မူလတန္းပညာေရးအေတြးအေခၚ ၁၃

မင္းခက္ရဲ (Min Khet Ye)

စိတ္လႈပ္ရွားခံစားႏုိင္စြမ္း ( emotion )
လြန္ခဲ႔တဲ႔ ဆယ္စုႏွစ္တစ္ခုေက်ာ္ေလာက္ တကၠသုိလ္ဘုန္းႏုိင္က သူ႔ရဲ႕ စိတ္ပညာေဆာင္းပါးေတြမွာ IQ ( intelligent quotient ) နဲ႔ EQ ( emotional quotient) အေၾကာင္းကုိ ေရးသားခဲ႔တယ္။ လူအမ်ား စိတ္၀င္စား ခံရတဲ႔ ေဆာင္းပါးျဖစ္ခဲ႔သလုိ စာအုပ္ထုတ္ေတာ႔လည္း လူေတြပတ္စပ္ဖ်ား EQ အေၾကာင္းေျပာစမပ္ျဖစ္ခဲ႔တာမွတ္မိတယ္။ ေဆာင္းပါးရဲ႕ အဓိက အေၾကာင္းအရာကေတာ႔ IQ လုိ႔ေခၚတဲ႔ အသိပညာျပကိန္းသာလ်င္မက စိတ္လႈပ္ရွားမႈ ဆုိင္ရာ ျပကိန္း ( EQ )ဟာလည္း အေရးႀကီးတယ္ ဆုိတာပဲ ။ ဆုိလုိခ်င္တာ လူေတြရဲ႕ ဥာဏ္ရည္ေတြကုိ တုိင္းတာတဲ႔ ေနရာ မွာ အသိပညာဆုိင္ရာ သာလ်င္မဟုတ္ဘဲ စိတ္လႈပ္ရွားမႈပုိင္ဆုိင္ရာကလည္း အေရးႀကီးတယ္။ ဒါေၾကာင္႔လည္း မူလတန္း ကေလးငယ္ေတြကုိ စိတ္လႈပ္ရွားခံစားႏုိင္စြမ္းကုိ သင္ၾကားျပသေပးႏုိင္ဖုိ႔ဆုိတာ အေရးႀကီးတဲ႔ အခန္းက႑တစ္ခုပဲ ။
စိတ္လႈပ္ရွားခံစားမႈသာမရွိရင္ ယေန႔ ဒႆနပညာမွာ ဆင္ျခင္မႈ ၊ ေၾကာင္းက်ဳိးဆင္ျခင္မႈ ဆုိတာကုိ သံသယျဖစ္ျငင္းခုံေနတဲ႔ ပညာေတြ အမ်ားႀကီးပါပဲ ။
အထူးသျဖင္႔ အေဆာက္အအုံလြန္၀ါဒနဲ႔ ပုိ႔စ္ေမာ္ဒန္၀ါဒေတြမွာေတြ႔ရမယ္။ တစ္ခါတစ္ရံမွာ သာမန္ေန႔စဥ္ လူေနမႈဘ၀အတြင္း လုပ္ေနၾကတဲ႔ ဆင္ျခင္မႈ ၊ ဆင္ျခင္တုံတရား ၊ ေၾကာင္းက်ဳိးဆင္ျခင္မႈဆုိတာ သူတုိ႔အေပၚတည္ ေဆာက္ထားတဲ႔ လူမႈ အေဆာက္အအုံအတြင္း ခ်မွတ္ထားတဲ႔ အမွန္တရား ၊ ကုိယ္က်င္႔တရားတန္ဖုိးစံေတြ အတြင္းက သာလ်င္ ျပန္လည္ေတြးေတာေနၾကလုိ႔ပဲ ။ အဲဒီလုိ လူမႈအေဆာက္အအုံအတြင္းက ထြက္လုိက္တဲ႔အခါ သူတုိ႔သိမွတ္ နားလည္ထားတ႔ဲ အမွန္တရားနဲ႔ တန္ဖုိးစံေတြဟာ အဲဒီေလာက္တင္းတင္းၾကပ္ၾကပ္ ခံယူထားရမယ္႔ အရာေတြ မဟုတ္ ဘူးဆုိတာကုိေတြ႔ၾကရမယ္။ ဒါကုိ ဂ်ဴးလူမ်ဳိး ဒႆနပညာရွင္က ဂ်ဴလူမ်ဳိးေျခာက္သန္းေက်ာ္ကုိ ရက္ရက္စက္စက္ သတ္ျဖတ္ျပစ္ခဲ႔တဲ႔ အုိက္ခမန္းကုိ ေလ႔လာျပပုံမွာ ေတြ႔ရမယ္။ အုိက္ခမန္းဟာသူ႔ရဲ႕ နာဇီေခတ္ကာလအတြင္း တည္ေဆာက္ထားတဲ႔ သိမႈအေဆာက္အအုံအတြင္း ဂ်ဴးလူမ်ဳိးေျခာက္သန္း အေပၚ သတ္ျဖတ္မႈအေပၚ သူ႔ရဲ႕ ဆင္ျခင္မႈ ၊ ေၾကာင္းက်ဳိးဆင္ျခင္မႈဟာ အဲဒီ နာဇီအေဆာက္အအုံအတြင္း ခ်မွတ္ထားတဲ႔ အမွန္တရားပုံစံ နဲ႔ ကုိယ္က်င္႔တရားပုံစံ ေတြအရသာလ်င္ေတြးခဲ႔တယ္။ သူဟာ သူ႔တာ၀န္ကုိသူေက်ပြန္စြာထမ္းေဆာင္ခဲ႔တဲ႔အတြက္ မွန္ခဲ႔တယ္။ သူဟာ မွားယြင္းေနတဲ႔ ကုိယ္က်င္႔တရားပုံစံ ရွိသူမဟုတ္ဘူး ဆုိတာကုိ သူ႔ ဘက္နဲ႔သူ ဆင္ျခင္ျပခဲ႔တာကုိေတြ႔မယ္။ အိုက္ခမန္းကို စီရင္တဲ႔ တရားခြင္မွာ အုိက္ခမန္းရဲ႕ ပုံစံဟာ ဆင္ျခင္မႈ အျပည္႔အ၀ရွိေနၿပီး ခံစားခ်က္ကင္းမဲ႔ေနတဲ႔စက္ရုပ္တစ္ေကာင္ နဲ႔ တူေနခဲ႔တယ္။ စိတ္လႈပ္ရွားခံစား နုိင္စြမ္းဆုိတာက တကယ္ေတာ႔ လူမႈအေဆာက္အအုံအတြင္းက ပုံေသခ်မွတ္ထားတဲ႔ အမွန္တရားပုံစံေတြကုိေက်ာ္ လြန္တဲ႔ လူသားဆန္မႈကုိ ယူေဆာင္ေပးတဲ႔ အရာတစ္ခုျဖစ္တယ္။
ျမန္မာ႔ ပညာေရး
ယေန႔ က်ေနာ္တုိ႔ဆီမွာ ဘာသာေရးအေျခခံအေတြးေခၚကုိက အေၾကာင္းအက်ဳိးကုိ ဦးစားေပးလမ္းခင္း ေပးထားတယ္။ စိတ္လႈပ္ရွားခံစားမႈ ဆုိတာကုိလည္း စိတ္ထိခုိက္ခံစားလြယ္ျခင္း ( sensitivity ) ဆုိတာနဲ႔ ျပတ္ျပတ္သား သားကြဲျပားပုံမရဘူးၾကဘူး။ေန႔စဥ္လူေနမႈဘ၀အတြင္းက ဘာသာေရးအေျခခံမွာကုိ ေၾကာင္းက်ုိးဆင္ျခင္မႈ ကုိ ဦးစားေပးထားၿပီး က်ေနာ္တုိ႔ရဲ႕ ပညာေရးဟာ ဘာသာေရးအဓိကလႊမ္းမုိးခံရၿပီး ေလာကီမဆန္ေတာ႔ကာ ပညာသင္ၾကားမႈ အတြင္း ကေလးေတြကုိ စိတ္လႈပ္ရွားမႈခံစားမႈ သင္ၾကားေပးဖုိ႔ လစ္လ်ဴရႈထားၾကပုံရတယ္။ စိတ္လႈပ္ရွားခံစားမႈ ဆုိတာ ဘာသာတရားရဲ႕ အဆုံးအမနဲ႔ ဆန္႔က်င္ဘက္ျဖစ္ၿပီး လူသားကုိ အားနည္းေပ်ာ႔ညံ႔ေစတယ္၊ ေတြးေ၀ေစတယ္၊ အာရုံ ခံစားမႈေတြမ်ားျပားၿပီးသတိသမာန္ဇဥ္ ပ်က္ယြင္းေစတယ္လုိ႔ ခံယူထားၾကပုံလည္းရတယ္။ အေၾကာင္းက ပညာေရးမွာ ေလာကီဆန္မႈကင္းေ၀းျခင္း နဲ႔ စိတ္လႈပ္ရွားခံစားမႈကုိ တန္ဖုိးထားျခင္းဆုိတာကုိ လုံး၀ ေပ်ာက္ကြယ္ေနရတ႔ဲ အတြက္ပဲ ။ ကေလးေတြကုိ ရုိက္ႏွက္ဆုံးမတတ္တဲ႔ ပညာေရး ၊ အလြတ္က်က္မွတ္ၿပီး စာေမးပြဲကုိ ေၾကာက္ရႊံ႕ေစတဲ႔ ပညာေရး ၊ လြတ္လပ္မႈနဲ႔ လႈပ္ရွားေဆာင္ရြက္မႈေတြေပ်ာက္ကင္းေနတဲ႔ ပညာေရး ၊ အႏုပညာနဲ႔ ၀ိဇၨာ ပညာရပ္ေတြ အရာမ ၀င္တဲ႔ ပညာေရးမွာ ကေလးေတြကုိ စိတ္လႈပ္ရွားမႈေပးမယ္ဆုိရင္လည္း စိတ္ခံစားလြယ္မႈတစ္မ်ဳိးျဖစ္တဲ႔ ေၾကာက္ရႊံ႕မႈ နဲ႔ မ၀ံ႔မရဲ ျဖစ္မႈေတြကုိသာလ်င္ ေပးအပ္မွာျဖစ္မယ္။ အေသအခ်ာေလ႔လာစိစစ္ၾကည္႔ရင္ အဲဒီလုိ ေပးအပ္ေနတာကုိလည္း ေတြ႔ ရမယ္။ ဆရာေတြၾကည္႔ၿပီး ေၾကာက္ေနရတဲ႔ ကေလးေတြဟာ ဘယ္လုိလုပ္ျဖင္႔ စိတ္လႈပ္ရွားခံစားမႈ ဆုိင္ရာ အသိပညာ ( emotional intelligence ) ဆုိတာကုိ ရရွိႏုိင္မွာတဲ႔လဲ ။
စိတ္လႈပ္ရွားမႈခံစားမႈဆုိင္ရာ အသိပညာ
က်ေနတုိ႔ တကၠသုိလ္၀င္တန္း အဂၤလိပ္စာ ဖတ္စာအုပ္ Looking Good မွာ အထူးအေရးပါတဲ႔ စကား လုံး တစ္လုံးရွိပါတယ္။ ဆရာဆရာမေတြနဲ႔ အဲဒီ ေဆာင္းပါးရဲ႕ အႏွစ္သာရကုိ ထုတ္တတ္တယ္ဆုိရင္ ဒီေဆာင္းပါးဟာ စိတ္လႈပ္ရွားခံစားမႈဆုိင္ရာ အသိပညာတစ္ခုကုိ ညြန္းဆုိျပသြားတဲ႔ ေဆာင္းပါးဆုိတာေတြ႔ရမယ္။ ဒီအခါမွာ စိတ္လႈပ္ရွားခံစားမႈနဲ႔ အသိပညာဥာဏ္ ႏွစ္ခုစလုံးရဲ႕ အေရးပါပုံကုိ ညြန္းဆုိ ရွင္းလင္းနုိင္ရပါမယ္။ ဆက္ရရင္ ဒီေဆာင္းပါးမ်ားအဓိကညြန္းဆုိထားတဲ႔ စိတ္လႈပ္ရွားခံစားမႈဆုိင္ရာ အသိပညာတစ္ခုကေတာ႔ self-acceptance ကုိယ္႔ကုိယ္လက္ခံႏိုင္စြမ္း ဆုိတဲ႔စကားလုံးပါပဲ ။ ဒီလုိ လူတစ္ေယာက္ဟာ ကုိယ္႔ကုိယ္ကုိယ္လက္ခံႏုိင္စြမ္းရွိျခင္း လူသားဘ၀ရဲ႕ ေအာင္ျမင္မႈလမ္းေၾကာင္းတစ္ခုကုိ ေလ်ာက္လွမ္းႏုိင္စြမ္းရွိဖုိ႔ရာ အေရးအႀကီးဆုံးအခ်က္ပါပဲ။ ဒါဆုိရင္ တျခားေသာ စိတ္လႈပ္ရွားခံစားမႈေတြျဖစ္တဲ႔ ကုိယ္႔ကုိယ္ကုိယ္နည္းလည္မႈ ( self-awareness ) ၊ ကုိယ္ပုိင္းစည္းမ်ဥ္း စည္းကမ္းရွိျခင္း ( self-discipline ) ၊ စြဲၿမဲစြာလုပ္လုိစိတ္ ( persisitence ) ၊ စာနာေထာက္ထားစိတ္ ( empathy) လုိ အရာေပါင္းမ်ားစြာကုိ ကေလးေတြကုိ ျပဳစုပ်ဳိးေထာင္ဖုိ႔ရာ ဘယ္ေလာက္အေရးႀကီးသလဲဆုိတာကုိ က်ေနာ္တုိ႔ရဲ႕ ပညာေရး က သိတတ္နားလည္ဖုိ႔ လုိအပ္ေနပါၿပီ ။ ျမန္မာ႔ ပညာေရးတစ္ေလ်ာက္ စိတ္လႈပ္ရွားခံစားမႈဆုိင္ရာ အသိပညာကုိ ျပဳစုပ်ဳိးေထာင္ေပးဖုိ႔ရာ ေမ႔ေပ်ာက္ခံထားရတာ၊ မေပၚမလြင္ျဖစ္ေနတာကုိ ျပန္လည္ထုတ္ေဖာ္ဖုိ႔လူၿပီ ။ စစ္အာဏာရွင္ေတြ ကေန တည္ေဆာက္ခဲ႔တဲ႔ သိမႈအေဆာက္အအုံအတြင္းမွာရွိေနတဲ႔ အမွန္တရား ၊ကုိယ္က်င္႔တရားတန္ဖုိးစံေတြကုိ အေသစြဲမွတ္ကုိင္စြဲၿပီး ဆင္ျခင္မႈလုပ္ေနတဲ႔ ပုံစံေတြကုိ တုိက္စားၿဖဳိဖ်က္ဖုိ႔က စိတ္လႈပ္ရားမႈဆုိင္ရာ အသိပညာက သာလ်င္ ပုိၿပီး စြမ္းေဆာင္မႈေပးပါလိမ္႔မယ္။
ဆရာႏွင္႔ စိတ္လႈပ္ရွားခံစားမႈ ဆုိင္ရာ အသိပညာ
တကယ္က ပညာေရးမွာ သင္ၾကားေပးရမယ္႔ အသိပညာ ပုံစံ ၇ႏွစ္မ်ဳိးရွိပါတယ္။ ဒီအသိပညာခုႏွစ္မ်ဳိးမွာမွ ျမန္မာ႔ ပညာေရးမွာ လစ္လ်ဴရႈခံစားရဆုံးဟာ စိတ္လႈပ္ရွားခံစားမႈဆုိင္ရာ အသိပညာဆုိတာကုိေတြ႔ရမယ္။ အသိပညာဆုိင္ရာ ခုနွစ္မ်ဳိးကုိေလ႔လာၾကည္႔ရင္ - ၁။ ဘာသာေဗဒဆုိင္ရာအသိပညာ ၂။ ေလာဂ်စ္နဲ႔ သခ်ၤာဆုိင္ရာ အသိပညာ ၃။ ဂီတ ဆုိင္ရာ အသိပညာ (သရုပ္ျပမႈ ၊ စာစီကုံးမႈ ၊ သီခ်င္တည္ဆုိမႈ ေတြ ပါ၀င္တယ္ ) ၄။ ခႏၶာကုိယ္ကုိ အသုံးခ်ၿပီး ျပႆနာေတြကုိ ေျဖရွင္းႏုိင္တဲ႔ အ သိပညာ ( bodily-kinaesthetic intelligence ) ။ ၅။ ေနရာနဲ႔က်ယ္ျပန္႔ ဧရိယာေတြ အေပၚ မွတ္မိအသုံးျပဳနုိင္တဲ႔အသိပညာ ။ ၆နဲ႔၇ကေတာ႔ စိတ္လႈပ္ရွားဆုိင္ရာ အသိပညာရဲ႕ အမ်ဳိးအစားခြဲႏွစ္ခု ျဖစ္တဲ႔ လူလူခ်င္းၾကား ဆက္ဆံေရးအသိပညာ နဲ႔ ကုိယ္တြင္းစိတ္ခံစားခ်က္ကုိ နားလည္ျခင္္း အသိပညာပဲ။ လူလူခ်င္းၾကား ဆက္ဆံေရးအသိပညာဆုိတာ တျခားေသာလူေတြရဲ႕စိတ္ခံစား ၊ စိတ္ဆႏၵ ၊ ရည္ရြယ္ခ်က္ စတာေတြကုိ နားလည္ ခံစားေပးႏုိင္တဲ႔ စိတ္ပညာပဲ။ ကုိယ္တြင္းစိတ္ခံစားခ်က္ကုိ နားလည္ျခင္းကေတာ႔ ကုိယ္႔ကုိယ္ကုိယ္လက္ခံႏုိင္ျခင္ ၊ ကုိယ္႔ကုိယ္ကုိယ္ နားလည္ျခင္း ၊ ကုိယ္႔ရဲ႕ငါျဖစ္မႈ ( self) ကုိယ္ သေဘာေပါက္ျခင္းလုိ႔ အရာမ်ဳိးသာလ်င္ျဖစ္တယ္။ သင္ရုိးညြန္တမ္း၊ ျပင္ပသင္ရုိးညြန္းတမ္း ၊ ေက်ာင္းရဲ႕ဖြဲ႔စည္းတည္ေဆာက္ပုံေတြထဲမွာ အဲဒီလုိ အသိပညာ ေတြျဖစ္ေပၚလာေအာင္ အသုံးခ်ႏုိင္ဖုိ႔လုိတယ္။ ဒါ႔အျမင္ဆရာေတြမွာလည္း စိတ္လႈပ္ရွားခံစားႏုိင္စြမ္း ျမင္႔မားေနဖုိ႔ လုိတယ္။ ဒါမွ ေက်ာင္းသားက ေၾကာက္ေနတာလား ၊ စဥ္းစားေနတာလားဆုိတဲ႔ စိတ္ခံစားခ်က္ကုိ နားလည္ၿပီး ျပဳျပင္ စီရင္ႏိုင္မွာ ျဖစ္တယ္။ ထိေရာက္တ႔ဲ သင္ၾကားျခင္းဆုိတာ ေက်ာင္းသားကုိ ၿခိမ္းေျခာက္ေနတာ မဟုတ္ဘူး။ အတင္း အဓမၼရုိက္သြင္းေနတာမဟုတ္ဘူး။ ထိေရာက္တဲ႔ သင္ၾကားျခင္းဆုိတာထဲမွာ ေက်ာင္းသားရဲ႕စိတ္လႈပ္ရွားခံစားခ်က္ ကုိ နားလည္ႏုိင္ေလာက္တဲ႔ စိတ္လႈပ္ရွားခံစားႏုိင္စြမ္း အသိပညာတစ္ရပ္ ဆရာဆရာမေတြမွာလည္း ျဖစ္ထြန္းေနဖုိ႔လုိ တယ္။
မင္းခက္ရဲ