင္ဆာေရာဂါမ်ိဳးျဖစ္ဖူးသလား ဟူ၍ ျဖစ္သည္။ မ်ိဳးရုိးလိုက္ျခင္း သည္လည္း ကင္ဆာေရာဂါျဖစ္ပြားမွ ုျဖစ္စဥ္တြင္ ၁၀%ထိပက္သက္မွ ုရွိသည္။ မ်ဳိးရုိးလိုက္ေသာ ကင္ဆာ ေရာဂါမ်ား၏ ထူးျခားခ်က္မွာ အသက္ငယ္စဥ္မွာပင္စတင္ျဖစ္ပြားျခင္း၊ ပထမအဆင့္ပက္သက္ေသာ ေဆြမ်ဳိး (ဥပမာ-အေဖ၊အေမ၊ေမာင္ႏွမ)တြင္ ကင္ဆာျဖစ္ဖူးျခင္း၊ ဒုတိယအဆင့္ပက္သက္ေသာေဆြမ်ဳိး ႏွစ္ဦးထက္ မနည္းတြင္ ကင္ဆာေရာဂါျဖစ္ဖူးျခင္း၊ အသက္ရွင္မွ ု ေမွ်ာ္လင့္ခ်က္ေကာင္းျခင္းတိုု ့ ျဖစ္သည္။

(၆) ဓါတ္ေရာင္ျခည္သင့္ျခင္း။ ဓါတ္ေရာင္ျခည္သင့္ျခင္းေၾကာင့္ အထူးသျဖင့္ ေသြးႏွင့္ဆိုင္ေသာ ကင္ဆာမ်ား၊ သိုင္းရြိဳက္ကင္ဆာ၊ အစာျပြန္ကင္ဆာစတဲ့ ေ၇ာဂါေတြကိုျဖစ္ေစပါတယ္။ ကမာၻမွာ ထင္ရွားတဲ့ ဥပမာေတြကေတာ့ ဟီရုိရွီးမား၊ နာဂါစကီအႏုျမဴဗံုးက်ဲမွ ု၊ ရုရွား ခ်ီႏုိဘီး(လ္)စကာရားအႏုျမဴဓါတ္ေပါင္းဖို မေတာ္တဆမွ ုေတြပါ။ ထိုသို ့ေသာ လူအေျမာက္အျမားျဖစ္ပြားေစေသာ အႏုျမဴွဓါတ္ေ၇ာင္ျခည္မ်ဳိးသာမက ဓါတ္ေရာင္သင့္ေစေသာ ကုသမွ ုမ်ားသည္လည္း ကင္ဆာျဖစ္ေစႏုိင္မွ ုကို တိုးပြားေစသည္။

(၇) ပတ္၀န္းက်င္ညစ္ညမ္းမွ ုမ်ား။ ကားအိတ္ေဇာ၊ စက္ရုံမ်ားမွထြက္ေသာဓါတ္ေငြ ့ မ်ားသည္ အသက္ရႉ လမ္းေၾကာင္းတစ္ေလွ်ာက္ ကင္ဆာေရာဂါျဖစ္ပြားေစသည္။ ဓါတုေဗဒစက္ရုံမ်ား၊ အထည္စက္ရုံမ်ား၊ သတၱဳစက္ရုံမ်ားမွ စြန္ ့ပစ္ပစၥည္းမ်ားကို သန္ ့ စင္ျခင္းမရွိဘဲ (သို ့) သန္ ့စင္မွ ုအဆင့္အတန္းမျပည့္ဘဲ ျမစ္၊ ေခ်ာင္းမ်ားသို ့စြန္ ့ပစ္ျခင္း သည္လည္း လူအေျမာက္အျမားကို ကင္ဆာျဖစ္ေစေသာအေၾကာင္းအရာတစ္ခု ျဖစ္သည္။

(၈) ကာလရွည္စြာေနေလာင္ခံျခင္း။ အေရျပားကင္ဆာမ်ား၏ အဓိကအေၾကာင္းရင္းျဖစ္သည္။ အေနာက္ နိုင္ငံမ်ားတြင္ အျဖစ္မ်ားေသာေရာဂါ ျဖစ္သည္။ ရင္သားကင္ဆာ၊ ေသြးကင္ဆာျဖစ္ပြားမွ ု ေတြႏွင့္လည္း ဆက္စပ္သည္ ဟုဆိုၾကသည္။

(၉) အရက္။ အသည္းကင္ဆာ၊ အစာလမ္းေၾကာင္းကင္ဆာမ်ား၏ လက္သည္တရားခံတစ္ဦး ျဖစ္သည္။ အယ္(လ္)ကိုေဟာပါ၀င္မွ ု၊ ေသာက္သံုးမွ ုပမာဏ ႏွင့္ ကာလၾကာရွည္မွ ုတို ့မွာ ထည့္သြင္းစဥ္းစားရမည့္ အခ်က္မ်ားျဖစ္သည္။ ကာ(လ္)ဗာေဒါ့(စ္) ဟူသည့္ ပန္းသီးဘရမ္ဒီ ကိုေသာက္ေလ့ေသာက္ထရွိေသာ ျပင္သစ္ႏုိင္ငံေျမာင္ပိုင္းတြင္ အစာျပြန္ကင္ဆာျဖစ္ပြားမွ ုမွာ စပ်စ္၀ိုင္ေသာက္ေလ့ရိွေသာ ေတာင္ပိုင္းထက္ အဆမတန္ပိုမိုမ်ားျပားသည္ကို ေတြ ့ရွိရသည္။

အဆိုပါအခ်က္မ်ားမွာ ေယဘုယ်အျဖစ္မ်ားေသာ အခ်က္မ်ားျဖစ္ျပီး ကင္ဆာေရာဂါအမ်ဳိးအစားအလိုက္ သီးျခားအခ်က္မ်ားလည္း ရွိပါသည္။ မည္သို ့ဆိုေစ မိမိ၏ ေနထိုင္စားေသာက္မွ ုစတိုင္(လ္)ကို အကဲဲျဖတ္ ႏိုင္ေလာက္ျပီဟု ယူဆပါသည္။ ကင္ဆာေရာဂါမျဖစ္ပြားေအာင္ ရာႏွ ုန္းျပည့္ မဟုတ္ေသာ္လည္း အတတ္ ႏိုင္ဆံုး မည္သို ့ ကာကြယ္ႏိုင္သည္ကို သိရွိႏိုင္ျပီဟု ယူဆပါသည္။

ကင္ဆာေရာဂါအေၾကာင္း သိေကာင္းစရာ (၂)

အမွန္ကေတာ့ က်ြန္ေတာ္ရင္သားကင္ဆာအေၾကာင္းေရးဖို ့စိတ္ကူးမရွိေသးပါဘူး။ Suewann က တင္ေပးဖို ့ ေျပာလို ့ပါ။ ရင္သားကင္ဆာက သိထားသင့္တဲ့အေၾကာင္းတစ္ခုပါ။ အမ်ိဳးသမီးေတြကို အဓိကျခိမ္းေျခာက္ေန တဲ့ ေရာဂါတစ္ခုဆိုလဲ မမွားပါဘူး။ ဒါေပမယ့့္ ေစာေစာစီးစီး သိရွိရင္ ထိထိေရာက္ေရာက္ ကုသႏိုင္တဲ့အတြက္

ဘယ္လိုသူေတြမွာ ရင္သားကင္ဆာျဖစ္ပြားဖို ့အခြင့္အလမ္းပိုမ်ားသလဲ?

ဘယ္လိုေရာဂါလကၡဏာေတြနဲ ့လာမွာလဲ?

ေစာေစာစီးစီးသိေအာင္ဘာေတြလုပ္ႏိုင္မလဲ?

ဘယ္လိုနည္းလမ္းေတြနဲ ့ကုသႏိုင္သလဲ? ဆိုတာေတြ သိထားဖို ့လိုပါတယ္။

(၁) ဘယ္လိုသူေတြမွာ ရင္သားကင္ဆာျဖစ္ပြားဖို ့အခြင့္အလမ္းပိုမ်ားသလဲ?

- အပ်ိဳေဖာ္၀င္ေစာျခင္း (ရာသီဦးေစာျခင္း) (Early menarche)

- ေသြးဆံုးေနာက္က်ျခင္း (ရာသီကုန္ ေနာက္က်ျခင္း) (Late menopause)

- သားသမီးမထြန္းကားျခင္း

- သားဦးကို အသက္ (၃၀) ေက်ာ္မွ ေမြးဖြားျခင္း

- ရာသီကုန္ျပီးေနာက္ေဟာ္မုန္းအစားထိုးသံုးစြဲျခင္း

- ဓါတ္ေရာင္ျခည္ထိေတြ ့ခဲ့ဖူးျခင္း

- မိသားစု၀င္ထဲ၊ ဒါမွမဟုတ္ေဆြမ်ိဳးထဲတြင္ ရင္သားကင္ဆာ၊သားဥအိမ္ကင္ဆာမ်ားျဖစ္ဖူးျခင္း

