အမွဳမွန္ ေပၚေပါက္လာေစေၾကာင္း

Khin Ma Ma Myo

(ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ အင္မတန္မွ ထူးျခားဆန္းၾကယ္တဲ့ မွဳခင္းျဖစ္ပြားရာ ေနရာ ဆန္းစစ္ခ်က္ေတြ ေပၚထြက္လာတတ္ပါတယ္။ မဟုတ္ပဲ ဆိုတဲ့ စကားလံုးေတြပါတဲ႕ ဆန္းစစ္ခ်က္ေတြပါ။ ဥပမာအားျဖင့္ ဒီကေန႕ ေပၚထြက္လာတဲ့ ေကာင္းခါးမွဳခင္း ဆန္းစစ္ခ်က္ စာမွာ စစ္ဖိနပ္ရာ မဟုတ္ပဲ၊ aerosoft ဖိနပ္ရာ ဆိုတဲ့ စာလံုးေတြနဲ႕ အလားတူ (မဟုတ္ပဲ......) အေျချပဳစကားလံုးေတြ ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ား ေတြ႕ရပါတယ္။ ဘာလို႕ ေတြ႕ရွိခ်က္ကို ေတြ႕ရွိခ်က္လို မေရးပဲ၊ တစံုတရာကို အကာအကြယ္ျပဳစကားလံုးသေဘာ သက္ေရာက္တဲ့ စကားလံုးေတြ ပါ၀င္ေနရသလဲ။ စြပ္စြဲမွဳေတြ၊ သံသယေတြ ကိစၥ မေျပာလိုပါ။ ဒါေပမယ့္ ဒီထက္ပိုျပီး၊ ယုတိၱတန္ဖို႕ေတာ့ လိုေလမလားပဲ။ မေရရာမွဳေတြ မ်ားလာရင္ေတာ့ ႏိုင္ငံတကာ စံုစမ္းစစ္ေဆးေရးအဖြဲ႕မ်ားကို အကူအညီေတာင္းတာ ပဲျဖစ္ျဖစ္၊ stakeholder ေပါင္းစံု ပါ၀င္တဲ့ စံုစမ္းစစ္ေဆးေရးအဖြဲ႕မ်ား ဖြဲ႕စည္းတာပဲျဖစ္ျဖစ္ ေတာင္းဆိုၾကဖို႕ လိုပါတယ္။ ထိုင္းႏိုင္ငံမွာ ျပစ္မွဳက်ဴးလြန္သူဟု သံသယျဖစ္ခံရသူမ်ားကိုေတာင္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးနဲ႕ ဥပေဒျပဳေရးက အမွဳမွန္ေပၚေပါက္ေရး၊ မွားယြင္းစြပ္စြဲခံရမွဳမ်ား ပေပ်ာက္ေရး စတာေတြအတြက္ ပါ၀င္ပတ္သက္ခဲ့ေသးတာပဲ။
ျမန္မာ့ေျမမွာ ျဖစ္သြားတဲ့ ကိစၥမွာ အမွဳမွန္ေပၚေပါက္ေရး၊ မွားယြင္းစြပ္စြဲခံရမွဳမ်ား ပေပ်ာက္ေရးအတြက္လဲ ထိထိမိမိ ပါ၀င္ပတ္သက္ဖို႕ လိုပါတယ္။ ဒီကိစၥဟာ ျမန္မာ့တရားဥပေဒစိုးမိုးေရးနဲ႕ ျမန္မာႏိုင္ငံ ရဲတပ္ဖြဲ႕ရဲ႕ စြမ္းရည္ေတြကို ကမၻာသိ စိန္ေခၚခ်က္ ျဖစ္ပါတယ္။ High Profile Case ျဖစ္တဲ့အတြက္ အမွဳမွန္ေပၚေပါက္ေရးမွာ ရဲတပ္ဖြဲ႕အေနနဲ႕ Interpol ကို နည္းပညာနဲ႕ အၾကံဥာဏ္ အကူအညီ ေတာင္းခံလို႕ရႏိုင္ပါတယ္။ ျပစ္မွဳအမွန္တကယ္က်ဴးလြန္သူသာ ျပစ္ဒဏ္ခံရေရး၊ ျပစ္မွဳမက်ဴးလြန္သူ
ကို spacegoat အသံုးျပဳမွဳ မရွိေစေရး၊ ျပစ္မွဳက်ဴလြန္သူကို အကာအကြယ္မေပးေရး စတဲ့ အခ်က္ေတြဟာ ရဲတပ္ဖြဲ႕ရဲ႕ ဂုဏ္သိကၡာဆိုင္ရာ က်င့္၀တ္မ်ားျဖစ္တဲ့အတြက္ ဒီက်င့္၀တ္မ်ားကို မခ်ိဳးေဖာက္ေသာ အမွဳမွန္ ေပၚေပါက္လာေစေၾကာင္း ဆုေတာင္းမိပါရဲ႕)

ခင္မမမ်ိဳး (၂၄၊ ၁၊ ၂၀၁၅)

Crime Scene Investigation (မွဳခင္းျဖစ္ပြားရာေနရာ ဆန္းစစ္ခ်က္) အေၾကာင္း သိေကာင္းစရာ
မွဳခင္းျဖစ္ပြားရာေနရာေလ့လာဆန္းစစ္ခ်က္မ်ားျပဳလုပ္ရာမွာ ရွာေဖြျခင္း၊မွတ္တမ္းျပဳစုျခင္း၊ သက္ေသခံအေထာက္အထားမ်ားကို ေျခရာလက္ရာမပ်က္ေအာင္ ထိန္းသိမ္းျခင္းစတာေတြ ျပဳလုပ္ရတဲ့အတြက္မွဳခင္းျဖစ္ပြားရာေနရာေလ့လာဆန္းစစ္ခ်က္ ဆိုတာကိုျဖည္းျဖည္းမွန္မွန္နဲ႕စနစ္တက် ျပဳလုပ္ရတဲ့ျဖစ္စဥ္တရပ္အျဖစ္ မွဳခင္းပညာရွင္မ်ားကဆိုေလ့ရွိၾကပါတယ္။ ေကာင္းမြန္ေသာဆက္ဆံေရးနဲ႕ စနစ္တက်စုဖြဲ႕လုပ္ေဆာင္ႏိုင္မွဳဟာမွဳခင္းျဖစ္ပြားရာေနရာဆန္းစစ္ခ်က္ရဲ႕ အရည္အေသြးကိုေဖာ္ျပေပးပါတယ္။

မွဳခင္းျဖစ္ပြားရာေနရာမ်ား
မွဳခင္းျဖစ္ပြားရာေနရာေတြကိုအၾကမ္းဖ်ဥ္းအားျဖင့္ primaryscene နဲ႕secondary sceneဆိုျပီးႏွစ္မ်ိဳး ခြဲျခားႏိုင္ပါတယ္။ primary sceneဆိုတာကလူေသအေလာင္း (သို႕မဟုတ္)သားေကာင္ကိုေတြ႕ရွိတဲ့ ေနရာ ျဖစ္ပါတယ္။Secondary sceneဆိုရာမွာေတာ့မွဳခင္းက်ဴးလြန္ခံရတဲ့သားေကာင္ရဲ႕ ေနအိမ္၊သံသယျဖစ္ဖြယ္ရွိေသာမွဳခင္းက်ဴးလြန္သူရဲ႕ ေနအိမ္၊ကား၊ ဆိုင္ကယ္စသည္မ်ားနဲ႕အျခားဆက္စပ္ အတြင္းအျပင္ေနရာမ်ားပါ၀င္ပါတယ္။ secondaryscenes အမ်ားစုကိုအေသးအမႊားမ်ားကအစ သက္ေသအေထာက္အထားရွာေဖြရတဲ့ အေသးစိတ္ရွဳေထာင့္နဲ႕ရွဳျမင္စရာ မလိုအပ္ပါဘူး။ေနရာေဒသ အေျခအေနကိုျခံဳငံုသံုးသပ္ဖို႕ပဲလိုအပ္ပါတယ္။ မွဳခင္းျဖစ္ပြားရာေနရာနဲ႕ပတ္သက္ျပီး ထပ္မံစဥ္းစားသင့္တဲ့ အခ်က္တခ်က္ကေတာ့ျဖစ္ပြားရာေနရာရဲ႕ လူအမ်ားလွဳပ္ရွားမွဳ အေျခအေနျဖစ္ပါတယ္။
ဒီလိုအေျခအေနေတြေပၚမွာ မူတည္ျပီး၊မွဳခင္းျဖစ္ပြားရာေနရာကိုကာကြယ္တဲ့ အကာအရံ၊ အတားအဆီးေတြ (boundaries of acrime scene) သတ္မွတ္ရမွာျဖစ္ပါတယ္။ အခ်ိဳ႕ရဲတပ္ဖြဲ႕ေတြကေတာ့ ရွာေဖြေရးအဖြဲ႕ငယ္မ်ားဖြဲ႕စည္းျပီး၊ သတ္မွတ္ေလ့ရွိၾကေပမယ့္ရဲတပ္ဖြဲ႕အမ်ားစုကေတာ့အတြင္းစည္း၊ အျပင္စည္းေတြခြဲျခားသတ္မွတ္ေလ့ရွိပါတယ္။အတြင္းစည္းကေတာ့ မွဳခင္းျဖစ္ပြားရာေနရာျဖစ္ျပီး၊ အျပင္စည္းကေတာ့၀င္ေပါက္၊ ထြက္ေပါက္ျဖစ္ႏိုင္ေသာေနရာမ်ားနဲ႕ သဲလြန္စ (ဥပမာ-က်ည္ဆန္ခြံရွိႏိုင္ေသာေနရာ)ေတြ႕ႏိုင္ေသာေနရာမ်ား ပါ၀င္တဲ့ေဘးပတ္၀န္းက်င္ျဖစ္ပါ တယ္။သံသယျဖစ္ဖြယ္ မွဳခင္းက်ဴးလြန္သူကထြက္ေျပးသြားႏိုင္ေခ်ရွိတဲ့လမ္းေၾကာင္းေတြကို တြက္ဆႏိုင္ခဲ့ရင္ေတာ့ တိုးခ်ဲ႕စည္းထပ္မံသတ္မွတ္ဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။