စတာေတြဟာ ရင္သားကင္ဆာျဖစ္နုိင္ေျခ ပိုမ်ားေစတဲ့ အခ်က္ေတြပါ။ အဲဒီအခ်က္ေတြ မိမိမွာရွိတယ္ဆိုရင္ မိမိရင္သားကို အစဥ္ဂရုျပဳ စစ္ေဆးေနဖို ့ လိုပါလိမ့္မယ္။

(၂) ဘယ္လိုေရာဂါလကၡဏာေတြနဲ ့လာမွာလဲ?

- ရင္သားအက်ိတ္။ ဂ်ိဳင္းျပန္ရည္က်ိတ္ၾကီးျခင္း။

- ရင္သားအေရျပား ခ်ိဳင့္၀င္ျခင္း၊ ထူထဲျပီး လိေမၼာ္ခြံကဲ့သို ့ျဖစ္ေနျခင္း၊

- ႏုိ ့သီးေခါင္းခိ်ဳင့္၀င္ေနျခင္း၊ ႏုိ ့သီးတ၀ိုက္မွုိ ုစြဲသကဲ့သို ့ျဖစ္ျခင္း၊ ႏုိ ့သီးမွေသြးထြက္ျခင္း စတာေတြအျပင္ ကင္ဆာဆဲလ္မ်ားအျမစ္ပြားျခင္း (Metastasis) ေၾကာင့္ျဖစ္တဲ့ လကၡဏာေတြနဲ ့လဲလာႏုိင္ပါတယ္။

(၃) ေစာေစာစီးစီးသိေအာင္ဘာေတြလုပ္ႏိုင္မလဲ?

- မိမိရင္သားကိုေရခ်ိဳးစဥ္မွာျဖစ္ျဖစ္ တစ္ပါတ္တစ္ခါေလာက္ စမ္းၾကည့္သင့္ပါတယ္။ (အထူးသျဖင့္ ကိုယ္၀န္ေဆာင္စဥ္နဲ ့ကိုယ္၀န္ေဆာင္ျပီးစအခ်ိန္မ်ား)စမ္းတဲ့အခါမွာလည္း ႏုိ ့ သီးေအာက္မွအစ၊ ရင္သား တစ္ခုလံုး၊ ဂ်ိဳင္းအထိ စမ္းသင့္ပါတယ္။

- အထက္မွာေျပာထားတဲ့ ေရာဂါျဖစ္ႏိုင္ေျခရွိတဲ့သူမ်ိဳးဆို၇င္ေတာ့ လိုအပ္သလို ရင္သားဓါတ္မွန္ (Mammogram) ကို ၁-၂ႏွစ္တစ္ၾကိမ္ထိ ရုိက္ျပီး စစ္ေဆးသင့္ပါတယ္၊(လိုအပ္သလိုဆိုတဲ့ေန၇ာမွာ သက္ဆိုင္ရာပါရကူက မည္သည္အသက္အရြယ္ကစရုိက္၇မယ္ ဆိုတာကို risk factor ေတြအေပၚ မူတည္ျပီး confirm လုပ္သင့္တာေတြကို လုပ္ျပီး ဆံုးျဖတ္ေပးပါလိမ့္မယ္။ ဖြံ ့ျဖိဳးျပီးႏိုင္ငံေတြမွာေတာ့ screening program ေတြနဲ ့လုပ္ေနပါတယ္။ National Cancer Institute (U.S) guideline အ၇ အသက္ ၄၀-၇၀ ၾကားကို ၁-၂ႏွစ္တစ္ၾကိမ္ screening လုပ္ဖို ့recommend လုပ္ပါတယ္။ NHS Breast Screening Programme (UK) ကေတာ့ ၅၀-၇၀ႏွစ္ၾကားကိုလုပ္ပါတယ္။ )

- တစ္ကယ္လို ့မသကၤာဖြယ္ရာအက်ိတ္ (သို ့) ရင္သားဓါတ္မွန္ရလဒ္မ်ိဳးေတြ ့ရင္ေတာ့ ရင္သားအသားစယူစစ္ေဆးျခင္း (FNA, Core biopsy, Excisional biopsy)၊ ျပန္ရည္က်ိတ္စစ္ေဆးမွဳမ်ား အျပင္ အဆုတ္၊အသည္း၊အရိုးအစရွိေသာအစိတ္အပိုင္းမ်ားသို ့ ကင္ဆာပြားျခင္းရွိမရွိစမ္းသပ္မွဳေတြကို ဆက္လုပ္မွာျဖစ္ပါတယ္။

(၄) ဘယ္လိုနည္းလမ္းေတြနဲ ့ကုသႏိုင္သလဲ?