လုပ္ထံုးလုပ္နည္းမ်ား
မွဳခင္းျဖစ္ပြားရာေနရာကိုေလ့လာဆန္းစစ္ခ်က္မ်ားျပဳလုပ္မွဳဟာ အေျခအေနနဲ႕အခ်ိန္အခါေတြေပၚမွာ မူတည္ျပီး၊ယုတၱိေဗဒ အမွီသဟဲျပဳ လုပ္ေဆာင္ရတာျဖစ္တဲ့အတြက္ စံႏွဳန္းေတြခ်မွတ္ဖို႕ခဲယဥ္းလွပါတယ္။ ဒါေပမယ့္အသံုးျပဳေလ့ရွိတဲ့အေျခခံလုပ္ထံုးလုပ္နည္းေတြကေတာ့တူညီပါတယ္။ အသံုးမ်ားတဲ့လုပ္ထံုးလုပ္နည္း ပံုစံတခုကေတာ့ေမးျမန္းစံုစမ္းျခင္း၊ဆန္းစစ္ျခင္း၊ ဓာတ္ပံုရိုက္ယူျခင္း၊ပံုၾကမ္း ေရးဆြဲျခင္းနဲ႕သဲလြန္စမ်ား ရွာေဖြျခင္းစေသာ အဆင့္ငါးဆင့္ပါတဲ့ပံုသ႑ာန္ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။အဆင့္တိုင္းမွာ ေရးသားမွတ္တမ္းတင္ျခင္းျပဳလုပ္ထားသင့္ပါတယ္။
ေနာက္ထပ္ပံုသ႑ာန္တခုမွာေတာ့အဆင့္ (၁၇)ဆင့္ပါ၀င္ပါတယ္။ ဒီအဆင့္ေတြကေတာ့မွဳခင္းျဖစ္ပြားေၾကာင္းသတင္းရရွိျခင္း၊ အခင္းျဖစ္ပြားရာေနရာသို႕သြားေရာက္မယ့္ ရဲတပ္ဖြဲ႕၀င္မ်ားအားအေၾကာင္းၾကား ေစလႊတ္ျခင္း၊ကနဦး ဆန္းစစ္ခ်က္မ်ားျပဳလုပ္ျခင္း၊ ဒဏ္ရာရသူမ်ားနဲ႕ေသဆံုးမွဳမ်ားနဲ႕ ပတ္သက္ျပီးအေရးေပၚ လိုအပ္သည္မ်ားေဆာင္ရြက္ျခင္း၊ အခင္းျဖစ္ပြားရာေနရာအားဓာတ္ပံုမ်ား ရိုက္ယူျခင္း၊မွတ္တမ္းမ်ားယူျခင္း၊အခင္းျဖစ္ပြားရာေနရာပံုၾကမ္းဆြဲျခင္း၊အခင္းျဖစ္ပြားရာေနရာအားပထမအၾကိမ္ ျပန္လည္စစ္ေဆးျခင္း၊အေလာင္းနဲ႕ ဒဏ္ရာရသူမ်ားအားေဆးရံု (သို႕မဟုတ္)လိုအပ္ေသာေနရာသို႕ပို႕ေဆာင္ခြင့္ျပဳျခင္း၊သဲလြန္စမ်ား ရွာေဖြျခင္း၊အခင္းျဖစ္ပြားရာေနရာအားဒုတိယအၾကိမ္ ျပန္လည္စစ္ေဆးျခင္း၊တတိယအၾကိမ္ ျပန္လည္စစ္ေဆးျခင္း၊အခင္းျဖစ္ပြားရာေနရာအနီးတ၀ိုက္အား စစ္ေဆးျခင္း၊စံုစမ္းစစ္ေဆးေရးအဖြဲ႕ငယ္အားon-site debriefingေပးျခင္း၊မွဳခင္းျဖစ္ပြားရာ ေနရာမွထြက္ခြာျခင္း (သို႕မဟုတ္)သင့္ေလ်ာ္ေသာအေစာင့္အေရွာက္ထားခဲ့ျခင္း၊သက္ေသအေထာက္အထားမ်ားအားသိမ္းဆည္းထုပ္ပိုးျခင္းနဲ႕formal debriefingျပဳလုပ္ျခင္းစတာေတြ ျဖစ္ပါတယ္။

ဓာတ္ပံုမွတ္တမ္းမ်ားရယူျခင္း
ဓာတ္ပံုမွတ္တမ္းမ်ားရယူမွဳကိုမွဳခင္းျဖစ္ပြားရာေနရာမွာသဲလြန္စေတြ မေပ်ာက္ပ်က္ေသးခင္အခ်ိန္မွာ ျပဳလုပ္ရမွာျဖစ္ပါတယ္။ ဓာတ္ပံုမွတ္တမ္းမ်ားရယူရမွာ အသံုးျပဳတဲ့ ကင္မရာမွာ၄ megapixelsအနည္းဆံုးရွိတဲ့ပါတယ္။ pixelsမ်ားေလေလ၊အေသးစိတ္ကို မွတ္တမ္းရယူႏိုင္မွဳမ်ားေလပါပဲ။တရားရံုးမွာ သက္ေသခံအေထာက္အထားတင္ျပရာမွာလဲ ဒါက အေရးၾကီးပါတယ္။၄ megapixels နဲ႕ရိုက္ယူထားခဲ့ရင္ ဓာတ္ပံုကိုပရင္တာနဲ႕ ထုတ္ယူရာမွာ 11"x14"ဓာတ္ပံုေကာင္းေကာင္းကိုထုတ္ယူႏိုင္ ျပီး၊ ၅ megpixelsနဲ႕ဆိုရင္ေတာ့ 16"x20"ဓာတ္ပံုေကာင္းေကာင္းကိုထုတ္ယူႏိုင္တဲ့အတြက္ တရားရံုးမွာတင္ျပဖို႕ ပိုျပီး အဆင္ေျပေစပါတယ္။
ဓာတ္ပံုမွတ္တမ္းမ်ားရယူရာမွာအမ်ိဳးအစား (၃)မ်ိဳးရွိပါတယ္။ ပထမတမ်ိဳးက overviewပံုျဖစ္ျပီး၊ဒုတိယတမ်ိဳးကေတာ့ mid-rangeပံုျဖစ္ပါတယ္။တတိယတမ်ိဳးကေတာ့ close-upပံုျဖစ္ပါတယ္။overview (localeand approach route) ပံုေတြနဲ႕mid-range (၁၀-၂၀ေပ) ပံုေတြကမွဳခင္းက်ဴးလြန္သူရဲ႕ modusoperandi ကိုသဲလြန္စေပးႏိုင္ျပီး၊ Close-upရိုက္ထားတဲ့ဓာတ္ပံုေတြ ကေတာ့ မွဳခင္းက်ဴးလြန္မွဳရဲ႕corpus delictiကိုေဖာ္ျပေပးႏိုင္ပါတယ္။လူသတ္မွဳ (သို႕မဟုတ္)လူေသမွဳေတြကိုဓာတ္ပံုမွတ္တမ္းရယူရာမွာေတာ့ဦးေခါင္းမွ ေျခေထာက္၊ေျခေထာက္မွ ဦးေခါင္း၊ ညာဘက္၊ဗယ္ဘက္နဲ႕ အထက္စီး စတဲ့ရွဳေထာင့္ (၅)ခုကေနဓာတ္ပံု (၅)ပံုရိုက္ယူသင့္ပါတယ္။