- ခြဲစိတ္မွဳကေတာ့မျဖစ္မေနလုပ္ရမွာပါ (အသားစအေျဖကကင္ဆာျဖစ္ေနရင္)။ ေရာဂါက အေစာပိုင္းအဆင့္မွာရွိေသးရင္ေတာ့ ရင္သားထိန္းသိမ္းခြဲစိတ္ျခင္း (Breast Conservative Treatment) လုပ္ႏိုင္တဲ့အတြက္ရင္သားကိုထိန္းသိမ္းႏိုင္မွာပါ။ ေရာဂါအဆင့္ျမင့္ေနရင္ေတာ့ ရင္သားသာမကျပန္ရည္က်ိတ္ မ်ားပါထုတ္ပစ္ရမွာပါ။

- ကင္ဆာတိုက္ဖ်က္ေဆးမ်ားႏွင့္ကုသျခင္း(Chemotherapy)ကလည္းခြဲစိတ္မွ ုမတိုင္မီနဲ့ ့ခြဲစိတ္ျပီး၊ (သို ့)ခြဲစိတ္ျပီးမွာ လူနာရဲ ့ အသက္၊ရာသီအေနအထား၊အၾကိတ္အရြယ္အစား၊ျပန္ရည္က်ိတ္ပါ၀င္မွ ု၊ ေဟာ္မုန္းလက္ခံပရုိတင္း(ER/PR) စတာေတြအေပၚမွာမူတည္ျပီး ေပးေလ့ရွိပါတယ္။

- ဓါတ္ေရာင္ျခည္ျဖင့္ကုသျခင္း(Radiation Therapy)တို ့အျပင္

- ေဟာ္မုန္းကုထံုး(Hormonal Therapy)၊ ဇီ၀ကုထံုး(Biotherapy)စတဲ့ ထိေရာက္ေသာေခတ္မီ ကုထံုးေတြနဲ ့ပူးတြဲကုသႏိုင္ပါတယ္။ ကုသမွ ုေတြအျပီးမွာလည္း သံုးလတစ္ၾကိမ္၊ ေျခာက္လတစ္ၾကိမ္၊ တစ္ႏွစ္တစ္ၾကိမ္ အစရွိသျဖင့္ ျပန္လည္ေခၚယူစမ္းသပ္မွဳတို ့ ပုံမွန္သြားေရာက္ဖို ့လိုအပ္ပါတယ္။ ဒါဟာ ေရာဂါျပန္လည္ထၾကြမွဳ၊ အျခားအစိတ္အပိုင္းမ်ားသို ့ကင္ဆာပ်ံ ့ႏွံ ့မွဳေတြရွိမရွိ သိရွိဖို ့ျဖစ္လို. အလြန္ အေရးၾကီးပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္

- ေရာဂါမျဖစ္ခင္စဥ္ကတည္းက ေရွာင္ၾကဥ္၍ ရသည္ကို ေရွာင္ၾကဥ္ျခင္း (ဥပမာ-ေဟာ္မုန္းမ်ား)

- ေရာဂါကို ေစာစီးစြာ သိရွိေအာင္ သတိ(awareness)ထား၍ မိမိကိုယ္ကိုစမ္းသပ္ျခင္း (Self examination)

- ထိေရာက္ေသာကုသမွဳခံယူျခင္းျဖင့္ ေရာဂါအဆင့္မတိုးေအာင္ ကာကြယ္ျခင္း

- ကုသမွဳခံယူျပီးေနာက္ ဆရာ၀န္ညႊန္ၾကားသည့္အတိုင္း ျပန္လည္ျပသျခင္းစတာေတြနဲ ့ ရင္သားကင္ဆာ ေရာဂါကို ရင္ဆိုင္ေက်ာ္လႊားႏိုင္ၾကမွာပါ။

Note*: You can read more about self examination of breast here.

Ref:Public Health

ေမမြန္ေက်ာ္