ပံုၾကမ္းမ်ားေရးဆြဲျခင္း
မွဳခင္းျဖစ္ပြားရာေနရာကိုဓာတ္ပံုမွတ္တမ္းမ်ားရယူျပီးခ်ိန္မွာ၊အခင္းျဖစ္ပြားမွဳဆိုင္ရာပံုၾကမ္းမ်ား ေရးဆြဲဖို႕လိုအပ္ပါတယ္။ ပံုၾကမ္းမ်ားေရးဆြဲရာမွာ အတိုင္းအတာမ်ားကိုထည့္သြင္းစဥ္းစားဖို႕ လိုသလို၊သက္ေသခံ အေထာက္အထားမ်ားကိုလဲအလံ (သို႕မဟုတ္)နံပါတ္စာရင္းစဥ္မ်ားသတ္မွတ္ျပီး ေရးဆြဲရမွာျဖစ္ပါတယ္။ မ်ားေသာအားျဖင့္ပံုၾကမ္းနဲ႕ စတင္ေလ့ရွိျပီး၊ေနာက္ပိုင္းက်မွ စေကးသတ္မွတ္ျပီးအေခ်ာသတ္ ေရးဆြဲေလ့ရွိၾကပါတယ္။ ပံုၾကမ္းမ်ားမွာ OverheadSketch (ေကာင္းကင္မွရိုက္ကူးထားေသာ ဓာတ္ပံုသ႑ာန္ကဲ့သို႕ေရးဆြဲထားျခင္း)၊Exploded ViewSketch ၊ Elevation Sketch(ေဘးတိုင္အျမင္မွေရးဆြဲျခင္း)နဲ႕Perspective Sketch(တတိယဒိုင္မင္းရွင္း ထည့္သြင္းေရးဆြဲျခင္း) ဆိုျပီးပံုၾကမ္းအမ်ိဳးအစားေလးမ်ိဳးရွိပါတယ္။

ရွာေဖြေရး
မွဳခင္းျဖစ္ပြားရာေနရာမွာရွာေဖြေရးျပဳလုပ္ရျခင္းရဲ႕အဓိကရည္ရြယ္ခ်က္ဟာမွဳခင္းက်ဴးလြန္ခံရသူနဲ႕မွဳခင္းက်ဴးလြန္သူတို႕နဲ႕ဆက္စပ္ႏိုင္ေခ်ဖြယ္ရာရွိတဲ့သဲလြန္စအေထာက္အထားမ်ားကိုရွာေဖြတာ ျဖစ္ပါတယ္။မ်ားေသာအားျဖင့္ ၀င္လမ္း၊ထြက္လမ္းေတြကေန စတင္ရွာေဖြေလ့ရွိၾကပါတယ္။ မွဳခင္းျဖစ္ပြားမွဳမွာအသံုးျပဳခဲ့တဲ့ လက္နက္ကိရိယာမ်ားကိုဒီလမ္းေၾကာင္းတေလွ်ာက္မွာစြန္႕ပစ္တတ္ေလ့ ရွိတတ္တဲ့အတြက္သဲလြန္စမ်ားရႏိုင္တဲ့ ေနရာေတြျဖစ္ပါတယ္။ ဒီလိုရွာေဖြရာမွာကိုယ္တိုင္မွုခင္းက်ဴးလြန္သူျဖစ္ခဲ့ရင္ ဘယ္လိုလုပ္ႏိုင္ေခ်ရွိမလဲဆိုတာကို စဥ္းစားျပီး၊ရွာေဖြေရး ျပဳလုပ္မယ္ဆိုရင္ပိုျပီး ထိေရာက္ႏိုင္ပါတယ္။ရွာေဖြေတြ႕ရွိတဲ့ ပစၥည္းမ်ားကိုစနစ္တက် အမွတ္စဥ္တပ္ျပီးသိမ္းဆည္းေရး လုပ္သင့္ပါတယ္။

မွတ္တမ္းတင္ျခင္း
မွဳခင္းျဖစ္ပြားရာေနရာနဲ႕ပတ္သက္ျပီး မွတ္တမ္းတင္တဲ့အခါမွဳခင္းျဖစ္ပြားရာေနရာနဲ႕ပတ္သက္တဲ့ ေဖာ္ျပခ်က္မ်ား(ဥပမာ-က်ည္ဆံေပါက္မ်ား၊ရုန္းရင္းဆန္ခတ္ျဖစ္ထားမွဳမ်ားစသည္)၊သက္ေသခံ အေထာက္အထားမ်ားအားေတြ႕ရွိတဲ့ ေနရာမ်ားနဲ႕မွဳခင္းျဖစ္ပြားရာေနရာမွာေတြ႕ရွိရသူမ်ား စတာေတြကိုမွတ္တမ္းတင္ထားသင့္ပါတယ္။မွတ္တမ္းမ်ားကို အစီအစဥ္တက်ေရးသားမွတ္တမ္းတင္သင့္ပါတယ္။ သက္ေသမ်ားနဲ႕သံသယျဖစ္ဖြယ္မွဳခင္းက်ဴးလြန္သူမ်ားဟာလဲမွဳခင္းျဖစ္ပြားရာေနရာမွာရွိေနႏိုင္တဲ့ အတြက္ သူတို႕နဲ႕ထိေတြ႕ဆက္ဆံ ေျပာဆိုထားခ်က္မ်ားကိုမွတ္တမ္းတင္ထားျခင္းျဖင့္မွဳခင္းေဖာ္ထုတ္ေရးအတြက္အက်ိဳးရွိလာႏိုင္ပါတယ္။
သက္ေသအေထာက္အထားမ်ားစုစည္းျခင္း
မွဳခင္းပညာရွင္ Weston နဲ႕Lushbaughဆိုသူတို႕ကမွဳခင္းျဖစ္ပြားရာေနရာမွာေတြ႕ရွိရတတ္တဲ့ သက္ေသအေထာက္အထားခုနစ္မ်ိဴးကို ခြဲျခားေဖာ္ျပခဲ့ပါတယ္။ဒီအမ်ိဳးအစားေတြကေတာ့လက္နက္မ်ား၊ေသြး၊ လက္ေဗြရာမ်ား၊ပစၥည္းကိရိယာမ်ားရဲ႕သက္ေရာက္မွဳမ်ား (ဥပမာ-နံရံေပၚမွေသနတ္က်ည္ေပါက္)၊အမွိဳက္သရိုက္ႏွင့္ ဖုန္မ်ား၊စာရြက္စာတမ္းမ်ားနဲ႕ရွဳပ္ေထြးနက္နဲေသာ သဲလြန္စမ်ားစတာေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ အခ်ိဳ႕သက္ေသအေထာက္အထားမ်ားရယူရာမွာ crimelab ရဲ႕အကူအညီကို ရယူဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။

သက္ေသအေထာက္အထားမ်ားအားထုပ္ပိုးသိမ္းဆည္းျခင္း
သက္ေသအေထာက္အထားမ်ားကိုထုပ္ပိုးသိမ္းဆည္းရာမွာလဲစနစ္တက် ထုပ္ပိုးသိမ္းဆည္းဖို႕လိုအပ္ပါတယ္။ တူညီတဲ့ပစၥည္းႏွစ္ခုျဖစ္ေနခဲ့ရင္သီးျခားအိတ္ထဲမွာ ထည့္သြင္းဖို႕လိုအပ္ပါတယ္။ ေသြးစြန္းေနတဲ့အရာ၀တၳဳမ်ားကို ကနဦးေလထဲမွာအေျခာက္ခံျပီးမွသီးျခားထုပ္ပိုးသိမ္းသင့္ပါတယ္။ေလာင္ကၽြမ္းထားတဲ့ အရာ၀တၳဳမ်ားကို airtight containerနဲ႕သိမ္းဆည္းသင့္ပါတယ္။

အမွဳတည္ေဆာက္ျခင္း
မွဳခင္းျဖစ္ပြားရာေနရာေလ့လာဆန္းစစ္ခ်က္ရဲ႕အဆံုးသတ္ကေတာ့ အမွဳတည္ေဆာက္ျခင္း (crime reconstruction) ပဲျဖစ္ပါတယ္။ ဘယ္သူ၊ ဘာ၊ဘယ္အခ်ိန္၊ ဘယ္ေနရာ၊ ဘာေၾကာင့္ဒီမွဳခင္းျဖစ္ပြားရလဲ ဆိုတဲ့အခ်က္ေတြအားလံုးကိုသက္ေသအေထာက္အထားမ်ား၊မ်က္ျမင္သက္ေသမ်ား၊ အမွဳသြားအမွဳလာဆန္းစစ္ခ်က္မ်ား၊ သံသယျဖစ္ဖြယ္မွဳခင္းက်ဴးလြန္သူမ်ားရဲ႕ထြက္ခ်က္မ်ား၊ မွတ္တမ္းမ်ားကိုစုစည္းျပီး အမွဳတည္ေဆာက္ရမွာျဖစ္ပါတယ္။

နိဂံုး
မွဳခင္းျဖစ္ပြားမွဳေတြဟာ မွဳခင္းက်ဴးလြန္ခံရသူေတြကိုတင္ ထိခိုက္နစ္နာေစတာ မဟုတ္ပါဘူး။ မွဳခင္းရဲ႕ အတိမ္အနက္ေပၚမူတည္ျပီး၊ အမ်ားျပည္သူကိုလဲအလန္႕တၾကား၊ က်ီလန္႕စာစားျဖစ္ေစမွဳေတြရွိႏိုင္ပါတယ္။ ဒါတင္မကပဲရဲတပ္ဖြဲ႕ရဲ႕ တရားဥပေဒစိုးမိုးေရးလုပ္ေဆာင္ႏိုင္တဲ့ စြမ္းရည္ကိုလဲ ယံုၾကည္မွဳေတြ ေလ်ာ့နည္းလာေစႏိုင္ပါတယ္။  ဒါေၾကာင့္ မွဳခင္းျဖစ္ပြားမွဳမ်ားကိုကာကြယ္ရန္ ဘက္ေပါင္းစံုကလုပ္ေဆာင္ဖို႕ လိုအပ္သလို၊မွဳခင္းမ်ား ျဖစ္ပြားလာတဲ့အခါမွာလဲက်ဴးလြန္သူမ်ားကို အေရးယူႏိုင္ေရးကအလြန္ပဲ အေရးၾကီးပါတယ္။ ဒီလို အေရးယူႏိုင္ေရးအတြက္ မွဳခင္းျဖစ္ပြားရာေနရာေလ့လာဆန္းစစ္ခ်က္ကလဲ အေရးပါတဲ့ က႑တခုျဖစ္ပါေၾကာင္းေရးသား တင္ျပအပ္ပါတယ္။
ခင္မမမ်ိဳး

ရည္ညႊန္းကိုးကား
Bennett, W. & Hess, K. (1998)Criminal Investigation, 5thedition, Belmont, CA: Wadsworth.
Byrd, M. (2001). Crime SceneEvidence: A Guide to the Recovery and Collection of PhysicalEvidence. Temecula, CA: Staggs Publishing.
Fisher, B. (2000). Techniques ofCrime Scene Investigation. Boca Raton: CRC Press.
Gardner, R. (2005). PracticalCrime Scene Processing and Investigation. Boca Raton: CRC Press.
McAuliffe, J. (2002). CriminalInvestigations: A Scenario-Based Text. Upper Saddle River, NJ:Prentice Hall.
Sonne, W. (2006). CriminalInvestigation for the Professional Investigator. Boca Raton, FL: CRCPress.
Staggs, S. (1997). The CrimeScene and Evidence Photographer's Guide. Temecula, CA: StaggsPublishing.